Acta et epistolae relationum Transylvaniae Hungariaeque cum Moldavia et Valachia

FONTES
RERUM TRANSYLVANICARUM

(ERDELYI TORTENELMI FORRASOK)

TOMUS IV.

7i7

32

ACTA ET EPISTOLAE

RELATIONUM

TRANSYLVANIAE HUNGARIAEQUE

CUM

MOLDAVIA ET VALACHIA

COLLEGIT ET EDIDIT

D R ANDREAS VERESS

VOLUMEN PRIMUM

1468—1540

KOLOZSVAR

«FONTES RERUM TRANSYLVANICARUM»
1914

AKTAK es levelek

ERDELY ES MAGYARORSZAG
MOLDOVAVAL £S HAVASALFOLDEVEL

VALO

viszonyAhoz

GYUJTOTTE ES KOZREBOCSATJA

D R VERESS ENDRE

ELSO KOTET

1468—1540

(OT HASONMASSAL)

BUDAPEST

STEPHANEUM NYOMDA R. T. NYOMASA
1914

r

1

ELOSZO

Jelen kotetiink clseje annak a valtozatos es gazdag leveltari anya-
gimknak, melyet — 1891 ota — egy negyedszazadon at gyiijtot-
tiink tervszerii rendszeresseggel, lankadatlan kitartassal es allando
lelki gyonyoriiseggel Europa konyv- es leveltaraiban Erdelynek es
Magyarorszagnak a vele szomszedos Moldovaval es Havasalfolde-
vel valo viszonya tortenetehez.

Magyarorszag s a kesobb tole kiilonvalt Erdely osszekotte-
tese a moldva-havasalfoldi vajdasagokkal termeszetesen egyidos
e vajdasagok allami kialakulasaval es fennallasaval. x4mde siiriibbe
es allandobba azota valt, a mikor Matyas kiraly 1467 vegen fenyito
hadjaratot vezetett Moldovaba, Istvan vajda ellen. Ezert kezdjiik
kotetiinket az 1468-iki evvel, a mikor Matyas kiraly a moldvai had-
jaratban resztvett hiveit jutalmazza, mert ezidotol kezdve sziinetlen
s majdnem megszakitas nelkiili az a lancz, mely a moldva-havas-
alfoldi vajdasagokat Magyarorszaggal osszefiizte. Ez a lancz a
hiiberiseg lancza volt, a mennyiben az allando torok veszedelem-
mel szemben a magyar kiralyok a ket szomszedos kereszteny
orszag meghoditasaval igyekeztek vedeni birodalmuk hatarait s a
hiiberjogbol kifolyolag azt a ket allamot is, melyeknek vajdai nekik
hiiseget fogadtak.

E termeszetadta viszony kovetkezteben Maty as kiraly es utodai :
II. Ulaszlo es II. Lajos Moldovdrol es Havasalfolderol mint Magyar-
orszdgJwz tartozo orszdgokrol emlekeznek meg okleveleikben — kote-
tiinkben is — es vajdaikat erdemiik szerint iiltetik tronra vagy
taszitjak le rola, ha oket biintetni akarjak. Maguk a vajdak is tobb-
szor kijelentik, hogy orszaguk Magyarorszdg egyik tagja, 6k pedig
adofizetoi a magyar kiralyoknak. Kesobb ez a viszony meglazul
es megvaltozik, minthogy a vajdak fiiggetlenitik magukat a magyar
kiralyok fenhatosagatol. De azert a szomszedos vajdak baratsagat
meg az egymassal versengo I. Ferdinand es Janos kiraly is keresi,
apolja s ezutobbiuj birtokadomanynyal (Balvanyosvara elajande-
kozasaval) is tetezi.

Vi E16sz6

Hiisegiik jutalmaul, meg hogy legyen hova menekiilniok
veszely eseten a torok elol, Matyas kiraly az erdelyi Csicsot es
Kiikullovdrdt adomanyozta a moldvai vajdanak. E nagy joszagok-
tol koriilvett nevezetes birtokukban a vajdakat Matyas utodai is
megerositettek, sot adomanyukat kiterjesztettek a havasalfoldi
vajdakra is, a kik Algyogyot, Alvinczet es Borbereket kaptak rengeteg
kiterjedesii uradalmaikkal. Ezeket a vajdak iigyes gazdalkodassal
es elelrevalosaggal meg gyarapitottak is, mert a magyar foldesurak
koziil osi birtokukbol sokan eladogadtak nekik, a mi hatalmukat no-
velte es tekintelyiiket emelte. A Bdnffyak, a dengelegi Pongrdczok,
a Bethlenek es masok egesz falvakat adtak el orokaron a moldva-
havasalfoldi vajdaknak es boerjaiknak, a kik Erdelyben Janos kiraly
halalaig zavartalanul eltek s mint orszagos fourak szerepeltek, bar
maguk gyakran sok bajt es zavart okoztak.

Ez erdekes jogviszonynak, a moldva-havasalfoldi vajddk
erdelyi birtokldsdnak majdnem teljes okleveltarat nyujtjuk e kotet-
ben, a mellett a sok egyeb becses akta, level es jelentes mellett,
a melyet benne ez alkalommal kiadunk. Gyiijtemenyiinkbe mindent
felvettiink, a mi romdn vonatkozdsii s a mi roman es magyar
tortenelmi tudasunkat elobbreviszi. Foanyaga ugyan a romdn-
magyar erintkezesek korebol valo, de ezt a kort sokszor kiszelesbbi-
tettiik, valahanyszor mas romdn erdekii oklevelre bukkantunk
kutatasaink kozben, a mit orok vetek lett volna figyelmen kiviil
hagynunk. Ilyenek ph vajdai lcvclek, barhol es barmirol irodtak,
moldva-havasalfoldi esemenyeket megvilagito jelentesek, vagy
bujdoso boerok irasai stb. Kiilonben is ezek meg a lengyel, nemet-
birodalmi, avagy portai erintkezesek oly szoros viszonyban allanak
a magyar-erdelyi es moldva-havasalfoldi vonatkozasokkal,hogyazo-
kat majdnem lehetetlen, sot kar volna szetvalasztani, kivalt, hogy
ezek a tudositasok legtobbszor kiegeszitik egymast. Kutatasaink
korebol eleve kikapcsoltuk azonban a magyarorszdgi romdnsdg
tortenetet, illetve annak kereteben csupan a muvelodestortenelmi
erdekii okleveleket nyomoztuk es adjuk ki, pl. roman nemesiteseket,
piispoki kinevezeseket, kolostorok privilegiumait, vagy mas oly
iratokat, a melyek arrol tanuskodnak, hogy a magyar kiralyok
es erdelyi fejedelmek mit tettek idok folyaman a romanok kultura-
janak emelese es fejlesztese erdekeben.

Kutataskozben korlatoznunk kellett erdeklodesiink hatarait,
de megvalljuk, igy is sokkal tobbet adhattunk volna, ha kotetiink
elobb jelenhetett volna meg. Ez a kijelentesiink nem ellenmondasos.
Mialatt mi t. i. gyujtottunk es ujabb meg ujabb kutatasokkal ege-

E16sz6 VII

szitettiik ki rendszeresen megalapozott gyujtemenyunket, masok
kisebb-nagyobb kiadvanyokban sok oly oklevelet adtak ki eloliink,
melyet mar reg lemasoltunk tanulmanyaink folyaman. Ez kozos
vegzete nagy gyujtoknck, mert ambar a hosszas gyiijtesnek meg-
van az a tagadhatatlan elonye, hogy targyara nezve emberileg
teljes anyagot eredmenyez, de azaltal, hogy munkajat a gyiijto
evtizedekig folytatja, a mig teljesnek remeli es lezarandonak veli,
reszletkerdesek kutatoi, vagy szerencsesebb kozlok idokozben
sok darabot kiadnak elole, a mit aztan gyujtemenyebol akarva,
nem akarva ki kell dobnia. Ez az oka, hogy kotetunkben az 1468 —
1540 kozti evek tortenetehez ma mindossze 264 aktaval es levellel
jarulhatunk hozza. Ez a szam azonban nem kicsinylendo, ha
meggondoljuk, hogy a roman tortenetiras az utobbi idokben
epp az oklevel-kiadas teren rendkiviili tevekenyseget fejt ki s igy
eppenseggel nem konnyii dolog egesz kotettel — vagy kotetekkel —
jarulni a roman kiadvanyok sorozatahoz !

A legregibb roman tortenelmi okmanytarat Laurianu es
Balcescu inditotta meg folyoirat alakjaban 1845-ben. 1 Ezt kovette,
kizarolag Moldova tortenetere vonatkozolag 1852-ben Codrescu
Todor vallalata, melybol elete vegeig 25 kotetet adott ki. 2 Rend-
szeresebb ezeknel s mar kiilfoldi anyagot is nyujt az erdelyi
A. Papiu Ilarianu kiadvanya, 1862 — 1864 kozt harom kotetben. 3
Magyarorszagi torteneti anyagot tett kozze 1863-ban Baritiu
Gyorgy, a mikor meginditotta azoknak a romanokra vonatkozo
okleveleknek a kiadasat, a melyeket grof Kemeny Jozsef gyiijte-
menyebol Moldovan Istvan masolt le es kivonatolt, a nehai tudos
grof eleteben es engedelyevel. 4 Viszont Romania allami leveltara
kincseibol meritett B. P. Hasdeu, a mikor 1865-ben annak hivatalos

1 Magazinu istoricu pentru Dacia. Subt redactia lui A. Treb.
Laurianu Profesor de Filosofie in Colegiul National si Nicol. Balcescu.
Vol. I— IV. Bucuresti, 1845— 1847.

2 Uricariul cuprinzatoriu de hrisoave, tratate si alte acte din suta
a XV — XIX atingatore de Moldova. Sub redactiunea lui Theodor Co-
drescu. Kis 8-retii I — XXV kotet. Iasi, 1852 — 1895.

3 Tesauru de monumente istorice pentru Romania, atat din vechiu
tiparite cat si manuscripte cea mai mare parte straine. Adunate, publicate
cu prefatiuni si note, illustrate de A. Papiu Ilarianu. Bucuresci, 1862 —
1864. Nagy 4-retii I — III. kotet, szamos keppel es hasonmassal.

4 ColecSiune de diplome din diplomatariul comitelui Josif Kemeny,
care privesc mai ales pe Romani (Valachi). A na^szebeni «Transilvania>>
II — VII. evfolyamaban. Az 1096 — 1576 kozti evekbol 436 oklevel es
kivonat.

vni E16sz6

kozlonyet meginditotta. 5 A roman oklevel-kiadasnak azonban
az Academia Romdnd adott ujabb lendiiletet, a midon 1876-ban
meginditotta a Hurmuzaki-kiadvdnyt, melybol mainapig 34 kotet
jelent meg. 6 Ehhez jarul a tudos N. Iorga irodalmi miikodese
s abban kivalt az 6 1895-ben meginditott oklevel-kiadasa, amely
eddigele 28 kotetet eredmenyezett 7 s legujabban az 1910-ben
alakult «Romania Tortenelmi Bizottsaga» munkassaga, melyet
mar is 6t szep kotet jelez. 8

E kiadvanyok kozbiil felsorolt reszeben sok oly oklevel jelent
meg, a mely mar kotegeinkben reg megvolt ; de osszegyiijtott
kiadatlan tortenelmi anyagunkat kiilonosen megnyirbalta a Hur-
muzaki-kiadvany tavaly megjelent legujabb XV. kotete, a mely
mindossze harom erdelyi leveltarbol — a besztercze, brassoi es nagy-
szebeni varosi leveltarakbol • — -3495 erdekes aktat es levelet nyujt az
1358 — 1825 kozti evekbol. 9 E becses kiadvany nem remelt
modon gazdagitotta tudasunkat s minthogy magaban veve is 6n-
allo, sziiksegesnek latom sajat gyiijtemenyem kiadasanak meg-
inditasat, nehogy tovabbi kesesemmel ket nemzet — a magyar
es roman — tortenetirasat hatraltassam haladasaban.

Kiadvanyom a magyar-romdn erintkczesek alapveto forrds-
konyvc kivan lenni, a melybol tudosok, politikusok es nemzet-
gazdak egyarant boven merithetnek. Allando kiegeszitoje leszen
egyuttal valamennyi forrasmunkanak, a mely magyar-roman
tortenelmet illeto okleveleket is tartalmaz ; de egyszersmind a
nagy Hurmuzaki-kiadvanynak is, a melyet ma mar senki sem
nelkulozhet, a ki tortenelmi tanulman}^aiban teljessegre torekszik.

Gyiijtemenyem jelen I. kotete anyaganak nagyresze a becsi

5 Arhiva istorica a Romaniei. De B. P. Hasdeu. Nagy 8-retii
I — III. kotet. Bucuresti, 1865 — 1867.

6 Documente privitoare la istoria Romanilor. Culese de Eudoxiu de
Hurmuzaki. Publicate sub auspiciile IMinisterului Cultelor si al Instructiunii
si ale Academiei Romane. Bucuresti. Nagy 4-retii kotetekben.

7 Acte si fragmente cu privire la istoria Rominilor. Adunate din depo-
zitele de manuscrise ale apusului de Neculai Iorga si publicate cu sprijinul
ministeriului de instrucfie publica. Bucurestl, 1895— 1897. Vol. I — III.
Ujabb gyiijteset 1901-tol kezdve mar «Studii si documente cu privire la
istoria Rominilor» czimen adja ki s ebbol eddigele 8-retii 25 kotet jelent meg.

8 A «Comisia Istorica a Romaniei» I. kotete 1912-ben jelent meg 8-retii,
diszes kiadasban s ezt kovette mar eddig negy masik kotet.

9 Acte si scrisori din arhivele oraselor ardelene (Bistrita, Brasov,
Sibiiu) publicate dupa copiile Academiei Romane de N. Iorga. Bucuresti,
191 1 — 1913. Ket testes kotet, szamos magyar szovegii oklevellel es bo nev-
mutatoval.

Eloszo IX

cs. es kir. udvari-, hazi- es allamlevcltarbol keriilt ki, a mi annal
jelentosebb, hogy a Hurmuzaki-kiadvany annak idejen epp a belole
masolt oklevelek kiadasaval indult meg. J61 esik tehat, hogy annak
daczara meg 101 darab kiadatlan iratot talaltunk benne, holott a
becsi gyiijtemenyeket epp a roman tortenelem szempontjabol mar
tobbszor atneztek. A budapesti m. kir. Orszagos leveltarbol 43 ok-
levelet kozliink s ezeknek fontossaga foleg abban rejlik, hogy nagy-
resziik az 1526 elotti idokbol valo. A budapesti Magyar Nemzeti
Muzeum leveltara is 8 darabbal gazdagita kotetiinket, viszont
Besztercze varos regi leveltaraban (a mely ma a varmegyeivel van
egyesitve) 14 levelet talaltam, holott e leveltar roman anyaga kiilon
kotetben tavaly latott napvilagot. A romai vatikani leveltarban
11 kiadatlan oklevelet masoltam kotetemhez, Parmdban harmat,
mig a velenczei allami leveltar 15 darabbal, a milanoi 7 darabbal,
a ndpolyi kettovel s a firenzei 1 darabbal jarult kotetunkhoz.
Tobb-kevesebb irattal Bdrtfa, Darmstadt, Dresden, Esztergom,
Jdszo, Kassa, Kolozsvdr, Krakow, Lwow, Marosvdsdrhely, Nagy-
cnyed, Nagyszeben, Praha, Sepsiszentgyorgy, Simancas, Siimeg es
Zsely felsorolt leveltarai gyarapitottak meg anyagunkat.

Sem teriink, sem szandekunk, hogy e kiilonbozo helyekrol
elokeriilt iratok belso erteket vizsgaljuk, inkabb csak azt emeljiik
ki, hogy a veletlen folytan, milyfontos ket moldvai allamszerzodes
maradt fenn az esztergomi kaptalan leveltaraban, a hol arra nem is
szamitottunk; epp ol} 7, kevesse, mint azokra a darabokra, a melyek
a jdszoi konvent konyvtaraban Olah Miklos esztergomi ersek
formulakonyveben reank maradtak. A moldva-havasalfoldi vajdak
leszarmazasat bovito sok csalddtorteneti adat maradt fenn szetszor-
tan a magyar Orszagos Leveltar birtokiigyi okleveleiben is, mig a
koztorteneti fontossagu levelek javareszet a becsi allami leveltar
orizte meg szamunkra.

Munkamban csupan kiadatlan darabot kozlok, illetve, a mely
oklevel magyar vagy mas kiadvanyban mar megjelent, azt szinten
besorozom a teljesseg kedveert, de lehctoleg eredetijerol lenyomatva 10
es idezve a forrast, a hol eloszor feltiint. Lenyomatunk ekkent a
legtobbszor jobb elso kozlesenel, a mirol puszta osszehasonlitas

10 Ez neha, sajrtos, a legjobb akarattal sem voltlehetseges. Igy pl. a mit
a Magyar Tudomanyos Akademia «Acta extera» czimu kiadvanyabol vettiink
at, azoknak eredetijeit — a jelzes teljes hianj-a kovetkezteben — ■ ismetelt
kutatas utan sem talalhattuk meg sem a velenczei, sem a milanoi allami
leveltarakban, a honnan oket nehai Mircse Janos masolta, nem jelezven
sehol sem a kotegeket, a melyekben rajuk akadt.

X E16sz6

alapjan barki meggyozodhetik. Figyelembe vettunk azonban
olyan roman erdekii jelenteseket is, melyeket unicum-jellegu regi
nyomtatvanyokban talaltunk s alig ismertek vagy teljesen is-
meretlenek.

Kotetem darabjainak atirasaban es sajto ala rendezeseben
nagyjaban azokat a kiadasi elveket kovettem, melyeket a nemet
tortenetirok 1895-iki frankfurti harmadik gyiilese megallapitott 11
s melyek azota vilagszerte altalanosakka valtak a tudomanyban.
Itt-ott tokeletesiteni is igyekeztem oket, hogy a szoveg megjelenese,
a nyomtatas es azaltal a konyv nyomdai kiallitasa minel tetsze-
tosebb legyen.

Foelvem volt : tiszta, ertheto es lehetoleg hibatlan szoveget
adni. E szerint az iratokat ugy kozlom, a mint vannak, iroik saja-
tossagaival egyiitt, de csinosan es kovetkezetes helyesirassal,
hogy minden egyes level s maga az egesz kotet ugyszolvan iinnepi
kontosben jelenjek meg s nyoma se legyen benne a kulso pongyola-
sagnak, a melyben nemelyik darabjuk — kivalt a mely csupan
masolatban maradt fenn — reank szallott. Nem tartjuk sziikseges-
nek es jogosultnak gyakorlati (tudomanyos) czelt szolgalo kiadvany-
ban a betiihiv, u. n. paleografikus atirast, meg kozepkori oklevelek-
nel sem, mert csunya, czelszeriitlen es olvasasa faraszto. Ezt ujab-
ban europai nagy oklevel-kiadvanyok szinten belattak, egy magyar
oklevelkozlo pedig mar reg kijelentette helyesen, hogy «nem
veszit ugyan egy irat sem a maga torteneti becsebol, ha betii-
hiven masolva kozoljiik, de az eredetit majmolni csak azert, hogy
az egyes levelirok kiilonczsegenek emleket allitsunk : eppen nem
sziikseg s nem is eszszerii». 12 S valoban hanyszor elofordul, hogy
gyakran egy es ugyanabban az oklevelben egy es ugyanazt a szot
tobbfelekeppen irva talaljuk !

Ebbol a felfogasbol kifolyolag a latin declinatio regies e vagy e
irasmodjat ae-val potoltuk s a helyesiras egyeb ingadozasat is egy-
segesitettiik, a pontozast viszont a mondatok ertelme szerint
javitva. Megtartottuk azonban hiven a tulajdonnevek irasmodjat,
jegyzetben rektifikalva oket, illetve atutalva az indexben mai
hivatalos elnevezeseik ala. A hivatalos helysegneveket kozoljiik
a levelek elen is, meg ha az oklevel keltezese mas nevet mutat is ;

11 Beratung uber die Grundsatze, welche bei der Herausgabe von
Aktenstiicken zur neueren Geschichte zu befolgen sind. Im «Bericht uber die
dritte Versammlung deutscher Historiker vom 18. bis 21. April 1895 in
Frankfurt a. M.» (Leipzig, 1895.) Seite 18 — 35.

12 Karolyi Arpad a Tortenelmi Tdr 1882. evf. 97. 1.

E16sz6 XI

Iasi-t, Buzeu-t, Roman-t es Giurgiu-t irunk tehat s nem Jdszvdsdrt,
Bodzavdrost, Romdnvdsdrt es Gyergyiket, mikent magyar s neha
meg latin levelek keltezeseben is elofordul ; epp igy Wien-t, Kolozs-
vdr-t es Lwow-ot — meg ha Vienna, Claudiopolis es Leopolis olvas-
hato is a levelek aljan, a keltezesben, a hol oket termeszetesen
erintetleniil meghagytuk, epp ugy mint az oklevelek szovegeben.
Meghagytuk a levelek egyeb kiilso sajatossagait is. Ezert dillt betii-
vel csupan azt kozoljiik, a miaz eredetiben is alahuzva, vagy jelek-
kel (cifra) irott.

Mivel kiadvanyunkban mindig a romdn-magyar tortenetirds
szolgalata lebegett szemiink elott, a mit egyes levelekbol (mint
targykoriinkre nem vonatkozot) elhagytunk, pontokkal. . . jeleztiik,

mig a jel szakadozott vagy rothadt helyet mutat, a

[szogletes zarojelben] kozolt szavak pedig sajat kiegeszitesiink.
Hosszu jelentesekbol kivett levelreszletek felismerhetok arrol,
hogy a jelentesek elejet — vagyis iidvozlo formulait — elhagytuk ;
a neha, egyes fejezetek vegen lathato etc. szocska pedig arra mutat,
hogy ott meg folytatodik a level, de persze oly reszleteket nyujtva,
a melyek a magyar-roman erintkezesek tortenetet nem erdeklik.
Hasonlo takarekossagi szempontbol kozoljiik a czimeket es megszo-
litasokat is (Maiestatis, Serenissimi . . .) roviditve (M tls , Ser mi )
es egy s mas hasonlo rovidites mellett czelszeriisegi szempontbol
kikezdve — a sor elejere — szedettiik a keltezeseket, hogy szembe-
otlobbek legyenek.

A sic-ezes alkalmazasatol a mennyire lehet tartozkodunk,
hogy a levelszoveget semmi oda nem illo idegen betoldas ne ektele-
nitse el ; de feltiinobb sajatossagokat vagy eHrast es hibat jegyzet-
ben magyarazunk s ott adunk meg roviden minden sziikseges
egyeb felvilagositast is, hogy a ki kotetiinket hasznalja, minel
kevesebb faradsaggal es utanjarassal ertekesithesse gazdag anyagat.
Ezt igyekszik szolgalni a kotet anyagarol tajekoztato negyfele
jegyzek, 13 meg a kimerito hely-, nev- es targymutato is. Nehany
jellemzobb oklevelet viszont hasonmasban is kozliink, hogy nemi

13 Ezek a jegyzekek vegtelen erdekesek. Igy a II. azt mutatja,
hogy kotetiink aktait es leveleit 164 ember vagy testiilet irta, illetve
kapta, mint czimzett vagy erdekelt. A III. jegyzek szerint irataink 67
helyen keltek s i^,y ugyanannyinak a monografiajat bo\atik itinerarium-
szerii adatokkal. A IV. jegyzekben azt mutattuk ki, hogy iratainkat
27 varos 35 kiilonbozo leveltarabol, meg 8 munkabol szedtiik ossze ;
mig az utolso, V. jegyzekben a kotetiink kiilonbozo helyen idezett 38
munka pontos czimet kozoljiik betiirendben.

Xii E16sz6

fejlodeset mutathassuk be a moldva-havasalfoldi idegennyelvii
kanczellarianak, sot erdekesnek tartottuk a Moldovaban es Havas-
alfoldeben hasznalt papiros vizjegyeit is kiilon tablan bemutatni.

Elismeressel gondolok egyesekre es leveltarosokra, a kik
— immar 25 esztendon at vilagszerte folytatott — kutatasaim koz-
ben munkam teljesseget utbaigazitasaikkal elomozditottak. Kiilon
emlitem azonban dr. Thalloczy Lajost, a kinek a 107. szamu becsi
akta-, dr. Ivdnyi Belat, akinek a Bartfavaros leveltarabol elokeriilt
(58. es 60. sz. a.) ket level-, Muller Gyorgy Ede nagyszebeni level-
tarost, a kinek a 223. szamu oklevel- es dr. Holub Jozsefet, a kinek
a 163. sz. a. Maylad-level masolatat koszonhetem. De halaval emle-
kezem meg Szittyay Denes jezsuita-irorol, a ki a regesztak- es
dr. Ursu Janos jasi egyetemi tanarrol, a ki a jegyzetek kesziteseben
kisert vegig kotetemben.

Kotetiink hasznaloinak tajekozasara kotelessegemnek tartom
vegiil kijelenteni, hogy azt a roman tortenelem es nyelv teljes
ismeretevel adtam sajto ala, nemcsak mivel mindkettovel immar
harmincz esztendeje foglalkozom irodalmilag rendszeresen es elo-
szeretettel, 14 hanem mivel boldog gyermekkoromat Bukurestben
toltottem — a hol b. e. edesatyam mint mernok miikodott —
s igy alkalmam volt megismerni Romania foldjet, viszonyait,
nepet es szokasait egyarant.

Kolozsvar, 1914 junius 15.

Dr. Veress Endre.

14 Elso irodalmi kiserletem is roman targ^-u volt es Szent Demeternek
a bukuresti metropolia-templomban orzott eziist koporsoja s a szenttel
osszefiiggo szokasok ismerteteset nyujtotta. Megjelent «Szent Demeter, az
esohozo» czimen a «Vasarnapi Ujsag» 1884 november 9-iki, 45. szamaban.

ACTA ET EPISTOLAE.

l.

Brassd, j. Januarii 1468.
Mathias rex Hungariae Michaeli Gerendi.

Hortatur ad reddenda illa bona Osvaldi et Johannis Jankafi
, nobili Johanni Jankafi, quae ob fugam e bello cum Stephano vaivoda
Moldaviae inito confiscata sunt, cum novissime a fratre illorum eos
non fugisse, sed in certamine vitam amisisse perceperit.

Commissio domini Regis.

Mathias Dei gratia rex Hungariae, Dalmatiae, Croatiae etc.

10 Fideli nostro Egregio Michaeli de Gerend. Salutem et gratiam.
Licet nos universas possessiones portionesque et iura possessio-
naria, necnon res et bona Oswaldi et Johannis Jankafy de Ews
ubilibet habitas et existentes propter notam illam, quam ipsi ex
eo, quod cum nos in partibus Moldaviae cum Stephano wayvoda

15 Moldaviensi conflictum habuissemus, 1 tunc de exercitu nostro
clandestine recessissent incurrisse dicuntur, tibi contulerimus.
Sed tamen nunc fidelis noster Johannes Jankafy, frater ipsorum
ita exponit Maiestati nostrae, quod de ipso exercitu nostro
non recessissent, sed ibidem in ipso conflictu interempti essent.

20 Unde nos in rebus ac bonis haereditariis dictorum Oswaldi et
Johannis Jankafy praefatum exponentem privari nolentes ; ideo
Fidelitati Tuae firmiter mandamus, quatenus receptis praesentibus,
si sic est, quod videlicet praefati Oswaldus et Johannes de ipso
exercitu clandestine non recesserunt, sed, ut in ipso conflictu

2ointerempti sunt, ex tunc dictas possessiones, portionesque et iura
possessionaria praefatorum Oswaldi et Johannis, si easdem occu-

1 Fuit hic conflictus penes Baia, 14. Decembris 1467, de quo
Coronensis templi inscriptio ita commemorat : Mathias Rex proficiscitur in
Moldaviam post festum S. Martini atque eam Hungariae subiicit.

Fontes Rerum Transylvanicarum IV. I

2 No. 2 [4. Februarii 1468

pasti, dicto exponenti fratri ipsorum remittere res etiam universas
et bona ac pecudes et pecora, necnon equos equatiales, si quae
modo praemisso parte pro praemissa nota ablatae sunt, sine omni
defectu reddere et restituere debeas, et secus facere nullo modo
praesumas. Praesentibus perlectis, exhibenti restitutis. 5

Datum Brassoviae, die dominico proximo post festum
Circumcisionis Domini. Anno eiusdem Millesimo quadringente-
simo sexagesimo octavo. Regni nostri anno decimo, coronationis
vero quarto.

L. S. 10

(Originale. Magyar N. Muzeum Leveltara torzsanyaga, Budapest.)

2.

Debreczen, 4. Februarii 1468.
Mathias rex Hungariae Nicolao Banffy comiti Posoniensi.

Ob praestitam fidelitatem et virtutem in bello cum vaivoda Mol- 15
daviae Stephano gesto, in quo etiam vulneratus est, castro Peleske
donatur.

Donatio castri Peleske in comitatu Zaladiensi habiti . . . pro
eo, quod Magnificus Nicolaus filius bani de Alsolindva, comes Poso-
niensis a pueritia sua nos — uti rex dicit — et curiam nostram 20
secutus, et quoad potuit et licuit, a latere nostro nunquam disces-
sisse visus est, in cunctis rebus nostris fidei suae commissis iuxta
modulum aetatis suae fidelitatem suam, simul et diligentiam nobis
ostendendo, hanc etiam suam aetatem, ad quam in servitiis nostris
pervenit, rebus militaribus dicavit et strenue certare contra ini- 25
micos nostros, atque etiam periculo, ubi opus est, se opponere non
formidat, prout his diebus contra Stephanum vaivodam in Moldavia
constantiam suam et virilitatem in effectu demonstrare certavit,
pugnavit enim, ut miles strenuus pro salute personae et exercitus
nostri, ubi etiam vulnera pro nobis suscepit et mori, si fortuna 3)
voluisset, non dubitabat.

Datum in Debreczen, feria quinta proxima post festum
Purificationis Beatae Mariae Virginis. Anno Domini 1468.

(Originale. Archivum domus senioris conitum Zichy, Zsely. Edidit :
Codex dipl. domus senioris comitum Zichy vol. X. pag. 442 — 443.)

9- Februarii 1468] No. 3 — 4

Praha, 9. Februarii 14.68.
Georgius Podiebrad rex Bohemiae Mathiae regi Hungariae.

Condolet de vulneribus in bello Moldavico perceptis, sed congra-
5 tulatiir, quod pericula fclicissime evitavit.

Letiora sunt gaudia, quae tristibus succedunt, quam ea,
quae se ex integro animis hominum repraesentant, unde ortum est
istud iam tritum vulgi sermone proverbium : «Dulcia non meruit,
qui non gustavit amara» et alibi : «Dulcior est apum mage labor,

10 si malus ora prius sapor edat, gratius astra nitent, ubi nothus
desinit imbriferos daresonos». Iampridem auribus nostris insonuit,
Frater Carissime, personam Vestram hostili telo petitam lethale
vulnus excepisse. Nos vero conterriti ac tremefacti tremula quidem
exspectatione aliquamdiu afflicti stetimus ambigua cogitatione

45 suspensi. Tandem nobis innotuit Serenitatem V ram in Valachia
contra hostes vel perduelles vestros feliciter dimicando optatam
victoriam reportasse, vulnus autem adversa facie illatum et. excep-
tum, militaris animi vestri tam gloriosum praebere testimonium,
ut plus inde consolationis et bellicae laudis praeconium et repetendae

-20 congressionis fiduciam pepererit, quam ex ictu vel impressione
dolorem. Tanto ergo maiore laetitia perfusi sumus, quanto prius ex
maerore consternati.

Datum Pragae, 9. Februarii, regni nostri anno decimo.

(Grof Teleki Jozsef : Hunyadiak kora Magyarorszagon XI. pag. 306.)

2.-, 4.

Esztergom, 23. Martii 1468.
Mathias rex Hungariae conventui ecclesiae de Kolozsmonostor.

Mandatum statutorium pro parte Nicolai Csupor vaivodae

Transvlvaniae super possessioneZsuk et aliis.pro eo, quod in Moldavia

30 pugnavit cum rege Mathia contra Stephanum vaivodam Moldaviae.

Mathias Dei gratia rex Hungariae, Dalmatiae, Croatiae etc.

Fidelibus nostris conventui ecclesiae de Colosmonostra. Salutem

et gratiam. Quod cum officium sit principibus, ut suorum subdito-

rum meritis recte ponderatis uniuscuiusque merita condignis retri-

35 butionibus prosequantur, sic enim et principum laudabitur pruden-

4 Ko. 4 [23. Martii 1468

tia et subditorum alii alios opere virtutum antecellere properabunt ;
considerantes itaque fidelitatem et fidelia servitia fidelis nostri
Magnifici Nicolai Chwpor, waiwodae partium Transylvanarum
regni nostri et comitis Siculorum nostrorum, quae idem nobis in
nonnullis rebus nostris, fidei suae commissis ad utilitatem et hono- 5
rem nostrum diligenter exhibuit, is quippe Nicolaus Chwpor wai-
woda, dum superioribus diebus partes Moldaviae cum exercitu
nostro intrassemus ibique quadam nocte cum Stephano waiwoda
Moldaviensi conflictum habuissemus, tunc ipse inter caeteros
aulae nostrae milites pro honore status nostri cum hostibus ante io-
omnes alios, ut audax vir certavit ibique septem vulnera lethalia
suscipiens, quorum respectu in aliquam recompensam suorum meri-
torum volentes eidem munificentiam nostram regiam ostendere
liberalem, ut ipse ad servitia nostra deinceps promptior reddatur,
possessiones Swk et Zowath vocatas cum earundem pertinentiis 15
in comitatu de Colos, possessiones Vissa, Magiar Kallyan, Olah
Kallyan, Magiar Sarmas, Olah Sarmas, Azzonfalwa, Olah Bare,
item directas et aequales medietates possessionum Zowath et
Kethelen in de Colos, necnon possessionem Omboz vocatas, in de
Doboka comitatibus existentes habitas, quae alias condam Michae- 20
lis de eadem Swk praefuerant, et quae per notam infidelitatis eius-
dem perpetuae . . . iuxta antiquam et approbatam eiusdem regni
nostri consuetudinem ad Sacram dicti regni nostri Hungariae
coronam consequenterque collationem nostram rite et legitime
devolutae sunt pridemque mediantibus aliis litteris nostris donatio- 25
nalibus exinde confectis fideli nostro Egregio Joanni de Gezth 1
dempta possessione Swk contuleramus, sed nunc easdem possessio-
nes per cambium aliarum possessionum ab eodem Joanne de Gezth
auferentes, ipsas praetactas possessiones . . . antefato Nicolao
Chwpor, waiwodae partium nostrarum Transylvanarum simul 3&
cum cunctis earundem utilitatibus et pertinentiis quibuslibet me-
morato Nicolao Chwpor suisque heredibus et posteritatibus uni-
versis vigore aliarum litterarum nostrarum donationalium exinde
confectarum in perpetuum contulerimus velimusque eundem in
dominium earundem per nostrum et vestrum homines legitime35-
facere mtroduci. Igitur Fidelitati Vestrae firmiter mandamus, quate-
nus vestrum mittatis hominem pro testimonio fide dignum, quo
praesente Michael Kemeny aut alii . . . homo noster ad facies prae-
scriptarum possessionum Swk, etc... introducat praefatum Nicolaum

1 In transsumpto anni 1681. mendose Bezer. 40

Aprilis 1468] No. 5 5

Chwpor waiwodam in dominium earundem statuatque easdem
eidem simul cum cunctis suis utilitatibus et pertinentiis quibus-
libet.praemissae nostrae donationis titulo perpetuo possidendas; etc.
Datum Strigonii feria quarta proxima post dominicam
5 Oculi. Anno Domini Millesimo quadringentesimo sexagesimo
octavo. Regni nostri anno undecimo, coronationis vero quarto.

(Transsumptum conventus de Kolozsmonostor anni 1583. Erdelyi
Nemzeti Muzeum, Kolozsvar. Collectio comitis Josephi Kemeny. — Editio
eius de transsumpto anni 1681 in : Codex diplomaticus familiae Teleki vol.
10 II. pag. 90—92.)

Exequutio facta fuit feria sexta ante festum Beati Ambrosii 1. Apr.
episcopi, nullo contradictore apparente.

[Pozsony, initio Aprilis 1468. ]
i.j Mathias rex Hungariae senatoribus regni Poloniae.

Se iuste cum Stephano vaivoda Moldaviae, «tyranno» nominato,
egisse rescribit, in infidelitatis notam venisset, regnum eius vero a
regibus Hungariae dependeat, vaivodae vero sine litteris confirman-
iibus a regibus emanatis regnare non possint.

20 Duo sunt, quae nobis per litteras vestras imputatis : invasio-

nem Moldaviae, tanquam ad regnum vestrum pertinentis terrae,
et damna, necnon iniurias vobis et vestris ex Hungaria per nostros
illatas ; ac requiritis nos ad veterum utrinque foederum observa-
tionem, et communi arbitrio, perpetrata committi postulatis.

25 Primum, quod ad Moldaviam attinet, nos quidem nullo

alio instigante eam invasimus, nisi Stephano regionis illius
tyranno, qui cum sua nobis promissa minime observaret, et exules
nostros foveret, ac e regno nostro instar Turcorum continuas rerum
et hominum praedas abigeret, nec requisitus malefacta emendare

■30 vellet, nonne digne a nobis meruit castigari P 1 Pro quibus certe
cuicunque etiam alieno bellum indicere satis legitime potuissemus ;
sed nos eum nostrum esse subditum, ipsius confessione scimus. Quod
si et vobis eodem nomine adulatur, more suo facit ; nam et Tartaris

1 Ex hac epistola manifeste apparet Valachos devictos et subiugatos

35 fuisse tunc a Mathia. Et inde erroris arguuntur Poloni historici, qui

scribunt Hungaros maxima clade affectos et reliquias fuga in Transylvaniam

elapsas. Nec credibile est Mathiam tam impudentem fuisse, ut in tam

manisfesta et tuncubiquenota clade gloriam victoriae sibiattribueret.(Szasz.)

6 Xo. 6 [5. Dec. 1471

et Turcis itidem se exhibet ; ad hoc videlicet, ut inter tot dominos
perfidia eius diutius maneat impunita. Terram vero illam nostri
iuris esse, antiquissimus et continuatissimus praedecessorum
nostrorum regum Hungariae titulus declarat, non quidem inanis,
sed possessione nunquam interrupta munitus. Xam, ut vetustiora 5.
nunc omittamus, post memoriam hominum vaivodae Moldavien-
ses semper regibus Pannonicis servierunt, et provincia illa nullum
habuit praesidem, nisi hinc approbatum vel immissum usque eo,
ut genitor noster, 2 qui tantum gubernator erat, plures illic succes-
sive ad libitum et sine contradictione praefecerit vaivodas. Quae 10
omnia vanis inscriptionibus (si quae fortassis in contrarium pro-
ferre possent) vaiidiora et efficaciora esse dignoscuntur. Xos tamen
in praesentiarum de iis profundius disceptare rationabilibus de
causis non intendimus 3 ; etc.

(Copia simplex Magyar X. Muzeum, Budapest. Fol. Lat. 1668. fol. ..
78. Edidit Joannes Szasz : Epistolae Matthiae Corvini regis Ungariae
vol. III. pag. 56 — 59. et Fraknoi Vilmos : Matyas kiraly levelei vol. I. pag.
211 — 213.)

6.

Regensburg, 5. Decembris 1471.
Mathaeus Delnitzer Mathiae Schlick auf Elbogen. 20-

De terraemotu in Transylvania, Moldavia et Valachia.

Item ich fiige uch wissen, dass den nehisten Tag noch dato

dies Briefes, dass ist in dem Tage Decollationis S. Johannis des

29. Aug. Taufers zwuschen zehen und eilfen ist ein grosse Ertbebung in

der Kronen kommen, also dass alle Gebaude, Berg und Tal bewegt 25
sind wurden.

Item von dem Berge des Schlosses von der Hohe des Berges
geigen der Stadt aus Zubrechung des Berges sint zween grosse
Steine kommen. Und die Ertbibunge ist in derselbigen Stunde
gescheen in der Mulden bis an das weisse Schloss, Nester genannt, bis 30
Capham, und das Schloss [des] Waibode in der Walachei ist villich
gar zubrochen. Doselbist ist die Erde geoffnet und gross Stank
mit bosem stinkendem Wasser und andern Ufflaten hat sich
erougent. Item man saget, dass in der Muldaw ein Dorf ganz mit

2 Joannes Hunyadi, mortuus 1456. 3 Haec litterae responsoriae sunt 35
illis,quaesubannoi468/II. in Hurmuzaki (vol. 2/II. pag. 188 — 189.) inveniun-
tur et recte i6.Martii 1468. Cracoviae scriptae sunt.

Februarii 1474] No. 7 — 8 7

Leuten, Gebauden, Tieren und anderem ertrunken sei. Und in
derselben Stunden haben sich alle Berge zu Gibss, zu Turda und zu
Bistricien und in dem ganzen Ertrich zu Ciculien und durch die
ganz Walachia und Muldaw beweget und das Ertrich Ciculien und
5 Silvanien bis an die gemelten Ende.

(Copia coaeva. Staatsarchiv, Dresden. Eclidit: Fontes Rerum Austria-
carum vol. 46. pag. 171 — 172.)

7.

[PrahaJ, initio Februarii 14J4.
10 Articuli concepti super treuga regni Bohemiae et Hungariae.

Regcs Bohcmiae et Hungariae cum vaivodis Valachiae et Molda-
viae foederc pacis duorum annorum iunguntur.

Item de provincia Walachiae et Moldaviae deliberatum et
conclusum est, quod dicta provincia et voivoda eius habeat veram

lotreugam ab istis regibus et regnis usque ad duos annos integros a
die praesentium, ita quod interea non inferatur ei ab altero regum
vel regnorum bellum aut violentia ; hoc tamen adiecto, quod nec
ipsa praefata regna aut alterum eorum sive pertinentia ad ipsa
vel alterius eorum invadet, dampnificet aut molestat, alioquin

20 pars laesa praemissa ammonitione, ut de illatis satisfaciat, poterit

se defendere et contra illum invasorem et damnificatorem absque

laesione mutuae pacis istorum regnorum agere, quoad compescatur.

Praeterea deliberatum est, quod super iuribus utriusque

regni, super dicta provincia Moldavia et dieta instituta videantur

25 et examinentur dicta iura aequitate requirentium, et pro quacunque
parte, ibi diffinitum fuerit, nichilominus praetactae treugae
observentur.

(Copia coaeva. Landesarchiv, Praha. Edidit: Fontes Rerum Austria-
carum vol. 46. pag. 273.)

30 8.

Torda, 24. Januarii 1475.
Novitates de Turcis allatae ad Mathiam regem Hungariae.

De victoria Stephani et Basarab vaivodarum super Turcas
reportata, in qua a militibus Siculis et Hungaris adiuti sunt.

35 Bassa Turcorum cum filio imperatoris Turcorum ac Alibeg

et nonnullis vaivodis, sub quorum conductu erant centum milia

8 No. 8 [24. Januarii 1475

Turcorum et viginti milia rusticorum cum securibus, fossoriis et
capisteriis pro viarum explanatione ac obsidione munitionumque,
venerant cum eis de Bulgaria [et] intravit Moldaviam. Stephanus
autem vaivoda Moldaviensis intellecto adventu Turcorum, unde-
cunque potuit, acquisivit auxilium a Siculis et aliis vicinis locis, 5
ex Valachis autem suis Moldaviensibus habuit quasi 50 milia
hominum, ex Hungaris armatis 1800, quibus congregatis videns,
quod non posset Turcis occurrere in campis, retrocessit ad loca
fortiora et fecit comburere omnem provinciam, per quam erant
venturi Turci, ne haberent victualia, qui dum aliquibus diebus 10
penuria victualium laborassent et fatigati essent, faciebant
tamen post se victualia deferre de Transalpina per currus et ani-
malia, quae non poterant eo tempore sequi. Deputaverunt septem
vaivodas Turcorum ad rumpendas indagines pro recipiendis vic-
tualibus, non remote, ubi erant Siculi et gentes Stephani vaivodae, i5
quibus iidem Siculi occurrerunt ad pugnam et prostraverunt eos
in quodam loco arcto. Ex alia parte iterum receperunt illa victualia,
quae ducebantur post Turcos. Videntes autem, quod fortuna eorum

10. Jan. prosperaretur, in festo Sancti Pauli primi Eremitae, quod erat

feria tertia de mane toti exercitui Turcorum in quadam stricta et 20
luctuosa valle, ubi Turci propter vallis arctum situm non poterant
se ad conflictum bene extendere et alas dilatare, occurrerunt ad

11. jan. pugnam, contra quos tertia feria, die ac nocte, sic suo modo feria

12. jan. quarta usque ad feriam quintam sic fortiter pugnaverunt, sed non

poterant movere exercitum Turcorum, ex quo erat multitudo 25
12. jan. magna. Tandem feria quinta die lucescente fortissime in eos pro-
siluerunt, multos ex eis occidendo sagittis et lanceis. Videntes
Turci non posse resistere, terga verterunt, quos Valachi et Siculi
ac Ungari insequentes, maxima strage affecerunt, bassam Tur-
corum, filium imperatoris et Alibeg cum nonnullis vaivodis Turco- 30
rum et plurimis Turcorum captivando ; ex alia parte Bozorad
maior, qui erat in quodam castro obsessus per Turcos, videns fugam
Turcorum, de castro prosiluit et magna damna Turcis fugientibus
intulit, unde tota fortitudo Turcorum dissipata extitit, super qua
victoria tota Transilvania nunc in triumpho ducit dies suos. Ista 35
Deus misericors nunc operatus est per humiles manus hominum in
destructione inimicorum christianorum.

Ex Torda, feria tertia proxima ante festum Conversionis
Sancti Pauli apostoli. Anno 1475.

(Originale. Archivio di Stato, Venezia. Edidit : Mon. Hung. Hist. 40
Acta extera vol. II. pag. 299 — 300.)

25. Jan. 1475] No. 9 9

9.

Sutschawa, 25. Januarii 1475.
Stephanus vaivoda Moldaviae regno Hungariae et principibus christianis.

Turcam apud Vaslui infugam dedit, qui sequenti vere ulcionem
5 parat, quare principum christianorum opem implorat.

Alla Corona de Ungaria et a tutte le terre, et a tutta la chris-

tianita in qualunque loco questa nostra presente lettera devenira.

Noi Stefano vaivoda,per Dio gratia duca de terra Moldaviense,

con humana salutatione et desiderio a tutti buoni per li beni delle

10 persone alle Vostre Dignita commesse. L'infidele imperatore Turco
a molti tempi e [za] stato et destrugitore [et desfattor de tutta] la
christianita, et ogni di pensa, per qual forma el possa subiugarla.
In pertanto notifichiamo alle Vostre Dignita, come circa la festa
della Epiphania proxima passata mise il nominato Turco sopra

15 di noi un suo grande exercito de quantita de cento venti milia, ' Jan "
qual dicto exercito mise per suo primo capitaneo Sulaman bassa,
el secundo capitaneo Beli Erbizi 1 con tutti sui carriazzi, con tutta
Romania et anco lo Signor de la Montagna 2 con tutta sua possanza,
Issibech 3 et Alibech, et Semdrebech, 4 Dowabech, 5 Baltiriubech,

OQ Sepefa bech 6 et Signore Sulazi, Chasarabech, 7 Beribech, 8 figliolo de
Isache Rasache con tutta la sua forza ; et questi erano li grandi
capitani con li sui exerciti. Et noi audendo se armamo tutti et
andamo contro di loro, con 1'aiuto de Dio omnipotente, noi verso
delli inimici della christianita ; vencemo loro et sotto li nostri piedi

„ 5 li mettemo et tutti li mettemo a taglio della spada, 9 della qual
cosa Dio ne sia laudato. Dopo questo lo infidele Turco questa cosa
audendo, ci vole reparare con la sua testa et con lo suo pensero
nel mese di Maggio supra di noi, volendo havere questa porta della
christianita, la quale ha nel nostro regno, della qual cosa Iddio

30 la guarda. Et se questa porta se fosse perduta fino a me, havria
conturbata tutta [la] christianita. Et per tanto addomandiamo
alle Amicitie Vostre, come tutti re dobbiate presto sopra el nemico
della christianita, imperoche e tempo, che el dicto Turco ad ogni
parte ha molti awersari, li quali con armata mano contro de lui

35

1 Begler beg. 2 Vaivoda Valachiae, secundum versionem Germani-

cam huius scripti : Mit dem Herrn aus dem Landt genandt Havaselve.

3 Hassan beg. 4 Skender beg Michaloglu. 5 Grana beg Dorazi. 6 Serefaga

beg. 7 Cusenra beg. 8 Paier beg. 9 Hoc proelium fuit apud oppidum

Vaslui nominatum.

io No. 10 [20. Junii 1575

procederanno. Et noi da questa parte promettemo supra la nostra
fide christiana, col nostro collo, per rino alla morte stare et pugnare
per la christianita, et a questo modo voi facendo dall'altre parte,
per terra et per mare, in modo che a queste volte con 1'aiuto de
Dio omnipotente havemo tagliata la sua destra. Adunque non vog- 5
liate tardare. 10

Data in Suciava in di della conversione di Santo Paulo a dl
25 del mese di Zennaro. Anno Domini 1475.

Stephanus Vaivoda Segnor del paese

della Moldavia.

10

(Originale. Archivio di Stato, Venezia e Milano. Edidit : Mon. Hung.
Hist. Acta extera vol. II. pag. 301 — 302. et Ioan Bogdan : Documentele
lui Stefan cel Mare vol. II. pag. 323.)

10.

Jasi, 20. Junii [1475.] 15

Stephanus vaivoda Moldaviae oratoribus suis ad Mathiam regem Hun-

gariae exmissis.

Nuntia varia a consanguineo suo et Belogrado huc advento.
Caffa a Turcis obsessa est, qui contra se cum Valachis castra movent,
quare cum legatis Mathiae regis properandum est.

Nos Stephanus vaivoda, Dei gratia dominus terrae Molda-
viae. Scribit Dominatio nostra 1 fidelibus nostris et venerandis viris
comiti Stanzulo et comiti Dume, et comiti Michaeli 2 per praesentes
de nobis scire omnia, quae nunc acciderunt. Advenit unus homo
cum litteris a castellanis de Alba, qui scribunt ad nos dicendo, 25
quod applicuit adAlbam una navis ItalorumdeMangopa, 3 illa navis,
quae apportaverat compatrem nostrum Alexandrum, in qua navi
praeest Philippus Nauta, etiam [venerunt. . .] Morzi et Aiamorzi 4 ad
nos usque adjassium 5 et solus nuntius narravit nobisoreproprio,nar-
rando nobis sic, quod frater uxoris Dominationis meae, Alexander 3a
venit ad locum [Mangop] et die tertia lucratus est dictum locum Man-
gop haereditatem paternam et [est] ipse pronunc in Mangop ; et non
est aliter. Et de Turcis ita sciatis, quod ita... dixerunt, quod venit per

10 Versionem Germanicam huius edicti vide Neculai Iorga: Acte si 35
fragmente vol. III. (Bucuresti, 1897.) pag. 91 — 92.

1 In originali, mendose : Vestra. 2 Mihaiu spatarul. 3 Mendose :
Pangopa. 4 Taiamorzi. 5 Jaspum.

20. Junii 1575] No. 10 11

mare Axcmat bassa cum galeis 6 et curavit [obsidere] Caffam et pugna-
verunt contra Caffam per tres dies, die vero quarto . . . ipsi Turci
praevaluerunt et expugnaverunt Caffam et habetur [nunc] in mani-
bus Turcorum. Aliter non est. Et fuerat in Caffa impe[rator], qui
5 prius erat imperator inOrdam.cum mille Tartaris, quae cum omnibus
suis.se subieceruntTurcis et uniti suntTartari cumTurcis. Istafnova]
percipimus ab inimicis christianitatis, ab infidelissimis [Turcis,] quod
veniunt contra nos; et de novo advenit fama pro firmo, quod
Turci veniunt ad nos, contra nos et contra terram nostram, et per

10 aquam et per terram ; et ita dicunt, quod valida classis praecedit
cum maximis munitionibus bombardarum magnarum expugnare
Albam et Chiliam, et sunt in itinere iam prope ; et per terram
venietsolusimperatorcontranos expugnareterram nostram persona-
liter, cum tota sua potentia et cum omni suo exercitu et cum tota

15 potentia terrae Valachiae, quia Valachi sunt nobis veluti Turci ;
et credatis nobis pro firmo, quod non est aliter, nisi sic. Propterea
vos sine mora statim, ut videbitis litteras praesentes, in puncto
consurgatis et habeatis sermonem cum oratoribus, qui vobiscum
veniunt a rege Mathia ad nos, et mittatis unum cursorem velocem

2 1 cum litteris nostris et cum litteris oratorum, qui veniunt una vobis-
cum ad nos. Oui ipse cursor debeat festinare die noctuque ad regem
Mathiam et scire det suae gratiae de istis inimicis christianorum.
Forte Deus informabit suam gratiam, quo se appropinquaret ad nos
et ad ista confinia celeriter et quam citius fieri poterit, indie et in

25 nocte, cum omnibus suae gratiae potentiis et cum suis gentibus,
quas Deus sibi dono dedit ; qui nos non derelinqueret perire et
terram nostram per istos paganos. Utinam Deus suam gratiam
inspiret, ut apponeret diligentiam pro christianitate contra istos
perfidos Turcos. Et interim ipsi soli simul cum oratoribus regis

30 Mathiae, qui veniunt ad nos, in nullo loco quiescere praesumatis,
sed festinetis die et nocte ad nos, quam citius fieri est vobis possi-
bile. Et secus non faciatis.

Datum in Jassy, die 20. mensis Junii [1475].

Item sciatis, quod antemisimus familiarem nostrum Heliam,

35 qui conducet oratores, qui veniunt ad nos a rege Mathia.

(Copia coaeva. Archivio di Stato, Venezia. Edidit : Mon. Hung.
Hist. Acta extera vol. IV. pag. 308 — 309. et Bogdan 1. c. vol.II.324 — 326.)

6 De profectione Turci versus Moldaviam ex Corfu 14. Junii 1475.

hoc scribitur : Dicono ancora, come el Signor Turco haveva mandato essi

40 Flamburi alla Vlachia, in loco dicto Cheli per pigliar certo passo, dove die

andar la sua armada, che saputo per Cara Bogdan, andb et assalto quelle

in modo che non scappo lo Turco de quelli. (Ibidem, vol. II. pag. 265.)

5

12 No. ii [25. Junii 1475

11.

Besztercze, 25. Junii [1475.]

Dominicus praepositus Albaeregalis et Gasparus, oratores regis Mathiae
Hungariae ad Stephanum vaivodam Moldaviae missi, Mathiae regi.

Epistolam Stcphani vaivodae Moldaviae mittunt, in qua auxi-
lium contra Turcas petit. Draculiam pro vaivoda electum esse a rege
omnibus placere.

Serenissime Princeps. Domine noster naturalis et gratiosis-
sime. Post humillimam subiectionem nostram. Rex et Princeps
gratiose. 10

Cum essemus in procinctu itineris nostri de civitate Bistri-
ciensi, venit ad barones Moldavienses 1 homo domini Stephani vai-
vodae Moldaviensis 1 cum litteris praesentibus inclusis, 2 qui vocali
sermone retulit nobis, quomodo praeteritis diebus ipse vaivoda
Stephanus misisset Alexandrum fratrem carnalem consortis suae 15
in regnum, quod dicitur Mangop 3 , et illud potentia sua, post exitum
boierorum suorum ad M tem V ram , solliciter optinuisset et univer-
sos maiores et minores in illo regno Mangop dominio suo subegisset.
Retulit etiam, quomodo Turci cum valida potentia cum quadrin-
gentis galeis venissent in obsidionem Caffa, quam, cum obsidione 20
cinxissent, obtinuerunt simul cum castello in eadem habito. Ouibus
sic optentis, universos Italos in dicto castello existentes nece terri-
bili, simul cum potentioribus civitatis interemissent, reliquos ipsius
urbis post datam fidem in antiquis eorum consuetudinibus reli-
quendo ; et, ut fertur, Turci ipsi Tartaros in numero XL millium 25
ipsis in expugnatione ipsius civitatis Caffa associaverant, cum
quibus nunc magnum pacis foedus pepigerunt, maxime ex eo,
quia illic imperator Tartarorum, de quo Stanczul M. u V rae mentio-
nem fecerat, in illa urbe Caffa per Turcos et Tartaros captus esse
perhibetur. Nunc, Serenissime Princeps, ex quo ipse Stephanus 30
vaivoda intelligit sibi imminere periculum, petit nos medio horum
boieronum suorum, quatenus litteras nostras ad M tem V ram
velocissime daremus, ut Maiestas V ra dignaretur convertere faces
suas ad partes regni sui inferiores, et indies festinaret discedendo ;
quoniam sperat idem vaivoda, quod postquam Maiestas V ra move- 35
rit se, Turcus ipse non ita facile proficiscetur vel contra regnum
Moldaviae, vel M tem V ram ; et sine dubio nos advisat et certos facit,
quod postquam venerit Turcus ipse, qui iam dudum iter suum

1 Helias. 2 Vide sub No. 9. 3 Mendose : Mango.

30. Junii 1475] No. 12 13

arripuit, Transalpinenses contra M tom V ram et ipsum vaivodam
insurgent, quia paratos iam se contra M um V ram retulerunt.
Turcus ipse cum maxima potentia personaliter per terram et
alias gentes suas per aquas misisse fertur. Haec M" V rae scripsi-

5mus, ut intelligat Maiestas V' 1 novitates harum partium.

Recepimus nudiustertius litteras, quas Maiestas V ra mise-
rat ad me, Dominicum praepositum, in facto inmissionis vaivodae
Draculia, 4 quas post earum lectionem communicavi cum boiaroni-
bus, qui post acceptas has novitates, dicunt laudando, quod Maies-

10 tas V ra creaverit eum in vaivodam, supplicantes, quod Maiestas
V ra dignetur eum celerrime mittere cum potentia, quia iam Ste-
phanus vaivoda cum omnipotentia sua in Jassamarck hoc, forum
Filistenorum, castrum tenet, prout Maiestas V ia intuebitur ex litteris
ipsius Stephani vaivodae praesentibus inclusis. Hunc latorem

15 praesentium supplicamus citissime remittat ad nos, ut sciamus,

quid in his rebus respondeamus ipsi Stephano vaivodae. Deus

teneat Sublimitatem V ram ad vota ad regimen regnorum suorum. 5

Raptim ex Bestriza, die Domenico post festum Nativitatis

Beati Joannis Baptistae. [A. D. 1475.]

20 Perfideles Sublimitatis Vestrae

Dominicus Praepositus et
Gasparus de Nagyvatha.

(Originale. Archivio di Stato, Venezia. Edidit : Mon. Hung. Hist.
Acta extera vol. IV. pag. 306 — 307. et Bogdan 1. c. vol. II. pag. 327 — 329).

12.

Buda, 30. Junii 1475.

Sebastianus Badoer orator Venetus Petro Mocenigo duci Venetorum.

De duabus litteris prius missis. Vaivoda Moldaviae auxilinm
petit ad Caffam reoccupandam.

30 Serenissime Princeps et Domine Excellentissime. Domine

mihi colendissime.

Scripta la alligata per la Maesta del Re, mi e stato mandato
ad dire in questa hora, haver havuto lettera dal vaivoda Stephano
de Moldavia et dal proposito de Albaregal, ambassador suo a quello, 1

35 come per le ultime mie scripse a Vostra Sublimita, che havendosi

4 Vlad Tepes III. secunda vice.

5 Aliae litterae praepositi Dominici de obsidione et captu arcis Caffa
anno 1475 exaratae vide Hurmuzaki : Documente vol. 2/1. pag. 12.

1 Vide sub No. 9 et 11.

14

No. 13 [18. Julii 1475

appresenta Tarmada del Turco al luogo de Caffa, immediate quel lo
optenne cum tutte le fortezze, fatti a pezzi tutti Italiani et tutti
principali de dicto luogo, et era accordato el Turco cum i principal
capi de' Tartari et etiam cum i Transalpini a damno del vaivoda
predicto. Unde cum grande instantia richiede soccorso dicto vaivoda 5
alla Maesta Sua per la importantia grandissima de la optention de
dicto luogo de Caffa et per quanto e predicto questo Signor, e in
grande afflictione, et dal canto suo dice, fara ogni provvisione possi-
bile, et cusi procureno cum ogni diligentia. Iddio per sua clementia
provvedi ai bisogni christiani per la grandezza dei periculi succe- 10
deriano, se per misericordia non prowedesse ; etc.

(Originale. Archivio di Stato, Venezia. Edidit : Mon. Hung. Hist.
Acta extera vol. II. pag. 267 — 268.)

13.

Buda, 18. Julii 1475. 15

Florius Reverella orator Herculi I. duci Ferrariae.

De fide Stephani vaivodae Moldaviae per legatos suos iurata
agitur in comitiis nuper clausis Hungaricis, quare Mathias rex ad
eum defendendum copias mittere paratum se exhibet. Negotium Dracu-
liae vaivodae.

Intendera la Vostra Excellentia per questa, como la dieta
d'Ungheria generale e gia conclusa, in la quale tra le altre conclu-
sioni e prowissioni contro il Turco hanno imposto uno ducato per
foco in tutto el reame, si che se extima che montara piu de cinque
cento milla ducati. Li baroni et ambassatori de comunitade sonoos
malcontenti, che havendo facta questa dieta con grande faticha e
con grandissima spesa, credendo havere qualche subsidio delli
potentati dTtalia, secondo gli era dato firma speranza dalla Signoria
de Venezia, se sono retrovati beffati et ingannati et piu li dole,
che per la ritornata de questo Ser mo Re dalla impresa de Bohemia, 30
la quale felicemente procedeva, tutto inspecto ed forza del Turco
se hanno provocato contra de loro, peroche ipso Turco sentendo
la tornata del Re e la fama del predetto subsidio Italico, postposita
la guerra del mare, le sue forze et exerciti sono dirizzati contro
1'Ungheria et secondo se intende, manda le sue gente verso la Mol- 35
davia, dove questa vernata el suo exercito fu rotto, et ha mandate
per il Mare mazore 60 galie con certe nave alla fauce del Danubio
per expugnare certe terre, vi sono del predicto Conte Stefano, le
quali sono de grande importantia.

Aug. 1475] No. 14 15

Ouesto Ser mo Re per obviare a questo, ha recevuto in gratia
el predicto Conte Stefano, el quale da molti anni passati non haveva
bene quadrato con Sua Maesta, si che ora sono bene d'accordo et
epso Conte Stefano per sui ambassadori in questa dieta ha facto
5 novo homaggio alla predicta Maesta et li ha mandato alcune ban-
dere et spoglie, che furono guadagnate in la rotta, in signo d'obbe-
dientia. Praeterea essa Maesta ha restituito Ladislao Dragula alle
protine sue dignita in Valachia, factolo vaivoda et restituito al
suo stato, datoli gente d'arme, dinari et bone lettere, si che se

10 especta el dicto Dragula fara gran facto contra li Turchi, come
altrevolte fece, dandoli piu rotte circa la parte de Valachia, avanti
che fosse prigione della Maesta de questo Signore Re, et per dargli
maggiore favore ha mandati epsa Maesta commissari in Transilvania
a disponere el paese in favore del dicto Dragula, onde se potranno

15 havere L milla homini bene disposti alle armi, quando pure li
Turchi se presentassero verso quelle parti di Moldavia o de Vala-
chia ; etc.

(Originale. Archivio di Stato, Milano. Edidit : Mon. Hung. Hist.
Acta extera vol. II. pag. 272 — 273.)

14.

[Buda, medio Augusti 1475.]
Mathias rex Hungariae Stephano vaivodae Moldaviae.

Legatum causa necessaria urgente diu retinuit, neque adhuc
remisit.

25 Spectabilis etc. Quod hactenus Eliam oratorem vestrum ad

vos non remisimus, id causae fuit, quod remittere noluimus, donec
eum cum aliqua certitudine et sine debito possemus ad Fidelitatem
yram rem ittere. Exspectavimus enim intelligere nova quaedam,
quibus cognitis sciremus Fidelitatem V ram de omnibus reddere

30 certiorem. Et ob hoc eum nos crebro pro sua expeditione sollici-
tantem retinuimus et cogemur adhuc paucos dies retinere. Verum
ne Fidelitas V ra hanc moram illius negligentiae ascriberet, duxi-
mus de hoc Eundem avisandum, ut sciret non eius negligentia, sed
nostra voluntate et rei ipsius necessitate suam expeditionem

asretardari. Diu tamen non retardabimus, sed paucis diebus eum
expediemus, missurique sumus cum eo hominem nostrum ad
Fidelitatem V ram ' qui de omnibus occurrentibus eam fideliter
avisabunt, et cum tali responso et expeditione eum remittemus,

16 No. 15 [3- Nov. 1475

quae et nostris rebus et etiam utilitati vestrae ac rebus christianis
et saluti publicae plurimum conducat. Rogamus itaque Fidelitatem
yram, u ^. non ae g re f era t hanc tarditatem suam, quam fecit de volun-
tate nostra ; is enim moram hanc suam meliori rerum expeditione
compensabit. Datum. 5

Intitidatio : Ad Stephanum wayvodam Moldvaviae.

(Copia simplex Magyar Nemzeti Muzeum, Budapest. Fol. Lat. 1656.
fol. 57. Edidit: Fraknoi 1. c. vol. I. pag. 314 — 315.)

15.

PUcrvdrad, 3. Novembris 1475. w

Mathias rex Hungariae Sixto IV. pontifici Romanorum.

Rogatus, ut Stephanum vaivodam Moldaviac contra Turcas
adiuvaret, se iam properate et infidcles recessisse annuntiat.

Beatissime in Christo Pater et domine domine colendissime.
Post devotam mei commendationem ad oscula pedum Sanctitatis 15
V rae beatorum. Beatissime Pater, hortata est me saepius Sanctitas
V ra ' ut contra imperatorem Turcorum in sanguinem christianum
de die in diem magis saevientem arma sumerem, nuperque strictius
requisivit, ut Stephano waivodae Moldaviensi auxilio essem. Non
dubito, Beatissime Pater, Sanctitatem V ram et per litteras, nuntios 20
et oratores meos, non dixerim desiderium, sed ardorem meum
agendi contra ipsos Turcos iam saepius intellexisse, quidve me
prohibuerit, ne totus cum toto regno meo in communes hostes
hactenus proruperim, occupationem scilicet belli Bohemici pro
obedientia illius Sanctae Sedis per me suscepti imparitatemque 25
virium, quas si confortari et augeri sollicitavi, non ut cuipiam
forem importunus, sed ut rebus christianis miserabiliter labentibus
consuleretur, feci. Post, ubi vero caeteris hostibus pacem sive pacis
inducias dedi, mox ad conflandum exercitum parandamque clas-
sem in Histro sive Danubio me converti, cuius apparatus S0I030
auditu imperator ipse, tota hac aestate cum maximo exercitu in
uno loco campestri fixus mansit ; non parum huiuscemodi expecta-
tione fatigatus, expensas plurimas fecit, praesidia in locis finitimis
multa locavit, et qui Transalpinas fere sibi subiugaverat, Molda-
vum invasurus retracto pede in suis mansit. Utroque itaque, et35
terrestri, et navali coadunato exercitu, in nomine Dei nostri, V rai
Sanctitatis mandata humiliter suscipiens, iam aliquot dierum iter
perfeci, properoque, ut non solum Moldavum, cui cum sit mihi

Apr. 1476J No. 16 17

subditus, teneor, sed et quascunque possum christianas provincias
a nefando vastatore defendam. 1 Ouidquid autem admiserit Deus,
sive prosperum, sive adversum, Sanctitati V rae significare curabo,
quam ceu omnium christianorum parentem exoratam velim, ut
8 taliter cum caeteris potentatibus communi periculo consulere velit,
quod pondus hoc ad me et regnum meum modo prorsus devolutum,
communi avertatur auxilio. Altissimus Sanctitatem V ram regimini
ecclesiae suae sanctae incolumem conservare dignetur.

Datum in Peterwaradia, tertio die mensis Novembris. Anno
10 Domini Millesimo quadringentesimo septuagesimo quinto ; regno-
rum meorum anno Hungariae etc. decimo octavo, Bohemiae vero
septimo.

Eiusdem Vestrae Sanctitatis devotus filius
Mathias Dei gratia rex Hungariae, Bohemiae etc.

15 Ad mandatum domini regis.

(Originale. Archivio di Stato, Venezia. Busta 29. No. 3. Edidit :
Mon. Hung. Hist. Acta extera vol. IV. pag. 310 — 311. Monumenta Vaticana
1/6 pag. 101 — 102. Fraknoi 1. c. vol. I. pag. 317 — 318.)

16.

20 [Roma, initio Aprilis 1476.]

Sixtus IV. pontifex Romanorum Mathiae regi Hungariae.

Favens petitioni Stephani vaivodae, Petrum episcopum Molda-
viae confirmat. Hac de causa pecuniam mittit regi.

Charissime in Christo fili noster etc. Fuerunt apud nos diebus
25 superioribus oratores dilecti filii Stephani waywodae, 1 quos etiam
Maiestas Tua plurimum nobis commendavit, praesertim circa
promotionem illius sui ad ecclesiam Molduaviensem, 2 in quo libenter
tibi satisfecimus, sicut in omnibus solemus, quae cum Deo possumus,
libere etiam omnia expedita. Nam et annatam praeter consuetu-
30 dinem ei liberaliter donavimus et reliqua remisimus, quae ad
huiusmodi expeditionem pertinerent ; ita, ut existimemus eum
Maiestati Tuae gratias acturum. Petiit autem a nobis per eosdem

1 Gabriel Rangonio episcopus Agriensis, apostolicae sedis legatus de
Petervaradja 1. Decembris 1475. etiam hoc nuntiat : Moldavus paratus est et
35tantummodo expectat convenire cum Regia M te in loco designato. (Ibidem,
vol. II. pag. 285.)

1 De his oratoribus legitur in epistola Pontificis Romani de dato
3. Aprilis 1476. (Hurmuzaki : Documente vol. 2/1. pag. 14.)

2 Petrus episcopus.

Fontes Rerura Transyvanicarum IV. 2

18 No. 17 [25. Junii 1475

oratores suos subsidium adversus Turcos, quos valde infensos sibi
et eius ruinae imminere dicebat. Respondimus subsidium prae-
sentis anni Maiestati Tuae dicatum esse ; verum propter coniunc-
tionem, quae tecum sibi esset, non dubitare nos, quin omne prae-
sidium afferres ei, quod necessarium esset, attento, quod eius 5.
salus ad salutem quoque tuam valde pertineret ; de secunda autem
contributione daremus operam, ut iuvaretur. Novissime autem,
cum perlatum ad nos sit gravi cum periculo subiacere, scripsimus
ad Venerabilem fratrem episcopum Reatinum, 3 commissarium
nostrum, ut cum isthic erit, communicato tecum consilio, eiusio
saluti prospiciatur, quemadmodum Tuae Maiestati videbitur ;
confidimus enim Stephanum tibi esse charissimum, et considerare te,
quanti momenti sit ad hoc bellum sustinendum, et etiam quanti
periculi, si propter impotentiam aliquas cum hoste conditiones
iniret vel succumberet. Propterea non dubitamus eius praesidium 15
vehementer tibi curae esse ; in quo, ut pro singulari sapientia tua
et summa in eum benivolentia studium et operam colloces, sicuti
res postulabit et expedire cognoveris, plurimum in Domino te
hortamur. Propediem apud vos erit praefatus episcopus cum
pecuniis, quae pro maiori parte Venetiis in promptu sunt ; res 20
secundi subsidii bene etiam, ut speramus, succedet, in quo nihil
laboris et diligentiae praetermittimus. Datum.

(Copia simplex. Magyar Nemzeti Muzeum, Budapest. Fol. Lat.
1656. fol. 1. Edidit : Monumenta Vaticana vol. 1/6. pag. 118.)

17. 25

Venezia, 25. Junii 1476.

Senatus Secretus Venetus Emanueli Gerardo secretario Veneto in

Valachia.

Mandatum, ut adiuvet Stephanum vaivodam Moldaviae in
omnibus suis negotiis. 30

Post tuum hinc discessum certiores plurifariam facti sumus
Turchum contra Illustrem Stephanum vayvodam direxisse gres-
sus suos : id tibi debet exploratissimum esse ; nostis enim practi-
cam nostram ad imperatorem Tartarorum et volumus mandamusque
tibi, ut in omnem casum, tam si Turchus in Valachiam venisset,3 5.
quam non, operam des assiduam et intelligentem intelligendi,

3 Fabius Gallerani (1475 — 1477O

25. Junii 1475] No. 17 19

ubi imperator praedictus Tartarorum cum suo exercitu se reperit :
et si eum esse intellexeris cis Tanaim versus Boristenem sive flumen,
quod vulgo Turlus nominatur, tenta et effice, ut ad eum accedas
cum litteris nostris credentialibus, quas tibi mittimus alligatas,
5 et Sublimitati Suae declara venisse ad praesentiam nostram orato-
rem suum una cum Johanne Baptista 1 secretario nostro, quem ora-
torem, intuitu Suae Celsitudinis, alacriter et honorifice vidimus
et excepimus : et cognitis petitionibus eiusdem Sublimitatis orato-
rem praedictum expediendum curavimus, qui immediate itineri

10 se exponet cum rebus omnibus postulatis, et cum optimo ordine
circa pecunias, et ad praesentiam eiusdem Sublimitatis redibit :
hortareque, suade et persuade praedictae Sublimitati, ut in succur-
sum Stephani, si forte ab hoste opprimeretur, festinanter veniat,
vel si etiam Stephanus non egerit tali auxilio impraesentia, veniat

16 nihilominus ad offensionem communis inimici.

Haec est nostra mens et voluntas, ut tua opera idem impera-
tor confirmetur in suo proposito veniendi ad impresiam 2 et cum
exercitu reducatur quanto ripis Danubii proximius reduci potest ;
incumbe igitur ad hoc perficiendum negotium, quantum possibile

20 sit et cum vayvoda conferto huiusmodi nostrum desiderium et
mandatum, ut tibi ad securum iter favorem et auxilium praestet.
Si vero accessus tuus ad eundem imperatorem impossibilis esset
aut propter distantiam, aut propter aliam causam, tu quaere et ve-
stiga omnem viam et modum notificandi Celsitudini Suae expe-

25 ditionem hinc oratoris eius : et nostram deliberationem satisfaciendi
quibuscumque suis postulatis, ut materiam habeat se non delon-
gandi ab illis partibus, sed expectandi reditus praedicti oratoris
et appropinquandi locis unde cito esse possit super impresia. Omnia,
ut diximus, tentato et facito cum participatione, consensu, volun-

30 tate, favore et auxilio vayvodae, quem ad hoc negotium bene fore
dispositum nobis sui affirmarunt oratores ; sed, si forte ipse alterius
esset sententiae, tu nihil contra suam voluntatem tentato : sed nos
facito tuis copiosis et distinctis litteris certiores tam de hoc, quam
de omni alia re digna nostra scientia.

35 De parte 126 — de non 1 — non sinceri o

(Conceptus. Archivio di Stato, Venezia. Deliberazioni Senato I.
Reg. 27. fol. 81.)

1 Trevisano. 2 Terminus Italicus.

2 o No. 18 [3- Julii 1476

18.

Buda, 3. Julii 1476.

Lucas Lupus consiliarius Galeazzo Maria Sforza principi Mediolanensi.

De postulatis legatorum vaivodae Moldaviae et de voluntate
regis ad defendendum suum dominum propensi. 5

Li oratori di Stefano di Moldavia in Valachia citeriore, feu-
dataria della Maesta del Signor Re mio, homo potente di 25 in
30 millia persone de fanti, et e quello che 1'anno passato in lo di
10. jan. di Sancto Paolo primo Eremita, che vene a 10 di Gennaro, rompetti
uno bassa del Turco, quale haveva insultato il stato suo cum cento 10
ventimilia Turchi, como se dice, al presente sono in Buda et hanno
explicate le infrascripte cose :

Prirno, che'1 dicto Stefano insieme cum li baroni a lui sub-
iecti, perseverano in la fedelita verso el Re mio.

Secondariamente, che'l Turco ha messo il naviglio suo de 15
Constantinopoli in lo Mar mazore, e quando dicti oratori se par-
titino di la dicto navilio del Turco era in uno castello, chiamato
Varna nel Mar mazore, vicino al'infrascritti castelh del dicto Ste-
fano de Moldavia. II naviho era mazore, che non fu quello dell'anno
passato contra Caffa. 20

Terziatamente, che'l dicto Stefano era certificato dicto Turco
volere per ogni modo dirizzare suo naviho contro doi castelli del
dicto Stefano, l'uno chiamato Chilia, 1'altro castro Mauro, fortissimi
(quello castro Mauro in nostra lingua se chiama Moncastro) x et
voleva dicto Turco mandare uno exercito per terrain Transalpina, 2 25
feudo d'un altro, pur subiecto alla corona d'Ungheria, potente
come e dicto Stefano, et questo faceva el Turco cosi per damnificare
Transalpina, como per impedire che dal canto de Moldavia non
se potesse soccorere dicti castelli, pero che Transalpina e in mezzo
di Moldavia e de' dicti castelli, cum verbi gratia, Moldavia Trans- 30
alpina e dicti castelli mettendosi in mezzo, cioe in Transalpina,
impediria il soccorso, como ho detto.

Quarto et ultimo, ditti oratori rechiedono soccorso ; sono
ancora in Buda, dove si ritrova al presente la Maesta del Re ; non
sono expediti, ma indubitato e che li dara soccorso. 35

Quantoche seguiranno, avvisaro la Ill ma Signoria Vostra.

1 Akermann = Cetatea Alba. 2 Valachia.

y. Aug. 1476] No. 19 21

Poteriano dicti Turci in absentia di questi oratori haver fatto
1'assalto ai dicti castelli, ma qui del certo non se ne ha altro ; etc.

(Originale. Archivio di Stato, Milano. Edidit : Mon. Hung. Hist.
Acta extera vol. II. pag. 316 — 317.)

6 19.

[BudaJ 7. Augusti 1476.

Ladislaus familiaris vaivodae Vlad Tepes de moiibus Moldavicis et
Transylvanico -Turcicis.

Nuntia bellica. Turci apud Romdnvdsdr castra posuerunt,
10 dum Stephanus vaivoda Moldaviae in arce Neamtu se defendit. Mox
prope Moncastro et Chilia hostem aggreditur. Novus vaivoda Vala-
chiae, Draculia in Medgyes, apad Stephanum Bdthory moratur.

Laus Deo MCCCCLXXVI die 7. Augusti hora 22.
Relation de Ladislao, familio de vaivoda Draculia, venuto

15 hac nocte precedenti de Moldavia, d'onde giorno 10 fa parti et dice :

Primo. El Turcho era passato cum tutto 1'hoste suo sopra la

Moldavia ziorni 4 avanti sua partida et attrovandosi nel luogo de

Romanvasar, qui est in medio Moldaviae prope fluvium Sereth,

dove propinqua e una fortezza per circa uno miglio italiano, contra

20 la qual fino el partir suo non era facta alcuna novita. Avanti el
«uo partir circa duo giorni era stato facto scorrere la maggior parte
de dicta provincia per el Turcho et bruxar et ruinar tutto. Tamen ne
a homini, ne facolta de quelli haveva possuto far damno da conto,
perche se erano redutte cum le persone e robe alli monti avanti

25 el passar de dictoTurcho. Sentido per el vaivodaStefano attrovandosi
nel luogo sopradicto de Romanvasar cum circa persone 6000 el
transito del Turcho, immediate se parti et redussese in uno castello,
chiamato Nemz, 1 sopra uno monte ; el resto delle zente del dicto
vaivoda, che se divulgava essere oltra persona 60.000 era dal

30 altra parte del Sereth, in modo che 1'hoste del Turcho et le zente
del dicto vaivoda sono divise per il dicto fiume distante dal luogo de
Nemz predicto per una dieta, et avanti che'l dicto Turcho passasse
sendo venuti circa Tartari 10.000 in favor de quello, li fu al incontro
le zente del vaivoda circa Moncastro, et quelli ruppe et liberano circa

35 persone 5 milla, che havevano preso di subditi suoi. Essendo venuta
parte dell'armata marittima del Turcho per fermare uno ponte sotto

1 Cetatea Neamtului.

22 No. 19 [7. Aug. 1476

Moncastro, sono rebattuti per quelli del dicto luogo et etiam per
quelli de Chilia. Erano sta prexi circa 500 Janizeri, che verso quella
erano corsi, ne contra alcuno dei dicti era facta obsessione alcuna,
et Der quanto se divulgava, non se credeva dicto Turco mandasse
ad obsieder i loghi predicti, fino non si ritrovasse alle mano cum el 5
vaivoda Stefano, perche, se quello vincesse haveria dicti loci senza
difficulta. Erano a parte fuggiti oltre 500 dal hoste del Turco, fra
i quali erano molti Hungari captivati per avanti, per i quali a sta
affermato morbo e carestia grandissima esser nel hoste del Turco
et e de tanta vehemenza dicto morbo, che de una hora infermi dal 10
altra sono morti, et uno piccolo pane valeva 5 aspri, ne fino al
partire suo de dicte parte, altro era innovato. Divulgavase 1'hoste
del Turco la maior parte, del quale ipse vidit esser persone 90 milla
computati circa 9 milla, dateli per Bozarad vaivoda Transalpino, 1
ne piu ne haveva possuto dare, perche erano fuggiti alle montagna, 15
et quotidie fuggiva per non se voler unir cum le zente del Turco.
Ziorni otto fa, che'l parti di Megies, loco de Transilvania, dove
si ritrovava Bathory Istvan, capitaneo regio et el vaivodaDraculia, 2
patron suo et la nocte sequente poi sua partita dovevano partirsi,
perche per giorni 4 avanti tutte le zente de dicta provincia Transil- 20
vanense, che se divulgava erano persone oltre 30.000, erano avviate
et messe a cammino, et lui nella venuta sua haveva scontracta la
maior parte per Bathory Istvan et Draculia supradicti, era sta man-
dato a dir al vaivoda Stefano, che non togliesse impresa alcuna
cum el Turco, fino che non fosseno uniti cum lui cum omnibusos
gentibus, et che fra 6 ziorni poi la sua partita a la piu longa seranno
ritrovati cum omnibus, et cum el vaivoda predicto, el qual altro
non expectava, salvo che el giunger di . . . le zente sopra scripte,
et oltra le arme consuete cadauno de quelli del vaivoda de' Tran-
silvani portara una manara con se, et questo, per quanto el senti, 30
per potere sbarrare le strade cum arbori et legnami per serrare la
via al Turcho, che non habbia el modo de ritornar addietro.

(Originale. Archivio di Stato, Venezia. Edidit : Mon. Hung. Hist.
Acta extera vol. II. pag. 319 — 321.)

1 Basarab Laiota. 2 Vlad Tepes.

35

25. Aug. 1476] No. 20 23

20.

Bereczk, 25. Augusti 1476.
Comes Stephanus Bathory iudex curiae, Mathiae regi Hungariae.

Turca acquiescit in oppugnanda Neamtu, motus rumoribus
5 copiasHungarorum adproperantes circumferentibus. Stephano vaivodae
manus auxiliatrices misit ipseque ei in eadem angusta obviam ivit,
qua Mathias rex Moldaviam tendebat.

Serenissime Princeps. Domine et domine noster naturalis-
ter gratiosissime.

10 Pridem scripseramus Serenitati V rae ex parte imperatoris

Turcorum ac Illustris domini Stephani vaivodae Moldaviae, quo-
modo et qualiter habuisset conflictum.^Sciat Serenitas V ra omnia
sicuti et quemadmodum V rae Serenitati scripseramus, vera fuisse.
Nunc etiam Serenitati V rae veras novitates scribimus, quomodo

15 imperator Turcorum castrum Nemiz vocatum in Moldavia habi-
tum obsederat et abinde perfidum Bozarad vaivodam Transalpi-
num cum aliquot milibus Turcorum deputaverat, ut terram Bozza
et totam Transilvaniam subintraret, per illam viam, qua Serenitas
V ra Moldaviam intraverat et iam per eandem viam aliquantulum

20 processerat, audiensque idem Bozaradetiam nos versus ipsam viam
applicari statimque non curando mortem equi, adventum nostrum
imperatori intimavit, quo audito imperator nulla mora expectata
ab obsidione dicti castri Nemiz festinans discessit versus domum,
modo nescitur et nec adhuc ipse dominus Stephanus vaivoda scit,

25utrum vada transfretaverit, anad castra Albam Nezther 2 et Chilie
ierit, quia ita fugit audito adventu gentium V rae Serenitatis, ut
decet ante hostes fugere. Hodie enim est quarta dies, quod cer-
titudinaliter rescivimus ipsum dominum Stephanum vivere, quia
miseramus ad eum hominem nostrum, qui ipsum in Moldavia plu-

soribus diebus quaesivisset, tandem multis laboribus in alpibus
recepisset. Idemque dominus Stephanus vaivoda cum isto homine
nostro, unum boiaronem suum ad nos miserat petiturum a nobis
aliquas gentes pro suo auxilio. Cui nos non solum tantas, quantas
ipse petebat gentes, sed longe plures, eo, ut in omnibus voluntas

35 Vestra Regia impleretur, misimus, nuntiando eidem, ut quam-
primum opus fuerit, etiam personaliter cum omni potentia V rae
Serenitatis ad ipsum accedemus. Sciat etiam Serenitas V ra actos
praefatum Bozarad ad domum ivisse et cum omnibus gentibus

1 Penes Valea Alba, 26. Julii 1476. 2 Akerman.

24 No. 21 [25. Aug. 1476

suis vigilem et indivisum fore, qui solummodo expectat ingressum
nostrum ad Moldaviam, statim terram Bozza intraret ; sed nos
ad insidias suas attendimus, ut vota sua minime compleat. Ad prae-
sens autem sumus hic in ipsa scilicet via Bereczki, per quam Sere-
nitas V ra Moldaviam intraverat, pro eo, ut si repente ipsi domino&
Stephano vaivodae placemus, in una die ad eum intrare valeamus.
Quid intimavit nobis ipse dominus Stephanus vaivoda, cum apud
ipsum ita sciretur, quod adhuc de vadis imperator alium vaivodam
ad Moldaviam eligere vellet : tantummodo pro ea re manemus, ut
si oportuerit nos ad ipsum dominum Stephanum intrare aut non? 10
Denique eidem tantas gentes, immo plures quam ipse optabat,
misimus, quibus se bene poterit tueri. Insuper nosmet ipsi perso-
naliter parati sumus cum omnipotentia Serenitatis V rae in auxilium
suum, quacumque hora voluerit intrare. Caeterum enim dicet is
Stephanus Sovenffy familiaris, ostensor praesentium, cui credere 15
dignetur Serenitas V ra , quam Altissimus conservet felicem pro-
speramque ad vota. 1

Ex castris gentium Vestrarum regalium prope Bereczk
praedictis sexto die festi Beati Regis Stephani. Anno 1476.

Eiusdem Vestrae Maiestatis 20

Comes Stephanus de Bathor
iudex curiae Vestrae Regiae fidelis.

Intitulatio : Serenissimo Principi, domino domino Mathiae, Dei
gratia regi Hungariae, Bohemiae etc. Domino gratiosissimo.

(Copia coaeva. Archivio di Stato, Venezia. Edidit : Mon. Hung. 2&
Hist. Acta extera vol. II. pag. 321 — 323.)

21.

Buda, 8. Septembris 1476.
Justinianus Cavitelli Galeazzo Maria Sforza, principi Mediolanensi.

Turci Moldaviam et Valachiam reliquerunt. 30

Sono etiam venute ozi lettere d'uno altro capitaneo de Sua
Maesta che'l Turco in totum s'e partito de Moldavia, cioe Valachia

1 Dappoi questa son venute altre lettere etiam al ambassadore dei
Venetiani da un secretario dalla Signoria mandato al Stefano di Moldavia,
lo quale non e ancora arrivato al dicto Stefano per le cose son successe 3&
del Turco, ma sta in li confinii del dominio d'esso Stefano, che el Turco
ha passato el Danubio et e tornato in Bulgaria, et come in lo suo essercito
e una grandissima peste et fame ; et la causa della fame e stata che Stefano
sentendo, che el Turco devia invadere lo suo stato bruzo quasi tutto el paese.

23. Szept. 1476] No. 22 25

et cum confusione ha passato el Danubio. Io ne scrisse a Vostra
Excellentia, ma le lettere havute confirmano che e bona nova.
Le gente della Maesta del Re che sono XL mila persone, sono unite
tutti con il Valacho, si che non temono il mondo ; sono piu di 110
5 mila persone et etiam credo che in fra 8 giorni omnino la Maesta
del Re personaliter andera a Belgrado, et credo sentira Vostra
Excellentia, che'l fara qualche facto e questo fa senza fallo li denari
mandati de Italia ; etc.

(Originale. Archivio di Stato, Milano. Edidit : Mon. Hung. Hist.
10 Acta extera vol. II. pag. 325 — 326.)

22.

Venezia, 23. Septembris 1476.

Senatus Secretus Venetus Ser Antonio Donato militi, oratori Veneto in

curia Romana.

15 Motus Turcorum Induciae inter reges Poloniae et Hungariae.

Idea crutiatae in partibus Moldaviensibus.

Sumus ex partibus Transilvanae ab Hemanuele secretario
nostro facti certiores de progressibus Turci et statu conditioneque
illarum rerum : quae omnia, ut intelligatis, mittimus vobis incluso

20 exemplo et volumus, ut cum Summo Pontifice communicetis, addi-
tis illis verbis et rationibus, quae vobis accomodatae videantur
ad inducendum atque adeo inflammandum Summum pontificem
in cura et studio non deserendarum, sed iuvandarum potius rerum
praedictarum.

25 Continetur in litteris suprascripti Hemanuelis inter caetera

memoramentum instaurandarum indutiarum inter Ser mos dominos
reges Poloniae et Hungariae, quam nos non solum utilem et penitus
necessariam fore existimamus, ita, ut sine ea inutilem et ineffica-
cem iudicandam censemus omnem impensam etomnemprovisionem

30 et conatum, qui ab Sede Apostolica et ab omnibus christianis
principibus fieret pro favore rerum christianarum, pari modo
necessariam iudicamus bonam etiam compositionem et pacifica-
tionem procurandam et faciendam inter Imperatoriam Maiestatem
et Ser 1712 " 1 dominum regem Hungariae, qui expeditus et securus ab

35 his vicinis, et etiam intrinsecis dissensionibus et molestiis robustius
vacare proprie propugnationi adversus communem inimicum
possit : et propterea vos priusquam istinc discedatis plusquam
semel sitis cum Summo Pontifice, procurate et studiose quaerite,

26 No. 23 [15. Nov. 1476

ut Sanctitas ipsa, quae sola per auctoritatem supremam suam
prospicere utrique rei potest, vel per litteras, vel per nuntios, sicut
Beatitudini Suae visum fuerit, prospiciat et efficiat, quod tam
indutiae praedictae inter utrumque regem prorogentur etfirmentur,
quam suprascripta etiam fiat cum imperatore compositio et paci- 5
ficatio.

Ad haec ambo probaremus etiam publicationem crutiatae
in partibus illis Transilvanis et Moldaviensibus, et alibi, ubi pro-
desse rebus christianis posset. Hanc etiam partem Beatitudini
antedictae memorate et suadete, quantum potestis ; etc. 10

(Originale. Arch. di Stato, Venezia. Delib. Senato I. Reg. 27. fol. 97.)

23.

Bitda, 75. Novembris 1476.
Mathias rex Hungariae Ernesto principi electori Saxoniae.

De novo bello in Moldaviam ducto, ex qua vaivoda Valachiae, 15
Basarab, ab eius copiis pulsus est. Ad hanc dignitatem Dracul nomi-
navit, quare Basarab exacerbatus exercitu Turcico ex Bulgaria veniens
rediit in regnum suum, sed a militibus regis iterum excluditur
regno suo.

Postquam vero copias nostras, quas ad regna maioris mino-20
risque Valachiae tutanda transmiseramus, ad nos revocavimus,
pontes super Danubio et Zavo fluminibus extruximus et ad invaden-
dum denuo hostem ipsiusque regnum nos paravimus ; ipse [Turcus,]
ut est potentissimus, mirabilem brevi congessit exercitum, castra
metarique coepit et quo nos diverteremur intendere, cumque cer-25
neret se per nos, quemadmodum superiori anno, fatigari et nostra
cunctatione plurimis damnis et gravissimis expensis affici, tra-
dente sibi transitum perfido Bozorad regni Transalpini waivoda,
Moldaviam invasit, waivodam, qui nimis propriis viribus confisus,
non expectato exercitu nostro, confligere voluit, prostravit 1 coe-30
pitque civitatem et castrum Nemecz obsidione cingere ac bombar-
dis et machinis oppugnare, contra quem duos imperatores gentium
nostrarum cum circiter sexaginta milibus hominum transmisimus.
Hosubiilleappropriarepercepit, obsidione soluta, relictis tormentis
et multis impedimentis, turpem se convertit in fugam, nec respira- 35

1 Relationem pugnae penes Valea Alba vide apud Donado da Lezze :
Historia Turchesca ; editio professoris I. Ursu.

4. Dec. 1476] No. 24 27

vit, donec iter, quod pluribus hebdomadis intrando absolverat,
triduo confecit rursusque Danubium remeavit, nec destitit quoad
Constantinopolim rediit. Ouanta in fuga illa, in hominibus et
iumentis, damna susceperit, vix credi posset ; vera namque omnium
5 qui istinc veniunt relatione, ultra quinquaginta milia hominum
invisendo illo ingressu primo quidem ferro, deinde fame, peste et
nimio periere labore. Imperatore itaque in fugam converso, iussi-
mus capitaneos nostros regnum Transalpinum ingredi, infidelem
Bozorad excludi et Draguliam, virum armorum et Turcis infestis-

10 simum, in waivodam erigi, quod favente Altissimo iam effectum
est. Fugit Bozorad regnoque pulsus, in regno Bulgariae, omnes,
quos potuit Turcos in subsidium adduxit, conflixit et Deo optimo
cooperante prostratus, ut solum Turcorum occisi et capti sint circi-
ter decem et octo milia, ipse denuo fugae se commisit,castrum,quod

15 caput est regni munitissimum, 2 intravit, quem capitanei nostri
insecuti sunt, ac ille, metuens obsidionem, ad Turciam tertio fugit.
Exinde obsessum est castrum et duabus hebdomadis expugnatum
sicque regna illa inferiora et mari contermina tuta et secura deinceps
reddita sunt ; etc.

20 Datum Budae, 15. die Novembris. Anno Domini 1476.

(Originale. Staatsarchiv, Dresden. Edidit : Fraknoi 1. c. vol. I. pag. 355.)

24.

Buda, 4. Decembris 1476.
Mathias rex Hungariae Gabrieli Rangonio episcopo Agriensi.

25 Turci in Moldavia a Stephano Bdthory dispersi et clade afflicti

sunt et provincia illa sic iterum recuperata est.

Mathias Rex etc. Reverendissime Pater.

Supervenit nunc famulus comitis Stephani de Bathor, qui

attulit ista nova, quod Bozarab vaivoda Transalpinus, qui habito

30 magno imperatoris Turcorum praesidio contra nostros se praepara-

verat, antequam Moldavus cum ipsis convenisset, profiigatus sit,

ubi ingens victoria parta, multi ex hostibus caesi, multi vulnerati

sunt, et praesertimde Turcis, qui octo et decem milia fuisse feruntur,

quasi nemo evaserit, prout ipse nuntio referente Paternitas V ra

35 latius intelligit. Insuper castrum, quod illius terrae fortissimum est,

2 Probabiliter Castrum Dambovita — Bucuresti.

10

28 No. 25 [8. Dec. 1476

ad quod totius provinciae illius primus respectus est, duabus
septimanis per nostros obsessum et fortiter expugnatum est, et
iam regnum illud in potestatem nostram, Deo prosperante, re-
dactum.

Ex castro nostro Budae, die 4. Decembris 1476.

(Copia coaeva. Archivio di Stato, Milano. Edidit : Mon. Hung. Hist.
Acta extera vol. II. pag. 335 — 336.)

25.

Buda, 8. Decembris 1476.
Mathias rex Hungariae Sixto IV. Pontifici Romano.

Descriptio accuratior victoriarum ab eius exercitu in Moldavia
Valachiaque dcportatarum. Fuga Turcarum. Clades vaivodae Basa-
rab, ad cuius dignitatem capitaneus eius, Dracul evectus est.

Ex litteris meis novissime ad Sanctitatem V ram datis omnem
apparatum et expeditionem gentium mearum adversus Turcosis
plane eandem Sanctitatem V ram accepisse arbitror. Impraesentia-
rum vero felices utriusque exercitus mei successus ipsi Sanctitati
V rae significo. Quippe, divina favente clementia, post turpem
Turcorum imperatoris fugam de Moldavia unus exercitus meus,
quem adversus ipsum Turcorum imperatorem habebam, antequam2»
waivoda Moldaviae supervenisset, Bozorad waivodam Transalpi-
num cum praesidiis Turcorum et multis aliis circiter decem et octo
milia hominum expeditorum, quos ipse Bozorad tam de reliquiis
ipsius imperatoris, quam etiam de Bulgaria sibi asciverat, invasit,
et fugato ipso Bozorad, exercitus suus adeo per meum fusus est,25
quod pauci admodum evaserunt, qui vel caesi, vel capti non fuerint.
Qui quidem Bozorad post suam fugam et suorum profligationem
in quandam arcem suam, quae in regno illo et arte, et natura
munitior erat, ingressus, sentiens, quod capitanei mei ipsum vehe-
menter insequerentur, nil arci illi fidens, relicto in ipsa praesidio3o
clanculum ab ea auffugit et Turciam intravit. Meus vero exercitus,
qui circiter sexaginta milium hominum erat, absque ulla cuncta-
tione arcem ipsam obsidione cinxit et paucis admodum diebus
eam obtinuit, sic, quod profligato Bozorad regnum illud, ex quo
ad Moldaviam securus Turcis ingressus patebat, iam ad manus35
meas devenit, et Dragula capitaneus meus, vir imprimis Turcis
infestissjmus et admodum bellicosus, de mea voluntate et disposi-

io. Jan. 1477] No. 26 29

tione per incolas regni illius Transalpini in vaivodam cum solita
solemnitate est assumptus ; etc.

Datum Budae, 8. die Decembris. Anno Domini 1476.

(Originale. Archivio di Stato, Venezia. Busta 29. No. 9. Edidit : Mon.
5 Hung. Hist. Acta extera vol. IV. pag. 325. Monumenta Vaticana vol.
1/6. pag. 123 — 124. Frakn6i 1. c. vol. I. pag. 359.)

26.

Venezia, 10. Januarii 1477.

Senatus Secretus Venetus Johanni Baptistae Trevisano secretario Veneto
10 in Polonia.

De successu bellico Stephani vaivodae Moldaviae contra Turcos.

Nescimus, quid tu novi habueris vel per reditum nuntii tui,
vel aliter de progressibus imperatoris Tartarorum et de sua dispo-

15 sitione ; sed ab Emanuele Gerardo nuperrime ex Moldavia sumus
facti certiores, Tartaros confmiis vayvodae Stephani adhaesisse
reputatos amicos et expectatos ab eodem Stephano, sicut per
inclusum exemplum litterarum, quas idem vayvoda ad Emanuelem
scribit, inspicies : et nobis etiam incertum est, quaenam sit illa

20 gens, magni scilicet imperatoris, an quae circa Caffam dimorari
solet. Sed quaecumque illa sit et quomodocumque succedat prac-
tica tua, non videtur nobis, ut deserenda illa sit, sed conservanda
potius ad reputationem saltem, quando etiam effectus aliquis
sequi non deberet : sed cum omni dexteritate et commoditate et

25 cum scientia Regiae Maiestatis tu actionestuasmoderare et guberna,
et omnia querito studeto et efncito, quae grata Celsitudini Regiae
fore intellexeris, et ab omni suo suorumque subditorum periculo et
incommodo longinqua et aliena, ut in tua expressum commissione
veniant etiam amici Ser mi domini regis et omnium amicorum

30 nostrorum : sin venturi non sunt practica etiam secum nullo modo
rebus Regiae Sublimitatis nocere possit. Tu hanc omnem nostram
intentionem et mentem Regiae M t! declarato, quam intelliges
ex forma istorum mandatorum nostrorum et ex forma etiam re-
sponsionum factarum Calimacho oratori suo : et esto in scribendo

35 ad nos diligentissimus, quoniam verisimile nobis fit, ut ad istorum
receptionem responsionem ab imperatore Tartarorum receperis :
et tibi nota iam esse debeat, quaecumque spes haberi illinc possit,
et scribito etiam et declarato, quae gens est illa, quae confiniis
vayvodae Stephani facta est propinqua, qui numerus, qui dominus,

3°

No. 27 — 28 [1. Febr. 1477

quae intentio et voluntas eorum : et caetera omnia nobis explica,
quae digna sint nostra notitia ; etc.

Venetiae, 15. Januarii 1476. [M. V.]
(Originale. Arch. di Stato, Venezia. Delib. Senato I. Reg. 27. fol. 124.)

27. 6

Venezia, 1. Februarii 1477.

Leonardus Botta a Gian Galeazzo Maria principi Mediolanensi.

Turci in Valachiam ingressi Draculi et Basarab vaivodas
interfecernnt.

Per altre mie del di 27 del passato a Vostra Ill ma Signoria 10
furono advisata, como per la via de Albania se haveva nova, che'l
Turco haveva expugnato unobastione, 1 il quale el Re de Ungaria
haveva facto fare per tuteladeBelgrado et per obsidione de Semedro.
Hora significo alla Vcstra Signoria como dicta nova per la via
d'Ungheria se e verificata, et quod maius est, el praefato Re advisa 15
questa Signoria, como ultra 1'expugnatione del dicto bastione li
Turchi sono etiam corsi nella Valachia maggiore, et di novo le hanno
riacquistata tutta et hanno tagliato ad pezzi Draculia capitaneo
del dicto Re, con circa quattro mille persone, et similiter hanno
morto Bozarab, Signore della dicta Valachia, la quale novella e2o
riputata qua molto sinistra et pernitiosa per li christiani, et maxi-
mamente che pare, che'l prelibato Re de Ungaria con li sui soliti modi
accenni non poteva resistere ad tanti impeti, sol e non adiutato.
Datum Venetiis die Sabbati primo Februarii 1476. [M. V.]
(Originale. Archivio di Stato, Milano. Edidit : Mon. Hung. Hist. 25
Acta extera vol. II. pag. 340.)

28.
Buda, 5. Junii 1477.
Mathias rex Hungariae Stephano Bathory iudici curiae.
Pro fidelitate et praesertim, quod praeterito anno exercitus in so
bello Moldavo Valachicoque duxerit, bonis Mathiae Marothi emortua
jamilia ad fiscum regium revolutis donatur.

Nos Mathias Dei gratia, Rex Hungariae, Bohemiae etc.
Memoriae commendamus . . . universis, quod . . . consideratis
integerrima fide . . . et variis servitiorum generibus fidelis nostms
dilecti Magnifici comitis Stephani de Bathor, iudicis curiae nostrae,

1 Szabacs penes Danubium.

5- Jun. 1477] . No. 28 31

quae ipse sacrae imprimis regni nostri Hungariae coronae tan-
demque Maiestati nostrae . . . praesertim vero in conflictibus et
pugnis acerrimis . . . exhibuit et impendit ; inter quae quidem
praeclara servitia . . . ut alia, quae plurima sunt, omittamus, haec

5 quae novissime peregit . . . specialiter recensere . . . dignum duximus,
quod superiori siquidem anno . . . Turcorum imperator, qui christia-
norum sanguine satiari nequit, nostram sentiens occupationem,
coactis et adunatis undique viribus et copiis, maxima cum manu
regnumque et provinciam nostram Moldaviae, cum ope et adiu-

10 torio perfidi Bozorad, vaivodae partium Transalpinarum regni
nostri, qui a Maiestate nostra et sacra corona defecerat, subintra-
vit et totam fere eam provinciam ditioni suae subiugavit ; cui cum
propter praefatas curas et occupationes nostras, subito personali-
ter occurrere et obvenire non poteramus Maiestatis nostrae in

15 persona, ipsum comitem Stephanum de coetu aliorum fidelium
nostrorum elegimus, ad huiusmodi expeditionis usus, qui solita sua
usus virtute et industria, cum auxilio et ope certorum fidelium
nostrorum praefatum Turcorum imperatorem fudit, et in turpem
fugam convertit provinciamque ipsam liberam et nobis pacatam

20 reliquit. Tandem vero fugato et expulso de Moldavia ipso Turco-
rum imperatore, de nostra commissione et speciali mandato se et
gentes suas adversus praedictum perfidum Bozorad vaivodam et
provinciam Transalpinam convertit ibique ipsum Bozorad, simul
cum reliquiis Turcorum, quos imperator ipse pro praesidio et

25 defensione ipsius Bozorad et provinciae ilhus Transalpinae loca-
verat, similiter fudit et profligavit, ac de ipsa provincia turpiter
auffugere coegit et alterum vaivodam, quem nos elegeramus, in
eadem provincia fideliter reliquit. Volentes igitur viro tot virtu-
tibus et meritis clarissimo, de nobisque et republica regni nostri

30 optime merito Regio, ut decet, occurrere cum favore et erga eum
nostram aliquantisper ostendere munificentiam, castellum...
vocatum in comitatu... habitum, simul cum oppido similiter...
appellato, quae alias quondam Magnifici Mathyus de Maroth bani
Machoviensis praefuissent, sed per defectum seminis eiusdem ad

35 Sacram dicti regni nostri Hungariae corcnam . . . devoluta sunt . . .
memorato comiti Stephano de Bathor . . . de manibus nostris
Regiis dedimus ; etc.

Datum Budae in festo Sacratissimi Corporis Christi. Anno
eiusdem 1477.

40 (Pray : Commentarii historici pag. 184 — 185. et gr6f Teleki Jozsef :

Hunyadiak kora Magyarorszagon vol. XII. pag. 22 — 24.)

32 No. 29 — 30 [17. Jun. 1477

29.

Venezia, 17. Junii 1477.
Senatus secretus VenetusSer Antonio Victuri militi, oratori suo in Hungaria.

Etsi falsi rumores etiam ad aulam Mathiae regis pervenerint,
securo animo eum esse iubet simulque legatum suum a Ste-phano 5
vaivoda Moldaviae benevole acceptum dimissumque esse, causam do-
mini sui apud S. Sedem libenter commendasse refert.

Nudiustertius novae nobis sunt redditae litterae V rae diei
1. jun. primi instantis, in quibus tria continentur, ad quae brevissime
responsuri venimus in hunc modum : Et primo ad partem Slesiaeio
et aliarum rerum illius temporis nil aliud dicere volumus in prae-
sentiarum, quoniam satis ante hac dictum est in ea materia. De
Stephano vaivoda, quae fuit secunda pars, confessi semper sumus
et confitemur favisse illi studiose, ut cuius salutem arbitrati sumus,
isti regno in utramque partem plurimum importare : testis est 15
Summus Pontifex cum universa curia nos in favorem Stephani
nunquam fuisse locutos, nisi convenienti et honorifice de Regia
Sublimitate; testis est ipsa Regia Maiestas, quae vobis et prae-
cessori vestro affirmavit, necessarium esse conservare Stephanum,
et illi opem ferre multotiens promisit et assensit, ut de pecuniis 20
contributionis ultra primas Maiestati Suae consignatas portio sua
eidem Stephano daretur. Oratorem postremo eiusdem vaivodae ve-
nientem ad nos et in Romanam curiam proficiscentem consueta
nostra facilitate et alacritate vidimus et audivimus et bonis verbis
expedivimus non cum consilio X, neque ullo novo et inusitato ser- 25
vato cum eo modo vel in excipiendo, vel in audiendo aut respon-
dendo, sicut falso Regiae Sublimitati relatum est. Et Deus parcat
ilhs, qui huiusmodi praebent advisamenta a veritate ahena; etc.

(Originale. Arch. diStato, Venezia. Delib. Senato I. Reg. 28. fol. 22.)

30. 30

Buda, 22. Octobris 1479.
Mathias rex Hungariae Sixto IV. Pontifici Romano.

Turci cum 43000 Valachis ex Valachia Transylvaniam aggressi,
a Stephano Bdthory et Paulo Kinizsi clade maxima afficiuntur, pedites
Valachi vero ferme omnes necantur. 35

Significaveram etiam posterioribus litteris de incursu Turco-
rum, quem in mea extra hoc regnum absentia sub conductu Vene-

Buda, 1479] No. 31 33

torum per terras imperatoris ad hoc regnum per talem viam et ad
tales regni mei partes fecerant, ad quas nescivissem de eorum
incursionibus vel nunquam suspicari. Postea vero, animati fortasse
spoliis recentibus, vel potius persuasorum instinctu, quos ex sua
5 prudentia Sanctitas Y ra bene intelligit, exciti, coactis ingentibus
copiis partes Transalpinas intraverant, quibus oppressis partes
Transsilvanas, potiorem regni mei totius regionem, de qua amplis-
simi redditus salinis et argenti aurique fodinis ibidem existentibus
mihi proveniunt, sub conductu Ezebeg, qui post bassam Natoliae

10 apud Turcum primus habetur, invaserant. Erant in ea multitu-
dine Turcorum circiter quadraginta tria milia et omnis Valacho-
rum populus, qui, oppressa recenter Transalpinarum regione,
cum eisdem Turcis advenerant, cum quibus iam ex Transsilvanis
1 evertentibus et ingentem praedam referentibus comes Stephanus

i" de Bathor vaivoda Transsilvanus, adiuncto secum Paolo Kinisi
generali capitaneo et inferiorum partium huius regni, qui cognito
Turcorum incursu ad mea mandata auxilio illi in partes Transsil-
vanas accesserat, intra fines partium Transsilvanarum congressus
est. Conserto ingenti prelio Turcorum exercitus profligatus est,

20 fusae sunt in eo conflictu maximae et innumerabiles Turcorum
copiae et Valachi magno numero trucidati, praecipue pedites
Valachorum usque ad interruptionem deleti, pauci ex equitibus
eorum evaserunt ; etc.

Datum Budae, 22. die mensis Octobris 1479.

25 (Originale. Archivio di Stato, Milano. Edidit : Mon. Hung. Hist.

Acta extera vol. II. pag. 394. Monumenta Vaticana Hungariae vol. I 6.
pag. 136. Fraknoi 1. c. vol. I. pag. 450.)

31.

[Buda, 1479. J
30 Adnotatio de exercitu Mathiae regis Hungariae.

Ordine fter terra del Ser m0 Re d'Ungheria contra il Turco.

Item del regno d'Ungheria ha 10.000 homini d'arme armati,
et fanti con schudi et balestri 4000.

Item di Transilvania ha XVI mila huomini d'arme chiamati
85 Siculi, che di loro ciaschuno ha lancia et schudo et archi manuali ;
et quali si reputano migliori sagittarii che sieno in levante. Ciaschuno
di questi ha uno chavallo velocissimo.

Item nel prefato ordine sono bombarde octo per guastare
muri. Et similmente machine VIII et X bombarde grande che

Fontes Rerum Transylvanicarum IV. 3

34

No. 32 [9. Julii 1480

gettano pietre con fuocho. Et anchora vi sono altri instrumenti
che gettano fuocho ; et spingharde 4000, et schoppiettieri (che gli
dicono pixidarii) 2000, ciaschuno col suo schoppietto ; et maestri
80 di bombarde.

Item di Transilvania sono Valachi 2000, e quali sono lodati 5
inanzi a tutti contra a' Turchi ; che sono della heredita di detto
Ser mo Re, et che sempre hanno pugnato di compagnia et col suo
genitore, et con la Maesta propria.

Item nobili Transilvani di chavallo et pie hanno 10.000, e
quali etiandio sono consueti pugnare contra Turchi. 10

Item Vaivoda Moldaviense ha in questo exercito a chavallo
XII mila et a pie XX mila, et certe assai in buona copia bombarde.

Item Vaivoda della Valachia maggiore ha VIII mila a chavallo
et a pie XXX mila, e quali sempre stettono et stanno al presente
ne' confini de' Turchi. Et gia sono cento anni che Turchi hanno 15
rugnato contra quella patria ; ne per anchora hanno loro nociuto.
Ne altro gli divide che solo el Danubio.

(Originale. Archivio di Stato, Firenze. Strozziana filza 304. No. 37.
Edidit : «Tortenelmi Tar» 1885. pag. 763.)

32. 20

Buda, 9. Julii 1480.

Beatrix regina Hungariae Herculi I. duci Ferrariae.

Exercitus Mathiae regis una cum copiis Stephani vaivodae
Moldaviae vaivodam Valachiae summa victoria super eum reportata
affecerunt, ut vix e pugna aufugere posset, quare aliae urbes Vala-25
chiae fidem regi praestiterunt.

Illustrissime Dux, Cognate et Frater Carissime.

Como quello sapemo sta se relegrara delli felici progressi del
Signore Re nostro marito, et etiam per essere cose, che toccano
alla salute della f :de christiana, li donamo avviso, como li capitanei, 30
quali la Maesta Sua tenia in le parte de Transilvania per recuperare
alcune d: quelle parte, le quale li Turchi assai tempo fa haviano
comenzato ad signoriare, havendono congregate tucte le loro gente,
et etiam essendo con essi capitanei el Magnifico Stefano vaivoda
Moldavo, cum lo quale del proximo la Sua Maesta havia nrmata.35
pace et donatoli obbedientia, che tucti insieme facciano numero de
circa sexantamilia persone, tra ad cavallo et pede : li quali circa
1. junii la festa dello Corpore de Christo intrarono in le dicte parte de Tran-
silvania per nomine chiamata la gran Valachia, et venendo questo

9. Julii 1480] No. 32 35

ad notitia de uno Bazarab iuniore, nomine Cyppelles vaivoda^obbe-
diente al Turcho, che le dicte gente erano intrate in le dicte parte,
convocati tucti quelli Turchi erano dappresso et assai multitudine
de Valachi facendone numero de venti milia persone : credendosi
5 con la dicta multitudine superare le gente nostre, non sapendo la
multitudine delli nostri, subito provoco lo dicto suo exercito contra
li nostri, li quali li distavano per mezzo miglio ungaresco, ma perche
lo loco era boschoso et aspro, dove ne era alcuno monticello, ordino
alle sue gente devessero aspectare alla pianura credendose supe-

10 rarli, subito che vede venir tanta multitudine de gente lasso
de volere battagliare et pigliaron ad fugire le gente del Signore Re,
che li erano bene vicino et alle spalle ne tagliaron ad pezzo circa
octomilia : et per dece milia sino a lo Danubio che li segueron,
non si trovava si non corpi morti. Multi constricti de gran timore

15 se buctaron in lo Danubio, per manera de dicte gente non se ne
salvo, si non lo dicto Bazarab cum quattro homini. Expugnaron
etiam tucte fortezze de quelle provincie, et e parso ad tucti con-
scriverne delle altre et fare nove monitione : dicendo non volere
essere piu de Valachi, ma de Hungari, et con fede et gran cautela

20 li haveno promesso essere fideli de Hungari, per modo che mai
piu ce sera periculo, che quelle parte se habbiano da revoltare,
maxime per le bone provvisioni ce sono state facte et constante-
mente se faranno. Ancora haveno assediate due fortezze, le quale
sono al incontro de Nicopolim del altra parte de Transilvania,

25 accosto lo Danubio, dove haveno lassate assai gente et altre
artigliarie necessarie, et 1'altre gente se sono andate in Bulgaria, la
quale haveno brusato et guastato. Credese Deo nobis propicioin quelle
parte omne cosa succedera ad votum della Maesta del Signore Re.
Etiam se have gran speranza, che non passaranno multi di che

30 alcune fortezze, che tene lo Turcho dal altra parte de lo Danubio,
perveneranno in manu de Sua Maesta, la quale per la gratia de Dio
sta sanissimo della persona. Et non havendo altro che scrivere alla
Signoria Vostra, la pregamo ce voglia donare awiso della su bona
valetudine et etiam de quella de madama la duchessa nostra sorella 2

35 et delli figlioli nostri nepoti, offerendome ad omne piacere de quella.
Datum Budae, die VIII. Julii MCCCCLXXX.
De Vostra Signoria Cara sore

Regina Beatrix

(Originale. Archivio di Stato, Modena. Edidit : Mon. Hung. Hist.
40 Acta extera vol. II. pag. 436 — 438.)

1 Basaraba Tepelus. 2 Eleonora ducissa Modenae.

3*

36 No. 33 [14. Apr. 1481

33.

Radkersburg, 14. Aprilis 14.81.
Mathias rex Hungariae Sixto IV. Pontifici Romano.

Adiungit Stephani vaivodae Moldaviae epistolam, ex qua Tur-
cam et se, et vaivodam aggredi tentare apparet. »-

Postquam ego requisitioni et mandato Sanctitatis V rae ' ut
fui et cupio semper esse obediens, in negotio defensionis fidei ea
agere, quae mihi possibilia et quae etiam impossibilia videbantur,
non destiti, iam tandem eo deventum est, quod semper antea
praedicabam et iam re vera experior Turcum scilicet per me irri- ic
tatum totis in me viribus studiis esse conversum : ita quippe sum
avisatus per nonnullos fideles amicos de Porta Turcorum prin-
cipis, quod etiam plures capitanei mei et exploratores ex Turcia
reversi confirmant statuisse illum in vindictam acceptae nuper a
me iniuriae omnes suos conatus, dimissis caeteris potentatibus i»
christianis, quos bello praemebat, in me et dominia mea convertere,
24. junii ac usque festum Sancti Johannis Baptistae personaliter cum omni
potentia sua dominia mea subintrare ; quas novitates litterae
Stephani vaivodae Moldavi inter alias plurimas in eandem fere
sententiam allatae confirmant, prout ex eisdem litteris in specie2o
praesentibus inclusis et ad V ram Sanctitatem unacum quadam
scedula Stephani de Bathor waiwodae mei Transsilvani trans-
missis Beatitudo V ra cognoscet, intelliget enim, quales nunc appara-
tus ipse Turcus faciat, ut simul et mea dominia, et ipsius Stephani
waiwodae invadat, ut scilicet nos undique constrictos atque ad25
ferendam mutuo opem magis impeditos facilius opprimat. De
hoc quidem certus sum, et id pro explorato habeo, omnes suos
apparatus impraesentiarum contra me et ad invadenda dominia
mea fieri atque ad festum Sancti Johanni Baptistae, si non antea,
illum personaliter in dominiis meis affuturum ; etc. so

Datum in civitate mea Rakospurga, 14. die mensis Aprilis.
Anno Domini 148 1.

(Originale. Archivio di Stato, Venezia. Busta 29. No. 24. Edidit :
Mon. Hung. Hist. Acta extera vol. IV. pag. 352. Monumenta Vaticana
Hungariae vol. 1/6. pag. 170. et Frakn6i 1. c. vol. II. pag. 124.) 35 -

y. Aug. 1481.] No. 34 37

34.

Buda, 7. Augusti 1481.
Mathias rex Hungariae Sixto IV. Pontifici Romano.

Etsi laboribus belli Bosnensis vix se refecerit, monitu eius per-
s ductus Stcphanum vaivodam Moldaviae in V alachiam misit, qui ibi
vaivodam a Turcis impositum in fugam dedit.

Redditum est mihi Breve Sanctitatis V rae ' quo hortatur me,
ut sub hac opportunitate, qua V ra Sanctitas classem non parvam
adversus impiissimos Turcos instruxit, ipse quoque non praeter-

10 mitterem terrestrem expeditionem adversus ipsos Turcos insti-
tuere. Ad quod Sanctitati V rae respondeo : nunquam me fuisse
fepidum neque negligentem ad ea, quae unquam facere ab ineunte
aetate potui pro obsequio Sanctae Sedis Apostolicae et reipublicae
christianae commodo et incremento. Nuper enim, accepto Brevi

15 Sanctitatis V r;,e ' quibus me similiter ad prosequendum fidei negotium
hortabatur, licet fatigatus recenti expeditione in Bozna nondum
quieti indulseram, hortamenta tamen V rae Sanctitatis nolens
surda aure pertransire, sed potius monitis eius, tanquam Christi
vicarii, ut teneor, semper obedire, feci protinus, ut Stephanus

-20 waivoda Moldavus, qui mihi et coronae meae subiectus est, collecto
ingenti apparatu, adiunctis etiam sibi finitimis capitaneis et genti-
bus meis, usque in viscera maioris Volachiae, hoc est in partes
Transalpinas penetraret eundemque waivodam, quem novissime
Turci in id regnum intruserant, expelleret ; quod et fecit, parta

05 ingenti victoria, non sine magna et ingenti laude nominis christiani.
Nam ubi in partes illas Transalpinas cum exercitu potenti pervenit,
qui alio nomine Cypellews appellatur, collecta ingenti multitudine
Walachorum et Turcorum, qui eum in ipsa provincia conservabant,
praefato waivodae Moldavo obviam factus, commissa atroci

30 pugna profligatus est; et omnis illa multitudo hostium, quae partes
illas ab obedientia mea et societate christiani populi divellere ac
Turcis coniungere nitebantur, Deo sic volente, in eodem loco certa-
minis profiigata est, 1 paucis, ut fertur, superstitibus ex tota illa
multitudine remanentibus ; waivoda ille socius Turcorum cum

35 tribus duntaxat personis vix evasisse dicitur. Missi sunt tamen
post eum plusquam mille equites, qui illum fugientem insecuti,
dum haec nova ad me mitterentur, nondum redierant. Allata sunt

1 Penes Rimnic Sarat 8. Julii 1481.

38 No. 35 [2. Aug. 1484

etiam circiter triginta signa eius pugnae monumenta, de quibus
Sanctitatem Y ram in proximo participem faciam, ut intelligat me
rebus christianis non deesse, sed omni studio invigilare, quo
hostes fidei, quantum a me possibile est, sine intermissione
conterantur ; etc. 5

Datum Budae, 7. die mensis Augusti. Anno Domini 1481.

(Originale. Archivio di Stato, Venezia. Busta 29. No. 28. Edidit : Mo-
numenta Hungariae Historica. Acta extera vol. IV. pag. 360. Monumenta
Vaticana vol. 1/6. pag. 181 — 182. Frakn6i 1. c. vol. II. pag. 156 — 157.)

35. 10

Chilia, 2. Augusti 1484.
Baiazet II. sultanus Turcorum senatui civitatis Ragusa.

Nuntiat se victoriam de perfido Stephano vaivoda Moldaviae
reporiasse eiusque duas arces munitissimas : Chiliam 8, Mon-
castro vero 2 diebus occupasse. 15

Nui Sultan Bayaxit Han, Dei gratia imperator magno etc.

La presente escrivimo alo rectore et gentilhomine de la citta de
Ragusa, fideli servitori et veri amici de lo nostro imperio ; amore et
amicitia. Appresso significamo, come e Stephano voievoda de
Moldavia sempre per fin ad poco tempo fo servitore fidele de la2o
felicissima memoria de lo nostro genitore et anchora de lo avo
et che mai preterio comandamenti di quelli. Dappoi mosso da lo
suo severo et de cattivo concepto, li comandamenti nostri comin-
cio ad preterire ; imo il paese de Valachia, quale gia era a lo nostro
imperio tributario, damnizare cominciava, per la qual cosa indig-25
nato lo animo nostro et cum aiuto de lo superno Iddio cum tutte
le potentie et forze nostre, tolsemo il cammino verso Moldavia,
ni quello del dicto Stephano voievoda, unde cum aiuto de ipso
superno Dio passassemo il fiume de lo Danubio, dove venne impe-
rator de li Tartari cum septanta milia homini d'arme et inclinasse 30
personaliter ad nui, offerendose cum tutta sua gente a li comandi
et servitii nostri et similiter tutta gente de Vlaquia, et de li par-
tissimo et primo venessimo sotto ad una terra de lo dicto Stephano
chiamata Chielie, la qual e chiave et porta ad tutto lo paese de
Moldavia et Ongaria, et in quel del Danubio, dove lo prefato 35
imperatore de li Tartari cum suo campo et anchora Vlachi a li
servitii nostri fidelmente se portorono. Et cusi in espatio de iorni
8 la soprascripta terra cum aiuto de Dio pigliassimo et fortificas-

iS. Nov. 1485] No. 36 39

simo de la banda de terra et del mare ad nome de lo imperio nostro

et de 11 partessimo et venissimo sotto un' altra terra de lo dicto

voievoda, chiamata per nome Moncastro, la qual e chiave et porta

al tutto il paese de Polonia, Russia, Tartaria de tutta al mare

5 maiore. La quale terra mediante Iddio in spatio de dui

jorni piglissimo et fortiiicassimo similiter et de 11 cum la volunta

Divina inverso la imperiale sedia nostra andassimo; per tanto

essendo voi fideli servitori et veri amici del imperio nostro, et

anche e lo costume de tutti grandi Signori le sue victorie et bone

10 novelle notificare a li amici et fideli servitori soi et cusi per questa

advisamo le Nobilita Yestre et cum la presente mandamo a posta

lo nostro messo chiamato per nome Elex.

Datum die 2. Augusto sotto Chielie.

A tergo : Copia de la littera de 1'imperatore Turcho recevuta a li
13 2. de Octobre 1484. Extracta da la idioma schiava in vulgar latino.

(Originale. Archivio di Stato, Milano. Edidit : Mon. Hung. Hist. Acta
extera vol. III. pag. 37.)

36.

Wien, 18. Novembris 1485.
Mathias rex Berchtoldo Hennenberg archiepiscopo Moguntinensi.

20 Pace cum vaivoda Moldaviae inita cum hic mox a sultano

aggrederetur ei succurrit ; scd tunc rex Poloniae eum sibi devinxit
fidemque iurare fecit, etsi et ipse, et antccessores eius semper regi
Hungariae dediti erant.

Cognovimus enim tam vires, quam facultates nostras longo

25 continuoque bello cum utroque Caesare pedentim debilitari ; vidi-

mus praeterea Maiestatem Caesaream tam apud principes imperii,

quam apud alios plurimos suffragia sollicite tam contra nos et in

perniciem nostram ordinare, varias indicere conventiones et

ubique nos accusare, culpam suam et causas belli in nos retorquere,

30 et omnes principes in nos concitare ; et ob hoc principes imperii

iustas rationes nostras nedum audirent, sed ne oratores quidem

nostros pro nostra et causae nostrae iustificatione ad eos missos

contra ius gentium in eorum conspectu admitterent. Coacti igitur

sumus, ut praemisimus, novum capere consilium et cum altero

35 Caesare, videlicet Turcorum, pacem acceptare, ne sub duorum

imperatorum onere nos deficere contingat. Sicquecum illo percusso

foedere et pacis suff erentiis confectis universa dominia nostra, uni-

versas item provincias terrasque et subditos ad coronam regni

4 o No. 36 [18. Nov. 1485

nostri pertinentes et inter alios subditos nostros waivodam Molda-
viae simul cum ea tota provincia in treugas inclusimus, verum
is sive suasu aliorum non recte consulentium, sive proprio usque
consilio contra iusiurandum nostrum, quod illi Caesari super
treugarum observantia, ut fieri solet, praestitimus, in treugis stare 5
recusavit et Caesarem ipsum variis in dies spoliis, rapinis, incendio
aliisque iniuriis temere affligere coepit ; propter quod ille provoca-
tus quaedam castra waivodae ipsius obsidione cinxit. Nos vero
per waivodam avisati et ad ferendum subsidium requisiti, protinus
copias, quas in Transsilvania Moldaviae contermina alebamus 10
et simul eam totam provinciam Transsilvaniam ad succurrendum
ipsi waivodae delegimus ; alias etiam gentes, quas subito compa-
rare potuimus, sero namque de rerum statu nuntium allatum exti-
tit, cum ingeniis et caeteris bellicis impedimentis praemisimus,
quae iam in Transsilvaniam usque penetraverant ; et dum persona- 15
liter etiam cum omnibus viribus una, quas undique colligere potu-
imus, in illius auxilium proficisci speramus, iamque in procinctu
sumus, interea certiores reddimur Turcos castra ipsa expugnasse
et relictis in eis praesidiis ad propria remeasse. Tandem vero cum
aestate defluxa novas cum Turco pacis sufferentias firmamus,2o
waivodam praefatum et reliquias cuius perniciei rursus in treugas
instar aliorum dominiorum nostrorum inclusimus. Sed cum haec
aguntur, interea Serenissimus dominus rex Poloniae, qui semper
dominia nostra ambit et ad illa omnibus technis aspirat, se de ipso
subdito nostro ingessit, et data illi spe subsidii, quod ipsum scilicet25
non modo tutaret et manuteneret, sed etiam castra commemorato
ordine deperdita a manibus Turcorum recuperaret, eum a nobis et
obedientia nostra subduxit, et contra mutuas inscriptiones et
inita foedera, contra iusiurandum, quo nobis et regno nostro tam
waivoda praefatus, quam etiam praedecessores sui semper astricti 30
fuerunt, eidem accepto ab ipso perpetuo fidelitatis homagio, quod
iure et licite facere neque potuit, neque debuit, investituram
sollempniter contulit ; quo factum est, ut ille treugas praedictas,
sicuti prius, ita etiam posterius in spe promissi subsidii contempsit,
et factus insolentior Turcum alio intentum et nihilominus illo 35
molientem, rumore de Polonorum adventu comitato, quasi de illis
terrerent, contra se et ipsam provinciam secundo provocavit.
Accessit, quod praefatus dominus Rex ad ostentationem ipsi
waivodae faciendam, missis ad Turcum oratoribus, illum rogatum
habuit, quo ab ipsius waivodae impetitione abstineret et castraw
recepta redderet, quippe suus esset subditus ; et nisi faceret, tantae

29. Junii 1489] No. 37 41

esset potentiae tantarumque virium, ut waivodae futuri arces
etiam praedictas facillime recuperare posset. Propter quod Turcus
inflammatus copias in Moldaviam pugnaturas e vestigio misit.
Nos vero, qui illum seductum et a nobis defecisse vidimus, Polonos
5 etiam in oris Moldaviae post datum illi investituram agentes ac-
cepimus, ipsi waivodae opitulari noluimus. Sed ubi iam sunt Poloni?
Ubi tanto verborum flumine promissum subsidium? Ubi data
fides eorum, Reverendissima Dominatio Yestra accipiat. Dum
turpiter bellum cum Polonis in Moldavia coeperit, dum agros

10 impune vastat et praedia cuncta populat, Poloni interea in oris
semper Moldaviae intenti, nec se quoque movent. Cum vero mul-
tum temporis ibi hostes spe pugnae terruit, et illam frustra expec-
tare conspicantur, universam eam provinciam ferro et igne con-
sumunt et abeunte quos tandem Poloni versos in fugam surgentes

15 ostentationis dumtaxat causa aliquibus diebus cum curfibus
oneratis aliisque plurimis impedimentis pedentim lentoque gradu
insequi coeperunt ; sed quis copias levis armaturae, ut sunt Turci,
curribus et armis impeditus, etiam si vellet, et nihil omnino
fingeret, insectari potest, quanto magis Poloni, qui neque voluerunt

20 et neque ausi fuerunt, illos insequi non potuerunt ; etc.

Datum in arce nostra Viennae, 18. Novembris. Anno 1485.

(Copia simplex. Hofbibliothek, Darmstadt. Edidit : Fraknoi 1. c. vol.
II. pag. 296 — 298.)

37.

25 Bada, 29. Junii 1489.

Mathias rex Martino Tharczay comiti camerarum Transylvanarum.

Paulo Bekenyi 500 aureos tradi iubet, nt eos ad nuptias filii
vaivodae Moldaviae adhibere possit.

Mathias Dei gratia rex Hungariae Bohemiaeque, necnon dux

so Austriae etc.

Egregie fidelis nobis dilecte. Commiseramus his diebus per
ahas nostras civibus nostris Koloswariensibus, ut ad manus Pauli
Beken, dispensatoris nostri, quingentos illos aureos, quos adhuc
nobis solvere debebant, assignare deberent, qui, ut intelligimus,

35 responderunt, quod iam dudum ad manus tuas illos assignassent.
Scire autem debes, pecunias illas ad celebrationem nuptiarum filii
waivodae Moldaviensis deputavimus. Eam ob rem volumus et
tibi committimus, ut absque omni mora et difncultate dictam sum-

42 No. 38 [11. Aug. 149°

mam manibus praefati dispensatoris nostri tradere debeas, ut
scilicet nuptiarum illarum convivium, nomine nostro bene dis-
ponere queat. Nam alias sis certus, maximum scandalum et dedecus
pateremur. Et ideo iterum atque iterum committimus, aliud nullo
modo facere praesumas, praesentes autem, si voles, pro tua ex- 5
peditione reservare potes.

Datum Budae, in festo Beatorum Petri es Pauli apostolo-
rum. Anno Domini etc. LXXX' 1 ° nono.

Mathias Rex manu ppa

Intitulatio : Egregio Martino Tharczay comiti camerarum nostra- 10
rum Transylvanarum etc. Fideli sincere nobis dilecto.

(Originale. Allami Darnay-Muzeum, Siimeg.)

38.

Graz, 11. Augusti i^go.
Maximilianus I. imperator Romanorum Ordinibus Transylvaniae. 15

Decemit, ut usquc ad adventum suum eius nomine Stephano
vaivodae Moldaviac fidem iurent ciusquc opes implorent, si ncccssa-
rium fuerit.

Maximilianus etc. Venerabilibus, magnificis, egregiis, nobili-
bus honorabilibusque ac circumspectis praelatis, baronibus nobili- 20
busque ac comitibus oppidis et villis, et rectoribus ac gubernatori-
bus eorumdem ubilibet per Transsilvaniam constitutis nostrum
et regni nostri Hungariae fidelibus dilectis. Gratiam regiam et omne
bonum. Venerabiles, magnifici, egregii, nobiles honorabilesque ac
circumspecti. 25

Credimus vos non ignorare iniuriam nobis per aliquos praela-
tos et barones regni nostri Hungariae contra appertissima sua
et praedecessorum suorum litteras et sigilla illatam ac coronam et
regnum Hungariae nobis divino et humano iure debita temere et
defacto esse denegata, quam armis et potentia acquirere divi- so
namque nostram iustitiam prosequi compellimur. Misimus prop-
terea ad Illustrem Stephanum waivodam Moldaviae fidelem
nostrum dilectum, qui nostra favet iustitia nobisque tanquam
domino suo et Hungariae regi adhaeret illique commisimus, ut
vos omnes et singulos, qui clarissimo iuri nostro, ac nobis tanquam 35
vero et indubitato domino et regi Hungariae adhaerere et fidelitatis
iuramentum praestare volunt, in nostram regiam obedientiam
protectionemque et defensionem recipiat, vosque et singulos ex

i8. Apr. 1492] No. 39 43

vobis nostro nomine, armis et potentia tamquam fideles nostros
dilectos, protegat et defendat, donec et quousque nos personaliter,
ut in brevi speramus, vobiscum comparebimus, vobis et cuilibet
vestrum regalis benignitatis nostrae gratiam et benivolentiam

6 uberius exhibituri. Quare vos omnes et quemlibet vestrum requi-
rimus et hortamur ac praecipiendo mandamus, ut ipsi Stephano
vaivodae nostro nomine pareatis et obediatis, ac in singulis vestris
necessitatibus vestrum refugium ad eum habeatis, prout ab Antonio
Siebenbiirger, familiari nostro fideli dilecto, clarius intelligetis,

10 cui plenam credentiae fidem adhibete et taliter ergo vos ostendere
velitis, prout vos, pro vestra erga Deum religione facturos non
dubitamus. In quo rem nobis facietis gratissimam, gratiosis favori-
bus et beneficiis erga vos et quemlibet vestrum recognoscendam,
et memoria nostra unquam abolendam.

15 Datum in oppido nostro Gretz, die 11. mensis Augusti.

Anno 1490. Regnorum Romanorum 5. Hungariae 1.

(Archiv fiir Kunde osterr. Geschichts-Quellen vol. 3. pag. 410 — 411.)

39.

Buda, 18. Aprilis 1492.
20 Wladislaus II. rex Hungariae conventui ecclesiae de Kolozsmonostor.

Mandatum introductorium et statutorium pro parte Stephani
vaivodae Moldaviae in dominium Csicso et Kiikulldvdr.

Wladislaus Dei gratia rex Hungariae et Bohemiae etc.

25 Fidelibus nostris, conventui ecclesiae de Colosmonostra. Salutem
et gratiam. Cum nos debitum, ut decet, habentes respectum ad
praeclaram illam fidem et fidelium obsequiorum merita fidelis
nostri Spectabilis et Magnifici Stephani vaivodae Moldaviensis,
quae ipse primum Serenissimo principi condam domino Mathiae

30 regi, praedecessori nostro felicis reminiscentiae ac Sacrae huius
regni nostri Hungariae coronae deindeque etiam nobis in hoc
primordio regiminis nostri cum summa fide et fidelitatis persevera-
tione, vestigiis praedecessorum suorum vaivodarum inhaerendo
exhibuit et impendit, castra Chycho et Kikellevar vocata in partibus

35 nostris Transilvanis habita, quae ipse a manibus eiusdem condam
domini Mathiae regis habuit et hactenus tenuit eorundemque
pacificam et quietam possessionem habet atque tenet etiam de
praesenti, simul cum omnibus oppidis, villis, possessionibus, portio-
nibus et iuribus possessionariis, necnon praediis et tributis ad

44

No. 39 [18. Apr. 1492

eadem castra pertinentibus et item cum cunctis utilitatibus et
pertinentiis quibuslibet ac omni eo iure, quo eadem a manibus prae-
fati condam domini Mathiae regis habuit et tenuit, et quo etiam
nostrae Maiestatis incumbit collationi, memorato Stephano vaivodae
ac per eum Magnifico Alexandro filio eiusdem ipsorumque veris 5
haeredibus et posteritatibus universis novae nostrae donationis
titulo, vigore aliarum litterarum nostrarum superinde confectarum
in perpetuum contulerimus volumusque eosdem in dominium
eorundem castrorum ac cunctarum pertinentiarum suarum per
nostrum et vestrum homines legitime facere introduci : Fidelitati 10
igitur Vestrae harum serie firmissime mandamus, quatenus vestrum
mittatis hominem pro testimonio fide dignum, quo praesente Alber-
tus Siley de Benye, Andreas Porkolab de Peterfalva, Gregorius de
Zenthgyergy, Franciscus de Kisdevecher, aliis absentibus homo
noster ad facies praedictorum castrorum Chycho et Kikellevar, 15
et cunctarum suarum [pertinentiarum] vicinis et commetaneis
eorundem legitime convocatis et praesentibus accedendo, intro-
ducat praefatum Stephanum v[aivod]am et dictum filium suum in
dominium eorundem et earundem, statuatque eadem et easdem
eisdem praemissi iufris titulo] ipsis incumbenti perpetuo [possi-20
den]da, si non fuerit contradictum ; contradictores vero, si qui
fuerint evofcet eos contra] annotatum Ste[phanum vaiv]odam ac
dictum filium eiusdem ad terminum competentem in praesentiam
vai[vodae vel] vicevaivodae [illarum parti]um regni nostri Trans-
silvanarum rationem contradictionis eorundem reddit[uros, et] 25
posthaechuiusmodi s[tatution]is etintroductionis seriem cumcontra-
dictorum et evocatorum, si qui fuerint [vici]norumque et comme-
taneorum, q[ui] praemissae statutioni intererunt, necnon posses-
sionum portionumque et iurium possessionariorum statuendorum
nominibus terminoque assignato eidem vaivodae vel vicevaivodae so
nostro dictarum partium Transsilvanarum suo modo rescribatis.
Datum Budae, feria quarta proxima ante festum resurrec-
tionis Domini. Anno eiusdem Millesimo quadringentesimo nonage-
simo secundo. Regnorum nostrorum Hungariae etc. anno secundo,
Bohemiae vero vigesimo primo. 35

Tituhis : Fidelibus nostris conventui ecclesiae de Colosmonostra
pro Spectabili et Magnifico Stephano vaivoda Moldaviensi ac Magnifico
Alexandro filio eiusdem introductoria et statutoria. 1

(Originale. Orszagos Leveltar, Budapest. Dl. 27740.)
1 Regestum huius mandati v. Hurmuzaki : Documente 2/1 1. pag. 327. 40

18. Apr. 1492] No. 40 45

Exequutio huius mandati facta est in festo Beati Francisci 4. 0«.
confessoris ad faciem praenominati castri Kikellevar. Et dum prae-
nominatum Stephanum vaivodam et dictum filium suum in domi-
nium castrorum praedictorum, ac pertinentiarum earundem intro-
& ducere et statuere voluissent, tunc Bartholomaeus de Bethlen
tertiae partis dicti castri Chycho . . . et pro quarta parte puellari
ac dote parafernali in persona nobilis dominae Annae relictae
condam Egregii Marci de Bethlen, item Albertus Siley de Bewnye,
annotati castri Kykelleuar et pertinentiarum suarum in personis
10 generosae dominae Elisabeth vocatae, relictae condam Magnifici
domini Joannis Pangracz de Dengeleg alias vaivodae Transsilvani . . .
huiusmodi statutionis contradictionisque velamine obviassent. 2

40.

[Buda, 18. Aprilis 1492.]
15 Wladislaus II. rex Hungariae pro Stephano vaivoda Moldaviae.

Donatio proventus castrorum [Csicso et KukiillovdrJ vitae comite.

Nos etc. Memoriae commendamus etc. Ouod nos debitum
habentes respectum ad praeclaram fidem illam ac fidelitatem,
quam fidelis noster Spectabilis et Magnificus Stephanus waywoda

20 terrae Moldaviae, Sacrae imprimis huius regni nostri Hungariae
coronae ac Maiestati nostrae exhibuit et impendit atque in omni
rerum suarum statu et conditione observaturum sese promisit,
universos proventus nostros, qui nobis de pertinentiis castrorum
suorum t. et t. 1 vocatorum in partibus regni nostri Transsilvanensis

25 habitorum ordinaria lege et consuetudine devenire deberent, eidem
vitae suae comite duximus penitus et per omnia relaxandum,
atque in subsidium suum conservationemque eorundem castrorum
suorum libero iure tempus infra remissum deputandum ; immo
relaxamus et deputamus per praesentes. Quo circa vobis fidelibus

30 nostris Magnificis t. waywodae praedictarum partium regni nostri
Transsilvanarum et comitibus Siculorum nostrorum eiusque vice-
waywodis ac vicecomitibus Siculorum nostrorum, item dicatoribus
praedictorum proventuum nostrorum ordinariorum partibus in
eisdem pro tempore constitutis firmiter praecipimus et mandamus,

35 quatenus a modo deinceps huiusmodi proventus nostros ordina-

2 Relatoria huius contradictionis : Orszagos Leveltar Dl. 27741.
1 Idest Csics6 et Kukiillovar.

46 No - 4 1 [ 2 °- J unii 1495

rios ex pertinentiis dictorum castroram t. et t. dicare et exigere
dicarique et exigi facere nullo modo praesumatis, sed eosdem eidem
Stephano waywodae hominibusque suis per ipsum ad hoc depu-
tatis per universum tempus vitae suae libere et sine omni impe-
dimento et contradictione exigendos et colligendos relinquere. 5
Datum.

(Liber formularum archiepiscopi Nicolai Olahi, fol. 19. Bibliotheca
conventui de Jasz6 Ms. No. 78.)

41.

Buda, 26. Junii 14Q5.

Bartholomaeus Dragfy vaivoda Transylvanus conventui ecclesiae de 10

Kolozsmonostor.

Mandatum evocatorium pro parte dominarum Catherinae
relictae et Sophiae consortis Michaelis Szoby contra Stephanum vai-
vodam Moldaviae et socios de restitutione rerum earum parafernalium
in possessione Csicso etc. 15

Amicis suis Reverendis conventui ecclesiae de Colosmonostra
Bartholomeus Dragfy de Belthewk waivoda Transsilvanensis et
Siculorum comes. Amicitiam paratam cum honore. Dicitur nobis in
personis Generosarum dominarum Katherinae relictae et Sophiae
consortis Egregii Michaelis de Zob, filiae condam Magnifici Ladislai 20
filii olim Stephani Desew de Losoncz, quomodo ipsa scilicet domina
Katherina, dotem et res suas parafernales eidem de portionibus
et iuribus possessionariis praefati condam Ladislai Desewfy, domini
et mariti sui, in castris Balwanyos et Chycho in Zolnok interiori,
ac Wech appellatis in Thordensis, item possessionibus Nemethy, 25
Gerlah, Fywzes, Zaz Nyres, Chaba, Zenth Benedek, Chapthelke et
Bathon in de Zolnok, ac Pwznakamaras, Wychec, Zenth Jacab,
Kyryeles, Kenthelke, Arok Allya, Sofalwa, Zenth Marthon, Zom-
baththelke, Kewthe et Zereth ad praescriptum castrum Balwanyos,
necnon Retheg, Myhalfalwa, Koldo, Kereszthwr, Fel Ewr, Bacza, 30
Monosthorzeg, Al Ewr, Kapplan, Magyar Bogath, Kerew, Orman,
in de Zolnok, et Wayda Kamaras in de Colos, necnon Rwgo,
Kessel, Baba, Gywrgh et Ladfalwa in iamfato de Zolnok, ad dictum
castrum Chycho ; item Wech, Felsewydech, Alsoydech, Felfalw,
Alsoydechpathaka, Kewesd, Hodaz, Zazdyznojo, Zakal, Lewel, Ke- 35
zepydechpathaka et Felsev^dechpathaka, in praescripto Thordensi,
ac Bathos, Wayolla, Felsew Sayo, Repa et Geleden, in de Colos,
necnon - Bohnya, Kawas, Danyan, Lyppend, War Allya, Ewr-

26. Junii 1495] No. 41 47

menes et Solymos vocatis, in de Kykellew comitatibus, partium
Transsilvanarum existentibus habitis, ad praenotatum castrum
Wech pertinentibus ; praelibata siquidem domina Sophia simili-
ter dotem et res parafernales Generosae condam dominae Kathe-

6 rinae, olim consortis dicti condam Stephani Desew, matris utputa
praefati condam Ladislai Desewfy, aviae scilicet suae, de dictis
castris portionibusque et iuribus possessionariis, demptis dum-
taxat praescripto castro Balwanyos et eius pertinentiis, nec-
non ius suum quartalitium de praenarratis castris Chycho,

10 Balwanyos et Wech, ac earundem pertinentiis praescriptis iuxta
regni consuetudinem provenire debentibus a Reverendo in
Christo Patre domino Dominico electo ecclesiae Waradiensis 1
personalis praesentiae Regiae Maiestatis locumtenente ac Illustri 2
et Magnifico Stephano partium Moldaviensi waivoda et Johanne

15 Ongor de Nadasd, apud quorum scilicet manus nunc anno-
tata castra portionesque et iura possessionaria existerent, rehabere
vellent lege regni requirente. Super quo Vestram Amicitiam praesen-
tibus petimus diligenter, quatenus vestrum mittatis hominem pro
testimonio nde dignum, quo praesente Stephanus Chereny de Balas-

20 fahva aut . . . aliis absentibus, homo noster praefatos Dominicum
electum dictae ecclesiae Waradiensis, necnon Stephanum waivodam
et Johannem Ongor ammoneat dicatque et committat eisdem verbo
nostro, ut ipsi praescriptas dotes et res parafernales memoratarum
dominarum utriusque Katherinae, necnon ius quartalitium eiusdem

25 dominaeSophiaeipsis de praenotatiscastris portionibusque etiuribus
possessionariis modo, quo supra provenire debentibus extradare
debeant et teneantur. Qui si fecerint, bene quidem, alioquin evocet
eosdem contra annotatas dominas exponentes ad octavas festi
Beati Jacobi apostoli proxime venturas nostram in praesentiam 1. Aug

30 rationem superinde reddituros. Et posthaec huiusmodi ammoni-
tionis et evocationis seriem cum evocatorum nominibus, ut fuerit
expediens octavas ad praedictas nobis suo modo rescribatis.

Datum Budae, feria sexta proxima post festum Sacratissimi
Corporis Christi. Anno eiusdem Millesimo quadringentesimo nona-

35 gesimo quinto.

(Transsumptum originale conventui ecclesiae de Kolozsmonostor.
Orszagos Leveltar, Budapest. Dl. 27982.)

Admonitio et evocatio praescripta facta est Sabbato et
dominica diebus ante festum Beatae Margarethae virginis et

1 Dominicus Kalmancsehi. 2 In originale : Illustro.

4 8 No. 42 [24. Junii 1499

■i2.juiii martyris in personis Reverendissimi domini Dominici electi eccle-
siae Waradiensis in dicta Sofalwa, Stephani waivodae Moldaviensis
in Waydakamaras et Johannis Ongor de Nadasd in Wayolla, qui
id facere recusaverunt.

42.

Kolozsmonostor , 24. Junii 1499.

Conventus ecclesiae de Kolozsmonostor comiti Petro Szentgyorgyi vai-

vodae Transylvani.

Rclatoria statutionis pro parte Joannis Ungor de Nddasd in
possessionibus Szentmargita, Keresztur et Felor cum contradictione 10
hominum Stephani vaivodae Moldaviae et Bogdan filii eiusdem.

Magnifico domino Petro comiti de Sancto Georgio et de
Bozyn vaivodae Transsilvano et comiti Siculorum, domino corum
honorando conventus monasterii Beatae Mariae Virginis de Colos-
monostra. Amicitiam paratam cum honore. Vestra noverit Magnifi- 15
centia, quod nos honore et reverentia, quibus decuit, receptis
litteris vestris adiudicatoriis, modum et formam vestrae iudiciariae
deliberationis in se exprimentibus, pro parte Magniiici Johannis
Ungor de Nadasd contra Magnificum dominum Stephanum vai-
vodam Moldaviensem et Bogdan filium eiusdem, in quos mortuo^o
condam Paulo Horwath de Myk[eza]zya praesens causa quodam
modo est condescensa, emanatis nobisque loquentibus et directis,
iuxta earumdem continentiam, amicabilibus petitionibus vestris
annuentes, ut tenemur, unacum nobili Stephano de Nema, homine
vestro de sede vestra iudiciaria per vos ad id specialiter transmisso, 25
nostrum hominem, videlicet religiosum virum fratrem Blasium
sacerdotem, socium nostrum conventualem unum ex nobis ad
infrascripta exequendo nostro pro testimonio fide dignum duximus
destinantes ; qui tandem exinde ad nos reversi nobis uniformiter
retulerunt isto modo : Quod ipsi Sabbato proximo ante festum 30
i2. junii Nativitatis Beati Johannis Baptistae noviter praeterito, primo ad
faciem possessionis Zenthmargytha vocatae in comitatu Zolnok
interiori existentis habitae, 1 vicinis et commetaneis eiusdem vide-
licet nobilibus Philippo et Emerico de Mykezaza ac Urbano de
Arpasto aliisque quam pluribus inibi legitime convocatis et praesen- 35
tibus accessissent, restatuissent eandem possessionem Zenth-
margytha annotato Johanni Ongor, iure sibi ex praemissis attinen-
dam, perpetuo possidendam; contradictionem praelibatorum domini

1 In originali : habitas.

24. Junii 1499] No. 42 49

Stephani vaivodae et Bogdan filii eiusdem aliorum quorumlibet
praevia ratione non obstante. Tandem vero die similiter in eodem
ad facies possessionum Kerezthur ac Felewr vocatarum comitatu
in praescripto existentibus adiacentibus, consimiliter vicinis et
5commetaneis earundem, puta antefatis Philippo et Emerico de
Mykezaza ac Urbano de Arpasto aliisque quam pluribus inibi
legitime convocatis et praesentibus, accessissent in dicta Kerezthur
viginti unum in praefata vocata Felewr possessionibus vocatis
nomine sessiones iobagionales populosas ipsos solos dominum

loStephanum vaivodam et Bogdan filium eiusdem proprie et praecise
concernentes invenientes easdemque occupantes ac pro condigna
earundem aestimatione in duabus veris iudiciariis, in tertia vero
partibus, partis scilicet adversae manibus, tamdiu per vos et
eandem partem adversam, donec eaedem a nobis et ipsa parte

15 adversa, in condigna earundem aestimatione, per hos, quorum
redemptioni magis competunt, redimerentur, titulo pignoris statuis-
sent et commisissent possidendas, modo simili contradictione prae-
notatorum domini Stephani vaivodae et Bogdan filii eiusdem con-
victoris et aliorum quorumlibet praevia ratione non obstante.

20 Demum vero et ultimo die simili in eodem iidem vester et noster
homines ad faciem oppidi Reththeg appellati, in praedicto comi-
tatu Zolnok interiori existentis habiti, vicinis et commetaneis
eiusdem antedictis consimiliter inibi legitime convocatis et praesen-
tibus accedentibus, et dum idem oppidum praehabita reambula-

25 tione 2 et condigna aestimatione eiusdem modo simili occupare ac
pro condigna eiusdem aestimatione in duabus vestris iudiciariis,
in tertia vero partibus, partis scilicet adversae manibus modo
praemisso titulo pignoris statuere voluissent, possidendum ; tunc
quidem Gregorius Farkas et Johannes Bagy familiares et iobagiones

30 praenominatorum domini Stephani vaivodae et Bogdan filii
eiusdem, in eodem oppido Reththeg commorantes simulcum
nonnullis complicibus eorum, de speciali mandato et commissione
eorundem dominorum 3 ipsorum, manibus armatis et potentiarie
contra praefatos nostrum et vestrum homines insurgentes, eosdem

35 ab ipsa executione repellentes, ipsam vestram iudiciariam com-
missionem eiusdem exequi non admisissent.

Datum tertio die diei restatutionis et repulsionis praedi-

ctarum. AnnoDominiMillesimo quadringentesimo nonagesimonono.

(Transsumptum originale comitis Petri Szentgyorgyi de anno 150 1.

40 Orszagos Leveltar, Budapest. Dl. 28000.)

2 In originali : praehabitam reambulationem. 3 In originali : domini.

Fontes Rerum Transylvanicarurn IV. 4

50 No. 43 [12. Febr. 1500

43.

Kolozsmonostor 12. Februarii 1500.

Conventus ecclesiae de Kolozsmonostor pro parte Stephani vaivodae

Moldaviae.

Fassionales Joannis et Emerici Bdnffy de Losoncz pro Stephano b
vaivoda Moldaviae, et eius filio Bogdan super medieiate possessionum
Josipldpos, Alsotecs Borkut, Macskamezo, Ddnpataka et Rohy in
comitatu Szolnok interiori existentium eis venditarum.

Conventus monasterii Beatae Mariae Virginis de Kolosmo-

nostra. Omnibus Christi fidelibus, tam praesentibus, quam futuris ic

praesentium notitiam habituris. Ad universorum notitiam harum

serie volumus pervenire, quod Egregii Johannes filius olim Johannis

Banffy ac Emericus filius condam Michaelis similiter Banffy de

Lossonch, idem Emericus, Petri, Andreae et Michaelis fratrum,

necnon Elisabeth, Drusianae et Julianae, sororum suorum, quosis-

infrascriptum concerneret seu concernere posset negotium, oneri-

bus et quibusdam gravaminibus ad cunctas suas haereditates, alias

in se assumptis ab una, ac Egregius Petrus castellanus castri Chycho,

Spectabilis et Magnifici domini Stephani vaivodae Moldaviensis

domini scilicet sui in persona, partibus ex altera, coram nobis per- 20

sonaliter constituti, iidem Johannes et Emericus sponte et libere

confessi exstiterunt in hunc modum, quomodo ipsi matura intra

se deliberatione praehabita directam et aequalem medietatem pos-

sessionis Josyplapos simul cum pertinentiis videlicet Alsoszewch,

Borkwt, Machkamezew, Danpataka et Rohy possessionum voca-2»

tarum, omnino in comitatu Zolnok interiori existentium habitarum

medietatibus, portiones scilicet ipsorum possessionarias ipsos

iure haereditario concernentes cum cunctis ipsarum utilitatibus et

pertinentiis quibuslibet, puta terris arabilibus, cultis et incultis,

agris, pratis, pascuis, foenetis, silvis, nemoribus, virgultis, montibus, 30-

vallibus, vineis ac vinearum promontoriis, aquis, fiuviis aquarum-

que et fluviorum cursibus, piscinis, molendinis, piscinarum etiam

et molendinorum locis ; generaliter vero quarumlibet utilitatum

et pertinentiarum earundem integritatibus de iure et ab antiquo

ad praescriptas medietates possessionarias spectantibus et pertinere 3&.

debentibus quovis nominis vocabulo vocitatis et appellatis praefato

Spectabili et Magnifico Stephano vaivodae et Bogdan filio eiusdem

ipsorumque haeredibus et posteritatibus universis pro mille et

quingentis florenis auri puri, ab eodem, ut dixerunt, plene receptis

3. Apr. 1500] No. 44 51

et habitis levatisque dedissent, vendidissent et inscripsissent, imo
dederunt, vendiderunt et inscripserunt coram nobis, iure perpetuo
et irrevocabiliter tenendam, possidendam, pariter et habendam,
nullum ius, nullamve iuris et dominii proprietatem, si quod et
5 quam hactenus medietatibus possessionariis in praescriptis habuis-
sent vel in futurum habere sperarent, sibipsis vel eorum posterita-
tibus reservando, sed totum ius omnemque iuris et dominii pro-
prietatem in praefatos Stephanum vaivodam et Bogdan filium ac
haeredes et posteritates eorundem universos transferendo pleno

10 iure ; assumentes nichilominus annotati Johannes et Emericus
Banffy eosdem Stephanum vaivodam et Bogdan filium eiusdem,
necnon haeredes et posteritates eorundem quoslibet in pacifico
dominio dictarum medietatum possessionariarum contra quoslibet
legitimos impetitores, causidicos et actores tenere, tueri et defen-

15 dere propriis ipsorum laboribus et expensis. Qui si id facere nollent,
non possent, aut non curarent quovismodo, extunc memorati
Stephanus vaivoda et Bogdan filius eiusdem haeredesque et post-
ritates eorundem universi, solum vigore praesentium mediante,
in totales portiones possessionarias eorundem Johannis et Emerici

20 in oppido Hwnyad et pertinentias eiusdem in comitatu de Colos
existentes habitas sese intromittendi, utendi et possidendifructusque
et utilitates percipiendi seu percipifaciendi plenariam habeant potes-
tatis facultatem. In cuius rei memoriam firmitatemque perpetuam
praesentes litteras nostras privilegiales pendentis et authentici sigilli

25 nostri munimine roboratas et consignatas duximus concedendas.
Datum feria quinta proxima ante festum Beati Valentini
martyris. Anno Domini Millesimo quingentesimo.

(Transsumptum originale conventus ecclesiae de Kolozsmonostor de
anno 1500. Orszagos Leveltar, Budapest. Dl. 36869.)

30 44.

Kolozsmonostor, 3. Aprilis 1500.

Conventus ecclesiae de Kolozsmonostor pro parte Stephani vaivodae

Moldaviae.

Fassionales Joannis et Emerici Bdnffy de Losoncz pro Ste-
35 phano vaivoda Moldaviae et eius filio Bogdan super medietate altera
possessionum Josipldpos, Alsotecs, Borkut, Macskamezo, Ddnpataka
et Rohy in comitatu Szolnok interiori existentium eis venditarum.

Conventus monasterii Beatae Mariae Virginis de Kolos-
monostra. Omnibus Christi fidelibus, tam praesentibus, quam

52 No. 44 [3. Apr. 1500

futuris praesentium notitiam habituris. Salutem in omnium Salva-
tore. Ad universorum notitiam harum serie volumus pervenire,
quod Egregii Ladislaus filius olim Lossonczy Banffy dicti de Los-
soncz sua ac Nicolai et Francisci filiorum suorum in personis,
quorum onera et quaelibet gravamina, si iidem in subnotandis per- 5
sistere nollent super se assumendo, item Franciscus, Stephanus
et Sigismundus filii quondam Georgii similiter Banffy de eadem
Lossonch, idem etiam Franciscus oneribus et quibusvis gravamini-
bus Christophori filii sui, in infrascriptis omnino in se assumptis,
praefatus vero Stephanus modo simili onera et quaelibet gravamina 10
Ladislai filii sui, si in infrascriptis persistere nollet per omnia super
se assumendo, ab una, parte vero ex altera Egregius Petrus Porko-
lab castellanus castri Chycho, Spectabilis et Magnifici domini Ste-
phani vaivodae Moldaviensis, domini scilicet sui in persona coram
nobis personaliter constituti, per eosdem Ladislaum, Franciscum, 15
Stephanum et Sigismundum sponte et libere confessum exstitit in
hunc modum, quomodo ipsi matura in se ipsis deliberatione prae-
habita directam et aequalem medietatem possessionis Josyplapos,
necnon pertinentias eiusdem, utputa Alsoszewch, Borkwt,
Machkamezew, Danpataka et Rohy possessionum vocatarum 20
medietates, totales videlicet portiones ipsorum possessionariorum
possessionibus in eisdem, omnino in comitatu Zolnok interiori
existentes habitas, ipsos iure haereditario concernentes . . ^ 1 prae-
fato Spectabili et Magnifico Stephano vaivodae et Bogdan filio
eiusdem ipsorumque haeredibus et posteritatibus universis pro mille25
et quingentis florenis auri puri, ab eodem Stephano vaivoda, ut
dixerunt, plene receptis et habitis levatisque dedissent, vendidissent
et inscripsissent . . . nullum ius, nullamve iuris et dominii
proprietatem, si quod et quam hactenus medietatibus seu portioni-
bus possessionariis praehabitis habuissent vel in futurum se ha- 30
bere sperassent, sibipsis vel eorum posteritatibus reservando,
sed totum ius omnemque iuris et dominii proprietatem in praefatos
Stephanum vaivodam et Bogdan filium eiusdem ac heredes et pos-
teritates eorundem universos transferentes pleno iure assumendo ;
nichilominus annotati Ladislaus, Franciscus, Stephanus et Sigis-36
mundus Banffy eosdem Stephanum vaivodam et Bogdan filium
eiusdem, necnon heredes et posteritates eorundem quoslibet in
pacifico dominio dictarum medietatum seu portionum possessiona-
riarum contra quoslibet legitimos impetitores, causidicos et actores

1 Secundum tenorem litterarum antecedentium. 40

12. Nov. 1500] No. 45 53

tenere, tueri et conservare propriis ipsorum laboribus et expensis.
Qui, si id facere nollent, non possent, aut non curarent, quovis-
modo, ex tunc memorati Stephanus vaivoda et Bogdan filius eius-
dem heredesque et posteritates eorundem universi solum vigore
5 praesentium mediante in ct ad dominium totalium portionum pos-
sessionariarum eorundem Ladislai, Francisci, Stephani et Sigis-
mundi, in oppido Hwnyad et pertinentiis eiusdem in comitatu de
Colos existentium habitarum, sese intromittendi . . . habeant po-
testatis facultatem ; etc.
10 Datum feria sexta proxima ante dominicam Judica, Anno

Domini Millesimo quingentesimo.

(Transsumptum originale conventus ecclesiae de Kolozsmonostor, de
anno 1500. Orszagos Leveltar, Budapest. Dl. 36869.)

45.

15 Kolozsvdr, 12. Novembris 1500.

Comes Petrus Szentgyorgyi vaivoda Transylvanus conventui ecclesiae

de Kolozsmonostor.

Litterae requisitoriae pro parte Stephani vaivodae Moldaviae.

Amicis suis Reverendis conventui ecclesiae de Kolosmonostra.

20 Petrus comes, comes de Sancto Georgio et Bozyn iudex curiae
Serenissimi principis et domini, domini Wladislai regis Hungariae,
Bohemiae etc. vaivodaque Transsilvanus et comes Siculorum etc.
Amicitiam paratam cum honore. Dicitur nobis in persona Specta-
bilis et Magnifici domini Stephani vaivodae Moldaviensis, quo-

25 modo quaedam litterae et litteralia sua instrumenta ex legitima
fassione annuentiaque et inscriptione Egregiorum Johannis,
Emerici, Ladislai, Francisci, Stephani et Sigismundi Banffy de
Losonch facta possessionum ipsius domini Stephani vaivodae
exponentis Josyplapos, Alsoscewch, Rohy, Danpataka, Machka-

30 mezew et Borkwth vocatarum, omnino in comitatu Zolnok in-
terioriexistentium habitarum, tangentium et corcernentiumquodam
modo ab ipso domino exponenti deperdita forent et alienata,
quarum paria in vestra sacristia seu conservatorio dictae ecclesiae
vestrae more solito reposita haberentur et locata, quibus nunc

35 idem dominus Stephanus vaivoda pro tuitione iurium suorum
admodum foret necessarius. Vestram igitur praesentibus petimus
amicitiam diligenter, quatenus receptis praesentibus praescripta
paria antedictarum lit terarum et litteralium instrumentorum dicti

54 No. 46 [3. Febr. 1501

domini exponentis in dicta vestra sacristia seu conservatorio
dictae ecclesiae vestrae, diligenter requiri et reinveniri requisi-
tarumque et reinventarum tenorem in transscripto litterarum
vestrarum in forma debita annotato domino Stephano exponenti
emanari facere et extradare debeatis iuris ipsius ad cautelam, 5
caventes tamen, ne fraus et dolus exinde oriatur aliqualis.

Datum in civitate Coloswar feria quinta proxima post
festum Beati Martini episcopi et confessoris. Anno Domini Mille-
simo quingentesimo.

(Transsumptum originale conventus ecclesiae de Kolozsmonostor, de 10
anno 1500. Orszagos Leveltar, Budapest. Dl. 36869.)

12. Nov. yj m andati vaivodalis huius conventus ecclesiae de Kolozs-

monostor statim eo die (feria quinta proxima post festum Beati
Martini episcopi et confessoris 1500) extradedit litteras duas per nos
sub. No. 43 et 44. publicatas. 15

46.

Marosvdsdrhely , 3. Februarii 1501.
Comes Petrus Szentgyorgyi conventui ecclesiae de Kolozsmonostor.

Mandatum restatutionis pro parte Joannis Ungor de Nddasd
in possessionibus Szentmargita, Keresztur et Felor, contra Stephanum 20
vaivodam Moldaviensem ac Choban (Bogdan) fdium eiusdem.

Amicis suis Reverendis conventui ecclesiae de Colosmonostra
Comes Petrus, comes de Sancto Georgio et de Bozyn iudex curiae
Serenissimi principis domini Wladislai Dei gratia regis Hungariae
et Bohemiae etc, necnon vaivoda Transsilvanus et comes Siculo-25
rum. Amicitiam paratam cum honore. Noveritis, quod cum iuxta
nostram iudiciariam commissionem litterarumque nostrarum
adiudicatoriarum, sententionalium pro parte Magnifici Johannis
Ungor de Nadasd contra Magnificum Stephanum vaivodam Molda-
viensem ac Choban, alio nomine Bogdan dictum, filium eiusdem,3o
30. A P r. i n octavis festi Beati Georgii martyris in Anno Domini Millesimo
quadringentesimo nonagesimo nono transacto praeteriti confecta-
rum vobisque loquentium et directarum homo de sede nostra
iudiciaria per nos ad id specialiter transmissus, praesente vestro
testimonio, ad faciem possessionis Zenthmargytha vocatae inss
comitatu Zolnok interiori existentis et habitae, vicinis et comme-
taneis eiusdem universis inibi legitime convocatis et praesentibus

1499

3. Febr. 1501] No. 46 55

accedentibus et eandem possessionem Zenthmargytha cum cunctis
eiusdem utilitatibus et pertinentiis quibuslibet restantiae et alia
omnia in dictis litteris nostris adiudicatoriis, sententionalibus
contenta et specificata iuxta series et continentiam earundem
5 Iitterarum nostrarum adiudicatoriarum, sententionalium peragere
habuisset et harum serie ad octavas festi Beati Jacobi apostoli *■ Aug.
tunc venturas nobis rescribere debuissetis, ab eisdem quoque
octavis festi beati Jacobi apostoli reportatio seriei praemissarum
partes inter easdem seriebus litterarum nostrarum prorogatoriarum

10 protelata ad praesentes octavas festi Epiphaniarum Domini dila- J 5- J ;in -
tive devenisset. Ouibus instantiis Georgius Moczkos de Nyenye
pro praefato Johanne Ungor cum procuratoriis litteris nostris
nostram veniens in praesentiam, litteras vestras super praemissis
relatorias rescriptas nobis praesentavithunc tenorem continentes. 1 . . .

15 Quibus praesentatis antefati Stephanus vaivoda Moldaviensis ac
Choban sive Bogdan filius eiusdem per annotatum Georgium
Moczkos, legitimum procuratorem dicti Johannis Ungor actoris,
in persona eiusdem congruis diebus ipsarum octavarum coram
nobis expectati ad reddendam rationem praemissae potentiariae

20 repulsionis possessionariaeque reoccupationis, nostram in prae-
sentiam non venerunt neque miserunt, sed se mediante aliis lit-
teris nostris iudicialibus exinde confectis, in iudiciis ; ex eoque in
poena solutionis singularum marcarum auri, singulos septuaginta
duos floerenos auri facienda convinci et aggravari permiserunt,

25 postulans praefatus procurator iam fati Johannis Ungor actoris,
eidem per nos in praemissis discussionem et deliberationem imper-
tiri. Et quia ex serie dictarum litterarum vestrarum relatoriarum,
rescriptionalium praefatos Gregorium Farkas, Johannem Bagy,
familiares et iobagiones praenotatorum domini Stephani vaivodae

30 ac Choban filii eiusdem in dicto oppido Reththegh commorantes,
simulcum nonnullis complicibus eorum in personis dictorum domi-
norum ipsorum, ex mandato et commissione eorundem prae-
scriptam possessionariam restatutionem et executionem faciendos,
iuxta praetactam nostram iudiciariam commissionem ac dictarum

35 litterarum nostrarum adiudicatoriarum, sententionalium exinde
confectarum continentiam, per dictos nostrum et vestrum homines
fieri debentes, perficere et exequi non permisisse sicque ipsa nostra
iudiciaria commissio minime ad effectum deducta exstitisse reperie-
batur : ob hoc ipsi dominus Stephanus ac Choban, alio nomine

40 l Vide sub No. 29.

56 No. 46 [3. Febr. 150 1

Bogdan, filius eiusdem, pro praemissa eorum primaria repulsione
dictorum nostri et vestri hominum reoccupationeque praetactarum
possessionum Zenthmargytha, Kerezthwr et Felewr vocatarum et
pertinentiarum earundem per praefatos familiares et iobagiones
ipsorum modo praemisso ausu temerario factis in singuiis marcis 5
auri, singulares septuaginta duos florenos auri facientibus et aggra-
vari, et nichilominus praemissa nostra iudiciaria deliberatio scili-
cet possessionaria restatutio praenotata iuxta praemissam nostram
primariam iudiciariam commissionem viceiterata exequi perficique
et effectui mancipare, ad eaque perficienda noster et vester homines 10
transmitti debebant; Amicitiam igiturVestrampraesentibuspetimus
diligenter, quatenus vestrum mittatis hominem pro testimonio
fide dignum, quo praesente Albertus de Zenth Gergh aut Stephanus
vel Thomas de Nema . . . aliis absentibus, homo noster de sede
nostra iudiciaria per nos ad id specialiter transmissus ad faciesis
praescriptarum possessionum Zenthmargytha, Kerezthwr et Felewr
vocatarum vicinis et commetaneis earundem universis inibi legitime
convocatis et praesentibus accedentibus, restatuat easdem eidem
actori cum cunctis ipsarum utilitatibus et pertinentiis quibuslibet
antefato Johanni Ungor actori iure sibi incumbente possidendas ; 20
contradictione praefatorum domini Stephani vaidae et Choban filii
eiusdem convictorum et aliorum quorumlibet praevia ratione non
obstante. Tandem vero ad facies universorum iurium possessiona-
riorum memoratorum domini Stephani vaidae Moldaviensis ac
Choban filii eiusdem convictorum ipsos solos proprie et praecise25
contingentium consimiliter vicinis et commetaneis, necnon filiis,
filiabus, fratribus et aliis generationum eorundem hominibus inibi
legitime convocatis et praesentibus accedentibus, praemissam
nostram sententiam et omnia in eadem contenta et specificata
simulcum solutione et satisfactione dictarum singularum marca-30
rum auri, singulos septuaginta duos florenos auri f acientium plenarie
et suo modo expedire perficereque et peragere, debitaeque execu-
tioni viceiterata demandari debeant et teneantur, consimiliter
contradictione praefatorum domini Stephani vaivodae ac Choban
filii eiusdem et aliorum quorumlibet praevia ratione non obstante ; 35
1. Aug. quarum tandem seriem ad octavas festi Beati Jacobi apostoli
nunc venturas legitime perdurandas, ut fuerit expediendum, nobis
amicabiliter rescribatis.

Datum in oppido Zekelwasarhel vigesimo secundo die octa-
varum festi Epiphaniarum Domini praedictarum. Anno eiusdem40
Millesimo quingentesimo primo.

15. Junii 1501] No. 47 57

Titulus : Amicis suis Reverendis conventui ecclesiae de Colos-
monostra pro Magnifico Johanne Ungor de Nadasd contra Magnificum
dominum Stephanum vaivodam Moldaviensem ac Choban, alio nomine
Bogdan dominum, filium eiusdem super quadam possessionaria vicei-
terata reambulatione, aestimatione ac marcarum solutione et titulo
B pignoris statutione per nostrum et vestrum homines modo intrascripto
fiendae memoriales, cuius series ad octavas festi Beati Jacobi apostoli
nunc venturas legitime perdurandas et reportandas.

Lecta, praesentata et extradata in sede per Magistrum
Franciscum de Barcha.

10 (Originale. Orszagos Leveltar, Budapest. Dl. 28000.)

47.

Nagyvdrad, 15. Junii 1501.
Capitulum ecclesiae Varadiensis pro parte Emerici Czobor.

Testimonium de eo, quod Emerici Czobor (ut legati Wladislai

16 regis ad vaivodam Moldaviac missi) hcri V aradinum venientis, in

joro urbis, a duobus canonicis vi scrvi eius aggrcdiuntur et partim

caesi, partim vincti sunt ; quae res legatum prohibuit, ut legatum

Turcicum ad vaivodam properantcm pracvcniret.

Nos capitulum ecclesiae Sancti Stephani prothomartiris de

20 promontorio Waradiensi. Memoriae commendamus, quod Egregius
Emericus Czobor de Zenthmyhal, camerarius salium regalium
partium Transilvaniensium, coram nobis personaliter constitutus,
per modum protestationis nobis significare curavit in hunc modum:
Ouod ipse pro nunc in singulari legatione Serenissimi principis

25 et domini, domini Wladislai, Dei gratia regis Hungariae, Bohe-
miae etc, domini nostri naturalis gratiosissimi, per eundem ad
waivodam Moldaviensem deputatus fuisset et dum die hesterna 14- Junii
ad civitatem Waradiensem pervenisset et in suo hospitio descen-
disset, extunc eodem die honorabiles magister Joannes

80 Bornemyza et Petrus de Zeben decanus, canonici ecclesiae Wara-
diensis, ex commissione et voluntate honorabilis capituli dictae
ecclesiae Waradiensis studiose et ex praeconcepta malitia ad
hospitium familiarium suorum, ubi videlicet dicatores regii hospi-
tium habuissent et tenuissent, in theatro W 7 aradiensi descenden-

35 tium, armatis manibus et potentiariis, more praedonico et hostili
irruissent, ibique hostiis confractis alios ex eis occidissent, aliis
vero diris vulnerum plagis et laetalibus affecissent et nonnulla
bona et res familiarium suorum vulneratorum abstulissent et

5 8 No. 48 [19- Nov. 1501

quod ipsorum placuisset voluntati fecissent et mox post vulneratio-
nem huiusmodi eosdem captivassent et nonnullos ex eiseodem die
de captivitate, propria eorum voluntate amisissent, sequente vero
T un ii die, datarum scilicet praesentium, rursus eosdem familiares
suos taliter validatos captivassent et captos tenuissent. Et cum 5
Regia Maiestas ipsum Emericum Czobor protestantem, cum
nonnullis potioribus ac electis familiaribus suis pro exsequenda
legatione huius videlicet regni Hungariae in succursum et defensio-
nem christianae religionis ad ipsum waivodam Moldaviensem
praedictumdestinasset,ex adverso autem imperator Turcorum modo 10
simili nuntium suum inlegationeadeundemwaivodamMoldaviensem
transmisisset, igitur, casu quo ipse praestando celeri cursu ipsum
nuntium imperatoris Turcorum praevenire et ipsum waivodam
Moldaviensem adire et accelerare, ac ex sua tarditate ratione dis-
cordiarum praedictarum in civitate praefata Waradiensi motarum, 15
suam legationem, debito et opportuno tempore ipsi waivodae
Moldaviensi ante adventum nuntii imperatoris Turcorum explicare
et perficere non posset, extunc non tepiditate vel negligentiae
suae, sed praefato capitulo ecclesiae Waradiensis merito poterit
imputari. Super quaquidem protestatione praemissa praesentes2o
litetras nostras protestatorias eidem protestanti duximus con-
cedendas.

Datum in festo Beatorum Viti et Modesti martirum. Anno
Domini Millesimo quingentesimo primo.

(Originale. Orszagos Leveltar, Budapest. Dl. 21478. — Edidit «Tor- 85
tenelmi Tar» 1906. pag. 173 — 174.)

48.

[Kolozsmonostor,] ig. Novembris 1501.
Conventus ecclesiae de Kolozsmonostor pro parte Nicolai Bethlen.

Vaivodam Stephanum bonis Joannis Dezsofi iniuria uti testatur. 30

Attestatoria super eo, quod directam et aequalem medietatem
totalium portionum possessionariarum condam Johannis Desevfy
senioris, de Losoncz praedictam, in oppido Retheg ac possessio-
nibus Felewr, Kerezthwr, Kwldo, Monosthorzeg, Iloswa, Zenth-
margytha, Bogath, Somkwth, Orman et Kerev, in Zolnokinteriori, 35
ac Waydakamaras vocatis, in de Colos, aliis etiam quibuscumque
comitatibus et possessionibus qualitercunque vocitatis existentibus

13- Jan. 1502] No. 49 59

habitarum, . . . nunc apud manus Magnifici Stephani wayvodae
Moldaviensi indebite haberentur.

Datum in festo Beatae Elizabeth reginae. Anno Domini 1501.

(Conceptus. Archivum conv. de Kolozsmonostor, Kolozsvar. No. 322.)

Vdcz, 13. Januarii 1502.
Capitulum ecclesiae Vaciensis pro Sophia Desewffy.

Michaelis Szobi vidua (Sophia Dezsofi de Losoncz) se pro dote
a Stephano vaivoda Moldaviae Csicso et ex pertinentiis sibi debitis
10 400 fllorenos accepisse testatur, de quo eum cum filio, Bogdan vaivoda
quietum reddit.

Nos capitulum ecclesiae Waciensis. Memoriae commenda-
mus tenore praesentium significantes quibus expedit universis,
quod generosa domina Sophia consors egregii Michaelis de Zob,

15 filia videlicet Magnifici condam Ladislai filii olim Stephani Desewfy
de Lossoncz, coram nobis personaliter constituta, sponte et libere
confessa est ac retulit in hunc modum : Quod, quia sibi Egregius
Ivanko boyaro et familiaris Spectabilis ac Magnifici domini Ste-
phani heredis et domini vaivodaeque terrae Moldaviensis in sortem

20 solutionis et omnimode satisfactionis dotis ac rerum parafernalium
olim generosae dominae Katherinae, consortis praelibati condam
Stephani Desewfy, matris ipsius Ladislai, aviae scilicet suae, nec-
non quartae puellaris iurumque suorum quartalitiorum eidem
dominae Sophiae de castro Chycho vocato, ac universis possessio-

25 nibus portionibusque et quibuslibet iuribus possessionariis prae-
fati condam Ladislai, patris sui, ubilibet et in quibuscunque comi-
tatibus partium Transsilvanarum existentibus et habitis, ad idem
castrum Chycho spectantibus et pertinentibus, iuxta legem atque
approbatam regni consuetudinem provenire debentium, quadrin-

30 gentos florenos auri puri Hungaricales veri et iusti ponderis, in
persona praefati domini Stephani vaivodae, domini scilicet sui,
dedisset effectiveque solvisset, ideo ipsa domina Sophia super
huiusmodi solutione dictorum quadringentorum florenorum auri
ad plenum contenta, memoratum dominum Stephanum vaivodam

35 ac filium eiusdem, Bogdan vaida nominatum eorundemque
heredes et posteritates universos super praescriptis dote et rebus
parafernalibus iuribusque suis quartalitiis, quietos, expeditos ac
modis omnibus absolutos reddidisset et commisisset ; praeterea

60 No. 50 [1. Martii 1502

universas litteras evocatorias, iudiciales, adiudicatorias, sententio-
nales, repulsorias et alias quaslibet causales adversus eosdem
dominum Stephanum vaivodam et Bogdan vaida, filium eiusdem,
coram quovis iudice et iustitiario regni praevia ratione quomodo-
libet emanatas et confectas, vanas, cassas, mortuas et inanes 5
viribusque destitutas ac exhibitoribus earundem nocituras reli-
quisset ; insuper totum et omne ius suum, si quod eadem domina
Sophia in praescriptis castro Chycho et pertinentiis eiusdem etiam
alias qualitercunque habuisset, aut se, vel suos posteritates in
futurum habere sperasset, in praefatos dominum Stephanum vai-10
vodam et Bogdan vaida, filium eiusdem, eorundemque heredes
et posteritates universas transtulisset pleno iure, imo quietos
reddidit dictasque litteras causales viribus carituras reliquit, totum
quoque ius suum transtulit coram nobis, harum nostrarum pen-
dentis et authentici sigilli nostri munimme roboratarum vigore et 15
testimonio litterarum mediante.

Datum feria quinta proxima post festum Beati Pauli primi
heremitae. Anno Domini Millesimo quingentesimo secundo.

(Originale, pergamenaceum. Archivum comitum Karolyi, Budapest.
Edidit : Codex diplomaticus comitum Karolyi vol. III. pag. 51 — 53-) 20

50.

Kolozsmonostor , 1. Martii 1502.
Conventus ecclesiae de Kolozsmonostor pro relicta Ladislai Desewffy.

Vidua Ladislai Dezsofi dc Losoncz vaivodam Stcphanum et
filium Bogdan quietum reddit de eo, quod quoad Csicso et alia post 25
mortcm mariti ad se devoluta bona sibi satisjactitm sit.

Nos conventus monasterii Beatae Mariae Virginis de Kolos-
monostra. Memoriaeconmendamus, quodgenerosadominaKatherina
relicta Magnifici condam Ladislai Desewffy de Losoncz coram
nobis personaliter constituta, sponte et libere est confessa in hunc 30
modum : Quod, quia sibi Spectabilis et Magnif icus dominus Stepha-
nus heres et dominus wayvodaque terrae Moldaviensis de et super
dote ac rebus parafernalibus suis eidem de castro Chycho vocato
ac universis possessionibus portionibusque et quibuslibet iuribus
possessionariis praefati condam Ladislai Desewffy, domini et 35
mariti sui, ubilibet et in quibuscunque comitatibus partium Trans-
silvanarum existentibus et habitis, ad idem castrum Chycho spec-
tantibus et pertinentibus, iuxta laudabilem et approbatam regni

ii. Apr. 1502] No. 51 61

consuetudinem atque legem provenire debentibus, plenariam et
omnimodam impendisset pecuniarum solutione mediante satis-
factionem, ideo eadem domina Katherina super eiusmodi satis-
factione ad plenum contenta memoratum dominum Stephanum
5 wayvodam ac filium eiusdem Bogdan wayda nominatum. . . quie-
tos . . . reddidisset atque conmisisset ; etc.

Datum feria tertia proxima post dominicam Oculi. Anno
Domini Millesimo quingentesimo secundo.

(Archivum conventus de Kolozsmonostor. Protocollum «Michael»
10 fol. 176. Orszagos Leveltar, Budapest. Dl. 36405.)

51.

Kolozsmonostor, 11. Aprilis 1502.
Conventus ecclesiae de Kolozsmonostor in negotio Johannis Desewffy.

JoannesDezsofi de Losoncz testatur filiam Annam mortui Dezsofi
15 eiusque matrem a Stephano vaivoda Moldaviae et eius filio Bogdan
quoad bona Csicso ab illis posscssa quietas redditas, illisque satisfac-
tum esse.

Conventus monasterii Beatae Mariae Virginis de Kolos-
monostra. Omnibus Christi fidelibus praesentibus et futuris, prae-

2osentium notitiam habituris, salutem in Domino Jesu Salvatore.
Ad universornm notitiam serie praesentium volumus pervenire,
quod Egregius Johannes, filius condam Michaelis Desewffy de
Losoncz, onera et quaelibet gravamina generosae dominae Julian-
nae matris ac nobilis puellae Elyzabet, sororis carnalis suarum, si

25 in subscriptis persistere nollet per omnia super se assumendo coram
nobis personaliter constitutus, sponte et libere confessus est in
hunc modum : Quomodo sibi Magnif icus dominus Stephanus, way-
voda Moldaviensis ac Bogdan, filius eiusdem, de et super iure quar-
talitio Generosae dominae Annae, filiae condam dominae Elenae,

30 filiae olim Johannis senioris, filii condam magistri Nicolai, filii
Desew de Losoncz, necnon dote et rebus parafernalibus Generosae
dominae matris ipsius condam Johannis senioris, eisdem, de uni-
versis portionibus possessionariis eiusdem condam Johannis
Desewffy senioris in castro Chycho in Zolnok interiori ac oppidis,

35 possessionibus, villis et praediis ad idem castrum spectantibus et
pertinere debentibus, ubivis et in quibuscunque comitatibus ista-
rum partium Transsilvanarum existentibus, nunc erga manus
dicti domini Stephani wayvodae habitis, iuxta regni consuetudinem

62 No. 51 [11. Apr. 1502

convenire debentibus, quod et quam Egregius Nicolaus, filius
eondam Marci de Bethlen ex praefata domina Anna progenitus,
vigore aliarum litterarum nostrarum fassionalium, obligatorialium
superinde confectarum eidem Johanni Desewffy, coram nobis
iure perhennali dedit, annuitqueet ascripsit, promptis cumpecuniis 5
plenariam atque omnimodam impendisset solutionem et satis-
factionem. Ob hoc idem Johannes Desewffy sua ac dictarum
dominae Juliannae et puellae Elizabet in personis superinde ad
plenum contentus eosdem dominum Stephanum wayvodam et
Bogdan filium eiusdem de et super huiusmodi solutione et satis- 10
factione dicti iuris quartalitii atque dotis et rerum parafernalium
praescriptarum quietos, expeditos reddidisset ac modis omnibus
absolutos conmississet propterea, quod ipse Johannes Desewffy
pro eadem summa pecuniarum dictum totale ius quartalitium
ac dotem et res parafernales praescriptas omni eo iure, quo prae-15
titulatus Nicolaus Bethlen modo antelato, eidem Johanni Desewffy
dederat et inscripserat, eisdem domino Stephano wayvodae et
Bogdan filio eiusdem ac ipsorum heredibus et posteritatibus
universis dedisset,. vendidisset contulissetque et ascripsisset iure
perpetuo et irrevocabiliter tenendum, possidendum, pariter et2o
habendum, nullum ius, nullamve iuris et dominii proprietatem
in eisdem idem Johannes pro se ac dictis dominae Juliannae matris
et puellae Elizabet sorori suae reservando, sed totum ius omnem-
que iuris et dominii proprietatem eiusdem iuris quartalitii ac dotis
et rerum parafernalium praescriptarum in praefatos dominum25
Stephanum wayvodam et Bogdan filium eiusdem transferendo
pleno iure, immo quietos, expeditos reddidit et conmisit, ac modis
omnibus absolutos, necnon dedit, vendidit contulitque et ascripsit
coram nobis, assumendo nichilominus praefatus Johannes De-
sewffy annotatos Stephanum wayvodam et Bogdan filium eiusdem 30
in pacifico dominio huiusmodi iuris quartalitii contra praefatas
dominam Juliannam et puellam Elizabet et alios quoslibet legiti-
mos impetitores, causidicos et actores protegere et conservare
propriis suis laboribusetexpensis, tali obligationis vinculo mediante,
quod si casu quo praefatus Johannes Desewffy antefatos dominum 35
Stephanum way vodam ac Bogdan filiumeiusdem in pacifico dominio
praescripti iuris quartalitii contra praefatas, dominam Juliannam
et puellam Elizabet et alios quoslibet legitimos impetitores,
causidicos et actores protegere et conservare propriis suis laboribus
et expensis tali obliganti vinculo mediante, quod casu quo prae- 40
fatus Johannes Desewffy antefatos dominum Stephanum wayvo-

13- Dec. 1502] No. 52 63

dam ac Bogdan filium eiusdem in pacifico dominio praescripti
iuris quartalitii dictae condam dominae Annae contra praedictos
quoslibet legitimos impetitores protegere et conservare nollet, non
curaret aut non posset quovismodo, extunc idem Johannes De-
ssewffy contra praelibatos dominum Stephanum wayvodam et
Bogdan filium eiusdem, solum vigore praesentium cum aestimatione
eiusdem iuris quartalitii convinceretur et convinci deberet eo facto.
In cuius rei memoriam firmitatemque perpetuam praesentes
litteras nostras privilegiales pendentis et authentici sigilli nostri
10 munimine roboratas duximus concedendas.

Datum feria secunda proxima ante festum beatorum Thyburcii
et Valeriani martyrum. Anno Domini Millesimo quingentesimo
secundo.

(Archivum conventus de Kolozsmonostor. Protocollum «Michael» fol.
15 187 — 190. Orszagos Leveltar, Budapest. Dl. 36405.)

52.

Kolozsmonostor, 13. Decembris 1502.
Conventus ecclesiae de Kolozsmonostor in negotio Joannis Banffy.

Joannes Bdnffy de Losoncz possessionem Orbo nominatam
20 pro 2000 florenis Stephano vaivodae Moldaviae et eius filio Bogdan
vendidit.

Conventus monasterii Beatae Mariae Virginis de Kolos-
monostra. Omnibus Christi fidelibus praesentibus et futuris,praesen-
tes visuris.Salutem in domino Salvatore. Ad universorum notitiam

25 praesentium serie volumus pervenire, quod Egregius Johannes
Banffy de Losoncz oneribus et quibuslibet gravaminibus univer-
sorum fratrum et consanguineorum suorum in subscriptis per
omnia in se assumptis, nostram personaliter veniens in praesentiam,
sponte et libere confessus est in hunc modum : Quomodo ipse ma-

80 tura deliberatione in se praehabita totalem possessionem suam
Arbo 1 vocatam in comitatu Zolnok interiori existentem et habitam,
simul cum cunctis eiusdem utilitatibus et pertinentiis quibuslibet,
terris scilicet arabilibus, cultis et incultis, agris, pratis, pascuis,
silvis, nemoribus, rubetis, montibus, vallibus, aquis, aquarum

35 etiam decursibus, foenetis, piscinis, molendinis, piscinarumque et
molendinorum locis, generaliter vero quarumlibet utilitatum et

^Recte: Orb6 = Felsoorb6.

64 N °- 53 [5- Jan. 1503

pertinentiarum integritatibus quovis nominis vocabulo appellatis
Spectabili et Magnifico viro Stephano wayvodae Moldaviensi et
Bogdano filio eiusdem pro duobus milibus florenorum auri ab
eisdem, ut dixit, plene receptis dedisset, vendidisset et inscripsisset,
immo dedit , vendidit et inscripsit nostra in praesentia iure perpetuo et 5
irrevocabilitertenendam, possidendam,pariter et habendam, nullum
ius vel iuris et dominii proprietatem in praescripta totali posses-
sione sibipsi reservando, sed totum et omne ius ac dominii proprie-
tatem, si quod et quam in eadem possessione totali hactenus
habuisset vel etiam in futurum se habere sperasset,in praefatumio
Stephanum et Bogdan filium eiusdem heredesque ipsorum univer-
sos transferendo pleno iure ; assumendo nichilominus annotatum
Johannem Banffy memoratos Stephanum wayvodam et Bogdan
filium eiusdem heredesque ipsorum universos in pacifico dominio
praetitulatae totalis possessionis Arbo contra quoslibet legitimosi5
impetitores, causidicos et actores tenere ac defendere propriis suis
laboribus et expensis. In cuius rei memoriam firmitatemque
perpetuam praesentes litteras nostras privilegiales pendentis
et authentici sigilli nostri munimine roboratas duximus con-
cedendas. 20

Datum feria tertia, in festo Beatae Virginis Luciae. Anno
Domini Millesimo quingentesimo secundo.

(Archivum conventus de Kolozsmonostor. Protocollum «Michael» fol.
227 — 228. Orszagos Leveltar, Budapest. Dl. 36405.)

53. 25

Buda, 5. Januarii 1503.
Wladislaus II. rex Hungariae conventui ecclesiae de Kolozsmonostor.

Mandatum statutorium ftro parte Stephani vaivodae Molda-
viae et Bogda:i vaivodae filii ciusdem in dominio castri Csicso.

Wladislaus Dei gratia rex Hungariae et Bohemiae etc. 30
Fidelibus nostris conventui ecclesiae de Colosmonostra. Salutem et
gratiam. Cum nos illi fassioni, donationi, venditioni et ascriptioni,
quas Generosa domina Sophia consors Egregii Michaelis de Zob,
filiavidelicet Magnifici condam Ladislai filii ol[im Stephani Desejwfy
de Losoncz, de totali et omni iure suo, si quod eadem in castro 35
Chycho vocato et universis [suis pertinentiis] in partibus regni
nostri Transsilvanis existentibus habitis qualitercunque habuisset
aut se habituram sperasset mediantibus litteris capituli ecclesiae

5. Jan. 1503] No. 53 65

Waciensis fassionalibus exinde confectis, 1 et item illis fassionibus,
quas Egregius Nicolaus filius condam Marci de Bethlen super iure
quartalitio Generosae dominae Annae matris suae, filiae videlicet
olim Georgii Banffy de Balwanyos, ex condam nobili domina
eElena, filia condam Joannis Desewfy senioris de Losoncz, ac
dote et rebus parafernalibus Generosae dominae matris eiusdem
condam Joannis senioris eisdem de universis portionibus pos-
sessionariis eiusdem condam Joannis senioris in dicto castro
Chycho et eiusdem universis pertinentiis provenire debentibus

10 Egregio Joanni filio condam Michaelis Desewfy de dicta Lo-
soncz suisque haeredibus et posteritatibus universis, atque idem
Joannes filius condam Michaelis de huiusmodi iure suo quar-
talitio et rebus parafernalibus praescriptis atque omni eo iure,
quo antelatus Nicolaus de Bethlen eidem Joanni dederat :

15 mediantibus [binis] litteris vestris fassionalibus exinde confectis
Spectabili et Magnifico Stephano wayvodae [nostro] 2 Moldaviae
et Bogdan wayda filio eiusdem ipsorumque heredibus et posteri-
tatibus universis ex causis et rationibus in eisdem litteris designatis
imperpetuum fecisse dinoscuntur, mediantibus aliis litteris nostris

20 privilegialibus exinde confectis nostrum Regium consensum prae-
buerimus velimusque ipsos in dominium huiusmodi iurium per
nostrum et vestrum homines legitime facere introduci. Super quo
Fidelitati Vestrae firmiter praecipientes mandamus, quatenus
vestrum mittatis hominem pro testimonio fide dignum, quo prae-

25 sente Georgius de Zentghergh vel Stephanus de Nema aliis absen-
tibus homo noster ad facies dicti castri Chycho consequenterque
iurium dictae dominae Sophiae consortis Michaelis de Zob ac
Nicolai filii condam Marci de Bethlen et Joannis filii condam
Michaelis Desewfy de Losoncz in eodem castro et cunctarum

30 suarum pertinentiarum habitarum 3 . . . introducat praefatos Stepha-
num vaivodam et Bogdan vaida filium eiusdem in dominium
eorundem statuatque eadem eisdem ... si non fuerint contra-
dictores ; contradictores vero, si qui fuerint, evocet eosdem contra
annotatos Stephanum vaivodam et Bogdan filium eiusdem in

85 praesentiam vaivodae nostri Transsilvanensi ad terminum compe-
tentem rationem contradictionis eorundem reddituros ; etc.

Datum Budae, feria quinta proxima ante festum Epipha-
niarum Domini. Anno eiusdem Millesimo quingentesimo tertio.

1 Vide sub No. 49. de dato 13. Januarii 1502.
40 2 Has [lacunas] refundere debemus ex transsumpto huius docu-

menti de anno 1503 sub Dl. 28004. 3 In originali : habitorum.

Fontes Reniiti Transylvanicarum IV. 5

66 No. 54 [21. Sept. 1503

Regnorum nostrorum Hungariae etc. anno tredecimo, Bohemiae
vero tricesimo tertio.

Titulus : Fidelibus nostris conventui ecclesiae de Colosmonostra
pro Spectabili et Magnifico Stephano vaivoda Moldaviae et Bogdan
vayda filio eiusdem. 5

(Originale. Orszagos Leveltar, Budapest. Dl. 29023.)

Introductio et statutio praemissa facta est feria sexta proxima
}.Febr. post festum Purificationis Virginis Gloriosae ad facies dicti castri
Chycho pro parte Stephani vaivodae Moldaviensis et Bogdan
wayda filii eiusdem, nullo penitus contradictore inibi apparente. 10
Sed relatio haec conventus de statutione praescripta verisimiliter
non pervenit ad cancellariam regiam, quia invenitur alterum
mandatum regium hanc causam tractans de datoBudae in festoBeati
23. A P r. Adalberti episcopi et martyris 1503 vigore cuius conventus ecclesiae
11. Maii de Colosmonostra feria quinta proxima post festum Beati Joannisis
ante portam Latinam praefatos Stephanum vaivodam et Bogdan
wayda filium eiusdem introduxit et statuit in dominium dicti
castri Chycho. 4

54.
Nagyvdrad, 21. Septembris 1503.

Georgius Szathmary episcopus Varadinensis et comes comitatus Bi-20
hariensis nobilibus ac officialibus de Belenyes.

Privilegium pastorum Valachorum in districtu Belenyes et
comitatu Bihariensi degentium de non solvendis mulctis.

Georgius electus et confirmatus ecclesiae Waradiensis ac
comitatus Byhoriensis comes perpetuus, cancellarius regius etc. 25
Universis et singulis nobilibus, castellanis et waivodis et of ficialibus
nostris in pertinentiis Walachalibus episcopatus nostri Waradien-
sis ubilibet constitutis et existentibus. Salutem. Conquestus est
nobis discretus Dan praesbiter Walachalis de Jegesfalwa, archi-
diaconus praesbiterorum nostrorum Walachalium de pertinentiis 30
Belenes, quomodo vos eundem et suos praesbiteros sibi subiectos
diversis tribulationibus et byrsagiis ac aliis solutionibus et gra-
vaminibus impediretis ac vexaretis, atque contra iura et liberta-
tem sacerdotii ipsorum byrsagia 1 et onera iudicialia super ipsum et

4 Conceptus relatoriae huius novae statutionis vide Orszagos Level- 85
tar, Budapest. Dl. 28002.

1 Birsagia vox solis Hungaris nota, ex radice Birsdg seu mulcta et
poena iudiciaria desumpta est.

16. Oct. 1503] No. 55 67

praesbiteros sibi subditos extorquere velletis, et quia nos ex litteris
antecessorum nostrorum intelleximus, quod dictus archidiaconus
et praefati praesbiteri Walachales fuerunt exempti ab omni solu-
tione byrsagiorum et etiam ab omni potestate castellanorum, waivo-
5 darum et aliorum officialium quorumcunque : Ideo vobis et cui-
libet vestrum harum serie firmissime committimus et mandamus,
quatinus a modo deinceps praefatum Dan archidiaconum et praesbi-
teros Walachales sibi subiectos, propter aliquos excessus et delicta,
ac propter aliquam causam impedire, turbare ac byrsagiis et exac-

10 tionibus impedire non praesumatis, nec sitis ausi modo aliquali.
Sed si idem archidiaconus aliquid excesserit, tunc ipse coram nobis
vel vices nostras gerente iuridice requiratur. Si vero praesbiteri
sui Walachales in aliquo deliquerint et aliqui contra eos quidpiam
agere habuerint et tunc tales conveni[unt] praesbiteros coram archi-

15 diacono ipsorum, qui iudicium et iustitiam ipsi querulanti de
praesbiteris Walachalibus [demon]strabit, post hac, si quae partium
iudicio archidiaconi contenta non fuerit, ad nos aut vicegerentem
nostrum, seu personam nostram repraesentantes, pro tempore
scilicet hic constitutos provocet et appellet, cui nos aut dicti vice-

2ogerentes nostri, omnimodam iustitiam impartiri facient. Secus
non facturi. Praesentibus perlectis exhibenti restitutis.

Datumincastro nostro Waradiensi,in festo Beati MatthaeiApo-
stoli et Evangelistae. Anno Domini Millesimo quingentesimo tertio.
(Transsumptum anni 1554. Orszagos Leveltar, Budapest. Dl. 36571.)

25 Litterae haec privilegiales confirmatae sunt per Fratrem Geor-

gium electum Waradiensem, thesaurarium et consiliarium Regiae M tis
ac comitem perpetuum comitatus Bihoriensis castellanumque et pro-
visorem castri Budensis — Waradini, feria sexta ante festum Beatorum x s r an-
Fabiani et Sebastiani martyrum 1538 et iterum per Mathiam Zaber-

30 dinum episcopum ecclesiae Waradiensis ac comitem perpetuum comi-
tatus Bihoriensis Waradini, feria sexta ante dominicam Misericordiae, 6. Apr.
1554-

55.

Buda, 16. Octobris 1503.

35 Wladislaus II. rex Hungariae Alexandro regi Poloniae.

Experto, quod Stephanus vaivoda terram occupatam cedere
nolit, se ad pacem condendam finesque Moldaviae ordinandas suos
homines mittere paratum praebet.

Wladislaus Dei gratia rex Hungariae et Bohemiae etc. Serenis-

40 simo principi domino Alexandro, eadem gratia Poloniae regi etc.

Fratri germano nostro charissimo. Salutem et prosperorum suc-

68 No. 55 [16. Oct. 1503

cessuum incrementa. Accepimus litteras Maiestatis Vestrae iucundo
fraternoque animo, quibus eius mentem, simul etiam desiderium
in causa recuperationis illius terrae occupatae plane cognovimus.
Nos, qui hactenus pro virili nostra omnem possibilem favorem
ac fraternam charitatem erga Maiestatem Vestram et totum illud &
regnum ab initio in cunctis rebus semper ostendere conati sumus
et re ipsa, ut par fuit, ostendimus, sumusque vel deinceps hoc
tenore charitatis usuri, ita in praesenti causa, pro revisione illius
terrae, per Stephanum waivodam nostrum Moldaviensem temere,
ut causatur occupatae, omnem certe operam medio oratorum 10
nostrorum sciat, 1 nos navasse et quemadmodum idem waivoda
noster superioribus his diebus per internuntios suos obtulerat, se
voluntati nostrae in hac parte morem gesturum et terras illas
remissurum, prout etiam Maiestati Vestrae freti verbis illorum
meminimus scripsisse, putavimus animum waivodae hac in re non 15
immutaturum et pro oblationibus suis nobis omnino statisfacturum.
Verum, cum pro causa istius remissionis et progressu ulteriori
aliorum negotiorum cum oratoribus Maiestatis Vestrae in formam
articulorum redactorum ad ipsum Stephanum waivodam specialem
oratorem nostrum, unacum notario quodam suo, pro mutua ordina- 20-
tione subito post illorum discessum expedivissemus ; tunc primum
in reditu eiusdem oratoris nostri cognovimus terram illam contra
priores oblationes suas waivodam ipsum, nescitur quibus ex causis
motus remittere noluisse. Id quod quam molesto animo tulerimus,
nos ipsi soli sumus conscii. Verum meminisse poterunt oratores25
Maiestatis Vestrae, prout etiam eidem ab eisdem relatum esse non
dubitamus, ad unum articulorum id pro futura occurrentia tunc
additum esse, quo si waivoda ipse nequiret per oratorem nostrum
ad restitutionem terrae occupatae induci, saltem inducere conaretur,
ut manus suas et suorum omnium de illis exciperet relinqueretque 30
liberam sub quadam neutralitate id, quod posthabitas utrocitroque
difficultates, spopondit se oratori nostro facturum, sic et eo modo,
ut quamprimum novi oratores nostri ad metas Moldaviae applica-
rent e vestigio suas manus et suos omnes officiales esset de terris
illis excepturus et sub neutralitate relicturus. Quid aliud novi 35
orator ille noster, praeter continentias et mentem articulorum
istic constitueri prorsus ignoramus. Caeterum non fuit etiam mentis
nostrae, uti Maiestas Vestra scribit, quo nos contra continentias

1 Wladislai II. epistola (16. Octobris 1503 data) oratoribus suis ad
vaivodam Moldaviae missis, Stephano Thelegdy, Francisco Balassa et 40 "
Emerico Czobor, vide Hurmuzaki : Documente II/i. pag. 23.

i6. Oct. 1503] No. 55 69

articulorum hic cum oratoribus suis confectorum, ad revisionem
illarum terrarum oratores nostros pro arbitratoribus mitteremus,
sed tamquam bonos mediatores et honesta pacis media, sicque
et hac facultate potestateque tantummodo et non alia novos iam
5 oratores nostros iam pridem expedivimus, qui pro festo Omnium 1. Nov.
Sanctorum iuxta habitam hic concordiam, cum oratoribus suis
in Kolachyn inducto, etiam ad id ipso waivoda sunt omnino con-
stituturi. Ouare rogamus eandem Maiestatem Vestram, velit cognita
sedulitate et diligentia nostra, quam in causa hac pro ulteriori

10 tranquillitate sua et totius regni sui praestitimus, huius navatae
operae nostrae habere rationem et de oblata neutralitate pro isto
tempore contentari, suosque oratores seu consiliarios ad praemis-
sum diem et locum celeri cursu expedire et omnino transmittere,
nec quavis ratione pro ulteriori conservatione honoris utriiisque

15 nostrum conventum semel indictum et quidem salutarem, ut
putamus, partibus futurum negligere. Quos quidem oratores suos
nostri vel post praemissum diem sunt istic in loco omnino expec-
taturi, ne tantus conventus et per loci distantiam satis partibus
laboriosus sine optato aliquo fine contra omnium expectationem

20 dissolvatur et animus waivodae nostri, ab ista revisione, data
occasione alicuius negligentiae, postea distrahatur abalienetur-
que. Et cum sciamus Maiestatem Vestram pro suo gravissimo
consilio res suas et regni sui via potius concordiae, quam belli
componere consuevisse, taliter vel in praesenti causa secum consti-

•25tuat, ut prorsus belli cogitationibus ad partem sepositis, pacem
et concordiam ob utriusque nostram quietem futuram amplecti
velit et de sumendis armis animum avocet, ac via armorum nihil
prorsus attente speramus nunquam nos confisi in oratorum nostro-
rum industria ac diligenti studio bonum aliquem exitum concor-

30 diae habituros. Et post haec etiam velit sibi persuadere Maiestas
Vestra nos non destituros et omnes vias possibiles et modos neces-
sarios quaesituros ac tentaturos, quo differentiae obortae via
honestae concordiae, non armorum sedentur et in alterutrum recte
complanentur. Caeterum quid novissime cum oratoribus Maiestatis

35 Vestrae hic in causa ferendi auxilii egerimus ac tractaverimus,

non dubitamus eandem ex illorum fidis relatibus plane iam cogno-

scere potuisse. Quam et bene feliciterque valere semper optamus.

Datum Budae in festo Sancti Galli. Anno Domini 1503.

(Copia coaeva. Bibliotheca Regiae Universitatis, Budapest. Litterae
40 originales 3.a. Edidit Georgius Pray : Commentarii historici pag. 186 — 189.
et (tTortenelmi Tar» 1906. pag. 174 — 176.)

7 o No. 56 — 57 [20. Dec. 1503

56.

Buda, 20. Dccembris 1503.
Wladislaus II. rex Hungariae capitulo ecclesiae Albensis Transylvanae.

Mandatum regium de certis rebus Egregii Francisci Balassa
de Gyarmath cubicularis Regiae Maiestatis, qui superioribus diebus 5
proxime praeteritis per Maiestatem Suam in certis arduis sui et
regni negotiis ad Magnificum Stephanum wayvodam Moldavien-
sem fuit in legatione missus.

Datum Budae feria quarta proxima post festum Beatae
Luciae virginis et martyris. Anno Domini 1503. 10

(Originale. Orszagos Leveltar, Budapest. Dl. 29351.)

57.

[Buda, initio 1504.J
Wladislaus II. rex Hungariae Leonardo Loredan duci Venetiarum.

Ad ducem V enetiarum pro medico exmittendo ad curandum 15
Stefhanum vaivodam Moldaviae.

Wladislaus. Illustrissimo principi domino Leonardo duci
Venetiarum, amico et confoederato nostro charissimo. Salutem et
fidelium successuum incrementa.

Illustrissime princeps. Cum Spectabilis et Magnificus Stepha- 20
nus waywoda terrae Moldaviensis, fidelis noster dilectus, longa
et diuturna detineatur aegritudine, sitque homo ingraviscentis
aetatis, adeo, ut vel ipsa vita sit iam sibi odiosa futura, cupiamusque
eundem pro ea fidei observantia, quam erga nos absque aliqua
labe re ipsa semper ostendit, declaravitque diutius victurum ac25
eius aegritudinibus mederi, salutique corporis prorsus consulere,
quo ex diuturnitate vitae suae fructu tanto suae in nos declaratae
fidei pro regnorum nostrorum ulteriore stabilimento diutius perfrui
possimus, mittit Venetias usque hos homines suos, praesentium
latores, pro habendo conducendoque quodam perito expertoque3o
phisico et curatione aegritudinum eius generis, quibus waywoda
ipse affligitur apto et idoneo sufficientique ; proinde duximus
Ill mam Dominationem Vestram rogandam, velit pro satisfactione
animi nostri negotium hoc praemissis ex causis commendatum
habere ac permittere, quo aliquis peritus ad eius expensas et 35
conduci,etpedes istinc libere efferrepossit, quin potius commendare

20. Oct. 1504] No. 58 71

alicui ex suis, ut suo iussu atque ope sufficiens idoneusque eius
artis phisicus inveniatur, id quod ad singularem suam erga nos
hactenus ostensam semper benivolentiam pro iure mutuae con-
foederationis sciat certe accessurum et waywodae non tam rem
5necessariam, quam nobis gratissimam facturum. Quam optamus
diu felicem ac incolumem ad vota sua valere. Datum.

(Liber formularum archiepiscopi Nicolai Olah, fol. 102. Bibliotheca
conventus de Jasz6. Ms. No. 78.)

58.

10 Gyergyoszentmiklos, 20. Octobris 1504.

Andreas Lazar Johanni Tharczay comiti Siculorum.

Consessus comitatus Hdromszek. Timent ultionem vaivodae
Valachiae. Nuntium vaivodae Moldaviae.

Servitium fidelissimum cum promptitudine famulatus.

15 Magnifice domine. Hoc scire V rae Magnificentiae damus,

quod de negotiis omnibus, quae mihi nuntiastis, cum fratribus
et amicis nostris de eisdem confabulati sumus, praecipue in tribus
sedibus, prope metas Transalpinenses commorantibus, et de
futura congregatione haec determinavimus, ex quo ipsi trium

20 sedium Siculi ad eandem intrare noluerunt, talem causam obiciendo;
waivoda enim Transalpinensis hominem suum specialem cum lega-
tione tali ad eos miserat, ut a modo tam Turcis liberum iter intrandi
ad dictas tres sedes praeberet, quam etiam Valachis, et finaliter
nullis inimicis eorum obstare velit, et propter hanc rationem

25 ea facere dixit, quia cum waivoda Bogdano Moldaviensi essent
contra eum concordati et uniti, propter quod waivoda Trans-
alpinus vindicare promisit, et eaedem tres sedes e medio ipsorum
aliquos inmittere decreverunt, ut sciscitarentur de tam gravi
voluntate waivodae, ut si esset, unacum V ra Dominatione et regno

30 seipsos contra eundem deffendere appromptuarent, propterque
videlicet, ut eorum inmissus nuntius rediret, congregatio futura
proxime prorogaretur ad feriam secundam proximam post festum
Simonis et Judae apostolorum, in qua confabulando et determi- 4- Nov.
nando cum V ra Dominatione sic concludamus, unde nosmet ipsos

35 deffendere queamus . . . Item, sicuti Dominatio V ra me rogatum
habuerat, ut ad waivodam Moldaviensem hominem meum inmit-
terem, miseram et revenit, et hanc relationem waivoda Moldavus
de negotiis illis fecit : Si cuipiam amicorum meorum ego placuero,

7-2 No. 59 [n. Nov. 1504

me inveniet. Caeterum in praescripta congregatione V ra Domi-
natio interesse velit, quia absente V ra Dominatione, nil determi-
nare poterimus ; etc.

Datum in Gergyo, dominica post Lucae Evangelistae. Anno
Domini Millesimo quingentesimo quarto. 5

Andreas Lazar
famulus Vestrae G. D.

Intitulatio : Magnifico domino Johanni Tarczay, comiti Siculorum.
Domino nostro gratioso.

(Originale. Archivum civitatis Bartfa.) 10

59.

Nagyenyed, 11. Novembris 1504.

Comes Petrus Szentgyorgyi vaivoda Transylvanus capitulo ecclesiae
Albensis Transylvanae.

Mandatum statutoriam super Vesszos pro parte Nicolai eti r o
Blasii Bethlen, cum contradictione Bogdan vaivodae Moldaviae.

Petit capitulum, ut Egregios Nicolaum filium condam Marci
filii Nicolai filii Johannis filii olim Gregorii de Bethlen ac Blasium
filium condam Gregorii filii Antonii filii praefati condam Johannis
filii dicti olim Gregorii de dicta Bethlen in dominium totalis posses- 20
sionis Wezzews vocatae in comitatu de Kykellev existentis habitae,
ipsosexponentestitulopignoris concernentis introduci et statuifaciat.

Datum in oppido Enyed, in festo Beati Martini episcopi et
confessoris. Anno Domini Millesimo quingentesimo quarto.

(Originale. Orszagos Leveltar, Budapest. Dl. 29909.) 25

Exequutio facta est feria tertia proxima post festum Beatae
26. Nov. Katherinae Virginis et martyris proxime praeteritum ad faciem
praescriptae possessionis Wezzews, ubi agilis Michael Meggyes,
vicecastellanus de Kykellewar ac providus Nicolaus Gereb in
eadem Wezzews commorans, in persona Spectabilis ac Magnifici3o
domini Bogdan vaywodae Moldaviensis praemissae introductioni
et statutioni contradictionis velamine obviassent, ob quam con-
tradictionem introductionis idem homo vaivodalis, praesente dicto
testimonio ibidem eodem die memoratum dominum Bogdan
14. jan. vaywodam contra annotatos exponentes ad octavas festi Epipha-35
niarum Domini nunc venturas . . . evocasset.

28. Dec. 1504] No. 60 — 61 73

60.

Hdrldu, 28. Decembris 1504.
Bogdan vaivoda Moldaviae Joanni Tharczay comiti Siculorum.

Cum suus Vanca in Transylvania a hominibus impiis inter-
zfcctus et cxspoliatus sit, eius in hoc negotio iustitiam implorat.

Bogdanus, condam Stephani wayvodae Dei gratia heres,
dominus ac wayvoda terrae Moldaviensis.

Magnifice amice nobis dilecte. Conqueruntur nobis, hi
miseri homines nostri in eo, quia frater ipsorum, Vanca nomine

10 quosdam boves ad partes Transilvanenses ratione venditionis
abegerat, qui quidem Vanca in reditu, dum foret terris et oris
Michaelis de Gyalakuth, quidam homines contra eum insurgentes,
praedictum Vanca interemerunt, ac ab eo septuaginta florenos
Hungaricales, duos equos (item omnia armamenta, quae praedicti

15 fratres sui, praesentium exhibitores V rae M[agnificentiae] clarius
declarabunt) abstulerunt ; itaque rogamus atque hortamur V ra
Magnificentiam, confidentia speciali, dignetur V ra Magnificentia
ex parte malefactorum et homicidarum iustitiam sic amministrare,
ut praedictae res his miseris nostris fratribus praedicti interempti

20 reddantur, nec annichilentur. Valere V ram Magnificentiam longeve
desideramus.

Datum Bahloviae, in die Innocentium. Anno Domini Millesimo
quingentesimo quarto.

Intitulatio : Magnifico Johanni Tharczay, comiti Siculorum, amico
25 nobis sincere dilecto.

(Originale. Archivum civitatis Bartfa.)

61.

Gyulafehervdr, 2. Januarii 1505.

Capitulum ecclesiae Albensis Transylvanae comiti Petro Szentgyorgyi
30 vaivodae Transylvani.

Relatio restatutionis Nicolai et Blasii de Bethlen in possessionem
Vesszos factae, qui per officialem Bogdan vaivodae Moldaviae ibi-
dem repulsi sunt.

Spectabili et Magnifico domino comiti Petro comiti de Sancto

35 Georgio et de Bozyn, iudici curiae regiae waivodaeque Transsil-

vano. Fideli et amico eorum honorando etc. Capitulum ecclesiae

74 No. 61 [2. Jan. 1505

AlbensisTranssilvanaehonoris et amicitiae continuumincrementum.
Vestra noverit Magnificentia, quod nos honore et reverentia, quibus
decuit, receptis litterisVestraeMagnificentiae adiudicatoriis modum
et formam cuiusdam possessionariae restitutionis iuste exprimen-
tibus pro parte Egregiorum Nicolai et Blasii de Bethien contra &
Magnificum dominum Bogdan waivodam Moldaviensem in Colos-
var decimo die octavarum festi Epiphaniarum Domini proxime
praeteriti emanatis 1 nobisque amicabiliter sonantibus et directis,
iuxta quarum quidem litterarum continentiam, unacum Sigismundo
de Petherfalwa homine vestro waivodali per Vestram Magnifi-10
centiam de sede sua iudiciaria ad id specialiter transmisso, nostrum
hominem, videlicet discretum Magistrum Albertum rectorem
altaris Beatorum decem milium militum in hac ecclesia nostra
Albensi fundati ad praemissam possessionariam restitutionem suo
modo peragendam nostro pro testimonio fide dignum duximusis
transmittendum. Qui tandem exinde ad nos reversi nobis consona
voce retulerunt eo modo : Quod ipsi die dominico in festo scilicet
28. Dec. Beatorum innocentium martyrum 2 proxime praeterito ad faciem
praescriptae possessionis Wezzews, vicinis et commetaneis eiusdem
universis et signanter nobilibus t. et t. ac providis t. et t. etc. 20
inibi legitime convocatis et praesentibus accessissent et dum idem
homo vester waivodalis praesente ipso nostro testimonio eandem
possessionem Wezzews simulcum cunctis suis utilitatibus et perti-
nentiis quibuslibet, iuxta praemissam iudiciariam commissionem
vestram litterarumque vestrarum adiudicatoriarum superinde con- 25
fectarum continentiam antefatis Nicolao et Blasio de Bethlen,
actoribus pignoris titulo possidendam contradictione praelibati
domini Bogdan waivodae in causam attracti et aliorum quorum-
libet praevia ratione non obstante restatuere voluisset, tunc
agilis Nicolaus Gereb officialis in eadem possessione Wezzews3o
constitutus nomine et in persona praedicti domini Bogdan wai-
wodae inibi personaliter adhaerens evaginato gladio in ipsos vestrum
et nostrum homines irruens eosdem a praemissa executione dictarum
litterarum vestrarum adiudicatoriarum violenter repulisset. Cuius
13, jan. ser j em nos Magnificentiae Vestrae ad octavas festi Epiphaniarum 35
Domini proxime venturas suo modo duximus rescribendam, prae-
scriptas litteras eiusdem adiudicatorias capite sigilli nostri con-
signatas exhibenti in specie restituentes.

1 Hoc datum (22. Januarii) est impossibile, quia datum relationis huius
est proprium 2. Januarii. 2 Mendose, quia hoc festum erat die sabbato. 40

2i. Jan. 1505] No. 62 — 63 75

Datum sexto die diei executionis et repulsionis praedictarum.
Anno Domini 1505 supradicto.

(Conceptus originalis. Orszagos Leveltar, Budapest. Dl. 36519.)

62.

5 Gyulafehervdr, 21. Januarii 1303.

Melchior Rakosi vicarius Albensis 1 senatui civitatis Besztercze.

Rem Bcrnardi Vermes Stcphani olim vaivodae Moldaviae
familiaris ordinandam commendat.

Ex [litteris] Serenissimi domini nostri regis pro parte Egregii
10 Bernardi Vermes, alias familiaris et cas[tellani] Spectabilis et
Magnifici quondam domini Stephani vaivodae Moldaviensis, felicis
recorda[tionis] et contra quandam mulierem, relictam videlicet
condam Johannis Keller, fratris eiusdem [Bern]ardi Vermes pridie
defunctam, emanatis . . . cum praesentibus, vobis exhiberi de-
15 bendis . . . Vestris Dilectionibus harum serie sub ecclesiastica
censura iniungimus, quatenus . . . causam eandem inter partes
more et consuetudine illius civitatis vestrae cognoscere ac fine
debito terminare velitis et debeatis ; etc.

Datum Albae in festo Beatae Agnetis Virginis et martyris.
20 Anno Domini Millesimo quingentesimo quinto.

Thomas notarius.

(Originale. Archivum comitatus Beszterczenasz6d, Besztercze. No. 445.)

63.

Krakow, 6. Septembris 1503.
25 Alexander rex Poloniae pro parte Bogdan vaivodae Moldaviae.

Conventio inter Alexandrum regem Poloniae et Bogdan vaivo-
dam Moldaviae inita, ut praedictns vaivoda seetsuos successores atque
ipsam terram Moldaviae regno Poloniae incorporet; e converso rex vai-
vodae sororem suam, virginem Elisabetham, in matrimonium promittit.

30 Alexander Dei gratia rex Poloniae, magnus dux Lithuaniae,

Russiae, Prussiaeque dominus et haeres etc. Significamus tenore

1 Melchior de Rakos artium liberalium et decretorum doctor, canonicus
et vicarius ecclesiae Albensis Transsilvanae in spiritualibus et causarum
auditor generalis etc.

76 No. 63 [6. Sept. 1505

praesentium, quibus expedit, universis. Quia cum recenseremus
privilegia et inscriptiones inter reges praedecessores nostros, reg-
numque nostrum Poloniae et vaivodas et terram Moldaviae exis-
tentia, quibus mediantibus ipsi vaivodae se in et ad subiectionem
et fidelitatem regum et regni Poloniae inscribebant, regesque prae- 5
decessores nostri consilia et auxilia vaivodis Moldaviae contra
omnes hostes praestabant et eos in suam et regni sui protectionem
recipiebant, sub quibus privilegiis et inscriptionibus, sicut rex per-
petua veraque et sincera amicitia et fides inter reges et vaivodas,
regnumque Poloniae et terram Moldaviae supererat et crescebat ; 10
sic nos considerantes vires paganorum plus solito augeri, quam
unquam fuere conarique et velle terram Moldaviae primum, tan-
dem regni nostri terras (quod Deus avertat) debellare, exindeque
ad remotiora christianorum dominia liberum transitum habere ; ut
igitur his malis nobis regnoque nostro ac vaivodae, terraeque Mol- 15
daviae, imo toti christianitati ex parte paganorum imminentibus
tempestive occuramus et illorum conatus prohibeamus alias ustha-
nowyly ad Dei Salvatoris nostri gloriam et honorem fideique christi-
anae et praedictorum nostrorum et Moldaviae dominiorum defen-
sionem amicitiaeque certitudinem ac firmitatem cum Isak Wis- 20
thernyk, Iwankone Pythar et Luca Dracza, Magnifici domini
Johannis Bogdan vaivodae Moldaviae consiliariis oratoribus ad
nos in eis rebus missis, tales conditiones et contractus per medium
nostrorum consiliariorum fecimus et inivimus. Imprimis, ut ad
omnes eventus contra paganos et alios hostes nostros Deus omni- 25
potens, cuius in defensione fidei agitur res, omnibus actionibus
et nostris, et dicti vaivodae Moldaviae patrocinetur et faveat tanto
clementius, quanto ad eius, in defensione fidei orthodoxae vene-
randam Maiestatem nos Sua Sanctitas divina devotiores coniunctio-
resque cognoverit ; debet dominus Johannes Bogdan vaivoda prae- 30
dictus se et suos successores terramque Moldaviae regno Poloniae
incorporare perpetuo, nosque eum in nostrum, regnique nostri
principem et consiliarium ac consiliarios eius in nostros consilia-
rios creabimus et creare debebimus. Ad quod ipse Johannes Bog-
dan vaivoda cum universis suis consiliariis, boyaronibus et incolis35
terrae Moldaviae inscriptionem faciat et eam incorporationem
inscribet et inscribent et litteras nobis super id dabit et dabunt in
forma ampliori in talibus fieri consueta, sic et ex nunc et futuris
perpetuis temporibus regnum Poloniae et terra Moldaviae sit unum
corpus individuum, una gens, unus populus unanimisque alias^o
sgodna, fidelitas et voluntas una, dominus autem Johannes Bogdan

6. Sept. 1505] No. 63 77

vaida se et successores suos ad omnem fidelitatem et subiectionem
perpetuam nobis et successoribus nostris et regno Poloniae inscri-
bet, nullique domino aut principi catholico, schismatico vel pagano
sine scientia et consilio nostro et successorum nostrorum regni
b Poloniae adhaerebit, aut se confoederabit, quem nos in nostram et
regni nostri protectionem assumemus ascribemusque perpetuam,
ut ille nos et nos ipsum contra quemlibet hostem non deseramus,
sed totis viribus et potentiis nostris nos invicem in omni casu
adiuvabimuset, ut futuris perpetuis temporibus inter nos ac succes-

10 sores nostros ac inter ipsum vaivodam et successores suos non orian-
tur unquam occasiones contentionum et discordiarum, quemad-
modum hactenus fiebant, praesertim granicierum ratione tenebi-
mur granicies propter observandam pacem innovare inter regnum
nostrum et terram Moldaviae, sicut domini et de regno Poloniae

15 et de terra Moldaviae et non de aliis terris pro utraque parte inve-
nient iustum esse, qui quidem dominus Johannes Bogdan, vaida
Moldaviae ex nunc restituet, quicquid terrae de regno occupavit
aliter possedit restituendum terra cum omnibus possessionibus,
gentibus, incolis et proventibus et solus recipit et modo tenet,

20 quatenus tam nos, quam caeteri principes christiani amici nostri
benevolentiores efficiantur ad omnia pro defensione ipsius vaidae
et pro eius petitionis exauditione, postquam vero dominus Johannes
Bogdan vaida suprascriptus res implebit et terram restituet, nos
eius benevolenter ad omnem eventum certiorem et constantiorem

25 favore nostro faciendo promittimus et pollicemur cum consilia-
riis nostris, quia consiliarios debemus et ordinarios alias jednacz
debemus cum Sanctissimo domino nostro papa et Ser ma domina
Elizabeth Dei gratia regina Poloniae, genitriceque nostra, ac Sere-
nissimis principibus dominis Hungariae et Bohemiae rege, duce

30 Sigismundo Maioris Glogoviae, Oppaviae et in Slesia duce, eius-
demque Slesiae superioris et inferioris gubernatore, et daremus
prout dare volumus eidem domino Johanni Bogdan vaivodae
Moldaviae Hl mam principem virginem Elizabeth reginulam, soro-
rem nostram charissimam et esset sibi coniunx et domina terrae

35 Moldaviae, quod nos pollicemur et promittimus fideliter et since-
riter, sine aliquo colore, doli et absque astutia, in verbo nostro regio
tandem volentes Deo dum venient per nos in ea re mittendi orato-
res nostri a Sanctissimo domino nostro papa et a fratribus nostris
nos debemus instituere conventionem generalem, ad quam conven-

40 tionem dominus Johannes Bogdan vaida debet mittere suos fideles
et potentes dominos in legatione ad nos, qui tunc ordinabunt)

y8 No. 64 [16. Martii 1506

alias Banda spawyacz, et agent Banda rednacz, pro eadem IU ma
principe virgine reginula et pro aliis necessitatibus et inscriptioni-
bus, quibus opus est inter nos et inter terras nostras, quaeque
fideliter et perpetuo starent, et si pro principe reginula non ordinare-
mus, nec ageremus in conventione praedicta, tum eisdem nuntiis 5
(quod Deus et nunc, et tunc avertat a nobis), extunc nihilominus
ipsi nuntii in conventione cum consiliariis nostris ita consulere et
facere debebunt inscriptiones, et esset inter nos perpetua pax et
amicitia et contra quemlibet hostem auxilia et defensiones, prout
ad hoc tempus, quo non adimplebuntur et non finientur res istae 10
suprascriptae, dominus Johannes Bogdan vaida debet nobis esse
amicus et auxiliator, secundum posse suum auxiliis et consiliis
contra quemlibet hostem, nos similiter debemus sibi esse amicus
et auxiliator contra suos hostes ; et in testimonium ac in maius
robur praemissorum omnium sigillum nostrum regnique nostriis
praesentibus est subaspensum.

Datum Cracoviae, Sabbato ante festum Nativitatis Beatae
Virginis Mariae. Anno Domini Millesimo quingentesimo quinto.

(Copia coaeva. Archivum capituli Strigoniensis, Esztergom. Capsa 8.
secul. fasc. 6. No. 18.) 20

64.

Lublin, 16. Martii 1506.
Alexander rex Poloniae pro parte Bogdan vaivodae Moldaviae.

Litterae patentes regis Poloniae, quibus declarat se gratia defen-
dendae fidei contra paganos, Turcas nempe et Tartaros, suam sororem 25
virginem Elisabetham certo daturum in matrimonium Bogdan vaivodae
Moldaviae.

Alexander Dei gratia rex Poloniae, magnus dux Lithuaniae,
Russiae Prussiaeque dominus et haeres etc. Significamus tenore
praesentium, quibus expedit, universis. Quia ad Dei et Salvatoris 30
nostri honorem et gloriam suaeque fidei sanctae multiplicationem
ac populi catholici imo verius communis christianitatis contra
immanes Turcos et Tartaros eiusdem fidei sanctae hostes, defensio-
nis robur et augmentum, scientes Magnificum dominum Johannem
Bogdan vaivodam Moldaviae acerrime contra paganos pugnantem 35
eique ipsos communes Christi hostes adeo insidiantes, ut eum a
christiana averterent et sui damnabili imperii iugo subiicerent, ut
igitur sacri foedere matrimonii in fide orthodoxa contracti occasio

i6. Martii 1506] No. 64 79

et pracsumptio sublata esset hostibus ipsis paganis ipsum dominum
Johannem vaivodam populumque sibi subiectum dolis, astutiis et
viribus aggrediendi, quibus mediantibus eum et in fide sancta, et
in dominatu suo subvertere hactenus machinari consueverunt.
5 Ouapropter tametsi multi divites Romanae fidei pro desponsanda
Ill ma principe Elizabeth virgine reginula Poloniae, germana
nostra nobiscum et cum nonnullis praelatis baronibusque nostris
agerent, tamen nos Dei et Salvatoris nostri causa, cuius in defensione
et augmento fidei agitur res et eundem dominum vaivodam in fide

10 orthodoxa contra machinationes hostium eorundem per dispensa-
tionem eiusdem m mae principis reginulae, germanae nostrae ro-
boremus ad defensionemque contra paganos communem obligatio-
nem reddamus, certa et bona deliberatione nostra talem cum eius-
dem Bogdanii vaivodae oratoribus Johanne Tethul Logoffet, Isak

15 Wyzthernyk, Iwanko Pythar et Luca Dracza in praesentiarum ad
nos in ea re remissis contractis fecimus, quia tandem 111' am
principem Elizabeth virginem reginulam, sororem nostram eidem
domino Bogdano vaivodae Moldaviae in uxorem daturi sumus,
oratores nostros speciales in ea re et aliis ad ipsum dominum vai-

20 vodam ad festum Beatorum Petri et Pauli apostolorum vel citius,
qui oratores nostro nomine inscriptiones a vaivoda et subditis eius
universis exigerent et reciperent, quale quantumque dotalitium ex
eo habitura ac quomodo in sua Romanae fidei professione servari
debeat, qui etiam oratores nostri simul cum domino vaivoda trac-

25tandodiem et locum designabunt, atque inscribent quamprimum
hoc decenter fieri possit, superque id ipsi oratores nostri suas tan-
quam nostras domino vaivodae et dominus vaivoda suas nobis
litteras dabunt, pro quibus die et loco hoc matrimonii vinculum
fiericonsummariquedebebit, proquibusque die et loco nos quoque,

30 si licitum fuerit, pro nostra sororisque nostrae et domini Bogdani
vaivodae honorificentia veniemus, ad quem diem et locum per ora-
tores nostros designantes, si nos venire nequibimus, praelatos
spirituales saecularesque nostros, cum Ill ma Elizabeth virgine regi-
nula sorore nostra mittemus, et omnia structuri sumus, quae ad

35 hoc matrimonii tempus consummandum pertinere consueverunt
etiam ipsi oratores nostri cum domino vaivoda tractabunt et in
scripturis ab ipso recipient, quod ipse et universi consiliarii sub-
ditique sui Hl mam virginem reginulam, sororem nostram in honore,
veneratione et libertate decenti servabunt. Insuper efficiat dominus

40 quoque vaivoda in terra sua episcopum sanctae fidei Romanae
habeat eiusque et ecclesiarum Romanarum in terra sua augmentum

8o No. 64 [16. Martii 1506

faciat, semper autem IH reae virgini reginulae, sorori nostrae Polo-
nos fidei non alteriusque Romanae sacerdotes officiales ac servitores
utriusque sexus adhibebit, cum quibus illa conversiones consuetas
haberet honestas, quam eius familiares utriusque sexus domini
vaivodae, suique professionis Graecae et Ruthenae praelati spiri- 5
tuales ac saeculares, non poterunt in fide Romana impedire, sed
potius ipse dominus vaivoda cum benevolentia, favore et chari-
tate sinet eam eidem profiteri et augmentare Romanam et quid
contigit eodem domino vaivodae et subditorum eius hoc Spiritus
almae gratiae deferimus et nihilominus dominus vaivoda ad Sanctis- 10
simum dominum nostrum papam sive per se, sive cum nostris
oratore seu oratoribus commoditate se ad deferente mittere debe-
bit, seque declarabit, quia pro defensione christianorum cum per-
sona et viribus sumens suam commoditatem sibi innocuam agere
debebit, praesertim quum principes christiani agere vellent, utis
autem hoc ipsum matrimonii foedus quispiam non putet absque
misterio utili et commendabili reipublicae christianae factum,
debebit ipse dominus vaivoda, universique subditi sui foedus amici-
tiae perpetuae adhaerentiae defensionis et communicationis nobis-
cum, ac cum regno nostro inscribendum, super quo speciales nos20
illi et ipse nobis litteras utrinque, iuxta ordinationem et conclusio-
nem oratorum nostrorum ad eundem vaivodam mittendorum daturi
sumus. Et interim, ne nos et ipse in hac et aliis pacificis nostris
certarumque hinc inde nostrarum actionibus impediamur, sed et
tute prosequeremur matrimonii consummationem, debebit ipse25
dominus vaivoda industriosis suis effectibus efficere, quod hac
aestate nulli incursus Tartarorum essent in terras nostras, sed et
eos avertat dominus vaivoda a terris nostris iuxta omne posse suum,
et si eos avertere nonposset, nihilominus matrimonium fieri debeat,
iuxta tractatus et secundum tractatus nunctiorum nostrorum ad3o
dominum vaivodam mittendorum. Etiam dominus vaivoda de aliis
rebus, quae sciret nobis contraria aut nociva, nos campiductores,
capitaneos et subditos nostros praecustodiet et scitum dabit.
Reliquum faciet dominus vaivoda ex virtute, quae ad amicum et
dominum christianum pertinent, pro bono communi regni et terra- 35
rum nostrarum, sicut pro se et suis terris facturus esset. Debebimus
etiam ad Ser mu " dominum Hungariae regem in isto matrimonii
negotio mittere, sicut hoc nobisconvenit facere, ad eum velut fratrem
seniorem et similiter ad Ill mu dominum ducem Sigismundum
aeque charissimum faciemus, alia autem omnia litteris perpetuis4o
inter nos dominumque vaivodam et regnum nostrum et terram

26. Maii 1507] No. 65 81

Moldaviae inferimus, praesentia autem scripta, sicut concludimus,
quia dum praemissa omnia ex utraque parte complebuntur, nos
volumus et pollicemur et matrimonium hoc ad finem deducatur.
Ouae omnia et singula suprascripta nos Alexander rex promitti-
5 mus tenenda et complenda domino Johanni Bogdano vaivodae
terrae Moldaviae, sine dolo et sine colore omnis fraudis et super
hoc est fides nostra et fides omnium et singulorum dominorum archi-
episcoporum, episcoporum, palatinorum, castellanorum ac omnium
aliorum spiritualium et saecularium, consiliariorum nostrorum ; in
10 eorum omnium et singulorum praemissorum fides et testimonium,
sigillum nostrum praesentibus est subaspensum.

Datum in conventione Lubliniensi generali, feria secunda
post dominicam Oculi. Anno Domini Millesimo quingentesimo
sexto, regni vero nostri quinto.

15 (Copia coaeva. Archivum capituli Strigoniensis. Esztergom. Capsa 8.

secul. fasc. 6. No. 19.)

65.

Buda, 26. Maii 150J.
Emericus Perenyi palatinus capitulo ecclesiae Albensis Transylvanae.

20 Mandatum evocatorium pro parte dominae Catherinae consortis

Laurentii Ujlaki contra Bogdan vaivodam Moldaviae, ratione castri
Kukiilldvdr.

Amicis suis Reverendis capitulo ecclesiae Albensis Trans-
silvanae. Emericus [de Peren comes perpetuusj comitatus Abawy-

25 wariensis, regni Hungariae palatinus et iudex Comanorum. Amici-
tiam paratam cum honore. Dicitur nobis in persona Generosae ac
Magnificae dominae Katherinae consortis Illustris domini Lauren-
tii ducis de Wylak, quodlicet [alias] castrum Kykellew vocatum
in partibus Transylvanis in comitatu de Kykewllev habitum

3osimulcum caeteris universis possessionibus portionibusque et
iuribus possessionariis, aliis quoque utilitatibus et pertinentiis
quibuscunque ad idem castrum de iure pertinere debentibus,
quocunque nomine vocitatis in ipsam dominam exponentem per
mortem et decessum condam Magnifici Johannis Pongracz de

35 Dengeleg, genitoris ac Mathiae similiter Pongracz fratris ipsius
dominae exponentis uterini in ipsam dominam exponentem titulo
pignoris iuxta regni consuetudinem pleno iure devolutum et redac-
tum extiterit ; tamen olim dominus Mathias rex statim post mortem

Fontes Rerum Transvlvanicarum IV. O

82 No. 65 [26. Maii 1507

et decessum praefati condam Johannis Pongracz, patris ipsius
dominae exponentis circa annum videlicet Domini Millesimum
I4 _ 6 quadringentesimum septuagesimum sextum praeteritum idem
castrum Kykellew a manibus praefati condam Mathiae Pongracz,
fratris dictae dominae exponentis absque omni pecuniaria solu- 5
tione et satisfactione indebite ac potentialiter abstulisset et tandem
condam Illustri domino Stephano waidae terrae Moldaviae tradi-
disset, quod scilicet castrum Kykellew simulcum dictis possessioni-
bus et pertinentiis suis nunc apud manus Illustris domini Bogdan,
filii dicti domini Stephani vaivodae terrae Moldaviae habereturio
et idem castrum cum suis pertinentiis modo simili idem dominus
Bogdan indebite atque potentialiter detineret apud se de praesenti,
in praeiudicium et dampnum dictae dominae exponentis valde
magnum. Super quo Vestram Amicitiam praesentibus petimus dili-
genter, quatenus vestrum mittatis hominem pro testimonio fide dig- 1&
num, quo praesente Alexius de Haranglab, aut . . . aliis absentibus
homo noster memoratum dominum Bogdan vaivodam Moldaviae
13. jan. contra annotatam dominam exponentem ad octavas festi Epipha-
niarum Domini nunc venturas, domini Petris comitis iudicis
curiae regiae ac vaivodae Transylvani evocet in praesentiam ratio- 20
nem superinde redditurum ; litis pendentia, si quae foret inter ipsos
non obstante : insinuandum ibidem eidem, ut sive ipse octavis in
praedictis coram dicto domino vaivoda Transylvanensi compareat,
sive non, idem dominus vaivoda ad partis comparentis instantiam
id faciet, in praemissis, quod iure videbitur expedire ; etc. 25

Datum Budae feria quarta proxima post festum Pentecostes.
Anno Domini Millesimo quingentesimo septimo.

Titulus : Amicis suis Reverendis capitulo ecclesiae Albensis
Transylvanae pro Generosa ac Magnifica domina Katherina consorte
Illustris domini Laurentii ducis de Wylak contra Illustrem dominum 30
Bogdan vaivodam Moldaviae ad octavas festi Epiphaniarum Domini
nunc venturas in praesentiam domini vaivodae Transsylvani. Evocatoria
et insinuatoria.

(Originale. Orszagos Leveltar, Budapest. Dl. 29919.)

Exequutio facta fuit in festo Omnium Sanctorum in Bodogasz- 35 ,
1. Nov. szonyfalva in comitatu de Kekellew in pertinentiis castri Kikelle-
war existentibus, contradicentes nomine Bogdan vaivodae terrae
Moldaviae providus Benedictus iudex et socii.

>9- Nov. 1507] No. 66 83

66.

Buda, 2g. Novembris 1507.

Comes Petrus Szentgyorgyi vaivoda Transylvanus conventui ecclesiae

de Kolozsmonostor.

5 Mandatum evocatorium firo parte dominae Catherinae consortis

Laurentii Ujlaki ratione quartalitiae suae de castro Kukiillovdr
contra Bogdan vaivodam Moldaviae.

Amicis suis Reverendis, conventui ecclesiae de Colosmonostra.
Comes Petrus comes de Sancto Georgio et de Bozyn, iudex curiae

10 Serenissimi principis domini Wladislai Dei gratia regis Hungariae,
Bohemiae, etc. necnon waivoda Transsilvanus et Siculorum comes.
Amicitiam paratam cum honore. Dicitur nobis in persona Generosae
dominae Katherinae consortis Illustris domini ducis Laurentii
de Wylak, iiliae videlicet Magnifici condam Johannis Pongracz

15 de Dengeleg alias vaivodae Transsilvanensis etc, quod ipsa iura
sua quartalitia, necnon dotem et res parafernales Generosae con-
dam dominae Elizabethae matris suae relictae scilicet praefati
condam Johannis Pongracz sibi de castris Kykellewwar, in de
Kykellew, ac Almas in de Kolos et Thorozko nominatis in Thor-

o densi, item oppidis Buza in de Doboka et Aldyod appellatis in
Hunyadiensi comitatibus partium Transsilvanarum existentia,
necnon universis oppidis, possessionibus, villis, praediis portio-
nibusque et iuribus possessionariis quocunque nomine vocitatis
ac ubilibet et in quibuscunque comitatibus earundem partium

25 Transsilvanarum adiacentibus ad eadem castra Kykellewwar,
Almas et Thorozko, necnon oppida Buza et Aldyod de iure
et ab antiquo spectantibus, quae scilicet praelibati condam
Johannis Pongracz patris sui praefuissent, iuxta regni consue-
tudinem provenire debentibus a Spectabili et Magnifico Bogdano

30 vaivoda Moldaviensi ac Josa de Som comite Themesiensi et partium
regni inferiorum capitaneo generali, Moyse Buzlay de Gergellaka
ianitorum et Emerico Deesi de Themeschel dapiferorum regalium
magistris ac Joanne Tharczay de Thothselmes alias Siculorum
comite, apud quorum scilicet manus, inde huiusmodi castra et

35 oppida simul cum dictis eorundem universis pertinentiis haberentur,
ipsum utputa castrum KykeHewwar, apud dicti domini Bogdani
vaivodae . . . unacum praenarratis eorundem castrorum et oppi-
dorum pertinentiis universis existerent, rehabere vellet ; iure admit-

6*

84 No. 67 [30. Dec. 1507

tente legeque regni requirente. Super quo Vestram Amicitiam
praesentibus petimus diligenter, quatenus vestrum mittatis homi-
nem, pro testimonio fide dignum, quo praesente Johannes vel
Paulus de Thotewr, aut socii, aliis absentibus, homo noster de curia
regia consequenterque sede nostra vaivodali ad id specialiter 5
transmissus, erga praefatos dominum Bogdanum vaivodam Molda-
viensem ac . . . accedens, ammoneat eosdem dicatque et committat
eisdem nomine regio verboque nostro vaivodali, ut ipsi praescripta
iura quartalitia praefatae dominae Katherinae exponentis, necnon
dotem [et res] parafernales annotatae condam dominae Elizabeth 10
matris suae sibi de praescriptis castris et oppidis atque eorundem
castrorum et oppidorum pertinentiis praenotatis, quae scilicet,
ut praemittitur praelibati condam Johannis Pongracz praefuissent,
iuxta dicti regni consuetudinem provenire debentibus eidem
dominae exponenti extradare reddereque debeant et teneantur. 15
Quae si fecerint, benequidem, alioquin evocet eosdem contra ante-
fatam dominam exponentem ad octavas festi Epiphaniarum
Domini proxime venturas nostram vaivodalem in praesentiam
rationem superinde reddituros ; etc.

Datum Budae in vigilia festi Beati Andreae apostoli. Anno2o
Domini Millesimo quingentesimo septimo.

Titulus : Amicis suis Reverendis conventui ecclesiae de Colos-
monostra pro Generosa domina Katherina, consorte Illustris domini
Laurentii ducis de Wylak filia videlicet Magnifici condam Johannis
Pongracz de Dengeleg vaivodae Transsilvanensis. Ammonitoria. 25

(Originale. Orszagos Leveltar, Budapest. Dl. 27791.)

67.

Gyulafehervdr, 30. Decembris 1507.

Capitulum ecclesiae Albensis Transylvaniae Leonardo Barlabasi de
Hederfaja vicevaivodae Transylvani. 30

Relatio statutionis Affrae et socii in possessione Bajon contra-
dicente Bogdan vaivoda Moldaviae.

Introduci facit Affram filiam condam Nicolai de Vizakna et
Nicolaum filium condam Francisci de eadem Vizakna in dominium
totalis possessionis Bajonvocatae in pertinentiis castri Kykellewar
in comitatu de Kukiillo existentis et habitae in festo beati Johannis
27. Dec. Apostoli et Evangelistae. Adfuerunt et contradixerunt Martinus
Kozma et Brictius Magyar incola eiusdem possessionis in per-

6. Jan. 1508] No. 68. 85

sona Spectabilis et Magnifici domini Bogdani vaivodae Molda-
viensis, domini ipsorum.

Datum quarto die diei executionis praenotatae. Anno Domini
supradicto.

5 (Conceptus. Orszagos Leveltar, Budapest. Dl. 30513.)

68.

Buda, 6. Januarii 1508.
Wladislaus II. rex Hungariae pro Radulio vaivoda Valachiae.

Joannes Tharczay remissa arce Algyogy in comitatu Hnnyad
10 sita, quae ob fracstitam fidclitatem Radul vaivodae Valachiae data
est, pro /Ooo fiorenis arccm Onod, similiter in Hunyad sitam, accipit
a rege.

Nos Wladislaus, Dei gratia rex Hungariae et Bohemiae etc.
Memoriae commendamus tenore praesentium significantes, quibus

15 expedit universis, quod licet nos superiori anno recensitis servitiis
illis, quae f idelis noster Egregius Johannes Tharczay de Thothselmes,
protunc comes Siculorum nostrorum, nobis et huic regno nostro
diversis ac necessariis in rebus variisque item temporibus impendit,
simul etiam quantas et quam multiplices expensas et sumptus in

20 eisdem servitiis nostris et regni variisque officiolatibus, quos anobis
tenuit, maxime vero, quum honore comitatus Siculorum nostrorum
a nobis fungeretur, ob nonsolutionem salarii sui fecerit et pro-
fuderit, f acile in animum revocantes, cum eodem Johanne Tharczay,
post factam super debitis suis, quibus eidem tam in sortem dicti

25 salarii sui, quam ratione praedictorum servitiorum suorum obliga-
bamur calculationem, tandem induodecim milibus florenorum, ex
quo illam ob alias graves et ingentes nostras et regni nostri neces-
sitates protunc in parata pecunia ipsi Johanni Tharczay nequaquam
persolvere, sed nec aliter ipsum contentare potuimus, quo secu-

30 rus de rehabitione pecuniarum suarum a nobis redderetur, oppidum
nostrum Aldyod vocatum, in comitatu Hunyadiensi, in partibus
scilicet regni nostri Transsilvanis habitum, ad nos tam per viam
concordiae cum Illustri domina Beatrice relicta ac Elizabeth filia
condam Illustris Johannis Corvini ducis ac regnorum nostrorumDal-

35 matiae, Croatiae et Sclavoniae bani desuper factae, quam etiam per
defectum seminis eiusdem ducis ac Christophori filii eiusdem, vetusto
ac optimo iure huius regni nostri deventum et devolutum, simul
cum omnibus possessionibus et pertinentiis eiusdem oppidi, ipsi

86 No. 68 [6. Jan. 1508

Johanni Tharczay infra tempus redemptionis eiusdem inscrip-
serimus et impignoraverimus ; nunc tamen, quum nuntius et
orator fidelis nostri Spectabilis ac Magnifici Radwl waywodae par-
tium regni nostri Transalpinarum ad nos applicuisset, 1 inter aliasque
legationis suae partes et articulos, fidem ac integritatem eiusdem 5
domini sui, animique ipsius in nos et sacram huius regni nostri
coronam firmam constantiam ac nobis et huic regno nostro semper
serviendi promptitudinem diffuso satis et prolixo sermone expli-
casset, simul etiam nomine et in persona eiusdem waywodae
nostri, domini scilicet sui, instantius nobis cum summa gratiarumio
actione supplicasset, quod tanti et tam ardentis ipsius erga sacram
huius regni nostri coronam desiderii et fidei rationem habere, et iam
tandem nostram in ipsum waywodam gratiam et affectionem, quan-
doque etiam oblatione et pollicitatione nostra firmatam, in effec-
tum perducere et huiusmodi nostram benivolentiam exhibitione 15
reali in eum ostendere et declarare dignaremur : Nos animo repeten-
tes, necessarioque considerantes, quantae accessioni et utilitati,
tam arcta et vehemens ac officiosa ipsius waywodae nostri in nos

1 De hoc apud Xicolaum Istvanfi (pag. 35. Historiarum de rebus
Ungaricis) e converso haec invenimus : Per eos dies Veneti belli rumoribus, 20
qui passim increbuerant, excitus Radulo, Transalpinae Yalachiae, quae
etiam montana vocatur, princeps, tam clientelae suae, quae antiquo iure
reges Hungariae respicit, declarandae causa, quam pro aliis rebus, ad Vladis-
laum Budam venit, equos militares, regio more instratos ac asturcones
optimi generis ; acinaces, auro gemmisque ornatos, aliaque dona adferens, 05
versatusque apud regem aliquamdiu mansit, auctus officiis honoribusque.
Postea Thoma Bocatio cardinale, Petro comite Sancti Georgii ac Josepho
Somio, nec non Moyse Buslavio, praefecto aulae et Benedicto Battianio,
qui in aerarii praefectura, Stephano Telegdino magistratu abeunte, suc-
cesserat, obnixe eum commendantibus, oppidum satis frequens et celebre 30
Aldiodum, cum amplis latifundiis redditibusque, in Transilvania situm, a
rege donativi nomine, quod eius quoque heredes sequeretur, obtinuit. Fuerat
Aldiodum antea Joanni Tharcziano, e regione Pannoniae superioris, Polonis
vicinae, Sarosiana, nobili viro, ab Viadislao certis conditionibus collatum,
quo tempore is Siculorum comes, uti vocant, ius illis populis dicebat. Sed, 35
quum Raduloni oppidum istud propinquius commodiusque esset, rex Joan-
nem Tharczianum partim praesenti pecunia pro eo numerata, partim tradita
ei arce Onodia, contentum reddidit. Quo munere Radulo laetus, gratiis
Vladislao actis, in suam provinciam incolumis reversus est. Neque ea libe-
ralitas et munificentia frustra fuit ; quandoquidem ille, non immemor mu- 40
neris sui, non tantum erga Vladislaum regem grati animi meritis officiisque
propensissimum se praebuit ; verum etiam in partibus Ludovici filii et
successoris usque ad extremum vitae regnique eius finem integra constantique
fide permansit.

24. Jan. 1508] No. 69 87

et dictam sacram coronam nostram observantia et integritas non
tantum huic regno, verum etiam universae reipublicae christianae
hucusque fuerit, sitque vel deinceps futura, ob idque non esse a nobis
negligendum, quin liberalitatis nostrae munificentia eundem way-
5 wodam nostrum, quo idem incepta iam pridem et hucusque obser-
vata in nos fide et devotione eo magis solidetur et confirmetur,
gratiose amplectamur, ipsumque obnoxiorem obligatioremque
liuic regno nostro et eius sacrae coronae reddamus. Cum igitur
diu multumque nobiscum reputassemus, quaenam et qualia bona

10 in hoc regno nostro, vel partibus sibi subiectis, sibi et dominio
suo viciniora eidem conferre possemus, coniecta tandem mente
nostra ad praef atum oppidum Aldyod, quod ipsi waywodae nostro,
utpoteinpartibus regni nostri Transilvanis habitum, vicinius existit,
illud unacum universis suis pertinentiis a praefato Johanne

15 Tharczay repetivimus ; qui, ut bonus et fidelis subditus, voluntati
inprimis nostrae, deinde etiam petitioni dominorum consiliariorum
nostrorum . . . aliorumque dominorum tunc apud nos praesentium
(ut par erat) acquiescens, oppidum ipsum una cum praedictis suis
pertinentiis nobis remisit et restituit per nos tandem praefato

20 waywodae nostro, ut praefertur, conferendum et tradendum.
Quapropter nos . . . Johanni Tharczay suique heredibus et poste-
ritatibus universis . . . castrum nostrum Olnod vocatum, in comi-
tatu Borsodiensi habitum . . . conferendum duximus.

Datum Budae in festo Epiphaniarum Domini. Anno eiusdem

25 Millesimo quingentesimo octavo. Regnorum nostrorum Hungariae
etc. anno decimo octavo, Bohemiae vero tricesimo octavo.
Wladislaus Rex manu propria scripsit.

(Originale, pergamenaceum. Orszagos Leveltar, Budapest. Dl. 21803.
Edidit : Georgius Pray : Commentarii historici pag. 193 — 196.)

30 69.

Kolozsvdr, 24. Januarii 1508.

Comes Petrus Szentgyorgyi vaivoda Transylvanus capitulo ecclesiae
Albensis Transylvanae.

Mandatum restatutionis et reambulationis castri Kukullovdr

35 pro parte dominae Catherinae consortis ducis Laurentii Ujlaki per

Bogdan vaivodam Moldaviae indebite et potentialiter retenti, cum serie

sententiae capitalis dicti vaivodae, non venientibus ad diem iudi-

ciariae dictae causae.

88 No. 69 [24. Jan. 1508

Amicis suis Reverendis capitulo ecclesiae Albensis Transyl-
vanae. Comes Petrus comes de Sancto Georgio et de Bozyn iudex
curiae Serenissimi principis domini Wladislai Dei gratia regis
Hungariae, Bohemiae etc, necnon vaivoda Transylvanus et
Siculorum comes. Amicitiam paratam cum honore. Noveritis, 5
quod Balthasar de Orozy pro Generosa ac Magnifica domina
Katherina consorte Illustris domini Laurentii ducis de Wylak
cum procuratoriis litteris capituli ecclesiae Chasmensis iuxta
continentiam litterarum nostrarum prorogatoriarum ac vestra-
rum evocatoriarum et insinuatoriarum in praesentibus octavisio

13. Jan. festi Epiphaniarum Domini in figura nostri iudicii comparens
contra Illustrem dominum Bogdan vaivodam Moldaviensem
easdem litteras vestras evocatorias et insinuatorias nobis ad ami-
cabilem litteratoriam petitionem Spectabilis et Magnifici domini
Emerici de Peren comitis perpetui comitatus Abawyvariensis 15
regni Hungariae palatini et iudicis Comanorum rescriptas teno-
remque litterarum eiusdem domini Emerici palatini Budae feria
quarta proxima post festum Pentecostes in anno Domini Millesimo

26. Maii quingentesimo septimo proxime praeterito 1 emanatarum vobisque

directarum verbaliter in se habentes, asserentes actionem et 20
propositionem dictae dominae actricis litteris contineri in eisdem
nobis praesentavit ; 2 etc. Vos igitur amicabilibus petitionibus
eiusdem domini Emerici de Peren palatini etc. gratum praebentes
consensum unacum Elia de Zewkefalwa homine suo palatinali
unicum hominem videlicet discretum magistrum Albertum recto- 25
rem altaris Decem milium militum et martyrum in ipsa ecclesia
vestra fundati ad praemissa suo modo peragenda vestro pro testi-
monio fide dignum transmisissetis. Qui tandem exinde ad vos
reversi vobis uniformiter retulissent eo modo, quomodo ipsi in

1. Xov. f es t Omnium Sanctorum proxime praeterito ad possessionem 30
Bodogazzonfalwa vocatam in dicto comitatu de Kykellew habitam
et ad dictum castrum Kykellew pertinentem accessissent, ibique
idem homo palatinalis dicto vestro testimonio praesente memora-
tum dominum Bogdan vaivodam terrae Moldaviae providis Bene-
dicto iudice, Petro Nagy et Benedicto Kys iuratis, possessionis 35
eiusdem id videndum et audiendum contra annotatam dominam

i3-Jan. Katherinam actricem ad praescriptas octavas dicti festi Epiphania-
rum Domini tunc venturas nostram evocasset in praesentiam

1 In originali : praeteritum.

2 Vide textum documenti annotato de anno 1507 sub No. 65. 40

24. Jan. 1508] No. 69 89

rationem superinde reddituram, litis pendentia, si qua fieret intcr
ipsos non obstante, insinuasset ibidem eidem, ut sive ipse octavis
in praedictis coramnobis compareret, sivenon,nos ad partis com-
parentis instantiam id faceremus in praemissis, quod iure videretur
5 expediri. Ouibus quidem octavis festi Epiphaniarum Domini
instantibus praefatus dominus Bogdan vaivoda in causam attra-
ctus per annotatum Balthasar de Orozy legitimum procuratorem
dictae dominae actricis in persona eiusdem congruis diebus ipsa-
rum Octavarum coram nobis expectatus, eandem nostram in

10 praesentiam non venit, neque misit, se mediante aliis litteris
nostris iudicialibus exinde confectis in iudiciis aggravari permit-
tens, postulans praefatus procurator dictae dominae actricis in
persona eiusdem eidem ex parte memorati in causam attracti per
nos in praemissis iuris aequitatem impertiri, verum, quia in

15 persona dictae dominae actricis praemissa querimonia pro prae-
notatis actibus potentiariis contra et adversus praefatum dominum
Bogdan vaivodam in causam attractum memorato domino Emerico
de Peren comiti et palatino nostro praemisso . . . fuisse idemque
Bogdan vaivoda in causam attractus eiusdem domini Emerici

20 comitis et palatini ac vestrorum homines praescripta insinua-
tione subsequenti ad dictas praesentes octavas festi Epipha-
niarum Domini nostram in praesentiam evocatus exstitisse ad
easdemque Octavas memoratus Bogdan vaivoda in causam attra-
ctus eandem nostram in praesentiam venire vel mittere non curasset,

25 sed se in suae cuipabilitatis manifestum iudicium a facie iuris
et iustitiae penitus absentisse praedictis iudiciorum oneribus se
aggravari permisisse ex praemissis reperiebatur manifeste ; prop-
ter quod praenotatum castrum Kykellew apud manus praelibati
Bogdan vaivodae in causam attracti modo habitum simulcum

30 praetactis universis possessionibus, portionibusque et iuribus
possessionariis ad idem castrum de iure spectantibus aliisque
utilitatibus et pertinentiis quibuslibet eidem dominae actrici
restatui, nichilominusque pro huiusmodi indebita et potentiaria
detentione dicti castri Kykellew et pertinentiarum eiusdem idem

35 Bogdan vaivoda in causam attractus licet in facto potentiae
maioris, ex eoque in sententia capitali ac amissione cunctorum
iurium suorum possessionariorum rerumque et bonorum suorum
quorumlibet intra ambitum harum partium Transsylvanarum
ubilibet existentium et adiacentium convinci deberet et aggravari.

40 Quia tamen iuxta statuta dominorum regum Hungariae lauda-
bilemque et approbatam praedicti regni Hungariae, consequen-

90

No. 69 [24. Jan. 1508

terque partium istarum Transsylvanarum consuetudinem ab
antiquo in talibus observari solitam personae masculini sexus,
contra femineos et e converso femineus sexus contra masculinos
non in ipsa capituali sententia, sed in emendis dumtaxat capitum
suorum rerumque et iurium possessionariorum amissione condem- 5
pnari solent et aggravari : ideo memoratus dominus Bogdan vaivoda
in causam attractus pro praemissa, ut praefertur, indebita poten-
tiariaque detentione dicti castri Kykellew ac pertinentiarum
eiusdem contra et adversus praefatam dominam Katherinam
actriceminemendacapitis sui,ex eoque in centum marcis homagiali- 10
bus ratione sui baronatus quadringentos florenos auri facientibus
ipsi solummodo dominae actrici persolvendis, praeterea in amissione
universorum iurium suorum possessionariorum, rerumque et
bonorum quorumlibet intra ambitum harum pertinentiarum
Transsylvanarum ubilibet existentium et adiacentium ipsum solum 15
proprie et praecise concernentium in duabus nostris iudiciariis,
in tertia vero partibus dictae dominae actricis, partis scilicet
adversae manibus devolvendis et applicandis convinci et aggra-
vari debere nobis ac nonnullis harum partium Transsylvanarum
nobilibus, sedis scilicet nostrae iudiciariae iuratis coassessoribus 20
nobiscum in examine praesentis causae pariter consedentibus
perspicue agnoscebatur ; de quorum consilio praematuro nos
antedictum castrum Kykellew simulcum praetactis universis
possessionibus portionibusque et iuribus possessionariis ad idem
castrum spectantibus, aliisque cunctis utilitatibus et pertinentiis 25
eiusdem iam fatae dominae Katherinae actrici readiudicantes
reddique et modo subscripto restatui committentes nihilominusque
saepedictum dominum Bogdan vaivodam praetextu antelatae
potentiariae indebitaeque detentionis eiusdem castri et pertinen-
tiarum suarum adversus ipsam dominam actricem in emenda30
capitis sui ex eoque in centum marcis homagialibus ratione dicti
baronatus sui, quadringentos florenos auri, ut praefertur, facien-
tibus eidem dumtaxat dominae actrici persolvendis, praeterea in
amissione praenarratorum universorum iurium suorum possessio-
nariorum rerumque et bonorum quorumlibet intra terminos et 35
limites partium istarum Transsylvanarum ubilibet, uti praemittitur
adiacentium, existentiumque et habitorum in duabus nostris
iudiciariis, in tertia vero partibus praedictae dominae actricis
partis scilicet adversae manibus devolvendis et reddundorum
convictum et aggravatum esse decernentes atque committentes, 40
Vestram Amicitiam praesentibus petimus diligenter, quatenus

24. Jan. 1508] No. 69 91

vestrum mittatis hominem pro testimonio fide dignum, quo prae-
sente magister Stephanus de Galacz aut Salathiel de Fratha, vel
Christophorus de Kerezthwr, sin Johannes de Zwchak, seu Petrus
de Bochar, aliis absentibus homo noster de sede nostra iudiciaria
sper nos ad id specialiter transmissus primo et principaliter ad
facies praescripti castri Kykellew vicinis et commetaneis eiusdem
castri universis inibi legitime convocatis et praesentibus acceden-
tibus restatuat idem castrum Kykellew simulcum dictis universis
possessionibus, portionibusque et iuribus possessionariis ad idem

10 spectantibus, aliisque cunctis utilitatibus et pertinentiis suis eidem
dominae actrici praemisso iure sibi incumbente possidendum,
contradictione praefati domini Bogdan vaivodae convicti et
aliorum quorumlibet praevia ratione non obstante ; tandem vero
ad facies cunctorum aliorum bonorum et iurium possessionariorum

15 eiusdem domini Bogdan vaivodae ubivis intra ambitum harum
partium Transsylvanarum habitorum, ipsum solum proprie et
praecise concernentium vicinis et commetaneis eorundem ac filiis
et filiabus et generationis eiusdem convicti hominibus universis
inibi legitime convocatis et praesentibus accedentibus, habita

20 prius eorundem iurium possessionariorum legitima reambulatione
et condigna aestimatione, exclusis etiam prius portionibus aliorum
quorumlibet de eisdem et primo de rebus et bonis suis mobilibus,
tandem vero, si necesse fuerit, de eis iuribus possessionariis eius-
dem convicti tot et tantum, quot videlicet et quantum se ad

25 valorem dictarum centum marcarum homagialium quadringentos,
ut praemissum est, florenos auri facientium, extendere videbitur,
separando et excidendo occupet, occupataque tantum modo
manibus praefatae dominae actricis applicet et assignet titulo pigno-
ris possidenda. Tandemque eadem iura possessionaria occupata,

30 quae supermanserunt in duabus nostris iudiciariis, in tertia vero
partibus antefatae dominae actricis, partis scilicet adversae manibus
tamdiu per nos et eandem partem adversam, donec eadem a nobis
et ipsa parte adversa in condigna aestimatione redimantur, simili-
ter titulo pignoris statuat possidenda semper ex contradictione

35 praefati domini Bogdan vaivodae convicti et aliorum quorumlibet
praevia ratione non obstante. Res etiam et bona eiusdem convicti,
si quae reperire poterit modo simili exclusis portionibus aliorum
quorumlibet de eisdem aufferat, easdemque et eadem similiter in
duabus nostris iudiciariis, in tertia vero partibus dictae partis

40 adversae manibus applicet et assignet. Illis autem, qui se huiusmodi
iura possessionaria occupata redimere velle asseruerunt [ad] octavas

92 No. 70 [2. Febr. 1508

festi Epiphaniarum Domini nunc venturas legitime perdurandas
coram nobis comparendis praefigat et deputet, occultatores vero
dictarum rerum et bonorum, si qui fuerint easdemque et eadem
ad ammonitionem nostri et vestri hominum reddere recusaverint,
evocet [eosdem] homo noster contra annotatam dominam actri- 5
cem nostram in praesentiam octavas ad praedictas rationem
occultationis eorundem reddituros. Et post haec huiusmodi pos-
sessionariae reambulationis, aestimationis, occupationis, statutionis
ac homagii solutionis, necnon titulo pignoris statutionis, rerumque
et bonorum ablationis seriem, cum dicta iura possessionaria seio
redimere velle asserentium occultatorum et evocatorum, si qui
fuerint, nominibus octavas ad praedictas, ut fuerit expediendum,
nobis suo modo rescribatis.

Datum Coloswar, duodecimo die octavarum festi Epiphania-
rum Domini praedictarum. Anno eiusdem Millesimo quingentesimo i&
octavo.

Titulns : Amicis suis Reverendis capitulo ecclesiae Albensis
Transsylvanensis pro Generosa ac Magnifica domina Katherina consorte
IUustris domini Laurentii ducis de Wylak contra Illustrem dominum
Bogdan vaivodam Moldaviae super quadam possessionaria restatutione, 20
reambulatione, aestimatione, occupatione ac homagii solutione et satis-
factione, necnon pignoris statutione, rerumque et bonorum ablatione
per nostrum et vestrum homines modo intrascripto fiendis. Quarum
series, ut fuerit expediendum ad octavas festi Epiphaniarum Domini
nunc venturarum legitime perdurandarum est reportanda. 25

Proclamata et extradata per me Magistrum Stephanum
Werb[ew]czii. Adiudicatum.

(Originale. Orszagos Leveltar, Budapest. Dl. 29920.)

70.

Buda, 2. Februarii 1508. 30

Wladislaus II. rex Hungariae capitulo ecclesiae Albensis Transylvanae,

Mandatum statutorium super possessione Algyogy in comitatu
Hunyadiensi existenti pro parte Radul vaivodae Valachiae Trans-
alpinae et eius jamiliae.

Wladislaus Dei gratia rex Hungariae et Bohemiae etc. 35
Fidelibus nostris capitulo ecclesiae Albensis Transsilvanae.
Salutem et gratiam. Cum nos animadvertentes saneque conside-
rantes integerrimam fidem ac fidelitatis constantiam servitiorumque

2. Febr. 1508] No. 70 93

gratissima et cumulata merita fidelis nostri Spectabilis et Magnifici
Radwl waywodae partium regni nostri Transalpinarum, quae idem
sacrae primum huius regni nostri Hungariae coronae praedeces-
soribusque nostris Serenissimis ac inclytis regibus huius regni nostri
5 felicium recordationum et deinde etiam nobis felici omine ipsis
succedentibus, semper praestanti constantia animoque promptis-
simo pro voto nostro exhibuit et impendit, exhibereque vel deinceps
nobis item et Illustrissimis liberis ac successoribus nostris dedit ;
volentes igitur eundem gratia et liberalitatis nostrae munimine

, prosequi, oppidum nostrum Aldyod vocatum in partibus regni
nostri Transsilvanis ac in comitatu Hwnyadiensi habitum . . . l
memorato Radwl waywodae nostro Transalpinensi et per eum
Generosae puellae Anka vocataefiliae acWlad similiterwaywodae,
fratri eiusdem Radwl vaivodae nostri carnali, ipsorumque haeredi-

lobus et posteritatibus universis vigore aliarum litterarum nostra-
rum donationalium superinde confectarum in perpetuum contuleri-
mus velimusque eundem in dominium eiusdem ac pertinentiarum
suarum per nostrum et vestrum homines legitime facere introduci.
Super quo Fidelitati Vestrae harum serie firmiter praecipiendo

20 mandamus, quatenus vestrum mittatis hominem pro testimonio
fide dignum, quo praesente Ladislaus de Folth aut . . . aliis absen-
tibus homo noster, ad facies dicti castri Aldyod ac suarum perti-
nentiarum . . . introducat praefatum Radwl waywodam nostrum
in dominium eiusdem castri Aldyod et suarum pertinentiarum,

25 statuatque idem ac easdem eidem praemissae nostrae donationis
titulo ipsi incumbenti perpetuo possidendum, si non fuerit contra-
dictum. Contradictores vero, si qui fuerint, evocet eosdem contra
annotatum Radwl waywodam nostrum ad terminum competen-
tem ; etc.

30 Datum Budae, in festo Purificationis Beatissimae Mariae

Virginis. Anno Domini Millesimo quingentesimo octavo. Regno-
rum nostrorum Hungariae etc. anno decimo octavo, Bohemiae vero
tricesimo octavo.

Titulus : Fidelibus nostris capitulo ecclesiae Albensis Transsil-
35 vanae pro Spectabili et Magnifico Radwl waywoda nostro Transalpi-
nensi. Introductoria et statutoria.

(Originale. Orszagos Leveltar, Budapest. Dl. 30976.)

1 Praetermisimus ea, quae leguntur in litteris donationalibus sub No.
68. exaratis.

94

Xo. 71 [26. Sept. 1508

Exeqmitio facta est feria sexta ante dominicam Ramis
14. A P r. Palmarum, ut hac die, ita etiam feria secunda, quarta scilicet
die statutionis et septima, die sexta statutionis plures contra-
dixerunt .

71. 5

Buda, 26. Scptembris 1508.

Wladislaus II. rex Hungariae comiti Petro Szentgyorgyi vaivodae

Transylvani.

Gratias agens pro relationibus de rebus Valackiae actis, eius
propensionem petit pro vaivoda Mihnea, etsi legati ad se mittendi 10
sint. Vias versus Valachiam quamprimum aperiendas esse optat, ut
mercatores tute pertransire possint.

Wladislaus Dei gratia rex Hungariae et Bohemiae etc.

Spectabilis et Magnifice, fidelis nobis sincere dilecte. Quali
legatione Egregius Paulus Literatus, familiaris vester, praesentium 15
ostensor, ad nos a vobis missus fuerit, plane et ad unguem intellexi-
mus, optavitque nomine vestro, ut eum quamprimum expediremus,
relationemque nostram in scriptis daremus. Et quamvis paucis
ante diebus nos fidelem nostrum Egregium Emericum Czobor,
plena nostra informatione isthuc ad vos et etiam fidelem nostrum 20
vaivodam Moldaviae expediverimus, de hisque omnibus per
eundem plene intimaverimus, quem iam isthic esse existimamus :
nihilominus placuit nobis, quod vos rursum pro vestro debito
officio singularique vestra erga Maiestatem Nostram fidelitate
de rebus praesertim Transalpinis nos certiores reddideritis. Itaque 25
date operam omnibus modis, quibus potestis, habita bona et suf-
ficienti ratione honoris nostri regnorumque nostrorum, ut ipse
Myhne vaivoda, prout constituit facere, oratores suos insignes,
speciales auctoritate, officio et honore ornatos, in suo nomine et
voluntate ac consensu omnium boyaronum et consiliariorum totius- 30
que illius provinciae nostrae ad nos plena instructione, integra
auctoritate potestateque et facultate mittat, et commodo eoque
apparatu et honore, quoad Maiestatem Nostram mittere debet ;
postquam ipse, ut iam ab omnibus dicitur, utque intelligimus, est
paratus una cum illo regno nostro nobis, liberis et successoribus 35
nostris, regibus Hungariae ac huic sacrae nostrae coronae, more
praedecessorum suorum perpetuo, fideliter, integre et constanter vel
etiam melius servire, quod autem ipse oratores suos mittere debeat,
hoc ex nostra voluntate processisse, neque ipse, neque etiam sui

26. Sept. 1508] No. 71 95

ullo pacto intelligant. Cum autem praefatos oratores miserit et
tales, quales, taliterque, qualiter mittere debet, miserit, Fidelitas
Vestraeosdem isthicnonretineat, nequecum eis quicquam conclu-
dat, sed ipsos mox et incontinenter ad nos mittat, qui cum venerint,

s legationemque ipsam nobis exposuerint et interea etiam absque
dubio ipse Czobor redibit, vel qualiter in rebus nostris processerit,
nobis litteris aut nuntiis significabit, videbimus postea, quid
nobis faciendum erit. Itaque Fidelitas Vestra poterit eidem vai-
vodae Myhnae significare nomine suo, qualiter iam diu Fidelitas

10 Vestra et per se, et per suos amicos, secundum ipsius voluntatem,
ad suam petitionem pro ipso apud Maiestatem Nostram inter-
cesserit, ut ipse consensu et confirmatione nostra, in praefato
regno nostro Transalpino, uti verus et legitimus vaivoda perma-
nere possit, praesertim postquam intellexit hoc, quod ipse omnia

15 sit paratus facere, unacum suis omnibus boyaronibus et cum tota
illa nostra provincia, quaecunque Maiestas Nostra Regia voluerit,
sitque paratus iurare et promittere ac etiam perpetuo omnia
inviolabiliter una cum suis observare et nunc quoque Fidelitas
Vestra apud nos per suos speciales oratores, praesentium scilicet

20 exhibitores, intercessit et quod credit Fidelitas Vestra, immo
quasi etiam pro comperto habet, quod, postquam nos mentem et
animum suum ab oratoribus fidelitatemque et debitam oboedien-
tiam ac paratam bene, fideliterque serviendi voluntatem intellexi-
mus, quod nos ipsum a nobis non alienabimus, non abiiciemus, sed

25 fortassis vestra intercessione eius servitia acceptabimus et sup-
plicationibus suis tandem locum relinquemus. His et aliis rebus
pulchro modo, sanoque consilio, quibus Fidelitati Vestrae pro rei
et temporis conditione melius et consultius videbitur, inducat
ipsum per oratorem et nuntium suum, ut suos oratores ad Maies-

30 tatem Nostram mittat. Volumus enim, ut omnem spem eidem de
nobis promittatis, neque, ut eum in omnibus nostro nomine asse-
curetis, neque, ut eidem spem iam conceptam et eidem qualiter-
cunque promissam adimatis. Et cum sui oratores venire inceperint,
visum fuit Maiestati Nostrae admodum quadrare, ut etiam vos

35 aliquem specialem vestrum hominem eisdem adiungeretis, medio
cuius rursum supplicaretis nobis penes voluntatem ipsius et hoc
etiam eidem intimare potestis, quod vos ita facere statuistis, quando
ipse suos miserit oratores, iudicio nostro non esset malum, ut vos
quoque ostenderetis ei, quod sicuti alias pro eo libenter intercessis-

40 tis apud nos, ita etiam nunc, quando oratores sui apud nos erunt,
intercedere vultis. Quantum vero ad occlusionem illius viae, com-

q6 No. 72 [Buda 1508

munis Transalpinam versus attinet, ut negotiatores ultro citroque
more alias consueto quiete, pacifice negotia sua exequi possint,
volumus omnino, ut quamprimum aperiatur, quo ipsi mercatores
libere agere possint, nec prius, quantum nobis videtur, claudi
debuisset ; nisi interea aliquid aliud emergat, quod hanc nostram 5
voluntatem immutare deberet, illud committimus iudicioet volun-
tati vestrae. De rebus autem novis, nobis per hunc suum familia-
rem et nuntium intimatis, agimus Fidelitati Vestrae ingentes
gratias, rogamusque ipsam et requirimus, ut etiam deinceps,
quicquid audire et intelligere poterit, vel ab Turcis vel Zophyio
Tartarisve, aut ab aliis, quod nos pro regnorum nostrorum tuitione
et provisione facienda scire debeamus, Fidelitas Vestra suo consueto
studio et diligentia nobis quamprimum significet, ut Dei clementis-
simi gratia et adiutorio, pro nostro summo et incredibili quodam
desiderio, omnibus in tempore occurrere et prospicere possimus, 15
quod ipsam diligentissime et vigilantissime pro Maiestatis Nostrae
erga se singulari perpetuaque gratia et beneficentia facturam non
dubitamus.

Datum Budae, feria tertia proxima ante diem Sanctorum
Cosmae et Damiani martirum. Anno Domini Millesimo quin-20
gentesimo octavo.

Commissio propria domini regis.

Titulus : Spectabili et Magnifico comiti Petro, comiti de Bozyn
et de Sancto Georgio, iudici curiae nostrae ac vaivodae partium regni
nostri Transilvanarum, necnon comiti Siculorum etc. Fideli nobis25
sincere dilecto.

(Originale. Orszagos Leveltar, Budapest. Dl. 21783. Edidit Pray :
Commentarii historici pag. 189 — 193 et «Tortenelmi Tar»i9o6.pag. 182 — 184.)

72.

:30

[Buda, 1508.J
Wladislaus II. rex Hungariae Sigismundo I. regi Poloniae.

Relationibus acceptis vaivodam Valachiae per legatos suos
attentum facere rogat, ne sedem suam relinquat et quietus sit de suo
auxilio.

Spectabilis et Magnifice fidelis et affinis nobis sincere dilecte. 35
Scribitis nobis waywodam nostrum Transalpinensem per Caesarem
Turcorum in conspectum suum et ad portam suam esse vocatum,
velleque ipsum waywodam omnino ingredi, quod si fieret, plane

20. Jan. 1509] No. 73 97

nobis ct huic regno sacraeque coronae nostrae valde detrimentosum
foret. Idcirco vos hortamur et rogamus, ut unum nuntium et homi-
nem vestrum ad ipsum waywodam quamprimum mittatis,
cuius medio persuadeatis illi rationibus et viis omnibus, quibus
5 vobis videbitur ad rem nostram et huius regni, ne ingrediatur,
sed persistat in sede sua, nos enim eum minimc derelinquere, sed
totis viribus nostris et huius regni eidem succurrere omnique ope
et auxilio adesse et manu tenere ac defendere eum volumus.

(Liber formularum archiepiscopi Nicolai Olah, fol. 127. Bibliotheca
10 conventus de Jasz6. Ms. No. 78.)

73.

Kolozsvar, 20. Januarii 1509.

Comes Petrus Szentgyorgyi vaivoda Transylvanus de pacto et confoede-
ratione cum Bogdano vaivoda Moldaviae initis.

15 Nomine regis et filii vaivodam in omnibus periculis et invasioni-

bus perpessis se adiuturum esse promittit.

Nos comes Petrus comes de Sancto Georgio et de Bozyn
iudex curiae Serenissimi principis domini Wladislai, Dei gratia
regis Hungariae, Bohemiae etc, necnon waivoda Transylvanus et

20 Siculorum comes. Recognoscimus per praesentes, quod quia nos cum
Spectabili et Magnifico domino Bogdano waivoda Moldaviensi
pactum et confoederationem infrascriptam sicuti et quemadmodum
nostrorum hominum et f amiliarium medio, ita vigore etiam littera-
rum nostrarum stabilire firmareque et ratificare studentes, id

25 eidem domino Bogdano waivodae bona fide nostra Christiana
promisimus, ut nos primo et ante omnia fidelitatem nostram una
cum ipso domino Bogdano waivoda praefato domino nostro Wla-
dislao regi, atque Illustri domino Ludovico, Maiestatis Suae nato
charissimo, contra omnes et singulos Maiestatis Suae et eidem

30 domino Ludovico, duci tempore in eventu impugnantes et resisten-
tes ac etiam impugnare volentes, neminem quempiam excipientes
totis nostris viribus, laboribus et expensis, pure et sincere tenebi-
mus et nos quoque eidem domino waivodae Moldaviensi omni
auxilio atque promotione sui honoris et augmento semper et

35ubique, tam scilicet erga Maiestatem Regiam, quam dominos
praelatos et barones atque proceres regni huius Hungariae, simul
cum capitis et bonorum nostrorum appositione dominorum etiam
et amicorum atque nobis famulantium posse, cunctis in rebus

Fontes Rerum Transylvanicarum IV. 7

9 8 No. 74 [25. Jan. 1509

et expeditionibus, quae scilicet praefatis domino nostro regi et
Ludovico duci eius nato, consequenterque sacrae coronae prae-
iuditium sive dispendium aliquod non inferrent, ut par est, stude-
bimus adesse et contra quoslibet personae rerumque suarum
turbatores aut molestatores et praetacti regni sui invasores ac 5
depopulare seu devastare volentes obstare, totisque nostris, ut
praemisimus viribus fideliter et iuste, iuxta omne posse nostrum
resistere et incumbi, immo promittimus atque pollicemur harum
nostrarum vigore et testimonio litterarum mediante.

Datum in civitate Colosvariensi in festo Beatorum Fabiani 10
et Sebastiani Martirum. Anno Domini 1509.

Indorsatio : Peter grof mikor egyenesseget moldovai vajdaval
szerzett. 1

(Originale. Archivum baronum Kemeny, Nagyenyed.)

74. 15

Nagyszombat, 25. Januarii ijog.
Wladislaus II. rex Hungariae conventui ecclesiae de Kolozsmonostor.

Mandatum statutorium swper medietate possessionis Szunyog-
szeg pro parte nobilis Stephani Maylad boyaronis Wolachi.

Wladislaus Dei gratia rex Hungariae et Bohemiae etc. 20
Fidelibus nostris conventui ecclesiae de Kolosmonostra. Salutem et
gratiam. Cum nos illi fassioni et perpetuali collationi et venditioni,
quam alias nobiles Michael, Petrus, Nicolaus et Ladislaus de Forro,
de et super medietate totalis possessionis Zwnyogzegh vocatae,
portione scilicet ipsorum possessionaria, in comitatu Albensi25
Transsylvanae existenti habita,fideli nostro nobili MayladWolacho,
boyaroni videlicet nostro de Komana, mediantibus litteris fassio-
nalibus f idelis nostri, Spectabilis et Magnifici comitis Petri, comitis
de Bozyn et de Sancto Georgio, iudicis curiae nostrae et wayvodae
nostri Transsylvanensis etc, pro certa summa pecuniarum in3o
eisdem litteris fassionalibus expressatarum fecisse dinoscuntur,
nostrum regium et gratiosum consensum vigore aliarum litterarum
nostrarum superinde confectarum praebuerimus, et nichilominus
attentis et consideratis fidelitate et servitiis eiusdem Maylad
quae idem sacrae imprimis huius regni nostri Hungarici coronae, 35
et deinde Maiestati Nostrae, iuxta suae possibilitatis exigentiam

1 Petru grof pe cand s'a indreptatit cu voivoda Moldovei.

12. Dec. 1509] No. 75 99

exhibuit et impendit, totum et omne ius nostrum regium, si quod
in dicta medietate totalis possessionis Zwnyogzegh qualitercumque
haberemus, aut nostram ex quibuscumque causis, viis, modis et
rationibus, concernerent Maiestatem, pariter cum cunctis suis
5 utilitatibus et pertinentiis quibuslibet memorato Maylad contu-
lerimus velimusque eundem in dominium eiusdem per nostrum
et vestrum homines legitime facere introduci : Ideo Fidelitati
Vestrae firmiter mandamus, quatenus vestrum mittatis hominem
pro testimonio fide dignum, quo praesente Ambrosius de Moha,

10 seu socii aliis absentibus homo noster per nos ad id praesentia-
liter deputatus et missus, ad facies praescriptae possessionis
Zwnyogzegh . . . introducat praefatum Maylad in dominium
dictae medietatis eiusdem possessionis statuatque eandem eidem . . .
si non fuerit contradictum. Contradictores vero, si qui fuerint,

15 evocet eosdem contra annotatum Maylad ad terminum compe-
tentem in praesentiam wayvodae nostri Transsylvanensis prae-
fati, rationem contradictionis eorum reddituros ; etc.

Datum Thyrnaviae, in festo Conversionis Beati Pauli apostoli.
Anno Domini Millesimo quingentesimo nono. Regnorum nostro-

20 rum Hungariae etc. anno decimo nono, Bohemiae vero tricesimo
nono.

Titulus: Fidelibus nostris conventui ecclesiae de Kolosmonostra
pro nobili Maylad Wolacho introductoria et statutoria.

(Originale, Orszagos Leveltar, Budapest. Dl. 26500. Edidit e trans-
25 sumpto anni 1810 uTortenelmi Tar» 1891. pag. 624 — 625.)

Introductio et statutio supradicta peracta est in possessione
Szunyogszeg feria tertia proxima ante festum Ascensionis Domini ; l5> Maii.
nemine contradicente.

75.

30 Sntschawa, 12. Decembris 150Q.

Osvaldus Korlathkoi et Barnabas Belay senatui civitatis Besztercze.

Equum unum homini ad vaivodam Transylvaniae misso dari
petunt.

35 Nobiles et circumspecti amici nobis dilecti. Constare vobis

certo scimus, in quo negotio nos a Regia Maiestate, domino nostro
gratiosissimo dominisque praelatis et baronibus regni Hungariae
huc deputati sumus et plenam quoque nos huius facultatem, ut
a quacunque civitate aliquid auxilii rogaverimus, statim admini-

IOO

No. 76 [1. Jan. 1510

strare studeant. Misimus autem nunc quosdam nostros famulos ad
eas Dominationes Vestras, quorum unum ad dominum vaivodam
Transsilvanum deputavimus. Rogamus igitur et in persona domini
nostrigratiosissimicommittimus,ut eidem unum equum dare velitis,
quia equus eiusdem ultra modum est defatigatus, quem apud vos &
mittet. Quod si secus feceritis, si quid mali contingerit regno
Hungariae, quod Deus avertat, omnem culpam ad vos retorque-
mus, quia idem lator litterarum citissime ad nos reverti habet ita,
ut nos in terra adhuc Moldaviae pervenire possit. Quos valere
optamus. io-

Ex Szwczwa, feria quarta ante festum Luciae virginis.
Anno Domini etc. 1509.

Oswaldus de Korlathkew et Barnabas Belay.

Intitulatio : Nobilibus et circumspectis magistro civium caeterisque
civibus civitatis Bistriciensis. Amicis nobis plurime dilectis. 15

(Originale. Archivum comitatus Beszterczenaszod, Besztercze. No. 520.)

76.

Praha, 1. Januarii 1510.
Wladislaus rex Hungariae capitulo ecclesiae Albensis Transylvanae.

Mandatum statutorium pro parte Magnifici Joannis Podma- 20
nyczky de Podmanin swpremi cubiculariorum magistri in possessione
Algyogy.

Donavit ei oppidum Aldyod in comitatii Hiinyadiensi habi-
tam et existentem,» quod novissime per mortem et defectum seminis
fidelis nostri Spectabilis et Magnifici condam Radwl waywodae 2&
regni nostri Transalpini, cui ipsum oppidum Aldyod ob certas
et rationabiles causas, tunc animum nostrum moventes, cum
suis pertinentiis, successu temporum contuleramus, optimo
et vetustissimo praedicti regni nostri Hungariae iure ad sacram
eiusdem regni nostri Hungariae coronam, consequenterque col-30
lationem nostram regiam rursus devolutum est et condescensum» 1 et
mandat capitulo, ut Joannem Podmaniczky in possessionem eins
statuat.

Datum Pragae, in die Circumcisionis Domini. 15 10.

(Conceptus. Orszagos Leveltar, Budapest. Dl. 29614.) 3&

1 Litteras donationales vide ibidem, sub No. Dl. 21 981.

Buda 1510] No. 77

101

Exequutio statutionis suprascriptae facta cst in Vigilia festi 29. Nov.
Beati Andreae apostoli, certisque diebus 15 10 immediate sequen-
tibus ad facies dicti oppidi Aldyod, nullo contradictore apparente.

77.

5 fBuda, 1510.J

Wladislaus II. rex Hungariae Anonymo.

Donatio propter interemptionem Mihnae vaivodae Valachiae
Tra isalpinae.

Nos etc. Memoriae commendamus etc. Quod considerantes et

10 perpendentes fidelitatemetservitiafidelisnostri Egregii t.,quae idem
sacrae imprimis huius regni nostri HungariaecoronaeetdeindeMaie-
stati nostraeinhis, quae tutamen et defensionem partium nostrarum
inferiorum concernunt, quantum in eo est et fuit, strenuo semper
ac constanti animo fide integerrima in omnibus fortunae casibus

lsexhibuitet impendit, prout deinceps quoque ex debito exhibere
tenebitur, totalem et integram illam partem et portionem, quae
Egregium condam Demetrium Jaxyth fratrem carnalem ipsius Petri
ex universis castris, castellis, oppidis, possessionibus, portionibusque
et omnibus iuribus possessionariis eosdem condam t. et t. fratrem

20 eius aequali iure concernentibus tangebat, quaeque superioribus
diebus eo, quod idem condam t. immemor fidei et fidelitatis suae
nobis et sacrae coronae nostrae debitae non veritus etiam violare
fidem et promissionem nostram, quam nos fideli nostro Spectabili
et Magnifico Myhnae waywodae partium regni nostri Trans-

25 alpinarum 1 dederamus contra huiusmodi fidem et promissionem
nostram temere et indebile ac impie eundem t. trucidavit et
interemit, ad nos dictamque sacram regni huius nostri Hungariae
coronam consequenterque collationem nostram regiam iuxta
antiquam et approbatam eiusdem regni nostri consuetudinem

30 atque legem rite et legitime devoluta esse perhibetur et redacta,
simul cum cunctis suis utilitatibus et pertinentiis quibuslibet, puta

1 Caedem Mihnae vaivodae Valachiae, qui impetrata ab Wladislao II.
fide publica Cibinii agebat, refert Nicolaus Olahus (Hungaria et Atila
cap. 12.) et Sieglerus (Chronologia rerum Hungaricarum) ad annum 15 10.
35 Caedes haec peracta est Cibinii per Demetrium Jaxith, causam vero, cur
Jaxith facinus hoc adtentaverat, prodit Schesaeus (Ruinae Pannonicae
Lib. I. versus 364 et 365) hoc modo: «Cum Jaxith Mihnam crudeh caede
peremit, Ob decus ereptum Germanae [i. e. sororis] illustre pudoris.»

102

No. 78 [27. Maii 151 1

terris etc.,sub suis veris metis et antiquis [limitibus] existentibus,
cumintuitu praemissorum servitiorum ipsiust.,tum vero eo respectu,
ne bona ipsa, quae alioquin ipsum t. iura consanguineitatis concer-
nunt et ratione quorum singularia semper servitia etiam exhibere
nobis et huic regno tenetur, hinc inde distrahantur et, ut ipse t. 5
deinceps ad ea ipsa servitia peragenda promptior et diligentior
reddatur, eidem Petro t. suisque heredibus et posteritatibus uni-
versis dedimus, donavimus et contulimus, immo damus, donamus
et conferimus iure perpetuo et irrevocabiliter tenendam, possiden-
dam, pariter et habendam, salvo iure alieno, harum nostrarumio
vigore et testimonio litterarum mediante, quas in formam nostri
privilegii redigi faciemus dum nobis in specie fuerint reportatae.
Datum.

(Liber formularum archiepiscopi Nicolai Olah, fol. 17. Bibliotheca
conventus de Jasz6. Ms. No. 78.) 15

78.

Buda, 27: Maii 1511.
Wladislaus II. rex Hungariae pro Bogdano, vaivoda Moldaviae.

Percepto Turcam Bellogrado et Moldaviae imminere, precibus
Bogdan vaivodae Moldaviae motus auxilium ferre paratum se esse 20
nuntiat, quare Varadinum insurrectionem decrevit, ad quem locum
quisque dimidium exercitus sui mittere debeat.

Wladislausetc. Intelleximus et re vera pro explorato habemus,
partim ex oratore Serenissimi regis Polonorum, fratris nostri
charissimi, quem Sua Maiestas in praesentiarum signanter prop-25
terea trepida ad nos acceleratione misit, partim ex litteris fidelis
nostri Spectabilis ac Magnifici Bogdani, terrae nostrae Moldaviae
vaivodae, quod quidam filius imperatoris Turcorum numeroso
Turcorum exercitu ex Caffa movens, castrum nostrum Nester
Fejervar obsedit ; filius autem imperatoris Tartarum ingenti ac
copiosa manu penes Dasso prope Moldaviam consedit, et illuc castra
sua locavit, quorsum autem conatus ipsorum tendat, iam facile
patet. Agunt enim, ut vires coniungant et mutuis freti viribus,
Moldaviam ipsam in magna propterea trepidatione nunc locatam
occupent, ut inde vires eorum, quocunque voluerint, liberius et
perniciosius effundere valeant, qua occupata (Deus perpetuo
avertat) difficile est impetum eorum ab Transilvania, et consequen-
ter ab aliis regnis nostris coercere. Hac enim arte et fraude id iam

30

35

2j. Maii 1511] No. 78 103

aggredi et tentare volunt, ut scilicet nullis impediti fluminibus,
sicco itinere, regna nostra invadere valeant, quod iam a . . . [fere]
annis diversis quaesitis occasionibus, perficere sunt conati. Hortatur
autem nos Serenissima fraterna Maiestas, dominus rex Poloniae
5 per suum oratorem, nunc apud nos agentem, ut salutare et necessa-
rium auxilium Moldaviae, regno nostro, et toti christianitati,
mature feramus . . . Offert Sua Maiestas Sacratissima, pro zelo
christianae religionis se in nullo poenitus defuturam. Praefatus
vero vaivoda noster Moldaviensis, a nemine, quam a nobis ipsis,

10 dependet, et inde auxilium opportunum exspectat ; ob quod nobis
vehementer supplicat. Ut autem tantam trepidationem et peri-
culum Deo auctore, a regnis nostris abigere et propellere valeamus,
constituimus una cum dominis praelatis et baronibus pleno et
integro consilio, ut quilibet gentes suas, quas, iuxta decreti continen-

lstiam tenere et paratas habere, et medietatem earum ad festum

Beatae Margarethae virginis et martyris proxime venturum, 13. juiii.
Varadinum mittere debeat, medietatem vero domi conservet, ut
quocunque necessarium fuerit, etiam illam medietatem subito
mittere possit. Hoc autem omnibus statibus nunc praesentibus

20 commisimus, absentibus autem et aliis quoque comitatibus per
similes litteras nostras quamcelerrime significavimus Vestraeque
mandamus et committimus Fidelitati harum serie firmissime et
sub poena in decreto expressa; et, si vos causa destructionis et
amissionis huius inclyti regni esse non vultis, aliud facere non prae-

25 sumatis, sed omnino medietatem vestrarum gentium ad praedictum
diem Varadinum, ut praemissum est, mittere debeatis, ut ex eo
loco, quocunque commissum fuerit, sine mora se movere valeant.
Ordinavimus autem hominem nostrum, qui Varadini omnium et
singulorum gentes revidere et recensere et nobis, si quis poenam

30 decreti incurrerit, veraciter deferre debeat. Confestim autem, his
malis et periculosis novis intellectis, expedivimus ad partes
inferiores, fideles nostros Spectabiles ac Magnificos vaivodam
Transilvanum et comitem Temesiensem, officiales nostros, quem-
libet in suum officiolatum, ut ipsi, quoad aliae vires regnorum

35 nostrorum subsequi poterunt, ad omnia diligentissime et vigilantis-
sime provideant.

Datum Budae feria tertia proxima post festum beati Urbani
papae et martyris. Anno 1511.

(Georgius Pray : Commentarii historici pag. 196 — 198.)

104 No. 79 [6. Junii 1512

79.

Buda, 6. Junii 1512.
Wladislaus II. rex Hungariae conventui ecclesiae de Kolozsmonostor.

Ob lites bonorum Bogdan vaivodae in Szentmargita sitorum
relationes de impositione edandas esse iubet. 5

Wladislaus Dei gratia rex Hungariae et Bohemiae etc.
Fidelibus [nostris] conventui ecclesiae de Colosmonostra. Salutem
et gratiam. Exponitur nobis in persona fidelis nostri Spectabilis
et Magnifici Bogdani vaivodae terrae nostrae Moldaviensis, quali-
ter annis superioribus praetextu et occasione possessionis suaeio
Zentmargytha vocatae in partibus illis Transsilvanensibus habitae
quidam nobiles et praesertim filius condam Michaelis Desew
praefatum dominum vaivodam convenisset in causam, in qua
quidem causa eundem exponentem aggravare vellent et niterentur
in ipsius exponentis praeiudicium et dampnum valde magnum. 15
Et quia homines dicti domini vaivodae in castris suis Chychow
et Kykellew vocatis constituti, propter eorum imperitiam, paria
litterarum evocatoriarum debito tempore a vobis extrahere negle-
xissent, propterea, quod ipse exponens paribus earundem litterarum
pro iuris sui defensione nunc admodum foret necessarius, pro eo 20
Fidelitati V rae harum serie firmiter committimus et mandamus,
quatenus acceptis praesentibus et praemissis suo modo se habenti-
bus super qualicunque evocatione contra ipsum dominum vaivo-
dam per vos ad instantiam cuiuscunque facta litteras vestras rela-
torias sub sigillo vestro, praetextu et occasione dictae possessionis 25
Zentmargytha, vel alias quafliterjcunque emanatasetconfectasatque
extradatas in v[estra sacrjistia seu conservatorio ecclesiae vestrae
diligenter requiri et reinveniri facere, requisitarumque et rein-
ventarum paria et tenores in transumpto litterarum vestrarum
sub eodem sigillo vestro dicto exponenti iure illius regni nostri 30
admittente emanari facere et eidem extradare debeatis iuris sui
ad cautelam. Secus non facturi. Praesentibus perlectis exhibenti
restitutis.

Datum Budae, in festo Sanctae et individuae Trinitatis.
Anno Domini Millesimo quingentesimo duodecimo. 35

(Originale. Orszagos Leveltar, Budapest. Dl. 28019.)

2. Dec. 1512] No. 80 — 81 105

80.

Sutschawa, 2. Decembris 1512.
Bogdan vaivoda Moldaviae senatui civitatis Besztercze.

Iustitiam eius implorat in re possessoria cniusdam servi sui,
5 Andreae Faber.

Bogdanus Dei gratia dominus et vaivoda regni Moldaviae.
Prudentes et circumspecti domini, vicini et amici sincere dilecti.
Litteras pro parte Andreae Faber, iobagionis 1 nostri et instantiae
iuris tramite ductae per etiam Mathiam et hominem vestrum

10 missas abunde ad unguem intelleximus, ubi nos favore instantiae
de eo dicto Andrea 2 de rebus paternis consanguineorum scilicet
suorum debito modo iustitiam administrare faceremus, quod
etiam nos, visis iuribus et testibus eorundem eam iustitiam ob-
audivimus ; sed idem Andreas Faber nobis retulit, ut genitor et

ispater eorundem tempore suae infantiae ad quatuor [annos] viridis
sororibus suis centum florenos Hungaricales ad sortiendum eisdem
dictis sororibus praebuerat, de quibus centum 3 florenis sibi penitus
nichil dedisset, uti et eum Andream, sicuti et eas concernuisset.
Ouapropter rogamus et requirimus vos, gratia bonae vicinitatis

20 et communis nostrae iustitiae, simulcum ob respectum amicitiae,
quatenus eidem Andreae Faber de dictis 4 florenis centum divisis 5
portionem suam et convenientem ante divisionem extradare
debeatis, et caetera remanentia eo expedito ad tres partes similiter
bipartiri et dividere, mediante iuris faciatis.

25 Datae ex arce Swchwaniensi, feria quinta post festum Andreae

apostoli. Anno Millessimo quingentesimo duodecimo.

Intitulatio : Prudentibus et circumspectis dominis iudici et iuratis
civitatis Bistriciae, vicinis et amicis sincere dilectis.

(Originale. Archivum comitatus Beszterczenaszod, Besztercze. No. 560.)

3n 81.

[Buda, 1513.]

Wladislaus II. rex Hungariae Basarabae IV. vaivodae Valachiae.

Ad vaivodam Transalpinorum, ut nuntio suo, Martino, ad
eum misso fidem daret.

35 Spectabilis et Magnifice fidelis nobis sincere dilecte. Remisi-

1 In originali : iobagioni. 2 Andreae. 3 Quo centem. * dicto. 5 diviso.

106 No. 82 [15. Maii 1514

mus hunc nuntium imperatoris Turcorum 1 ad nos missum et cum
eodem pariter etiam hunc vestrum hominem, quem ad nos misera-
tis. Cum quibus una expedivimus et misimus ad eundem impera-
torem Turcorum hunc nobilem Martinum aulicum curiae nostrae
cum certis litteris nostris. Rogamus idcirco Fidelitatem Vestram, 5
ut pro consueta vestra in nos fide et integritate, eundem hominem
nostrum commendatum habere et insuper curare velitis, ut ad eun-
dem imperatorem quamprimum salvus et incolumis pervenire et
habita istic expeditione tandem unacum priore oratore et sine
impedimento ullo redire ad nos possit, in quo nobis gratissimum 10
servitium facietis. Datum.

(Liber formularum archiepiscopi Nicolai Olah, fol. 75. Bibliotheca
conventus de Jaszo. Ms. No. 78.)

82.

Buda, 15. Maii 1514. i&

Wladislaus II. senatui Besztercze et aliarum civitatum Saxonicalium.

Stephano Telegdi ad vaivodam Moldaviae misso viaticum neccs-
sarium mutuo dandum et sex pocula donanda implorat, seque alias
reddendum promittit.

Wladislaus Dei gratia rex Hungariae et Bohemiae etc. 20
Prudentes et circumspecti fideles, nobis dilecti. Misimus fidelem
nostrum Egregium Stephanum de Telegd consiliarium nostrum
ad vaivodam Moldaviae, in rebus nostris et huius regni nostri
arduissimis, cui hic ob varias et graves necessitates nostras ex-
ponentes et alia, quae ad hanc profectionem ipsius pertinebant, 25
commode ita subito, ut res postulabat, disponere non potuimus ;
necessarium itaque fuit, ut eius expeditionem ad vos reiceremus,
deputavimus autem ei pro expensis florenos quadringentos ;
praeterea debebit secum ferre pro muneralibus sex cuppas in
valore similiter quadringentorum florenorum. Quam ob rem 30
fidelitates Vestras requirimus et nihilominus eisdem firmissime
mandamus, quatenus acceptis praesentibus praescriptos quadrin-
gentos florenos in paratis et sex cuppas auratas alicuius apparentiae
totidem florenos valentes, quorum omnium summa extendetur ad
florenos octingentos, quamcitissime, non taxae, sed mutui nomine 35
disponere et praefato Stephano Thelegdy dare debeatis, dantes
"vobis plenam facultatem per praesentes, ut illos de proventibus

1 Selim I. (1512 — 1520.)

5. Junii 1514] No. 83 107

nostris, quicunque primi futuri inter vos sunt, pro vobis excipere
possitis. In his autem pecuniis et rebus expediendis nullam diffi-
cultatem nullamque renitentiam faciatis, ne profectio ipsius
Thelegdy vel negligatur, vel retardetur. Posset enim ex hoc grave

5scandalum atque etiam ingens periculum evenire, quod certe
nulli, nisi vobis possemus imputare. Scimus bene vos satis esse
exhaustos, sed facere aliud non possumus, quin expeditionem
huius rei vobis committamus. Non erit autem opus hanc summam
de medio communitatis pro nunc exigere, poteritis ill^m per vos,

10 qui civitatibus et sedibus praeestis, disponere et tandem vobis
ipsis de proventibus nostris satisfacere ; quoniam autem res, pro
qua ipse Thelegdy mittitur, est magni ponderis, moramque non
patitur, rursus vobis mandamus, ut secus in praemissis sub poena
gravissimae indignationis nostrae facere non praesumatis ; praesen-

15 tes autem superinde poteritis in cautionem vestram conservare.
Datum Budae, in festo Beatae Sophiae viduae. Anno
Domini Millessimo quingentesimo quarto decimo.
W. Rex.

Titulus : Prudentibus et circumspectis magistris civium, iudicibus
20 iuratis atque consulibus, caeterisque potioribus septem et duarum
sedium Saxonicalium, necnon civitatum Bistriciensis, Brassoviensis
ac terrae Barcza, Saxonibus, fidelibus nobis dilectis.

(Copia coaeva. Archivum com. Beszterczenaszod, Besztercze. No. 583.)

83.

25 Kolozsmonostor , 5. Junii 1514.

Conventus ecclesiae de KolOzsmonostor comiti Joanni Szapolyai.

Relatio de eo, quod cum iussu eius Joannem Dezsofi iterum
in bona sua Szentmargita imponere voluissent, in hoc a Paulo, provi-
sore Bogdan vaivodae Moldaviae vi impediti sint.

so Spectabili et Magnifico domino Johanni de Zapolya, comiti

perpetuo terrae Scepusiensis et Siculorum comiti, amico eorum
honorando. Conventus monasterii Beatae Mariae Virginis de
Colosmonostra. Amicitiam paratam cum honore. Vestra noverit
Magnificentia, quod cum nos receptis debita cum reverentia

35litteris V rae Magnifkentiae adiudicatoriis modum et formam
cuiusdam iteratae possessionariae exequutionis et marcae auri
solutionis, denotantibus pro parte Egregii Johannis, filii condam
Michaelis Desewffy de Chycho, contra Spectabilem et Magnificum

108 No. 83 [5. Junii 1514

dominum Bogdanum vaivodam Moldaviensem in civitate Coloswar
quinto decimo die octavarum festi Epiphaniarum Domini proxime

27. junii praeteriti emanatis, nobisque amicabiliter sonantibus et directis,
iuxta earundem continentiam amicabilibus petitionibus eius-
dem V rae Magnificentiae annuentes unacum nobili Philippo de 5
Mykehaza homine vestro vaivodali, inter alios in eisdem litteris
V rac Magnificentiae adiudicatoriis nominatim conscriptos speci-
ficato et ad id de sede vestra iudiciaria specialiter transmisso
unum ex nobis videlicet religiosum virum fratrem Mathiam sacer-
dotem, socium nostrum conventualem ad praemissam viceiteratam 10.
possessionariam exequutionem, iuxta continentiam litterarum
Magnifici domini comitis Petri, comitis de Sancto Georgio et de
Bozyn iudicis curiae Regiae Maiestatis alias similiter vaivodae
Transsilvanensis et Siculorum comitis etc. adiudicatoriarum
suo modo peragendarum nostro pro testimonio fide dignum duxis- 15
semus transmittendum ; tandem iidem exinde ad nos reversi
pariformiter nobis retulerunt eo modo : Quod cum ipsi feria quarta

31. Maii proxima post festum Beati Urbani papae, noviter praeteritum, et
aliis diebus immediate sequentibus, ad id scilicet aptis et sufficien-
tibus primo et principaliter ad f acies possessionis Zenth Margytha 20
appellatae in comitatu Zolnok interiori existentis, vicinis et com-
metaneis eiusdem, puta nobilibus et dum praefatus homo V rae
Magnificentiae dicto nostro testimonio praesenti praenarratas
litteras annotati domini comitis Petri adiudicatorias pro parte
antefati Johannis, filii dicti condam Michaelis Desewffy de Chycho 25
confectas quo ad omnes earum continentias, clausulasque et arti-
culos, iuxta scilicet iudiciariam commissionem eiusdem domini
comitis Petri variatione sine omni peragere et perficere contra-
dictione praelibati domini Bogdani vaivodae Moldaviensis et
aliorum quorumlibet praevia ratione non obstante, effective 30
exequi voluissent, quidam Paulus udvarbiro, familiaris dicti Magni-
fici domini Bogdani vaivodae Moldaviensis in possessione eiusdem
Kerezthwr vocata commorans ibidem in facie dictae possessionis
Zenth Margytha in eosdem V rae Magnificentiae et nostrum
homines irruens evaginato gladio, nomine et in persona praefati 35
domini Bogdani vaivodae Moldaviensis, domini sui a praemissa
viceiterata exequutione antefatarum litterarum memorati domini
comitis Petri ... repulisset. 1 Quarum series nos V rae Magnificen-

1 Alter officialis vaivodae Bogdan hoc tempore in Vajdakamaras fuit 40
Sandrinus.

3. Aug. 1515] No. 84 109

tiae ad octavas festi Beati Jacobi apostoli nunc venturas legitime
perdurandas suo modo rescribendas praescriptasque litteras eius-
dem V rat ' Magnificentiae adiudicatorias capite ... consignata
V rae Magnificentiae in specie duximus remittendas.
5 Datum sexto die diei exequutionis et repulsionis praenota-

tarum. Anno Domini Millesimo quingentesimo decimo quarto.

(Transsumptum Joannis Szapolyai vaivodae Transylvaniae de anno
1519. Orszagos Leveltar, Budapest. Dl. 28028.)

81

10 Gyulafehervdr, 3. Augusti 1515.

Capitulum ecclesiae Albensis Transylvanae comiti Petro Szentgyorgyi
vaivodae Transylvani.

Rclatio de eo, quod cum iussu eius Nicolaum Bethlen teriio in
bona sua Vesszos imponere voluissent, in hoc a Sava, provisore Bog-
15 dan vaivodae Moldaviae in Kiikullovdr, armis aggressi et vulnerati
sint.

[Capitulum ecclesiae Albensis Transsilvanae. Memoriae com-

mendamus per praesentes quod confratres nostri ] ad nos

reversi concorditer nobis [retulerunt, quod ipsi] [ad] faciem

20 possessionis Wezews vocatae, in [comitatu de Kykellew existentis
habitae, ad castrum] Kykellewar nuncupatum pertinentis [appa-
rentes] eandem possessionem Wezews . . . antefatis Nicolao et

Blasio [Bethlen] ac deinde ad legitimam reambulfationem]

Bogdan vaivodae convicti, ubivis . . . et precise concernentis et

25 alias quoque ad plenariam atque omnimodam [adjiudica-

torias et continentiam earundem procedere voluissent, tunc agilis
Zawa castellanus dicti [castri] Kykellewar nomine et in persona
praefati domini Bogdan vaivodae, assumptis secum quampluribus
equitibus et peditibus de pertinentiis dicti castri Kykellewar ac

30 ipsis vestro scilicet et nostro hominibus more hostili in occursum
veniendo, necnon evaginatis gladiis et frameis, vibratisque lanceis
in et super annotatos vestrum et nostrum homines temere et vio-
lenter irruendo, praefatum nostrum testimonium diris et admodum
enormibus vituperiis affecissent, et expost quoque ipsum per

35 habenas equi sui hincinde per plateas et vicos ipsius possessionis
Wezews violenter trahendo et ducendo, novissime ipsum nostrum
testimonium praefati equites et pedites eiusdem castellani cum
dictis gladiis et frameis nudatis admodum dire et acriter verberas

iio No. 85 [Wien 15 15

sent, ac tunicam ipsius in dorso per vehementiam ictus gladiorum
ac framearum dilaniassent et perscindissent, ubi et praefatum
quoque Osvaldum de Syle gravissimis verberibus affecissent, et
eis eosdem vestrum et nostrum homines ad executionem praeinser-
tarum litterarum vestrarum adiudicatoriarum etiam vice tertiarum 5
non permisissent ; sed, ut praemittitur, ab huiusmodi executione
violenter et ignominiose repulissent, et eatenus iidem vester et
noster homines frustra redire coacti exstitissent. Cuius quidem vio-
lentae ac potentiariae repulsionis seriem, prout nobis relatum exsti-
Aug. tit, ad octavas festi beati Jacobi apostoli proxime venturas legitime 10
perdurandas una cum praescriptis litteris eiusdem Vestrae Magni-
ficentiae adiudicatoriis capite sigilli nostri consignatis eidem Vestrae
Magnificentiae duximus rescribendam.

Datum tertio diei repulsionis praenotatae. Anno Domini
Millesimo quingentesimo decimo quinto. 15

Titulus: ... [pro Bogdjan vayvoda Moldaviense super quadam
introscripta vice tertiariae restatutionis etc. repulsione restatutionis etc.
et repulsionis relatio.

(Originale, Archivum comitum Teleki, Marosvasarhely. Edidit : Codex
diplomaticus comitum familiae Teleki vol. II. pag. 340 — 341.) 20

85.

[Wien, 1515.]
Felix Petanchich cancellarius Segniae Wladislao II. regi Hungariae.

Via, quae ex Pannonia per Transylvaniam et Valachiam
ducit versus Thraciam et Pontum. 25

Est et tertium iter, opportunius minusque laboriosum ducens
ex Pannonum finibus in Thraciam et ad alia loca vicina Ponto.
Re vera, quia tam ipsos Pannones, quam reliquos trans Danubium
commorantes populos, illud minime latet, cum ex concursu com-
meantium invicem mercatorum, tum ob continuum bellum, quod 30
circa oram Istri et eas regiones, Turcos propulsando exercent,
pauca tantummodo ad hanc viam necessaria aggrediar. Buda
itaque abest a Varadino LXXX millibus passuum interiacentibus
Cumanorum locis, et flumine Tibisco. Hinc ad Rhium oppidum prope
Crissiam amnem est via unius diei, semper campestris. Ex eo35
patet accessus per vallem longam in Colusvar, sive Themisvar.
Inde ad Sibinium pari spatio itineris, et perfacili. Haec civitas est
principalis ex septem castris, quae regio vulgo Transylvania sive

Wien 1515] No. 85 111

Herdelia appellari consuevit. Bello insuperabilis, parit enim
strenuos ac fortissimos milites. Est in ea Huniad oppidum, loci
natura munitissimum, unde Joannes pater divi Mathiae regis
oriundus fuit, qui hic primum Turcis eorum duce Mecrisbecho
5 interfecto, melioribus semper auspiciis victoriam prosequendo,
adeo hostibus terrori et suis admirationi extitit, ut omnium sen-
tentia in regni gubernatorem deposceretur. Ex Sibinio sequitur
Corona, sive Bresovia, ultimum oppidum Transylvaniae adiacens
montibus, qui dividunt eandem provinciam a maiori Valachia

10 seu Dacia ; hinc tertia die aditur Tragoviscus metropolis Valacho-
rum, et sedes peculiaris principum, inaccessibilis non muro, non
moenibus cincta, sed fossa, vallo et aggeribus tantum cum sudibus
praeacutis exterius positis, sita inter paludes obductas, lutosis
sylvis et lacunis aquarum, ita, quod hieme tota pene circumfinitima

15 regio immeabilis sit. Haec est provincia Dacia dicta apud veteres,
Romanorum colonia (unde eius aborigines hac etiam nostra tem-
pestate) passim Latino utuntur colloquio. Est ea gens barbara,
crudelis, divinationibus et auguriis dedita. Rapinis semper et
praedae inhians. Ex his locis declinando viam ad traiectum Bidinii

20 et Nicopolis dirigentem, ad laeva offert se Vasillum castrum, me-
dium ferme consistens inter Valachiam maiorem et minorem
(sive Moldaviam), ubi saepe cum Turcis certatum est, Dracula
enim cum paucis, sed electis Machumetum Turcorum imperatorem,
potitum iam maiori Valachia et ad minorem occupandam matu-

25 rantem hic ad secundam vigiliam noctis aggressus conversum in
fugam ad Danubium cum magna suorum caede et ignominia regredi
coegit. Hic denique Stephanus Moldaviae princeps Suleimanum
bassam et ducem Romaniae sic prostravit, ut ex XXX Turcorum
millibus pauci admodum (qui forte velocioribus equis insederant)

30 evaserint. Ex Vasillo circiter XXX millia passuum pertransitur
Ister (ad Brilagum sive Braillovum oppidum) ultra quod occurrit
Graecia procedens ultra septem ora Danubii usque ad Pontum,
ubi est campus Varnae celebratus primo confiictu imperatoris
Sigismundi et ducis Burgundiae. Postmodum caede Vladislai Pan-

35noniae et Poloniae regis atque legati apostolici. 1

(Ex libello auctoris «De itineribus in Turciam» Viennae 1522 edito.)

1 Relationem huius edidit post mortem auctoris ex apographo eiusdem,
dato carente, Ioannes Cuspinianus, calendis Iuliis 1522 Viennae.

No. 86 [9. Junii 15 17

88.

Buda, 9. Junii 1517.
Ludovicus II. rex Hungariae capitulo ecclesiae Albensis Transylvanae.

Mandatum introductorium et statutorium de oppido Algyogy
in comitatu Hunyadiensi existenti habito pro parte Basarab vaivodae o
Transalpinae Valachiae et eius filii Thcodosii.

Ludovicus Dei gratia rex Hungariae et Bohemiae etc. Fideli-
bus nostris capitulo ecclesiae Albensis Transsilvanae. Salutem et
gratiam. Cum nos animadvertentes saneque considerantes integer-
rimam fidem ac fidelitatis constantiam servitiorumque gratissimaio
et cumulata merita fidelis nostri Spectabilis et Magnifici Bozorab, 1
waywodae nostri Transalpinensis, quae idem imprimis Serenissimo
principi condam domino Wladislao regi etc, genitori nostro charis-
simo felicis memoriae, deindeque Maiestati nostrae et sacrae huius
regni nostri Hungariae coronae semper praestanti constantia animo- 15
que promptissimo, pro voto nostro ac pro remm et temporum statu
et conditione exhibuit et impendit,exhibereque vel deinceps debebit ;
volentes igitur eundem gratia et liberalitatis nostrae munere
prosequi, quo idem hac gratia et munificentia nostra regia provo-
catus et nostra quoque praesenti liberalitate invitatus ad ser-20
viendum nobis et sacrae dicti regni nostri Hungariae coronae
tanto propensius accendatur, quanto regiam nostram in se muni-
ficentiam senserit indies amplius cumulari, tum ex eo, tum vero,
ut idem waywoda Bozorab, qui tanquam fidelis noster subditus,
spem suam et omnem fiduciam in Maiestate nostra collocavit, 25
tempore necessitatis et adversitatis, quae res humanas quantumvis
tutas plerumque perturbare solent, secure cum suis filiis et filiabus
atque boyaronibus et rebus suis ad nos et ad regnum nostrum
confugere et certum locum habere, in quo caput suum et suorum
filiorum, filiarumque atque boyaronum suorum, fidelium scilicet 30
nostrorum, tempore necessitatis reclinare et tutari possit, oppidum
nostrum Aldyod vocatum, in dictis partibus praedicti regni nostri
Hungariae Transsilvanis in comitatu Hwnyadiensi existens habi-
tum, simul cum eiusdem villis et possessionibus, omnibusque aliis
pertinentiis, proventibus et utilitatibus quibuslibet, ad idem de 35
iure spectantibus et pertinere debentibus, memorato Bozorab
waywodae nostro, necnon Theodosio filio eiusdem, successori

1 Neagoe Basarab.

2-j Jan. 1519] No. 87 113

scilicet suo ex certa nostra scientia et animo deliberato, deque
consilio dominorum praelatorum et baronum huius regni nostri,
vigore aliarum litterarum nostrarum donationalium superinde
confectarum, imperpetuum contulerimus velimusque eundem
5 Bozorab waywodam nostrum Transalpinensem, necnon Theodo-
sium filium eiusdem in dominium eiusdem oppidi Aldyod et
suarum pertinentiarum per nostrum et vestrum homines legitime
facere introduci. Super quo Fidelitati Vestrae harum serie firmiter
praecipiendo mandamus, quatenus vestrum mittatis hominem,

10 pro testimonio fide dignum, quo praesente Leonardus sive Andreas,
seu Johannes de Barcha, sive . . . aliis absentibus, homo noster
ad facies praedicti oppidi Aldyod vocati . . . introducat praefatos
Bozorab waywodam et Theodosium, filium eiusdem in dominium
eiusdem et earundcm, statuatque idem et easdem eisdem . . . ;

15 contradictores vero, si qui fuerint, evocet eosdem contra anno-
tatos Bozorab waywodam Transalpinensem et Theodosium filium
eiusdem ad terminum competentem ; etc.

Datum Budae, feria tertia proxima post festum Sanctae et indi-
viduaeTrinitatis. Anno Domini Millesimo quingentesimo decimo sep-

20 timo.RegnorumnostrorumHungariaeetBohemiae etc.annosecundo.

Titulus : Fidelibus nostris capitulo ecclesiae Albensi Transsilvanae
pro Spectabili et Magnifico Bozorab waywodae nostro Transalpinensi,
necnon Theodosio filio eiusdem introductoria et statutoria.

(Originale. Orszagos Leveltar, Budapest. Dl. 30545.)

25 Exequutio facta est feria secunda proxima ante festum Apol- 8. Febr

loniae virginis [1518] homo regius Leonardus de Barcha, capitularis
magister Stephanus, nullo contradictore apparente.

87.

Kolozsvdr, 2j. Januarii 1519.
30 Comes Joannes Szapolyai vaivoda conventui de Kolozsmonostor.

Mandatum super restitutione, reambulatione, aestimatione ,
occupatione, rerumque et bonorum ablatione ac titulo pignoris statu-
tione pro parte Joannis Dezsofi in possessione Szentmargita contra
Stephanum vaivodam Moldaviae, qui ad omnia bona amittetida a
55 vaivoda damnatus est, quia ab anno 1508 et imposiiionem iteratis
vicibus impedivit et in scssionibus ob haec convocatis praesens non fuit.

Amicis suis Reverendis, conventui ecclesiae de Colosmonostra
Joannes de Zapolya comes perpetuus terrae Scepusiensis, vaivoda

Fontes Rerum T. ansylvanicarum IV. o

ii 4

No. 87 [27. Jan. 15 19

Transsilvanus et Siculorum comes etc. Amicitiam paratam cum
honore. Noveritis, quod cum iuxta iudiciariam commissionem
Spectabilis et Magnifici domini comitis Petri, comitis de Sanctc
Georgio et de Bozyn, iudicis curiae Regiae Maiestatis alias vai-
vodae Transsilvanensis et Siculorum comitis litterarumque sua- &
rum adiudicatoriarum pro parte Egregii Johannis, filii condam
Michaelis Desewf fy de Chycho contra Magnificum condam dominum
Bogdanum vaivodam Moldaviensem in octavis festi Epiphaniarum
13. Jan. Domini in anno eiusdem Millesimo quingentesimo octavo trans-
1508 acto praeteriti, in civitate Coloswariensi per eum celebratis con- ig
fectarum vobisque loquentium et directarum continens homo
ipsius domini comitis Petri vaivodalis praesente vestro testimonio,
ad faciem possessionis Zenthmargytha vocatae, in comitatu Zolnok
interiori habitae, scilicet pertinentiarum suarum accedere, idemque
et easdem praesentibus vicinis et commetaneis suis praefatois.
Johanni, filio condam Michaelis Desewffy, iuris eidem in dictis
litteris ipsius domini comitis Petri adiudicatoriis expressas [et
hajbendas statueret ac de iudiciis sex marcarum in processu
ipsius causae aggregatarum satisfactionem impendere debuisset,
13. Jan. et horum series vos ad octavas festi Epiphaniarum Domini tunc^o-
venturis ipsi domino comiti Petro rescribere debuissetis, ab eis-
demque octavis festi Epiphaniarum Domini reportare seriei prae-
missorum partes inter eosdem primum praefati domini comitis
Petri, et tandem eo honoris ac officio vaivodatus harum partium
Transsilvanarum, sponte cedente et eodem officio nobis per regiam 25.
clementiam collato nostrarum litterarum prorogatoriarum seriebus,
13. jan. protelata, ad octavas similiter festi Epiphaniarum Domini in anno
J 5 J 4 eiusdem Millesimo quingentesimo decimo quarto praeteriti per nos
celebratas nostram in praesentiam delative attigeret'; quibus
instantiis Johannes deBathor propraefato Joanne Desewffy actore, 30
cum procuratoriis litteris nostris, in eandem nostram veniens
praesentiam, litteras vestras super praemissis relatorias rescriptas
nobis praesentarat, in quibus praetactam praenotati domini
comitis Petri iudiciariam commissionem modo praemisso exequi
22. jan. debens in festo Beati Vincentii martyris, in anno gratioso Millesirno 35
1508 quingentesimo octavo praenotato in facie praetactae possessionis
Zenthmargytha in comitatu Zolnok interiori existentis et habitae
praesentibus vicinis et commetaneis eiusdem universis, litteris
in eisdem specificatis per Egregium Ladislaum Porkolab tunc
castellanum castri Chycho, nomine et in persona annotati domini4c
Bogdan vaivodae Moldaviensis, evaginato gladio repulsione medi-

2j. Jan. 1519] No. 87 115

ante praepeditam et perturbatam ac effectui mancipari minime
permissam exstitisse comperieramus, seriose. Ouibus exhibitis
memoratus Bogdan vaivoda per praefatum Johannem de Bathor,
legitimum procuratorem dicti actoris in persona eiusdem congruis
sdiebus ipsarum octavarum coram nobis expectatus, nostram in
praesentiam non venerat, neque miserat se mediante aliis litteris
nostris iudicialibus exinde confectis, in iudiciis, ex eoque in poena
solutionis unius marcae auri, septuaginta duos florenos auri facienda
convinci et aggravari permittentes postularat praefatus procurator

10 iam fati actoris eidem per nos in praemissis, discussionem et finalem
deliberationem impertiri. Et quia ex serie dictarum litterarum
vestrarum rescriptionalium praefatus dominus Bogdan vaivoda in
causam attractus praescriptam possessionariam restitutionem,
iuxta dictarum litterarum praenominati comitis Petri adiudica

15 toriarum superinde confectarum continentiam per vaivodalem et
vestrum homines fieri debentem perfici et exequi facere non per-
misisse, sed eosdem vaivodalem et vestrum homines per praeliba-
tum Ladislaum Porkolab exinde potentialiter repulisse, sicque
primo iudiciaria commissio praefati domini comitis Petri minime

20 ad effectum deducta exstitisse reperiebatur ; et ob hoc ipse Bog-
dan vaivoda in causam attractus pro huiusmodi violenta temeraria-
que repulsione in praetacta una marca auri, septuaginta duos
florenos auri facienda, in duabus praefato domino comiti Petro
tamquam iudici, in tertia vero partibus praelibato actori persolvi

25 debenti convinci et aggravari ; et nihilominus praemissa annotati
comitis Petri iudiciaria commissio, iuxta praetactam suam prima-
riam deliberationem atque commissionem iterata vice exequi et
effectui mancipanda fore nobis ac huius regni nobilibus sedis scili-
cet nostrae iudiciariae iuratis coassessoribus nobiscum in examine

30 huiusmodi causae consedentibus perspicue agnoscebatur, ad eamque
perficientes noster et vester homines necessarii transmitti vide-
bantur, pro eo Amicitiam Yestram litteratorie petieramus dili-
genter, quatenus vestrum mitteretis hominem pro testimonio fide
dignum, quo praesente homo noster infradeclarandus de sede

35 nostra iudiciaria per nos ad id specialiter transmissus, praescriptam
ipsius domini comitis Petri iudiciariam commissionem, iuxta
series continentiam praedictarum priorum litterarum suarum
adiudicatoriarum, ac omnia in eisdem contenta suo modo perficeret,
ageretque et exequeretur, effective variatione sine omni contra-

■io dictione iam fati domini Bogdan vaivodae et aliorum quorum-
libet praevia ratione non obstante, tandem vero ad facies iuris

8*

ii6 No. 87 [27. Jan. 1519

possessionarii praefati domini Bogdan vaivodae in causam attracti
intra ambitum harum partium Transsilvanarum ubilibet habita-
rum, vicinis et commetaneis earundem universis, inibi legitime
convocatis et praesentibus accedentibus, habita prius eorundem
iuris possessionarii legitima reambulatione et condigna aestima- 5
tione, exclusisque portionibus aliorum quorumlibet, de eisdem
primo de rebus et bonis mobilibus ipsius domini Bogdan vaivodae,
tandem vero, si nece^se fuerit, de iure possessionario tot et tantum,
quot videlicet et quantum se ad valorem unius marcae auri, ut
praemittitur septuaginta duos florenos auri faciendum extendere 10
videretur, separando et excedendo occuparet occupataque in
duabus nostris, in tertia vero partibus dicti actoris partis suis
manibus, tamdiu, per nos ipsam partem adversam, quousque per
ipsum dominum Bogdan vaivodam vel alios, quorum redemptionem
magis competeret a nobis et ipsa parte adversa redimerentur ; 15
statuerit titulo pignoris possidenda consimiliter, contradictione
praefati domini Bogdan vaivodae et aliorum quorumlibet praevia
ratione non obstante. Et post haec huiusmodi possessionariae
viceiteratae restatutionis ac marcae auri solutionis seriem, ut

1. Aug. fieret expediendum ad octavas festi Beati Jacobi apostoli tunc 20
venturas legitime perdurandas nobis suo modo rescriberetis.
A quibus quidem octavis festi Beati Jacobi apostoli causa partium
praescripta, partes inter easdem seriebus litterarum vestrarum
prorogatoriarum . . . medio etiam tempore praefato domino Bog-
dan vaivoda ab hac luce decedente et causa praesenti in Magni- 25
ficum dominum Stephanum similiter vaivodam Moldaviensem filium
eiusdem Bogdan vaivodae condescendente praesentes octavas

13. Jan. festi Epiphaniarum Domini dilative attigissetis. Ouibus instantiis
Franciscus de Fanchyka pro praefato Johanne Desew actore, cum
procuratoriis litteris nostris in nostram veniens praesentiam, litteras 30
vestras super praemissa exequutione nobis relatorias rescriptas
in papiro clause emanatas, nobis praesentavit hunc tenorem conti-
nentes. .. 1 Quibus exhibitis et praesentatis memoratus dominus
Stephanus vaivoda in causam attractus per annotatum Franciscum
ce Fanchyka, legitimum procuratorem praefati actoris in persona 35
eiusdem congruis diebus praescriptarum octavarum festi Epiphania-

13. jan. rum Domini coram nobis expectatus nostram in praesentiam non
venit neque misit, se mediante aliis litteris nostris iudicialibus exinde
confectis in iudicio consueto conquiri et aggravari, permittens

^-Vide sub numero 83.

40

27. Jan. 1519] No. 87 117

postulans praefatus procurator annotati actoris in persona eius-
dem ex parte memorati domini Stephani vaivodae convicti per nos
sibi in praemissis discussionem et finalem deliberationem impertiri ;
verum quia praefati Philippus de Mykehaza noster et frater Mathias

5 sacerdos vester homines die in praesentibus litteris vestris relatoriis
expresso, specificati iuxta praenarratam iteratam nostram iudicia-
riam commissionem litterarumque nostrarum adiudicatoric.rum
antedictarum exinde confectarum continentiam ad praescriptam
possessionem Zenthmargytha . . . vicinis et commetaneis suis

10 universis inibi legitime convocatis et praesentibus accessisse,
ibique tam praemissam unius marcae auri solutionem, quam etiam
omnia alia et sui _ _ .praef atis litteris nostris adiudicatoriis cont[emj-
ptum earundem continentiam et tenorem iterata vice peragere,
debitaeque exequutioni demandari voluisse ac praefatum Paulum

15 \idvarbiro nomine et in persona . . . domini Bogdan vaivodae
Mol[daviensis] defuncti, domini scilicet sui, manibus exaratis et
potentiarie evaginato gladio, huiusmodi viceiteratae exequutioni
violenter restitisse eosdemque nostrum et vestrum [homines]
litterarum nostrarum adiudicatoriarum potentia mediante repu-

20 lisse ; ideoque praescripta iudiciaria nostra commissio effectui man-

cipari executionemque debitam for propter, quod praefatus

dominus Stephanus vaivoda, in quem scilicet mortuo praefato
condam Bogdano vaivoda, patre suo, praesens causa, ut prae-
mitti[tur] violentaque repulsione dictorum nostri et vestri

25 hominum et non admissione eiusdem viceiteratae nostrae delibe-
rationis atque commissionis, in contemptum ___ deliberationis
nostrae et contra formam atque contenta generalis decreti regni
Hungariae, consequenterque partium istarum Transsilvanarum
inter caetera super in nota seu labe perpetuae infidelitatis, ex

30 eoque in sententia capitali ac amissione proprietatis et perpetui-

tatis cunctorum iurium possessionariorum intra ambitum par-

tium istarum Transsilvanarum existentium et habitarum ipsum
solum proprie et praecise concernentium in duabus nostris iudi-
ciariis [sed]ibus, in perpetuum devolvendarum et redundandarum

35iuxta vim et formam praescriptis generalis decreti convinci et
aggravari debere nobis ac [sedis] iudiciariis iuratis assessoribus
nobiscum in iudicio et examine praesentis causae consedentibus,
perspicue agnoscebatur, pro eo nos ex scientia nostra speciali
iuratorum assessorum quaesito et assumpto superinde consilio

40 praematuro : Nolentes ipsius condam Bogdan vaivodae et ex
consequenti ipso scilicet deceden temerarias viceiteratasque

n8 No. 87 [zy. Jan. 1519

repulsiones in contemptum, ut praefertur et vilipendium prae-
narratae iudiciariae deliberationis atque commissionis nostrae et

contra formam ac [contenta generalis decreti praescripti]

antelato patratos et commissos simpliciter et impune pertransire,
ne alii ab eodem exemplati ad similes actus potentiarios viceite- 5
ratasque repulsiones se apponere praesumant, sed potius idem
dominus Stephanus vaivoda praemissa infidelitatis nota obfrustra-
tus et innodatus reatus sui poenam defleat, eiusque poenalis affiictio
etiam quoslibet alios ab huiusmodi temerarie viceiteratis repulsioni-
bus terreat, retrahat et restringat caeterisque transeat in exemplum 10
terribile : Eundem dominum Stephanum vaivodam, pro prae-
missa temerarie violenteque viceiterata repulsione, annotatum
Paulum udvarbiro nomine, ut praemittitur, praelibati condam
Bogdan vaivodae, et expost praefati domini Stephani, modo quo
supra, in contemptum et vilipendium iudiciariae commissionis 15
atque deliberationis nostrae ac contra generale decretum statutaque
regni Hungariae praedicti, consequenterque praenarratarum par-
tium Transsilvanarum patrata et commissa in praescripta nota
seu labe perpetuae infidelitatis, ex eoque in sententia ac amissione
proprietatis et haereditatis cunctorum iurium possessionariorum, 20
rerumque et bonorum suorum quorumlibet ubivis intra ambitum
praeallegatarum partium Transsilvanarum, ut praefertur, existen-
tium et habitarum convictum et aggravatum esse decernentes et
committentes, Vestram Amicitiam praesentibus petimus diligen-
ter, quatenus vestrum mittatis hominem pro testimonio fide dig- 25
num, quo praesente magistri Nicolaus de Zwchak . . . ceu Bartho-
lomeus Makray de Zenthgyewrgh aliis absentibus homo noster
de sede nostra iudiciaria per nos ad id specialiter transmissus,
primo et principaliter ad facies praenarratae possessionis Zenth
Margytha, vicinis et commetaneis eiusdem universis, inibi legitime 30
convocatis et praesentibus accedentibus restatuat eandem posses-
sionem eidem actori iure sibi incumbenti perpetuo possidendam ;
contradictione praefati domini Stephani vaivodae convicti et
aliorum quorumlibet praevia ratione non obstante ; tandem vero
ad facies cunctorum iurium possessionariorum antefati domini35
Stephani vaivodae convicti ubivis intra ambitum praedictarum
partium Transsilvanarum existentium, ipsum solum proprie et
praecise concernentium, vicinis et commetaneis consimiliter eorun-
dem ac filiis, filiabus et aliis generationis eiusdem Stephani vai-
vodae convicti hominibus universis inibi legitime convocatis et4o
praesentibus accedentibus, habita prius earundem legitima ream-

21. Febr. 1519] No. 88 119

bulatione et condigna aestimatione, exclusis etiam prius portionibus
quorumlibet de eisdem, occupet eadem occupataque in duabus
nostris iudiciariis, in tertia vero partibus dicti actoris, partis scilicet
adversae manibus in perpetuum statuat possidenda, contradic-
■o tione praenotati domini Stephani vaivodae et aliorum quorumlibet
praevia ratione non obstante ; res etiam et bona, si quas et quae
reperiri poterunt modo simili exclusis portionibus aliorum quorum-
libet de eisdem auferat ablataque modo simili in duabus nostris
iudiciariis, in tertia vero partibus praefati actoris, partis scilicet

ao adversae manibus det et applicet contradictione modo simili praeno-
tati domini Stephani vaivodae et aliorum quorumlibet praevia
ratione, pariter non obstante et post haec huiusmodi possessionariae
vicetertiariae restatutionis, occupationis rerumque et bonorum
ablationis ac totius inibi peragendi negotii seriem, ut fuerit expe-

15 diendum ad octavas festis Beati Jacobi apostoli proxime venturas, t . Aug.
legitime perdurandas nobis suo modo rescribatis.

DatumKoloswar, decimo quinto dieoctavarumfesti Epiphania-
rum Domini praedictarum. Anno eiusdem Millesimo quingentesimo
decimo nono.

-20 Titidus : Amicis suis Reverendis conventui ecclesiae de Colos-

monostra pro Egregio Johanne, filio condam Michaelis Desewffy de
contra Magnificum dominum Stephanum vaivodam Moldaviensem
super quadam possessionaria restatutione, reambulatione, aestimatione
occupatione rerumque et bonorum ablatione ac titulo pignoris statutione
per nostrum et vestrum homines modo intrascripto fiendis memoriales,

-25 quarum series ad octavas festi Beati Jacobi apostoli nunc venturas
legitime perdurandas, ut fuerit expediendum et reportandum.

Lecta, publicata et extradata per me Magistrum Paulum de
Barcha protonotarium.

(Originale. Orszages Leveltar. Budapest. Dl. 28028.)

30 88.

Csicso, 21. Februarii ijig.

Ladislaus castellanus castri Csicso senatui civitatis Besztercze.

Suum Nicolaum tute incedere sini rogat.

Salutem dico plurimam. Circumspecte vir nobis honorande.

35 Reducatur, ut quidam homo nomine Nicolaus, de possessione Domi-

nationis Vestrae Zalwa vocata ad bona domini nostri Generosi causa

morandi venire intendit. Petimus eandem Vestram Dominationem,

120 No. 89 [16. Sept. 1519

ut iuxta dispositionem 1 nostram, quas habemus eundem quiete et
pace permittatis, quod vicem a nobis optatam habebitis. Valere
felicissime optamus.

Ex castro Chyczo in profesto Katedra Petri. Anno 15 19.

Ladislaus 2 castellanus Castri Chyczo etc. f>

Intitulatio : Circumspecto viro iudici civitatis Bistriciensis vicino
atque amico nobis honorando.

(Originale. Archivum comitatus Beszterczenasz6d, Besztercze No. 505.)

89.

Buda, 16. Septembris 1519. 10

Ludovicus II. rex Hungariae conventui ecclesiae de Kolozsmonostor.

Percepto iudicio a Joanne Szapolyai vaivoda Transylvaniae
lato adversus Stephanum vaivodam Moldaviae, huius precibus motus,
iudicium non perfici, vel si iam executum esset, litteras de hac execu-
tione extradandas non esse iubet. 15

Ludovicus Dei gratia rex Hungariae et Bohemiae etc. Fide-
libus nostris conventui ecclesiae Beatae Virginis de Colosmonostra.
Salutem et gratiam. Expositum est Maiestati nostrae pro parte
et in persona fidelis nostri Spectabilis et Magnifici domini Stephani
vaivodae Moldaviensis, quod licet superioribus annis quaedam 2 e-
causa inter Egregios Nicolaum de Bethlen et Johannem filium
condam Michaelis Desewffy de Lossoncz, ut actores ab una, ac
praedecessores ipsius exponentis vaivodas scilicet Moldavienses
ab altera partibus, ratione et praetextu oppidi Zenthmargita
nominati in comitatu Zolnok interiori adiacentis et habiti, mota fue- 25.
rit et suscitata ; tamen idem exponens, veluti noviter et de recenti
vaivodatum illius terrae nostrae Moldaviensis adeptus et causae
praemissae penitus inscius, ad prosecutionem eiusdem invigilare
jan. superintendereque nescivisset, unde in octavis festi Epiphaniarum
Domini proxime praeteritis per fidelem nostrum Spectabilem et 30
Magnificum Joannem de Zapolya comitem perpetuum terrae
Sepwsiensis, vaivodamque nostrum Transsilvanum et Siculorum
nostrorum comitem, in civitate nostra Colosvariensi celebratis,
quaedam litterae eiusdem Joannis comitis et vaivodae adiudicato-
riae, sententionrdes per non venientem et non comparitionem prae- 35
libati exponentis contra eundem per antefatos Nicolaum de Bethlen

1 In originali : dispositioni. 2 Porkolab.

16. Sept. 1519] No. 89 121

et Joannem Desewffy, causa partium in praemissa fuissent repor-
tatae, vigore quarum nisi repulsio quaedam, nomine et in persona
ipsius exponentis facta subsecutaque fuisset, praescriptum oppi-
dum Zenthmargita iidem Nicolaus et Joannes actores pro se statui

5 fecissent in eiusdem exponentis praeiudicium et damnum mani-
festum. Cum tamen, si litis motio et processus causae praemissae
praefato exponenti innotuisset et ad eius directionem idem expo-
nens invigilare scivisset, sperasset se et causam ipsam ab alterius
partis impetitione defacili defendere potuisse, prout posse speraret

10 etiam de praesenti ; unde supplicatum exstitit Maiestati nostrae
in persona eiusdem exponentis, ut sibi circa praemissa de iuris
remedio providere dignaremur opportuno ; et quia iuxta contenta
generalis decreti huius regni nostri tam iudices ordinarii eiusdem
regni nostri partiumque sibi subiectarum, quam etiam loca capi-

15 tularia et conventualia ab extradatione et emanatione eiusce-
modi litterarum adiudicatoriarum atque sententionalium per non
venientem cuiuspiam in causam attracti conficiendarum et exinde
relatoriarumque rescribendarum libere semper inhiberi possunt ;
quapropter Fidelitati Vestrae harum serie firmiter praecipientes

20 committimus et mandamus, quatenus habita praesentium notitia,
si ad executionem praetactarum litterarum adiudicatoriarum,
sententionalium antefati Joannis comitis et vaivodae nostri testi-
monium vestrum nondum exmisistis, neque de caetero exmittere
audeatis, si vero ipsa executio iam forsitan peracta et in eadem

25 repulsio quoque praemissa subsecuta fuisset ; extunc vos litteras
super huiusmodi executione vestra relatorias, praenominatis
Nicolao de Bethlen ac Joanni Desewffy extradare et emanari
facere nullatenus praesumatis, nec sitis ausi modo aliquali, donec
aliud a Maiestate nostra habueritis in mandatis, praefatum enim

30 vaivodam nostrum Moldaviensem iustis suis iuribus ex impro-
viso destitui volumus. Secus itaque nulla ratione facturi. Praesenti-
bus perlectis, exhibenti restitutis.

Datum Budae, feria sexta proxima post festum Exaltationis
Sanctae Crucis. Anno Domini Millesimo quingentesimo decimo

35 nono.

(Transsumptum originale conventus monasterii de Kolozsmonostor
de anno 15 19. Orszagos Leveltar, Budapest. Dl. 28029.)

122 No. 90 [8. Oct. 15 19

90.

Vdrfalva, 8. Octobris i^ig.
Joannes Szapolyai vaivoda Transsilvanus conv. eccl. de Kolozsmonostor.

Epistola rcgis acccpta suum iudicium in Stephanum vaivodam
latum excquendum non esse eos commonct. 5

Johannes de Zapolya comes perpetuus terrae Zepwsiensis,
vaivoda Transsilvanus et Siculorum comes etc. Amicis suis Reve-
rendis conventui ecclesiae Beatae Virginis de Colosmonostra.
Amicitiam paratam cum honore. Allatae sunt ad nos litterae
Regiae Maiestatis, domini nostri gratiosissimi vobis in factoio
cuiusdam causae inter Egregios condam Nicolaum de Bethlen ac
Johannem filium condam Michaelis Desewffy de Losoncz, ut
actores ab una, ac praedecessores regni Moldaviensis vaivodas,
velut in causam attractos, partibus ex altera, ratione et praetextu
oppidi Zenthmargitha nominati in comitatu Zolnok interiori adia- ib
centis et habiti, motae et vertentis ; in qua idem condam Nicolaus
de Bethlen et Johannes Desewffy actores contra Spectabilem et
Magnificum Stephanum vaivodam modernum eiusdem regni
13. jan. Moldaviensis in octavis festi Epiphaniarum Domini proxime
praeteriti in civitate Coloswariensi per nos celebratis quasdam 20
litteras nostras adiudicatorias sententionales per non venientem
et non comparitionem eiusdem domini vaivodae, pro se reportatas
haberent, in eo praeceptorie loquentes et directe, quod si ubi vos
exequutionem praetactarum litterarum nostrarum adiudicatoria-
rum, sententionalium testimonium vestrum nondum exmisissetis, 25
neque de caetero exmittere auderetis ; si vero iam ipsa forsitan
exequutio peracta et executione in eadem repulsio aliqua executa
foret, extunc vos litteras super huiusmodi vestra executione
relatorias praelibatis condam Nicolao de Bethlen ac Johanni De-
sewffy extradare nullo modo praesumeretis, et quia, sicuti Maie- 30
stas Sua vobis superinde mandasse videtur, 1 ita et nos quoque
harum serie Maiestatis Suae in persona firmiter committimus,
quatenus agnitis iisdem litteris Maiestatis Suae praesentibus
quoque nostris a praemissa executione dictarum litterarum nostra-
rum interea temporum cessare et supersedere om[nibus modis] 3 5
debeatis et teneamini. Secus nulla ratione facere praesumatis.
[Praesentibus perjlectis exhibenti restitutis.

1 Vide hoc mandatum sub No. 8g.

■N * «jKW.^P'5 a ?

rj ;\ ) J l n it< ^4
•a>? ^ V-s n r^* j— i

4 i J (. 4 1 ; fct 1.'' i l

V .

L

r\

, kn -nc u* ^ !

i

?i*- * — 5 Ju l <—\ L- *

V — ft 7\

\J . * c , T t «- 5 ,' *■ ,

•1

ri

<D u-)

CS M

*° —

CTS 'C

£ B

55 fe

o v

•c I

c '3

3 PQ

a I

C3

o .2

^l OJ

< 2
o

124 No. 91 [4. Febr. 1522

Datum in possessione Warfal[va] Sabbato proximo post
festum Beati Francisci confessoris. Anno D[omini] 1519.

(Originale. Orszagcs Leveltar, Budapest. Dl. 28031.)

91.

[Baia,] 4. Februarii 1522. 5

Thomas Wajda senatui civitatis Besztercze.

Negotia, ob quae suum Ona ad eum miserat, eius iustitiae
commendat.

Salutem plurimam. Cum perpetuo famulatu honorandi viri
ac domini mei multum dilecti etc. Supplico Yestrarum Dominatio- 10
num, quatenus ostendetis praesentes latori, famulo meo Ona
nomine veram iustitiam erga concives vestros nomine Bartusch
Mihay, Scharahy Schymon, quibus dedi pecuniam domini mei
Magnifici 13 centa denarios, insuper fertum vendiderunt 32 nehezik
de auro, quod aurum debebant adducere ad manus meas ; pro 15
nunc oro et rogo, ut adducatur aurum vel pretium auri, ne deteriora
sequuntur. Desuper est et aliter inhabitans Vestrae Dominationis
nomine Horody Mihay unacum Kumulesch Peter, qui susceperunt
denarios 20 fiorenos absque orthone medietatem, recipiam solus
super Kumulesch Peter, reliquam mediam partem oro Vestris 20
Dominationibus dare in manus famuli mei, quia dominus meus
gratiosus petit a me rationem. Hertel Alberth etiam tenetur 5 centa
denarios et se[x| florenos in nomine nostro. Ouapropter rogo
V ras Dominationes, quaecunque lator praesens dicit, ut velitis
ei fidem adhibere creditivam. Valeant V rae Dominationes. 25

Datum Moldawiae, die Sancti Adriani 1522.

Thomas Wayvoda pronunc Moldaviae
existente, Vestrarum Dominationum perpetuus servitor.

Intitulatio : Prudentibus ac circumspectis viris iudici 1 ac iuratis
Bistriciensibus, 2 dominis ac amicis charissimis praesententur. 30

(Originale. Archivum comitatus Beszterczenaszod, Besztercze. Xo. 749.)
1 In originali : iudicis. 2 Wistriciensibus.

i. Junii 1523] No. 92 125

92.

Buda, 1. Jitnii 1523.

Ludovicus II. rcx Hungariae oratori suo Stephano Broderics praeposito
Quinqueecclesiensi, Romae.

6 Nuntium de litteris pontificiis auxilium promittentibus percep-

tis, quod summa vel 10,000 militum indigeat adversus Turcas,
qui vaivodam Valachiae in fugam dederunt et nunc Hungariae
imminent.

Redditum nobis paulo post tuas litteras et Breve apostolicum

10 de summa quinquaginta milium ducatorum.quae nondum accepimus
in huius afflicti regni nostri defensionem a Sanctissimo Domino
Nostro et ista Sede Apostolica decretorum, designatum quoque
legatum amplissimum patrem Sancti Sixti cardinalem maiore ad
nos propediem venturum praesidio intelleximus. Explicas autem

15 non obscure, quantum id praesidii futurum sit, videlicet unde
conduci atque aliquamdiu sit opus peditum decem milia possint,
fatemur has copias viribus nostris nec levem, nec mediocrem
futuram accessionem. Si tamen hoc tempore pedites istos conductos
et in locis opportunis cum nostro peditatu atque equitatu dispositos

20 haberemus, maiori essent nobis adiumento, quam si paucis post
mensibus viginti milia conducerentur. Nam, ut rerum nostrarum
statum cognoscas, vaivoda Radul, quem nos anno superiore Vala-
chiae Transalpinae praefeceramus 1 Turcis, provinciam summa vi
nuper occupantibus et novum vaivodam 2 cum vexillo imperatoris

25 inducentibus rursum cedere et in Transsilvaniam cum optimis
quibusque et nostrarum partium viris confugere est coactus.
Cum igitur haec provincia in hostium sit potestate cogita quantum
Transilvaniae ac Severino aut ne quid de partibus loquamur,
quantum universo regno nostro impendeat periculi. Adiungere enim

30 hostes sibi poterunt Valachiae utriusque populos et si libitum
fuerit, ipsos etiam Tartaros in belli ac praedae societatem allicere.
Datum Budae, prima Junii 1523.

(Copia coaeva. Staatsarchiv, Wien. Hungarica.)
1 Radul dela Afumati. (1521 — 1524.) 2 Vladislav III. (1523 — 1525.)

126 No. 93 [30 Julii 1523

93.

Buda, 30. Julii 1523.
Joannes Szapolyai vaivoda capitulo ecclesiae Albensis Transylvanae.

Mandatum statutorium pro Logojetul Horwath, Bannl Pdrvul
et Vistiernicul Vancia super possessione Algyogy in comitatu Hunya- 5
diensi existenti.

Joannes de Zapolya comes perpetuus terrae Scepusiensis
et waiwoda Transsilvanensis ac Siculorum comes etc. Amicis suis
Reverendis, capitulo ecclesiae Albensis Transsilvanensis. Amici-
tiam paratam cum honore. Dicitur nobis in personis Egregiorum 10
Horwath Logoffeth, Perwl Ban et Wancha Wyzther, quomodo ipsi
in dominium totalis possessionis Aldyod, in comitatu Hunyadiensi
existentis, ipsos ex gratiosa annuentia sive donatione Regiae
Maiestatis, domini nostri gratiosissimi concernentis legitime vellent
introire. Requirimus igitur et hortamur vos, nihilominus etiam 15
authoritate et in persona praefati domini nostri regis vobis com-
mittimus, quatenus vestrum mittatis hominem pro testimonio
fidedignum, quo praesente . . . homo noster ad facies dictae pos-
sessionis Aldyod . . . introducat praefatos Horwath Logoffeth,
Parwl Ban et Wancha Wyzther in dominium eiusdem statuatque 20
eandem eisdem praemisso iure ipsis incumbente possidendam, si
non fuerit contradictum. Contradictores vero, si qui fuerint, evocet
eosdem contra annotatos Horwath Logoffeth, PerwlBanet Wancha
Wyzther ad terminum competentem nostram in praesentiam,
rationem contradictionis eorum reddituros ; etc. 25

Datum Budae, feria quinta proxima post festum Beatae
Annae Matris Mariae. Anno Domini 1523.

Titidus : Amicis suis Reverendis capitulo ecclesiae Albensis
Transsilvanensis 1 pro Egregiis Logoffeth Horwath et aliis introscriptis
introductoria et statutoria. 30

(Originale. Orszagos Leveltar, Budapest. Dl. 31039.)

28. Dec. Exequutio facta est . . . in Gyogh in festo Beati Joannis

Apostoli et Evangelistae . . . et contradixisset in eadem ratione et
in persona Johannis Tharnak, necnon dominae Elenae, relictae

1 Circa hoc tempus vixit Venerabilis ac religiosus frater Dionysius 35
de Gyalu, episcopus Argensis, ordinis fratrum Heremitarum Beati Pauli
primi heremitae in claustro seu coenobio Beatissimae Virginis Mariae supra
Tothfalu fundato, Albae Juhae vicino.

4 . Aug. 1523] No. 94 I2 7

condam Barnabae Bani Zewreniensis, item Marthae relictae Petri
Ravazdi de Arany, Katharinae relictae condam Nicolai de Kemend,
puellae Frusinae filiae eiusdem dominae Elenae ratione portionis
possessionariae in possessionibus Csokmo et Thewrek in comi-
5 tatu Hunyadiensi ; item Johannes de Kemend, item domina
Margaretha relicta condam Ladislai Palathicz ratione unius
sessionis nobilitaris, quam ipsa inhabitavit et pertinentiarum
eiusdem, altera die introductionis contradixisset et sic evocatis
sunt ad octavas Epiphaniarum.

10 94.

Buda, 4. Augusti 1523.

Ludovicus II. rex Hungariae capitulo ecclesiae Albensis.

Mandatum statutorium pro Logofetul Horwath, Banul Pdrvul
et Vistiernicul Vancia super possessione Algyogy in comitatu
15 Hunyadiensi existenti.

Ludovicus Dei gratia rex Hungariae et Bohemiae etc. Fideli-
bus nostris capitulo ecclesiae Albensis Transsilvanae. Salutem et
gratiam. Cum nos habentes respectum ad praeclaram fidelitatem
et servitiorum merita fidelium nostrorum Magnificorum Horwath

20 Logofeth, Perwl bani et Wancha Wizther, boiaronum Transalpi-
nensium, quae iidem sacrae imprimis huius regni nostri Hungariae
coronae et deinde Maiestati nostrae pro locorum et temporum
varietate exhibuerunt, tum maxime in eo, quod annis superiori-
bus hostibus nostris Turcis numerosa multitudine Transalpinum

25non semel invadentibus et subiugare conantibus totis viribus ipso-
rum restitissent, verum ubi illorum impetui sustinendo pares non
essent, maluerunt patria bonisque suis carere, quam fidem et
fidelitatem nobis et sacrae coronae Hungariae debitam violare,
seque in nostrum regnum recipientes nostrae submisere potestati ;

30 propterea volentes nos tot egregia eorum facinora aliquo gratiae
et munificentiae nostrae regiae munimine prosequi, quo provocato
ad praestanda nostrae Maiestati et coronae regni nostri Hungariae
alacriores reddantur, oppidum nostrum Aldyod vocatum in parti-
bus nostris Transilvanis habitum, quod mortuo Spectabili et

35 Magnifico Bozorab way voda nostro Transalpinensi, cui illud contu-
leramus, rursus ad collationem nostrae Maiestatis, iuxta consue-
tudinem regni nostri devolutum dinoscitur, simulcum omnibus
possessionibus et villis aliisque pertinentiis et proventibus ad

128 No. 95 [12. Jan. 1524

illud de iure et ab antiquo spectantibus, memoratis Horwath
Logofeth, Perwl bano 1 et Wancha Wyzther, vigore aliarum littera-
rum nostrarum donationalium superinde confectarum contuleri-
mus velimusque eosdem in dominium eiusdem et eorundem per
nostrum et vestrum homines legitime facere introduci. Super quo 5
Fidelitati Vestrae harum serie firmiter praecipientes mandamus,
quatenus vestrum mittatis hominem pro testimonio fide dig-
num, quo praesente Ladislaus Folthy . . . introducat praefatos
Horwath Logofeth, Perwl 2 banum et Wancha Wyzther boiarones in
dominium eiusdem statuatque eadem eisdem praemissae nostrae 10
donationis titulo ipsis incumbenti perpetuo possidenda, si non fuerit
contradictum. Contradictores vero, si qui fuerint, evocet eosdem
contra annotatos boiarones ad terminum competentem ; etc.

Datum Budae, feria tertia ante festum Beatissimae Mariae
de Nive. Anno Domini Millesimo quingentesimo vigesimo tertio. 15

Titulus : Fidelibus nostris capitulo ecclesiae Albensis Transsil-
vanae pro Magnificis Horwath Logofeth Perwl bani et Wancha Wyzther.
Inroductoria et statutoria.

(Originale. Orszagos Leveltar, Budapest. Dl. 31040.)

Exequutio praefata facta est in festo Beati Johannis apostoli 20
27. Dec. et evangelistae noviter praeterito ad facies praescripti oppidi
Aldyod. Contradixit die statutionis eadem nobilis Johannes de
Kemend nominibus et in personis plurium, alteraque die statutio-
nis nobilis domina Margaretha relicta quondam domini Ladislai
Palathicz de Aldyod. 25

95.

Pozsony, 12. Januarii 1524.
Ludovicus II. rex Hungariae oratori suo, Stephano Broderics, Romae.
Relationes vaivodarumMoldaviae et Valachiae de Turcis agentes.

Habemus enim recens ex wayvodis Moldavo et Transalpino, 30
aliisque exploratoribus nuntium destinasse Turcas omni genere
apparatuum instructissimos proximo mense Martio regnum hoc
nostrum Tartaris etiam in societatem belli adiunctis invadere.

Datum Posonii, feria tertia intra octavas Epiphaniarum
Domini. Anno eiusdem 1524. 35

(Copia coaeva, Staatsarchiv, Wien. Hungarica.)

1 In originali : bani. 2 Recte : Parvul.

29. Junii 1524] No. 96 129

96.

Ragusa, 29. Junii 1524.
Michael Bocignoli Ragusaeus Gerarclo Plania secretario imperatoris.

Descriptio Valachiae et eius incolarum. Quomodo Valachia in
5 -potestatem Turcarum venerit.

Valachia ultra Danubium contra Nicopolim regiam aliquando
Bulgarorum sedem, nunc Turcico subditam imperio, sita est, quae
ab Turcis recens defecit. Cuius defectionis antequam causas ex-
ponam, visum est Valachiae situm designare ac alia quaedam paulo

10 altius repetere, quo narrata plus perspicuitatis recipiant. Huius
Valachiae fines sunt ab oriente altera Valachia, quae Moldovia ab
Ungaris appellatur, ab antiquis Dacia dicta, ab occidente Ungari,
Sibignique oppidum in ripis Danubii situm, atque ad Ungaros
pertinens, a septentrione montes, qui Transylvaniam Ungaricae

15 ditionis regionem, Valachiamque discriminant, a meridie Danubius.
Patet in longitudinem XII dierum itinere ab occidente in orientem,
in latitudine a meridie in septentrionem trium et amplius, in hac
planicie perpetua solum pingue, capaxque cultus, nisi qua paludes,
aut silvae intercidunt. Regio omnium ferax, quae ad humanae

20 vitae necessitatem pertinent, praeter vinum, cuius alioquin ea
gens, utpote crapulae, ventrique dedita, appetentissima est. Pecu-
dum nullibi maior copia, equorumque armenta vix minoribus
animalibus cedentia, vicis, non urbibus, sed frequentissime
habitatur. Nam in ea vici XV millia, quorum minimi L domos

25habent, in hac salis montes, quos provinciales, velut in lapidicinis
saxa, excidunt, Turcisque vendunt. Gentis rude ingenium, 1 atque
incultum, parque suo pecori, neque militiae, neque rerum publica-
rum curam gerunt, rixarum atque discordiarum adeo studiosi, ut
plerumque a principum caede non abstineant. Quo factum est, ut

80 cum solis Ungaris vectigales essent, Turcis non solum vectigales, sed
pene subditi facti sint. Lingua Itala, sed aliquanto contractiore
utuntur ; christiani sunt, sed scismatici. Inter eos aliquando prin-
ceps fuit, quem voievodam appellant, Dragulus nomine, vir acer
et militarium negotiorum apprime peritus. Hic non solum sua

35 egregie tutabatur, sed Turcarum fines hybernis temporibus, ut
plerumque fit, glacie concreto Danubio aggrediebatur, eosque igni,

1 Ab hoc loco usque ad finem capitis huius edidit lingua Italica
Antonmaria del Chiaro : Istoria dehV rrioderne rivoluzioni della Valachia
(Venezia, 1748.) pag. 112 — 117.

Fontes Rerum Transylvanicarum IV. 9

130 No. 96 [29. Junii 1524

ferroque vastabat. Oua re Mahumetes, abavus Solymani, qui in
praesentiarum Turcis imperat, permotus, ut iniurias ulcisceretur,
Danubium transiens Valachiam ingressus est. Huic nusquam
Dragulus occurrit. Deduxerat enim ex agris, vicisque in densissimas
silvas paludibus obsitas non solum homines, pecudesque, sed etiam 5
omnia usui necessaria, ita, ut Turcarum exercitus aliunde, quae
ad victum pertinerent, comportaret. Ipse vero Dragulus expeditis
aliquot equitibus, noctu saepius, interdiu plerumque per aufractus,
tramitesque notos silvas egrediebatur, multosque Turcarum aut
pabulantes, aut longius ab agmine recedentes intercipiebat, ali- 10
quando nihil minus opinantes universos adgrediebatur, interfectis-
que multis donec se colligerent, in silvas iterum refugiebat, neque
hostem aequis conditionibus inire proelium permittebat. Quaprop-
ter Mahumetes, cum neque commeatum exercitus haberet, neque
Dragulum silvis inclusum cum maximo suorum periculo adgredi 15
placeret, multis ex suis amissis, sine praeda, sine victoria, qua
venerat, redire coactus est. At Valachorum reguli metu hostis
liberati immemores ab Dragulo suscepti beneficii in Draguli necem
perniciosa consilia agitare coeperunt, militiam detrectare, Turcas
extollere, Draguli facta deprimere, victoriam perniciosiorem 20
aliquando victoribus quam victis futuram praedicare, Turcas hostes
affirmare pati non posse, cum his foedus etiam vectigali proposito
ineundum decernere ; contra Dragulus, ne pacem a victis peterent,
suadere, se suaque armis defenderent, in libertate viverent, persua-
dere conatur, denique nullo modo se vivente Turcis Valachiam25
vectigalem passurum dicere. Dumque in ea opinione persisteret, a
Regulis per insidias obtruncatur, atque in eius locum alius subro-
gatur. Hic annuo vectigali proposito duodecim milibus aureis pacem
ab Turcis mercatus est ; liberi vero Draguli, multique ex eius
factione ad Turcam transfugiunt, a quo perbenigne suscepti, 30
vitamque christianam permissi ducere, nam hi non erant scismatici,
sed catholici. At Valachi nullo statu contenti, neque illum, quem in
demortui locum posuerant, diutius regnare passi sunt ; sed eo
interfecto, cum in deligendo principe non concordarent, rem ad
Turcam detulerunt. Ille vero unum ex his, qui ad eum transfuge- 35
rant, instituit, ac tanquam unum ex praefectis insignibus prae-
fecturae honestatum in provinciam ire iubet, constituitque, ut
nemini Valachiae principem esse liceret, nisi quem aut ipse insti-
tueret, aut Valachis eligentibus confirmaret. Addit insuper, ut
quotiens Constantinopolim venire iuberet, id sine mora, velut 40
aliarum provinciarum praefecti, faceret ; quo factum est, ut pene

29. Junii 1524] No. 96 13 r

subditi Turcis effecti sint. Tempore vero procedente Turcarum rex
Belgradum capit. Basarabas, Valachorum princeps (quem ego,
dum apud Valachos agerem, privatum novi) relicto post se septenni
filio 2 moritur. Huic Turca principatum defert, tutores, qui rem
5 administrarent Turcas quoad puer ad aetatem praeveniret, eo
animo instituit, scilicet, ut Valachi Turcis principibus paulatim
assuescerent ; induxerat in animum hac occasione oblata provinciam
penitus occupare, nam et inde facillimum in Ungaros, quibus cum
bellum gerere coeperat, transitum prospiciebat, et ex provincia, si

10 per Turcas eo modo, quo caeterae praefecturae, gubernaretur,
plus utilitatis recepturum arbitrabatur. At Valachi neque puerum,
neque Turcas receperunt, sed in demortui locum alio principe
suffecto oratores ad Turcam mittunt, rogant, principem per eos
electum confirmaret, puerum aetate inutilem et tanto imperio

15 regendo minime idoneum persuadere conantur ; praeterea non esse
hoc veteris instituti, ut Turcis provincia daretur, neque hoc Vala-
chos unquam passuros affirmant. Ouamobrem irritatus Turca
oratores, contra ius, fasque gentium iugulare iussit, caeteris vero,
qui cum eis venerant, naribus praecisis domum redire permisit.

-20 Praefectis praeterea Nicopolis, Bedini, atque Cilistriae manum
praedatoriam colligant, imperat, Valachiamque vastent. Quibus
perceptis Valachi Joannem comitem Scepusiensem 3 ex Transyl-
vania accersunt, huic se suaque omnia permittunt, palam ab Turcis
deficientes. Ille vero milite conducto Valachiam venit, Turcasque

25 parantes regionem vastare prohibet. Quod, ubi regi Turcarum
nuntiatum est, veritus ne provinciam occuparent Ungari ; de
pace cum Valachis, propositis antiquis conditionibus, coepit
agere. Hanc Valachi hortante comite (verebatur enim mobile
gentis ingenium, et semper in proditionem spectans) perlibenter

so susceperunt ; foedus initum est, ut Turcarum rex aliquem ex
Valachis, quos penes se haberet principem institueret, Valachi
eo modo quo prius vectigal penderent, et si in praeteritis
vectigalibus quicquam non dedissent, resarcirent, Turcis vero
posthac, praeter ista, nulla potestas in provincia esset. Iis ita

35 compositis voievodam ab Turca missum suscipiunt, comes Scepu-
siensis ad sua redit. Sed semper praesenti statu Valachi non contenti
alterum quaerunt, nam expulso ob rege Turcarum voievoda misso,
in locum eius alium sufficiunt. Quod quamvis graviter Turca tulerit,

2 Vlad (Vladislaus) IV. nomine ; regnavit 1482 — 1495-
.40 3 In originali : Seposiensem.

132 No. 96 {29. Junii 1524

tempore forsan ita suadente non aegre ferre dissimulavit, moxque
oratorem cum CCC equitibus Valachiam destinat, ad principem
recens electum insignia principatus mittit, clavam ferream, vexil-
lum, quo in bello omnes praefecti, quos Turcae Sangiachos vocant,
uti solent, hoc ex cauda equina confectum est, praeterea insigne 5
quoddam capitis aureo filo, velut diadema circumdatum. Hic
postquam Valachiam venit, a voievoda honorifice excipitur, sed
dum in conspectu regulorum, plebisque, fingit insigne capiti aptare,
clavam ferream capiti impingit, ac voievodam, prout a regeTurca-
rum mandatum fuerat, interficit. Caeteri vero equites plerosque 10
ex regulis aggressi iugulant, equisque conscensis nullo repugnante,
castellum, quod in ripis Danubii situm est, 4 petierunt ; quod post
mortem Draguli, Valachi Turcis vectigales facti tradiderunt. Iis
auditis advolat Scepusiensis comes, provinciam suscipit, communi
marte commune periculum propulsaturus. Nam, si Turcae Vala- 15»
chiam occupaverint, actum erit de tota Transylvania, cuius ipse
supremus est princeps. 5

Caeterum Turcarum rex metu defectionis Aegypti liberatus
expeditionem in Valachos parat ; quo, si rex profectus fuerit, actum
esse non solum de Valachis Moldovitisque, quos Dacos appellatos 20
superius dixi, sed procedente tempore de Ungaris, Polonisque
plerique arbitrantur, quippe cum nullos apud Ungaros apparatus,
quibus tanto principi resisterent, cernant. Si vero quempiam ex
suis miserit, Transylvanis volentibus Moldovitisque ad id accedenti-
bus, in fideque Valachis manentibus, rem non eo periculi futuram 25
existimant.

Die XXIX. Junii M. D. XXIIII. Ragusii.

(Originaletypis excussum. 6 Bibliotheca comitis AlexandriApponyi, 7 Lengyel.)

4 Id est Giurgiu. 5 Usque ad hunc locum Del Chiaro.

6 Titulus libelli huius rarissimi est : Epistola Michaelis Bocignoli 30
Ragusei ad Gerardum Planiam Caesareae Maiestatis secretarium, in qua
exponit causas rebellionis Axmati a Solymano Turcarum imperatore, et
quo pacto Axmati consilia oppressa fuerint cum ipsius interitu, praeterea
ut Solymanus rebus Cayri compositis, expeditionem in Valachiam susceperit.
Cuius sane provinciae situs, amplitudo, fertilitas, hominum mores, ingenia, 85
quaedamque alia describuntur gratissima futura his, qui strategemata,
dolos, et variam fortunam max[imorum] principum scire cupiunt. Adduntur
quoque praefecturarum Turcicarum et quorundam 8 provinciarum recen-
tiora nomina.

7 Cfr. Graf Alexander Apponyi : Hungarica. Ungarn betreffende, im 40
Auslande gedruckte Biicher und Flugschriften vol. 1. (Munchen, 1903.)
pag. 148 — 149. 8 Mendose, loco : quarundam.

7. Martii 1525] No. 97 r 33

97.

Besztercze, 7. Martii 1525.
Joannes Szapolyai vaivoda Transylvanus capitulo ecclesiae Albensis.

Mandatum statutorium pro parte Paharnicul Gyura de quarta
zparte possessionaria in Algyogy existente.

Amicis suis Reverendis capitulo ecclesiae Albensis Transsyl-
vanae, Johannes de Zapolya comes perpetuus terrae Scepusiensis
vaivodaque Transsylvanus et Siculorum comes etc. Amicitiam
paratam cum honore. Dicitur nobis in persona Egregii Gywra

10 poharnok, filii condam Demetrii Pozob dicti ex Generosa domina
Zorja, nunc relicta condam Horwath Logoffeth, boieronis Transal-
pinensis, quomodo ipse in dominium directae et aequalis quartae
partis totalium portionum possessionariarum praefati condam
Horwath Logoffeth in oppido Aldyod atque pertinentiarum eiusdem,

15 omnino in comitatu Hwnyadiensi existentium habitarum, ipsum
exponentem ex perennali fassione eiusdem condam Horwath
Logoffeth concernentium legitime vellet introire. Super quo Vestram
Amicitiam praesentibus petimus diligenter, quatinus vestrum
mittatis hominem pro testimonio fide dignum, quo praesente Nico-

20 laus aut Blasius de Boythor . . . aliis absentibus homo noster ad
facies praetactarum portionum possessionariarum dicti condam
Horwath Logoffeth, consequenterque dictae quartae partis earun-
dem in praetactis oppido ac eiusdem pertinentiis existentium . -. .
introducat praefatum Gywra poharnok exponentem in dominium

25 quartae partis earundem, statuatque easdem eidem . . . si non
fuerit contradictum. Contradictores vero, si qui fuerint, evocet
eosdem contra annotatum Gywra poharnok exponentem ad ter-
minum competentem ; etc.

Datum in civitate Bistriciensi feria tertia proxima post

30 dominicam Invocavit. Anno Domini Millesimo quingentesimo
vigesimo quinto.

Lecta et Correcta In glossa per Magistrum Banchy.

Titulus : Amicis suis Reverendis capitulo ecclesiae Albensis
Transsylvanae pro Egregio Gywra poharnok boieroni Transalpinensi.
35 Introductoria et statutoria.

(Originale. Orszagos Leveltar, Budapest. Dl. 29652.)

Exequutio facta estinoppido Aldyod feria secunda proxima 15. Martii
post dominicam Reminiscere, nullo penitus contradictore apparente.

134 ^°- 9^ [7* Martii 1525

98.

Besztercze, 7. Martii 1525.
Joannes Szapolyai vaivoda Transylvanus capitulo ecclesiae Albensis.

Mandatum statutorium pro parte Alexandri filii Horwath
Logofet supra possessionem condam Vanciae Vistier in Algyogy «,
eidem a rege Ludovico II. donatam.

Amicis suis Reverendis capitulo ecclesiae Albensis Tran-
silvanae Johannes de Zapolya comes perpetuus terrae Scepusiensis
vaivodaque Transilvanus et Siculorum comes etc. Amicitiam
paratam cum honore. Dicitur nobis in persona nobilis Alexandri, 10
filii condam Magnifici Horvvath Logoffeth boiaronis Transalpinen-
sis, quomodo ipse decedens quidem et nuper insidiis quorundam
emulorum prope castrum Zewriniense extincto praefato condam
genitore suo, in dominium portionum possessionariarum condam
Wancha Wyzther dicti, boieronis similiter Transalpinensis in 15.
oppido Aldyod ac possessionibus villisque et pertinentiis eiusdem,
in his partibus Transilvanis in comitatu Hwnyadiensi existen-
tium habitarum et adiacentium, alias per defectum seminis sexus
virilis eiusdem condam Wancha, sed quia idem Wancha fidelitate,
qua sacrae imprimis coronae regni Maiestatis Regiae atque eideiri2&
domino nostro regi obstrictus fuerat postposita, relicto fideli
Suae Maiestatis Radwl vaivoda Transalpinensi eidem Maiestati
Suae et regno eiusdem adversae factioni adhaesisset, ad Maiestatem
Suam devolutae fuissent et redactae, ipsum exponentem ex eiusdem
domini nostri regis collatione, praefato condam genitori suo factam 25
facta concernentes, legitime vellet introire. Super quo Vestram
Amicitiam praesentibus petimus diligenter, quatenus vestrum
mittatis hominem pro testimonio fide dignum, quo praesente Nico-
laus aut Blasius de Boythor . . . aliis absentibus, homo regius,
ad faciem praetacti oppidi Aldyod ac villarum et possessionum sive 30
pertinentiarum eiusdem, consequenterque portionum possessiona-
riarum praefati condam Wancha Wyzther in eisdem habitorum. . .
introducat praefatum Alexandrum exponentem in dominium
earundem, statuatque easdem eidem ... si non fuerit contra-
dictum. Contradictores vero, si qui fuerint, evocet eosdem contra 35
annotatum Alexandrum exponentem ad terminum competen-
tem ; etc.

Datum in civitate Bistriciensi feria tertia proxima post

4. Maii 1525] No. 99

135

dominicam Invocavit. Anno Domini Millesimo quingentesimo
vigesimo quinto.

Titulus : Amicis suis Reverendis capituli ecclesiae Albensis
Transilvanae pro nobili Alexandro filio condam Horwath Logoffeth
cboyaronis Transalpinensis. Introductoria et Statutoria.

(Originale. Orszagos Leveltar, Budapest. Dl. 2998Q.)

99.

Lcmbcrg, 4. Maii 1525.
Otto de Chodecz palatinus Russiae senatui civitatis Besztercze.

10 Rogat, ut litterarum suarum ostcnsor matrcm ct coniugcm duorum

boiaronum Moldavorum, quac apud cos iuvamen invenerunt, tutc ad
suos dominos Poloniam comitari possit.

Otta de Chodecz palatinus Russiae generalis et Haliciensis,
Colomiensis, Snyatinensisque capitaneus. Famatis dominis pro-

i">consulo et consulibus caeterisque praefectis quibuscumque titulis

fuerint insigniti civitatis Bistricensis. Amicis grate nobis dilectis.

Famati domini, credimus non esse incognitum lamentabilem

casumGavrylonisVistiernik^etCostyeMoldavitarum^qui metu sui

voivodae desperantes de sua salute ad Vestras Fidelitates ex

2" Moldavia in Bystriczam cum uxoribus et matribus suis aufugerunt.
Deinde relictis u[xori]bus suis et matribus, sese in regnum domini
nostri clementis[simi] contulerunt, susceptique sunt per Sacram
Regiam Maiestatem pro servis, habentque super equos servitium,
cuius rei nos testimonium damus his nostris scriptis. Nolentes

^itaque sic manere separati ab uxoribus suis, hos exhibitores prae-
sentium mittunt ad Vestras Fidelitates cum hisce nostris scriptis,
quae nos, habito respectu ipsorum eventui, grato dedimus animo ;
affectamusque Vestras Fidelitates, amicos et vicinos nostros
dilectos, ut uxor Gavrylonis Vistiernik, mater Costye et uxor

30 Georgii Dvornyka, quae illic in Bistricza hodie sunt, cum exhibi-
toribus praesentium ire permittantur. Non extat enim illis securi-
tas manendi apud Vestras Fidelitates et periculum magnum illis
imminet in itinere ; nam via a civitate Bistricza tendit usque sub
arcem voivodae Chychow vocatam, ibidemque distinguuntur

?5 duae viae : una in regnum domini nostri clementissimi et alia
in terras voivodae Moldaviensis, facere dignentur Vestrae Fideli-

1 In originali : Vystielnyk.

136 No. ioo [i. Dec. 1525

tates id opus misericordiae super hos miseros homines, quod uxores
ipsorum per id periculosum iter, ubi illis non extat securitas, con-
ducantur. Nos in similibus vel maioribus morem gerere studebimus.
Datum Leopoli, feria quinta die festi Sancti Floriani. Anno
Domini Millesimo quingentesimo vigesimo quinto. In testimonium 5
huius rei nostrum sigillum est subimpressum.

(L. S.)
(Originale. Archivum comitatusBeszterczenaszod, Besztercze. No. 820.)

100.

Deva, 1. Decembris 1525. 10

Joannes Szapolyai vaivoda Ladislao Szalkai archiepiscopo.

Vaivodae Moldaviae V alachiaeque inter se dissident. Commora-
tio viduae filiaeque Neagoe Basarab vaivodae Valachiae Cibinii.
Szapolyai vaivodas pacare studet.

Reverendissime domine et amice nobis honorandissime. Post 15
salutem et nostram ipsius commendationem.

Ouod ad Dominationem Vestram Reverendissimam saepius
scribimus, quam ad Maiestatem Regiam 1 , dominum nostrum
gratiosissimum, eidemque negotia nostra detegere soiemus, Domi-
nationem Vestram Reverendissimam rogamus, dignetur nobisc»
ignoscere, quoniam nos ipsi bene intelligimus Dominationem
Vestram Reverendissimam nobis magnum esse nuntium, sed
causa est, quia scimus ex consilio Maiestatis Suae multa in lucem
devenire. Si igitur et haec quoque res, de quibus nunc Domina-
tioni Vestrae Reverendissimae scribimus, communiter in consilium 25
deduceretur et sic publicaretur, possent regnis Maiestatis Suae
periculum afferre, Maiestas itaque Sua communicet cum illis
Suae Maiestatis consiliariis, quibus Dominationi V rae Reverendissi-
mae videbuntur.

Quae et quales dissensiones inter Moldavum et Transal-no
pinensem waivodas sunt ortae et qualiter contra sese parabant
exercitum, superioribus diebus Maiestati Suae rescripsisse recor-
damur. Nunc autem, prout intelligimus, quidam waivodae filius 2
elevaverat se ex Moldavia et comparaverat quasi duo milia
hominum, qui cum Transalpinum et ad Barylla 3 pervenisset 3:.

1 Ludovicus II. (15 16 — 1526.) 2 Forsan Vladislav III. (1523 — 1525.)
3 Braila. -

i. Dec. 1525] No. 100 137

officialis Radwl waivodae 4 illos profligavit, ipse quoque filius
waivodae in aqua periisse dicitur. 5 Captivi quoque nonnulli
ad Radwl waivodam fuerunt ducti, quos, prout intelligimus, ex quo
in una sunt fide, cedere nolens waivodae Moldavo remittere vult.
5 Spes enim bonae pacis speraretur, nam waivodae alter ad alterum
speciales miserunt oratores. Sed haec, qualiter fieri queat, non
intelligimus, quia Radwl waivoda misit ad nos hominem suum,
medio cuius nuntiavit nobis uxorem suam 6 morbo appoplexiae
correptam et percussam fore et ipsam in tantum devenisse, ut

ic nulla spes in vita sua existat. Ex quo autem antea quoque fratres
et consanguinei dominae relictae condam Bazarab waivodae locuti
fuerant Radwl waivodae, quoduceret sibi in uxorem filiam ipsius
relictae Bazarab, tamen prius nunquam id facere voluisset: attamen
nunc duabus ex causis ad hoc negotium accessit, quia in uxoris

15 vita desperat et nulla est spes et aliud, quia boiarones Transalpinen-
ses ferme omnes sunt fratres et consanguinei dominae relictae
condam Bazarab 7 et praecipue Perwulestii et illi boiarones omnes
ad Portam Caesaream miserant ad consanguineos ibi existentes,
hoc est ad Ibraim bassam et ad alium similiter Muzthapha bassam,

20 qui ipsi, Radwl intimassent, quod si filiam 8 relictae Bazarab 9 sibi
in uxorem non duceret, de regno suo penitus expelleretur, et quod
non curet de Moldavo, quia caesar ipsi Radwl quattuor zanchacos
assignasset, quod quandocunque ipsos vocaret, omnibus eorum
viribus et apparatibus ipsi aderunt et rogat nos per nuntium suum,

25 ut ipsam dominam Bazarabne 10 immitteremus in regnum suum,
quia adeo firmissimo iuramento et manuum suarum scriptis alter
alteri, hoc est Radwl relictae Bazarab et ipsa similiter ipsi Radwl
promiserunt, quod aliter hoc negotium non fiet. Cui tale dedimus
responsum, quod Maiestas Sua Regia intellexerat illam discordiam

30 inter Moldavum et ipsum, et quod Maiestas Sua tanquam bonus
princeps semper, quae pro bono et commodo regnorum suorum et
consequens ipsius etiam Transalpini curam gessit. Nam cum
intellexisset waivodam Moldavum et ipsum gentes contra se
armare, constituerat Maiestas Sua ipsam puellam una cum matre

35 manere Cibinii et quod ibidem ipsi Cibinienses curam eorundem
gerant tamdiu, donec Maiestas Sua rem inter ipsos waivodas

4 Banul Parvul. 5 Fine huius annii525. 6 Filia vornici Vlaicu.

7 Hic et inferius : Bozorab. 8 Ruxanda, filia secunda vaivodae Neagoe

Basarab. 9 Despina, quae post mortem coniugis sui se in Transylva-

40 niam transtulit. 10 Hic, sicut paulo inferius scriptor epistolae idiomate

Hungarico Bazarabne scribit et nominat dominam Bazarab.

138 No. 100 [1. Dec. 1525

componere potuisset. Quod autem curam ipsius dominae Maiestas
Sua ad nos non confidit, non est alia causa, nisi quod voluit Maiestas
Sua, quod nos simus mediator inter ipsos waivodas pro componenda
pace. Ideo non esset nostrae facultatis negotium hoc, ex quo Maies-
tas Sua non ad nos, sed ad Cibinienses id confidit et sic consuluimus, &
ut pro hac re ad Maiestatem Suam mittat.

Domine Reverendissime, prout nuntius nobis iste dicit,
sub firmissimo iuramento cum Bazarabne et cum consanguineis
suis iam hoc negotium conclusum est, alter etiam Maiestatem
Suam ad nuptias invitavit ; u quid itaque nos simus facturi, 10
ignoramus et si etiam sciremus, non praesumeremus quicquam
in hoc negotio facere absque Suae Maiestatis informatione. Ideo
Maiestas Sua Serenissima dignetur negotio providere. Interim
tamen scripsimus domino Gerendi, 12 qui et alias, prout ex litteris
Maiestatis Suae accepimus, informationem habet, ut nomineis.
Maiestatis Suae Cibiniensibus committat, ut provideant, ne mulier
se surripiat, interea vero et nos ipsis itidem committemus.

Iste Transalpinus vel est nimis avidus huius negotii, vel quod
quaerit occassionem recedendi a Maiestate Sua. Itaque pro Deo
rogamus Dominationem Vestram Reverendissimam, si nuntius2&
ipsius Radwl waivodae iverit ad Maiestatem Regiam, ne subita sibi
detur relatio, nisi prius Poynar 13 possit bene victualibus muniri.
Hactenus tamen nullus obolus castellano castri ipsius est datus, nisi
nostris hucusque conservavimus ; quid autem in futurum de illo
castro sequitur, ignoramus. In reliquo autem Dominationem 25
Vestram Reverendissimam felicissimam valere optamus.

Ex Dewa, feria sexta proxima post festum beati Andreae
apostoli. Anno 1525.

Johannes comes et
wayvoda Manu propria. 3&

Intitulatio : Reverendissimo domino Ladislao archiepiscopo Stri-
goniensi, primati regni Hungariae, legato nato ac supremo Regiae
Maiestatis cancellario, dignissimo dominp et amico nobis honoran-
dissimo.

(Originale. Orszagos Leveltar, Budapest. Dl. 24226. Edidit «Torte- 35
nelmi Tar» 1906. pag. 365 — 367.)

11 Dies pro nuptiis fuit determinatus ad 14. Januarii 1526. 12 Nicolaus
Gerendi. 13 Castrum Poenari in valle fluvii Arges situm, vicinum viae, quae
in Transylvaniam ducit.

30. Martii 1526] No. 101 139

101.

Buda, 30. Martii 1526.
Ludovicus II. rex Hungariae capitulo ecclesiae Albensis Transylvanae.

Mandatum statutorium pro parte boiaronum Banul Parvul et
5 Vistierul Neagoe de medietate oppidi Algyogy, eisdem novae dona-
tionis titulo data.

Ludovicus Dei gratia rex Hungariae et Bohemiae etc. Fideli-
bus nostris capitulo ecclesiae Albensis Transsilvanae. Salutem
et gratiam. Quum nos considerantes fidelitatem et servitia ndelium

10 nostrorum Egregiorum boiaronum Penvol bani et Nagoe Wyzther,
quae ipsi sacrae primum huius regni nostri Hungariae coronae
et demum Maiestati nostrae exhibuerunt, medietatem oppidi
Aldyod cum suis pertinentiis universis quocunque nomine voci-
tatis, ad eandem medietatem oppidi in comitatu Hwnyadiensi

15 in partibus Transsilvanis existentis, de iure et ab antiquo
spectantibus et pertinere debentibus, sub suis veris et antiquis
limitibus existentibus, in cuius medietatis ac pertinentiarum
illius dominio iidem boiarones a certis annis perstitissent et nunc
quoque, ut perhibetur, essent, novae nostrae donationis titulo

20 eisdem boiaronibus ipsorumque heredibus et posteris universis,
vigore aliarum litterarum nostrarum donationalium superinde
confectarum dederimus, donaverimus et contulerimus, veli-
musque eosdem per nostrum et vestrum homines in domi-
nium dictae medietatis praefati oppidi legitime facere introduci.

25 Super quo Fidelitati Vestrae mandamus harum serie firmiter,
quatenus vestrum mittatis hominem pro testimonio fide dig-
num, quo praesente Nicolaus de Bwythor . . . aliis absentibus homo
noster ad facies praescripti oppidi Aldyod, consequenterque
dictae medietatis praefatorum boiaronum ibidem habitae . . .

so introducat praefatos boiarones in dominium eiusdem statuatque
eandem medietatem eisdem . . . si non fuerit contradictum. Contra-
dictores vero, si qui fuerint, evocet eosdem contra ipsos boiaro-
nes wayvodae nostri Transsilvani in praesentiam ad termi-
num competenten rationem contradictionis eorum redditu-

35 ros ; etc.

Datum Budae, feria sexta proxima ante festum Pascae.
Anno Domini Millesimo quingentesimo vigesimo sexto, regnorum
vero nostrorum undecimo.

140 No. 102 [6. Apr. 1526

Titulus : Fidelibus nostris capitulo ecclesiae Albensis Trans-
silvanae pro fidelibus nostris boiaronibus, Egregiis Perwol bano et
Nagoe Wyzther. Introductoria, statutoria.

(Originale. Orszagos Leveltar, Budapest. Dl. 30569.)

23. Maii Exequutio facta est feria quarta proxima post festum Pente-

costes, nullo contradictore apparente. 5

102.

Hdrldu, 6. Aprilis 1526.
Stephanus IV. vaivoda Moldaviae senatui civitatis Besztercze.

Rem cuiusdam subditi sui eorum iustitiae commendat.

Stephanus Vaivoda, Dei gratia dominus regni Moldaviae. 10
Prudentes et circumspecti domini, vicini et amici dilecti. Refert
et exponit nobis Adrianus de Moldovabanya, 1 homo et subditus
noster, quomodo pridem causa negociandi ivisset versus vos et
inibi pro uno homine et colono 2 huius regni nostri Johanne 3 vocato
unius equi furato fideiussor extitisset et diem terminumque pro 15
aequitate illius equi sibi infixisse. Dies autem, ut ipse dicit praeteriit,
quia ibi applicuisse non potuit, de quo autem Johannes equum emit,
est et nunc prope servitor noster et ore fatetur, equum Johanni
vendidisse et ideo, si quis habet cum illo servitore nostro quid
agere, veniat istuc et omnem sibi iustitiam administrabimus. 20
Propterea rogamus Dominationes Vestras, quatenus Dominationes
Vestrae huic Adriano pacem et tranquillitatem, gratia contem-
plationis nostrae dimittant et velint ipsum liberum habere. Quin
autem fecerint a subditis vestris, in decuplo recuperare faciemus.

Datum Baloviae feria sexta in octava Pascae. Anno Jesu25
Christi et salutis Millesimo quingentesimo vigesimo sexto.

Intitulatio : Prudentibus et circumspectis dominis, iudici et
iuratis Bistriciensibus, vicinis et amicis nobis dilectis.

(Originale. Archivum comitatus Beszterczenaszod, Besztercze. No. 874.)

1 Baia. 2 In originali : homini et coloni. 3 Johanni. 30

9. Junii 1526] No. 103 141

103.

[Gyulafehervdr, 9. Junii 1526. ]
Capitulum ecclesiae Albensis Transylvanae pro parte Radul vaivodae.

Relatoria statutionis oppidorum Alvincz et Borberek in co-
f,mitatu Albensi existentium pro parte Radul vaivodae Valachiae
factae.

Capitulum ecclesiae Albensis Transylvanae. Omnibus Christi
fidelibus praesentibus et futuris praesens scriptum inspecturis.
Salutem in omnium largitore . . . Ad universorum notitiam harum

10 serie volumus pervenire, quod nos litteras Ser mi principis . . .
Ludovici Dei gratia regis Hungariae . . . introductorias et statu-
torias nobis praeceptorie loquentes et directas summa cum reve-
rentia recepimus in haec verba : Ludovicus etc. 1 Nos igitur man-
datis eiusdem Ser mi domini nostri regis fideliter obedire cupientes

i^unacum praefato Ladislao de Hozywthelek homine suo regio
nostrum hominem videlicet honorabilem magistrum Gregorium
seu custodem ac rectorem altaris Sacratissimi Corporis Christi in
hac ecclesia nostra Albensi praedicta fundati ad praemissam
introductionem et statutionem suo modo fideliter peragendam

20 nostro pro testimonio fide dignum duximus destinandum. Oui
tandem exinde adnos reversi concorditer retulerunt nobis eo modo,
quomodo ipsi feria quarta proxima post festum Pentecostes noviter ,, Maii
praeteritum ad facies praescriptorum oppidorum Alwyncz et
Borberek vocatorum in dicto comitatu Albensi existentium habi-

25 torum, vicinis et commetaneis eorundem universis . . . inibi legi-
time convocatis et praesentibus, accedentibus, idem homo regius
dicto nostro testimoniopraesente introduxissetpraefatumRadwlvai-
vodam ipsiusque haeredes et posteros universos in dominium eorun-
dem statuissetque eadem oppida eidem simulcum cunctis praediis,

f ° villis, arcibus aliisque suis utilitatibus et pertinentiis quibuslibet
praemissae donationis titulo ipsi incumbentibus perpetuo possi-
denda, nullo penitus contradictore ; etc. In cuius rei memoriam
firmitatemque perpetuam praesentes litteras privilegiales pendentis
et authentici sigilli nostri munimine roboratas dicto Radwl vai-

35 vodae suisque heredibus et posteritatibus universis iurium suorum
uberiorem ad cautelam duximus concedendas communi iustitia

1 Mandatum hoc regis non est insertum.

142 No. 104 [15. Julii 1526

et aequitate suadente. Datum decimo octavo die diei introductionis
et statutionis praenotatae. Anno Domini suprascripto. 2

(Conceptus capitularis. Orszagos Leveltar, Budapest. Dl. 29408.)

104.

Sutschawa, ij. Julii 1526. 5

Senatus civitatis Sutschawa senatui civitatis Besztercze.

Debita concivi suo a quodam Besztercziensi persolvi petit.

Unseren frintlichen Gruess wisset zu vor ein 1 ehrsamer und
weiser nomhoftiger Herr, der Richter mit sampt den ehrsamen
wohlweisen, nomhoftigen Herren des ganzen Roth. Wir thun 10
Eueren Herrschaften Kundt, wie dass vor unseren vollkhimlichen
Roth ist khumen unser Mitwohner mit Nomen Waskan und
geklagt, wie ihm auf ein Zeit in seinem Haus sei ein Rosz verstohlen
w r orden und er dasselbig Rosz gefunden in euerem Land und
getedigt hat vor euerem vollkhimlichem Roth in der Zeit, do Hern-,
Gabrihel Richter ist gewest und Herr Gabrihel mit sampt den
weisen Herren ihm das Recht zugesprochen haben das Rosz ihm
zu peczolen von 12 fl. Ungaricales ; solich obgemelte Geldt Herr
Gabrihel auf sich genummen hat zu peczolen dem obgemelten
Waskan, dass er den klogt, dass ihm pis auf die Stundt khen Peczo-20

2 Statutio haec poni potest anno 1526, quia Saxones contradixerunt
illi hoc praenotato anno. Caeterum de his bonis in «Transsilvania» Josephi
Benko (vol. II. pag. 160.) haec inveniuntur : Ad episcopium Albense pertinet
castellum quoque Alvinczense, cuius bona dudum erant duo oppida : Alvincz
et Borberek cum possessionibus Tartaria, Karna, Rakoto et Borsomezo, 25
quae ante tempora Ludovici II. regis Hungariae, inter terras Saxonibus
regiis excisas et iura regalia habebantur ; sed Saxonibus (quod ea loca ho-
stibus maxime obviaet exercituum variorum quasi viae essent) alio demigran-
tibus, consuetudine continua invaluit, ut per principes privatis subinde
conferrentur. Prima collatio facta est Raduho vaivodae Transalpino, circa 30
annumi526, cuistatimperuniversitatemSaxonumseptemsediumexearatione
fuit contradictum, quod coUatio haec per male informatum principem acci-
disset in detrimentum iurium regalium, ut docent contradictionales capituh
Albensis de anno 1526. Verum conatus Saxonum eventu frustrari debuit,
propter mutationem status pubhci et secessum a regno Hungariae : nam 35
separati dein principes, etiam iura quaevis regalia licite donarunt. Quocirca
per varias collationes haec quoque bona anno 1532 etc. inciderant in manus
variorum privatorum.

1 In originali : An.

i. Jan. 1527J No. 105 143

len nicht geschehen ist, sunder er spricht, dass er auf ein Zeit von
Herr Wolffgang hat gevvandt gelunnen vor 800 denaros, nocher Rest
plieben ist 400 denari, so anderst dem Herrn Wolffgang peczolt ist
worden. So pit wir Euer Herrschaft, als unsere Frindt und Noch-
5 per, ihr unseren Mann recht woldt helfen, dass ihm Peczolung
geschehundwerd geben Zeiger dieses Brief.so es den nicht geschiecht
und nicht Frybel habt, deren er genueg aufgetagt ist worden.
Seit Gott pefolchen.

Datum auf der Socza in die Divisio Apostolorum. Anno 1526.

10 Janusch Groff mit sampt seinen Geschwornen Biirgeren

auf der Czocza.

Intitulatio : Dem Ehrbehren, nomhoftigen, wohlweisen Herren,
Herr dem Richter mit sampt seinen nomhoftigen Herren in der Kinig-
lichen Stadt Neszen, unseren gueten Diener zukum[me] der Brief.

15 (Originale. Archivum comitatus Beszterczenaszod, Besztercze. No. 897.)

105.

Esztergom, 1. Januarii 152J.
Joannes I. rex Hungariae Petro Perenyi et sociis.

Nova donatio certarum possessionum in comitatu Hunyadiensi
20 existentium pro parte Joannis Szaldnczy, secretarii Radal vaivodae
Valachiae.

Nos Joannes Dei gratia rex Hungariae, Dalmatiae, Croatiae
etc. Fidelibus nostris Spectabili et Magnifico Petro de Peren, comiti
perpetuo comitatus Abaujvariensis, waivodae nostro Transsilva-

25 nensi etc.

Noveritis, quod nos consideratis fidelibus servitiis fidelis
nostri Egregii Joannis Zalanchy de Zentthamas, secretarii fidelis
nostri Spectabilis et Magnifici Radwl waivodae nostri Trans-
alpinensis, quae idem Joannes in variis legationibus et rebus regni

30 nostri saepius ab ipso domino suo ad nos veniens et cum mandatis
nostris rediens nobis et sacri huius regni nostri coronae cum omni
fidelitatis constantia exhibuit et exhibet, totales directas quartas
partes et portiones possessionarias nobilis dominae Annae filiae
quondam Joannis [Bhar] de Lapug, sponsae videlicet ipsius

35 Zalanchy in possessionibus superiore et inferiore Lapug, Hathar,
Ohaba, They et Finthoag vocatis, in comitatu Hunyadiensi, in
partibus praedicti castri nostri Dewa existentibus habitas, ad

144 No. 106 — 107 [19. Febr. 1527

eandem iure hereditario, ut dicitur, devolutas, ab omnibus servi-
tiis, taxis et oneribus quibuslibet . . . eximimus et nobilitamus
ipsisque Joanni Zalanchy et suae spronsae . . . novae nostrae dona-
tionis titulo^dedimus ac curiae nobilitari eiusdemZalanchyin oppido
Jofew, in dicto comitatu Hunyadiensi existentis habitae applica- 5
vimus ; etc.

Datum Strigonii in festo Circumcisionis Domini. Anno
eiusdem 1527.

(Originale. Archivum comitatus Alsofeher, Nagyenyed. Codex authen-
ticorum Kemenyianorum vol. IV. No. 13.) 10

106.

Praha, ig. Febmarii 152^.
Ferdinandus I. rex Hungariae Petro Rares vaivodae Moldaviae.

Litterae credentiales nuntio suo ad vaivodam misso datae.

Illustrissime sincere dilecte. Commisimus nobili fideli nobisi5
dilecto Laurentio Misschillinger nonnulla vobis exponenda, sicut
latius ab eo coram accipietis. Quae cum ex mente et voluntate
nostra veniant, vos hortamur plurimum, ut eidem Laurentio in
his, quae referet non solum fidem indubiam praestare, sed etiam
vos super eisdem ita exhibere velitis, sicut in vos plene confidimus. 20
Et vicissim erga vos omni gratia nostra recognoscemus.

Datum Pragae, die 19. Februarii 1527. etc.

(Conceptus. Staatsarchiv, Wien. Hungarica.)

107.

Praha, 24. Februarii 152^. 25

Ferdinandus I. rex Hungariae Petro Rares vaivodae Moldaviae.

Salutat sedem regiam ascendentem.Rogat, ne Joannem Szapolyai,
vaivodam Transylvaniac, adiuvet, qui contra omnia iura et contra-
ctus pemiciem Hungariae molitur, sed in eo confidat, ad eumque
iegatos mittat, quomodo adversus Turcam et ad bonum Hungariae 30
communiter agere debeant.

1 Prima donatio harum possessionum a rege Ludovico II. facta fuit
23. Junii 1526 Budae ; «Tortenelmi Tar:; 1907 pag. 108.

24. Febr. 1527] No. 107 145

Spectabilis Magnifice sincere dilecte. Salutem et promptum
gratificandi affectum. 1

Intelleximus, quod comes Georgius de Zapolia, qui prius in
Moldavia wayvoda fuerat, 2 nuper mortem obiit diemque suam
5 clausit extremam, et in locum ipsius V ram Magnificentiam pro
wayvoda Moldaviae elegerunt. 3 Et cum enim semper pronum sin-
cerum et integrum erga nos animum libere ac benigniter tulistis,
illius apud nos fame atque ipsa experientia hucusque constitisse,
ex hoc pro gratioso beneplacito singularique gaudio vestra electio

10 nobis venit. Inde nos omne bonum cum summa fiducia in V ram
Magnificentiam procul omni dubio locamus et ponimus quin etiam
V ra Magnificentia erga nos per sese benevolum exhibebit atque
ostendet, et cum ad nos ac dilectissimam conthoralem nostram 4
regnum Hungariae ex naturali et legitimo iure hereditario etiam

15 per contractus et concordias inter regnum Hungariae et inclytam
domum Austriae initas factas et roboratas conclusasque pervenit ;
ad hoc V rae Magnificentiae ex singulari, quam erga V ram Magni-
ficentiam habemus fiducia indicamus et exponimus, quod way-
voda Transsylvaniensis 5 in hoc regnum Hungariae contra omnium

20 ac singularium contractuum, concordiarum, statutorum, privile-
giorum, consuetudinum iura cum summa iniuria sese et adhuc
perseverantem intrusit et is inde regnum Hungariae in maxima
pericula et detrimenta ducit, ac per ipsum illi emergunt. Voluimus
propterea hoc anno, quod praedictus wayvoda Transsylvaniensis

25 una cum V ra Magnificentia practicas et concordias ineundas
facere ac V ram Magnificentiam cum suo malo et iniurioso proposito
atque sua actione ad suam partem allicere praesumat, sed huius
rei ex rationibus superius per nos allegatis, quod V ra Magnificentia
illi ne quicquam assentiet favebitque, plane confidimus ; propterea

30 nos V ram Magnificentiam enixe rogamus et hortamur, quod V' 1
Magnificentia una cum praenominato wayvoda Transsylvaniensi
nullam causam practicum seu quodcumque negotium, quod ad-
versus nos nostraeque conthoralis amantissimae regnique Hungariae
esset, suscipere velit, sed potius V ra Magnificentia sese ab omnibus

85 suis practicis abdicabit atque alienum praebebit et nostris partibus,
et nobis, uti naturali et electo Hungariae regi adhaerebit, quemad-
modum illius generosae fiduciae, quaminMagnificentiam V ram firmiter

1 Secundum conceptum sonabat : Salutem, benevolentiam ac gratiam
nostram regiam et omne bonum. 2 Hoc non est verum et credibile.

40 3 Fuit electus medio mensis Januarii, post mortem patris sui, Stephani IV.
4 Anna regina. 5 Joannes Szapolyai. 6 Carolus V.

Fontes Rerum Transylvanicarum IV. IO

146 No. 108 [21. Mai 1527

ponimus, hoc fieri minime dubitemus. Petimus etiam a vobis, ut
V ra Magnificentia immediate et absque omni mora secretam et
callidam personam ad nos curiamque nostram mittere velit, quod
nos cum illa persona vel oratore vestro in magnis, arduis ac fideli-
bus negotiis agere habemus, quo commodius Turcae, tanquam 5
naturali christian?.e fidei hosti, una cum Sacrae Rornanae et catho-
licae Caesareae Maiestatis domini ac fratris nostri colendissimi 6 et
cum Sacri Romani imperii auxilio resistere ac regnum Hungariae
defendere, tueri et recuperare possemus, et is generosam nostram
voluntatem sentiet experieturque. Et hoc ni V rae Magnificentiae 10
ac posteris vestris in futurum pro bono nunquam obliviscemur,
sed amicabiliter compensamus. Mittimus etiam cum praesentibus
mandatum, quod nos in regno Hungariae publicavimus, ex quo
etiam V ra Magnificentia nostram iurisdictionem atque rei causas
planius intelligere et exactius dignoscere poterit, et hoc V ram Magni-i^
ficentiam scivisse voluimus.

Datum harum litterarum ex regia civitate Praga, 24. die
mensis Februarii, anni 27 scriptum et positum fuit.

Indorsatio : Wayvodae Moldaviae.

(Conceptus. Staatsarchiv, Wien. Hungarica, fasc 3.) 20

108.

Schweidnitz, 21. Maii 152J.
Ferdinandus L rex Hungariae Petro Rares vaivodae Moldaviae.

Per reducem legatum certior factus de eius fidelitate, eum adiu-
turum se promittit. 25

Illustrissime sincere dilecte.

Ex relatione, quam apud nos nuntius et commissarius vester
fecit, accepimus, quo animo et affectione nos prosequamini, grati-
ficandique promptitudinem, quam idem nuntius nobis nomine
vestro exposuit, quod equidem grato clementique suscepimusgo
animo, vobisque propterea magnas et habemus, et agimus gratias,
nihil plane dubitantes, immo nobis potius persuadentes, quod in
hac animi erga nos vestri sinceritate constantiaque quoque persistere
nostrasque res et iura digne fovere et tueri debeatis ; unde nos
quoque amplissimam occasionem accipere poterimus vos et vestros 35
gratia favoreque nostro complectendi ac in solita sua erga nos
fide et .affectione ab omni adversariorum impetitione immunem

i8. Junii 1527] No. 109 — 110 147

et illaesum conservancli, ita quod manifesto colligi possit nos
oflicioso animo vestro pari et maiori quoque, dum dabitur occasio,
gratitudine respondere voluisse ; sicut ille idem nuntius vester,
quem nunc ad vos remisimus, latius referet, cuius verbis nostro
nomine fidem indubiam praestare vosque deinceps ita exhibere
velitis, sicut clementer in vos confidimus, quod vicissim erga vos
accumulate compensabimus.

Datum in Sweidnicio, 21. Maii 1527. Regnorum nostrorum I.

(Conceptus. Staatsarchiv, Wien. Hungarica.)

10 109.

Wien, 18. Junii 1527.
Ferdinandus I. rex Hungariae Petro Rares vaivodae Moldaviae.

Litterae credentiales pro -parte Georgii Reichersdorfjer ad ewn
missi.

15 Illustrissime sincere dilecte. Salutem.

Proficiscitur in praesentiarum ad vos fidelis nobis dilectus
Georgius Reicherstorffer, secretarius noster, cui nonnulla commi-
simus nostro nomine vobis referenda, sicut ab eo coram intelligetis.
Ouae cum ex mente et voluntate nostra veniant, vos hortamur

-20 plurimum, ut eidem Georgio in his, quae referet, nostri contempla-
tione fidem indubiam praestare eumque, quatenus opus fuerit
eo, quo opus fuerit, conduci ac litteris salvi securique transitus
et conductus provideri facere velit, sicut in vos gratiose confidimus
et vicissim erga vos gratia clementiaque nostra recognoscemus.

25 Datum Viennae, 18. Junii 1527. Regnorum nostrorum primo.

(Conceptus. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit : Archiv des
Vereines fiir siebenbiirgische Landeskunde vol. 26. pag. 259.)

110.

Wien, 18. Junii 1527.
30 Ferdinandus I. rex Hungariae Petro Rares vaivodae Moldaviae.

Litterae credentiales pro parte Stephani Clyntschytz ad eum missi.

Illustrissime sincere dilecte.

Confert se ad vos fidelis nobis dilectus Stephanus Clyntschytz
commissarius noster, cui commisimus nonnulla nostro nomine

148 No. iii [23. Junii 1527

vobis tam circa defensionem regni nostri Hungariae, quam expul-
sionem ab eo communis fidei nostrae hostis exponenda, sicut ab
eo coram accipietis. Quae cum ex mente et voluntate nostra veniant
vos hortamur enixe.ut eidem Stephano in his, quae referet non solum
fidem indubiam praestare, sed etiam vos super eisdem ita exhibere
velitis, sicut in vos plane confidimus, quod erga vos vicissim
omni gratia favoreque nostro compensabimus.

Datum Viennae, 18. Junii 1527. Regnorum nostrorum primo.

(Conceptus. Staatsarchiv, Wien. Hungarica.)

111. 10

Wien, 23. Junii 152/.
Ferdinandus I. rex Hungariae Joanni Habardanecz.

Benevolum animum pro imperatore Russorum, Ivan, promittit
et rogat, ne fines derelinquat, neque concedat Turcas cum Transylvanis
aut Siculis uniri, Valachos vero ad vaivodam Scepusiensem, spem i&
unicam in illis ponentem, ad corroborandum regnum intrare sinat.

Referes igitur eidem Johanni Chaar 1 nostram in eum gratiam
et favorem, qua eum prae caeteris complectimur nosque illi non
indignari, sed in eum omnino confidere, quod suos quoque bene
diriget et custodiet, ne aliis incommodent ipsumque nostro nomine 20
te vice horteris, ut in hac sua in nos fide, observantia et constantia,
ut optime coepit, permaneat. Et quia nos expeditionem Hungaricam
nunc instruimus, non aliter, quam causa iustitiae et aequitatis, et
in prosecutionem iuris nostri, quod tam divino, quam humano iure
ac alias multiplici nomine versus Hungariae regnum habemus, ac 25
pro defensione eiusdem contra internos turbatores, et denique
orthodoxae fidei nostrae hostes expellendos nobisque non dis-
pliceret, ut cum gentibus suis nunc in occursum nostrum veniret ;
sed, quia nos ad infestandum et aggrediendum hostes hac parte
satis instructi simus, et ne si forte Turci, Transilvanienses, Siculi 30
et Valachi a parte altera nos quoque invadere vellent, exercitum
nostrum dividere cogamur, nobis pro rebus cum nostris, tum is suis
expedire magis visum est, ut ipse inpraesentiarum in dicta parte
maneat et unacum manu militum suorum in confinibus Turcorum
singulari cura diligentiaque advertat, ne quid sinistri contra nos s&

1 Nenada, dictus «Homo niger» vaivoda Rascianorum.

5. Oct. 1527] No. 112 149

aut nostros attentatur; Transilvanienses, item Siculos et Valachos,
si forte in nos insurgere vellent, domi retineat et compescat, aliosque
rebelles ad obedientiam nostram redigat, donec rebus utrinque
feliciter gestis nostrum exercitum suo adiungere gratoque colloquio
5 frui possimus. Nam nemini dubium est comitem Scepusiensem om-
nem suam spem atque fiduciam in Turcos, Transilvanienses, Sicu-
los et Valachos collocasse, quorum opera et auxilio nos a pio
iustoque proposito nostro avertere conatur.

(Conceptus. Staatsarchiv, Wien. «Tortenelmi Tar» 1885. pag. 513 — 514-)

LO

112.

Buda, 5. Octobris 1527.
Ferdinandus I. rex Hungariae Petro Rares vaivodae Moldaviae.

Descriptio cladis exercitus Joannis Szapolyai apud Tokaj,
qui ipse profugus, Christophorus Frangepan vero prope Varasd
15 necatus est.

Spectabilis et Magnifice fidelis dilecte.

Significamus vobis Johannem comitem Scepusiensem quon-
dam waivodam Transsylvaniensem die 27. mensis Septembris
proxime elapsi sub diluculum vel paulo prius cum nostris apud

20 oppidum Tokaj proelium commisisse, in quo cum exercitus noster
valida manu resisteret adeo, quod hostes e castris in fugam versi
fuerint complures waivodae milites, inter quos non ultimi nominis
Maria Lucas, duoque capitanei Poloni interierunt. 1 Cum itaque
diesceret, universa equitum nostrorum levis armaturae cohors

25 ad speculationem et praesidia montium collocanda missa, quibus
plures ex iis, qui a prima pugna aufugerant obviam facti sunt
intercepti. Quo facto nobilis fidelis nobis dilectus Nicolaus comes
de Salm senior capitaneus noster generalis fidelem nostrum
Erkium de Reischach manipulo gregariorum peditum adiuncto

30 ad castra waivodae misit, qui sic praecedens, quos in castris repe-
rit occidit, caeteros in profluentem Tissiam praecipites dedit.
Deinde castrum Tokaj 400 peditibus munitionibus artellaria,
aliisque rebus necessariis provisum reddi petiit, qui spreta dedi-
tione se crebris tormentorum ictibus contra nostros defendere

35 x Cancellatus : Franciscus autem Bodo gravi vulnere laesus . . .

illic remansit.

15°

2\o. 113 [19. Nov. 1527

sunt conati. Sed cum capitaneus noster antedictus cum eodem
Erkio consilium iniret, quonam modo castrum illud subigere vellet,
accidit ignem forte per inadvertentiam nostrorum, qui in tuitio-
nem castri positi fuerant in pulverem tormentarium delati, qui
fomento accepto latius serpere coepit et denique omnes fere in eo &
existentes suffocavit, reliqui a nostris trucidati ; waivoda iis visis
et quam plerique ex suis maxime agrestium colluvies et Poloni,
quos penes [se] habebat, deserta montium locacursupeterent, cum
aliquot equitibus Tissiam ponte transiit, quem subito post se deiici
fecit, quod caeteros transitu prohibuit et in ingruentium militum 10
nostrorum manus detrusit, partim ab eisdem occisos, partim in
Tissiam per praeceps devolutos. Complures item alii periculum
evadere cupientes, commune malum in fluvio sunt experti. Prae-
4 . Oct. terea heri allatum ad nos est nuntium comitem Christophorum de
Frangepanibus, qui magnum exercitum contra nos in regno nostro 15-
Sclavoniae congregaverat a gentibus nostris, quas in eodem regno
habuimus, apud civitatem Warasdinam ictu unius sclopeti periisse,
exercitumque eius esse dissipatum. Quod vos pro gratia et bene-
volentia, qua vos complectimur et potissimum, quod compertis-
simum habeamus vos felicem rerum nostrarum successum ex2&
animo desiderare, illoque non secus atque nos ipsos gaudere latere
noluimus.

Datum Budae, 5. Octobris 1527.

(Conceptus. Staatsarchiv, Wien. Hungarica.)

113. 25

Jasi, ig. Novembris 152J.
Petrus Rares vaivoda Moldaviae Ferdinando I. regi Hungariae.

Littcrae credentiales pro parte Theodosii Logofct nuntii ad
eum missi.

Serenissime princeps et domine Rex noster gratiosissime. 3&
Servitium cum fidelitate. Petrus wayboda, Dei gratia dominus
terrae Moldaviensis.

Egregius Theodorus supremus logofetus, consiliarius intimus
nobis sincere dilectus rediit a Summo imperatore Turcorum, qui
septem f ere mensibus inibi agebatur ; ref ert nobis diversas novi- 35
tates, quas Sacrae Regiae M d domino nostro gratiosissimo per hos
nobiles,Simonem hostiarium et Johannem Literatum Rutenum,

19- Nov. 1527] No. 113 151

familiares et exhibitores praesentium scilicet nostros, declarare
curavimus. Rogamus itaque Ser mam M tem dominum nostrum cle-
mentissimum, quatenus ipsa Regia Maiestas praedictos familiares
nostros pie et clementer exaudire et relationem in [fidem] nostrum

5 praestare dignetur, quum autem ipsi diverterint statim speciales
oratores nostros ad Ser mam M lem mittemus. Demum autem Deus
Optimas Maximus Ser mam M Um dominum nostrum clementissi-
mum diu in desiderium, una cum fortunio prosperet et fe-
licitet.

10 Datum in Yas, ipso die Beatae Elisabeth viduae. Anno 1527.

Intitulatio : Serenissimo principi et domino, domino Ferdinando
Dei gratia regi Hungariae, Bohemiae, Croatiae, archiduci Austriae et
infanti Hispaniarum. Domino nostro clementissimo.

Aliae litterae.

15 Nostro potentissimo et Excellentissimo domino scire damus,

quod nostri nuntii, quos ad Portam Caesaris Turcarum miseramus
rediere, nobis varios rumores, multiplicem famam et verba attu-
lerunt. Ea, quae nos ad commodum honorem M tls V rae et Excel-
lentissimi principis domini fratris sui Caesaris, Hispaniarum regis

20 pertinere intelleximus, celeriter misimus ad M tcm V ram celeri-
terque eidem significavimus.

Ante omnia, quod Turci nituntur in potestatem et frameam
eorum totam christianitatem diversis insidiis, diversisque ingenii
fallacii tam per terram, quam super aquam subigere, ad quod

25 faciendum Deus ipsos non adiuvet, cum eorum ingeniis bellicis
tam navibus, quam bombardis ubique in terra et super aquam
parati sunt.

Alia quoque significanda M h V' ae potentissimae duximus,
negotium Venetorum pro re certissima Maiestas V ra habeat, quod

30 Maiestas V ra potentissimo ac carissimo fratri suo Caesari, Hispa-
niarum regi nuntiet, quod Veneti cum Turcis mutuum habent
consilium et mutuam intelligentiam, et de omnibus negotiis chri-
stianorum Veneti Turcos certiores reddunt, christiani maiores
proditores, maiores homicidas Venetis nusquam habent ; quic-

85 quid damni, oppressionis et molestiae hactenus christianitas accepit,
id totum per Venetos accidit.

Cladem, quam insula Rhodi, Nandoralba et regnum Hunga-
riae a Turcis accepit, consilio et opera Venetorum factam esse certo
scimus.

152

No. 114 [24. Nov. 1527

Vidente nuntio nostro Caesar Turcarum mille canthar sal-
nitri Venetis dedit, quae omnia propterea M C1 V rae significavimus,
ut Maiestas V ra de his Caesaream quoque M tem potentissimum et
carissimum suum fratrem reddere vellet certiorem, ut Maiestas
Sua Caesarea auxilio Dei posset se et christianitatem ab insidiis 5
Venetorum tueri et defendere.

Insuper Veneti perpetuum habent oratorem apud Turcam,
medio cuius ipsi Turco omnia christianitatis negotia significare
solent.

Oratoris nomen est Baylos, 1 qui plusquam tres annos apud 10
Turcam oratoris agit officium.

Inter tres praecipuos consiliarios Turcarum is Baylos Venetus
est quartus et continuus, qui magno a Turco afficitur honore et
cum inducitur ad Portam et cum educitur, per propriumque
equum Caesaris vehitur. 13

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica.)

114

Lwow, 24. Novembris 152J.

Franciscus de Frangepanibus et Stephanus Broderics Sirmiensis Fer-

dinando I. regi Hungariae. 20

Nuntia ex Moldavia de clade Turcarum et futura invasione.

Marsalcus regni Poloniae fuit his diebus apud nos. Rediit
ex Moldavia, quo eum Maiestas Regia miserat. Is nobis narravit
se cum in Moldavia esset, pro certo intellexisse copias Caesaris
Turcarum, quas contra Sophii et contra Georgianos miserat L^-25
hominum millia bis esse profiigatas, duce Ibraim bassa ; parare
tamen Caesarem in annum proximum maximam expeditionem.
Nescitur contra quem, putatur ab aliquibus contra Hungariam.
Quod non est vero absimile.

Ex Leopoli, 24. Novembris 1527. 30

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica.)

1 Hoc non est nomen, sed titulus nuntiorum senatus Veneti Constan-
tantinopoli degentium.

-•

Nov. 1527] No. 115 153

115.

/ Wien, fine Novembris 1527.]
Stephanus Clyntschytz legatus Ferdinando I. regi Hungariae.

Relatio de legatione sua in Valachiam facta.

5 Ser me ac potentissime Rex. Domine Clementissime.

Posteaquam Regia Maiestas V ri me tanquam nuntium et
commissarium suum ad IH mum principem dominum Radul Wala-
chiae waivodam destinavit, per longa temporum spatia, licet
maxima difficultate, et per certas astutias coram ipso solo et clam,

10 ne waivodae et Turcae nuntii et exploratores, qui frequentes apud
eum semper istud persentiscerent, in oppido suo Tergowischtze,
quanto citius potui comparui, et exhibitis litteris credentialibus
singulos articulos Regiae M tls V rae instructionis oretenus pro-
posui, nominatim de salutatione, exhibitione, benevolentia et

15 gratia Regiae M' 1S V rae erga ipsum waivodam, et deploratione
lamentabili interitus felicis recordationis Ludovici regis Hungariae
et Boemiae etc. Ouos omnes articulos benevole et debita cum
reverentia audivit et percepit ; porro super duobus principalibus,
in quibus Regia Maiestas V ra petit : Primum, ut adeptione regni

20 Hungariae partes Regiae M" s V rae agere et fovere velit etc. Deinde,
ut nuntios aut mandatarios suos legitimo mandato suo suffultos
ad Regiam M tem V ram mittat ; respondit : Si Regia Maiestas V ra
in tempore et ante coronationem waivodae Transsilvaniae 1 me ad
ipsum misisset, potuisset quidem multum pro Regia M te V ra

-25 profecisse, adeoque, ut iam dictus waivoda nequaquam regno
huic se ad coronandum intromisisset, et licet etiam nunc, si quid
posset pro Regia M te V ra nihil non libenter tentaret, tamen, quum,
waivoda ille in regno Hungariae et electus, et coronatus, ipse vero
Hungaris et ei tanquam regi eorum confoederatus sit, non videat,

30 neque apud se inveniat, quo pacto Regiae M" V rae petitioni pro
nunc satisfacere possit ; similiter, quum Turcis sit tributarius, opor-
tere se quanto magis possit continere et quiescere, neque ad illam
vel ad aliam partem declinare. Nam adeo in medio inimicorum sit
constitutus, ut si vel minimum tale ab eo animadverteretur, e

35 vestigio dominii sui esset finis et de sede sua expelleretur.

Et inter caetera dicebat omnino praesumendum esset, quod
Regia Maiestas V ra cum praefato waivoda proelium committere

1 Coronatio Joannis Szapolyai fuit 11. Novembris 1526.

i 54 No. 115 [Nov. 1527

debebit vel sine bello regno illi Hungariae praeesse illudque acqui-
rere possit, inquit ipse, fortasse ab omnibus possessionibus suis
profligari possit. Ad quod responsionem ex me ipso dedi et iurando
ei fidem feci, quod Regia Maiestas V ra per potentiam suam ipsum
in quacumque causa privatus fuerit, Regia Maiestas V ra 5
effectualiter restituet ; quod sibi valde placuit et iussit, ut Regiae
M» y rae hoc de se dicere deberem, quod quamprimum Maiestas
V ra bellum contra Turcas motura et Hungariam ingressura esset,
me cum legitimo mandato suo iterum ad se mitteret, ut eum de
Regiae M tls V rae adventum certificarem. Quo facto, statim seseio
adcingere et ita ostendere velit, ut Regiae M tls V rae et totius
christianae reipublicae commodum vivifice cognoscere deberet.
Et tum, inquit, tu mihi tam optatus nuntius venias, et tanta
munera a me accipies, ut rex tuus ea miraturus sit, quamquam vero
adiecit, si vacuus ad ipsum venierem aut eum deciperem dicendo : 15.
Regiam M 16 ™ V ram venire, quod non fieret tam me et quotquot
Germanos comprehenderet morte punire vellet.

In summa Ser me Rex, persensi mirum ardorem et cupi-
ditatem in hoc homine et tota Walachia, immo etiam Servia, Bul-
garia et Bosna esse, ut a faucibus crudelissimorum Turcarum tyran- 20
nidis liberentur. Nihil enim aliud apud eos auditur, quam maximae
querimoniae de angustiis, tribulationibus et immanissima Turca-
rum tyrannide, proinde venienti Regiae M b V rae iurare ausim,
omnes certatim et obviis, quod aiunt, ulnis occursuros. Haec
Regiae M u V rae referenda habui, cui me humillime et obsequiose 25
commendo.

Eandem Regiae M tis V rae

humillimus servitor

Stephanus Clyntschytz mpr.

Regia Maiestas V ra bene perpendat animum et intentionem 30
istius waivodae, quod audivi a nonnullis fide dignis et honestis non
minimis personis, Regiae M ti V rae multa faventibus in Transsilvania,
istum waivodam habere animum labentem, cui pauca fides (quam
vis nitet) adhibenda sit. Habet etiam filium unum a latere sibi
natum, qui nunc inservit et nutritur in curia Caesaris Turcarum35
et ille deberet succedi, post mortem patris in dominium Transal-
pinense vel Walachiae.

(Autographum. Staatsarchiv, Wien. Hungarica.)

3. Dec. 1527] No. 116 155

116.

Piotrkow, 3. Decembris 1527.
Oratores vaivodac Moldaviae Sigismundo I. regi Poloniae.

Summa legationis voievodae Valachiae coram Sigismundo

s rege dictae.

Hi legati venerant ad regem ad conventum Petrcoviensem
in fine anni 1527, ut foedus cum eis pactum, quod initio eiusdem
anni Cracoviae minori sigillo vicecancellariatus regni obsignatum erat,
denuo iterum sigillo magno cancellariatus una cum sigillis consili-

10 ariorum et procerum regni consignaretur. Quod concessum eis fuit.

Causa autem haec erat, quod litterae Valachici huius foederis

initio minori sigillo signatae fuerunt, quia Christopherus Ssidlo-

vicius cancellarius maior aberat tum a regno, missus in legatione in

Boemiam ad coronationem regis Ferdinandi. 1

15 Oratores voievodae Moldaviensis auditi sunt in Pyothrkow

feria III. ante festum Sanctae Barbarae virginis in fine anni 1527. 5 . Dec.

Commemorarunt tenorem prioris suae legationis, quam
Cracoviae habuerunt de sublimatione voievodae et domini sui ad
sedem paternam, quod illam Maiestas Regia gratam habuerit et

20 pacem ac foedus perpetuum cum suo voievoda inierit litterisque
et iuramento suo confirmaverit. Quia vero litterae eiusdem foederis
et pacis sunt obsignatae tantum sigillo minori M tls Suae, rogarunt,
ut eaedem ipsae litterae maiori sigillo M fis Suae et sigillis domi-
norum archiepiscoporum, episcoporum, palatinorum et omnium

25 consiliariorum regni obsignarentur eademque foedera hic palam
adhuc iuramento M tis Suae confirmarentur.

Retulerunt, quendam hominem, qui se asserebat esse voie-
vodam terrae Moldaviensis, qui educatus est apud Turcos, venisse
in potestatem domini sui voievodae et praemium ambitionis suae

30 recepisse.

Retulerunt, quam grave sit illis et onerosum solvere tributum
Turco, quod omni anno augetur ; rogarunt, ut Maiestas Regia
iuvaret aliqua pecuniae summa dominum suum voievodam, quo
solvere possit hoc ipsum tributum, quandoquidem thesauri omnes

3santiquorum voievodarum sint distracti per Stephanum, voievo-
dam defunctum ; ipse vero offert se servire M ta Suae et regno eius
non solum gentibus, sed etiam persona et capite suo contra quos-
cunque hostes.

1 Celebrata fuerat mense Decerabri 1526.

156 No. 117 [23. Jan. 1528

Ut nuntii sui permittantur ire ad Moscoviam pro comparan-
dis sobellis et aliis pellibus et similiter dentibus [piscium] quibus
indiget ad solvendum tributum Turco.

Petierunt, ut dominus suus voievoda possit emere plumbum in
regno ad tegendam ecclesiam a se aedificatam et, ut hoc ipsum plum- 5
bum dimittatur educi libere absque solutione cuiuscunque thelonei.

De duce Visnyowski 2 et thesauro ad eum deportato cum
sorore olim Bohdani 3 voievodae restituendo.

De Petro voievoda, qui est in regno [Poloniae], ut nares ei
praeciderentur. 10

Posthac honiec 4 retulit : nuntium voievodae praedicti ex
Turcia rediisse, qui tota aestate illic mansit imperatoremque Tur-
corum, ait, se instruere contra christianitatem. Praeterea Caesa-
rem Precopensem ab eodem imperatore Turcorum postulasse, mitti
sibi CCC Janiczeros cum pixidibus manualibus ad expugnanda 15
castra M tls Regiae et eundem imperatorem Turcorum id fecisse
et ipsos Janiczeros misisse, et proinde admonuit, ut Maiestas Sua
faceret bonam provisionem in castris suis, quae habet in finibus
regni et magni ducatus Lithuaniae.

Postulavit postremo idem honiec, ut Maiestas Regia mittat 20
ad dominum suum voievodam aliquem hominem fidum et discre-
tum, per quem vellet significare omnia, quae praefatus nuntius
eius ex Turcia rediens illi narravit.

Ad propositionem hanc Regia Maiestas resftondit : foedus se
obsignaturum, sed pecunias dare non posse propter continua bella, 25
quibus thesaurus exhauritur ; praeterea solebant reges Poloniae
tum palatinos Valachiae iuvare, quando illis erant subiecti ; nunc
autem alia est rerum species.

(Acta Tomiciana vol. X. pag. 10 — 11.)

117. 30

Istambol, 23. Januarii 1328.
Hieronymus Laski palatinus Siradiensis Joanni regi Hungariae.

Nuntiat se viagno exercitu ad auxilium properare, secum
ducens etiam filium Radul vaivodae.

Ego hinc quinta die discedam . . . ego etiam non veniam 35
solus, ducam mecum ad minus octo milia bonorum equitum

2 Recte : Fedor Michalowicz Wiszniewiecki. 3 Xomen sororis

incertum. - 4 Honiec, goniec =■= Courrier zu Pferde, reitender Bote.

i 4 . Febr. 1528] No. 118 157

solutorum pro sex mensibus, quos tenere poterit Maiestas V ra
quamdiu voluerit. Imperator in propria persona ibit et praemittat
Ibraim bassam cum Janzaris ; ego autem veniam in Transilvaniam
cum sandzaco Nicopolensi et cum filio Radul voievodae, quem cum
smagna difficultate eliberavi ex curia ista.

Datum Constantinopoli, 23. Januarii. Anno Domini 1528.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica.)

118.

Hdrlau, 14. Februarii 1528.
10 Petrus Rares vaivoda Moldaviae Thomae Szalahazi episcopo Agriensi.

Cum et ipse totus regi Ferdinando deditus sit, eum ad fidem
cohortatur, ne Joanni Szapolyai, hosti christianorum adhaereat.

Petrus Waivoda. Dei gratia dominus terrae Moldaviensis.
Reverendissime domine frater et amice charissime.

15 Non dubitamus iam dudum intellexisse et audivisse V ram

R. Dominationem, praedecessores nostros, waivodas Moldavos,
qualiter praedecessoribus regibus Hungariae primum, et Sacrae
coronae demum, qualia fidelia obsequia promittendo praestiterunt.
Nos autem Ser mo principi et domino huic regi Ferdinando Hungariae

20 etc. itidem pollicemur et promittimus, quod in diebus vitae nostrae
semper et assidue in omni hora et momento dierum iussibus suis
obtemperare et capiescere, integra fidelitate et stabili obsequio
volumus, laboramus Deo iuvante, ut erga ipsam in nullis rebus
nostris cespitemus et nullo pacto coactione aliorum ab eo separa-

23 bimur. Et ita R dam Do. V ram rogamus, velit et ipsa, vestigia nostra
in hos consequi et probamus non decipiemini, sicuti nos tres illas
nationes Transsilvanienses factione illius Johannis Zapoliensis
ad Ser mum dominum Ferdinandum regem Hungariae diversis
minis contraximus et eorum nullus haesitat, quin ipsam iam

so amittat et in partem alterius declinet, quoniam Johannem de
Zapolia communem inimicum et hostem totius christianitatis
nostrum iisdem viribus nostris iunctis pepullifecimus. Rogamus
et nihilominus adhortamur V ram R. Dominationem, veluti fratrem
et amicum charissimum, quatenus Ser mae M", domino nostro,

35 utrinque clementissimo vehementissima diligentia et disolertia
fideliter servire debeat, ne ab ipsa in partem externam inclinet ;
si id autem fecerit, non excadet de fiscella nostrae fraternitatis,
quia ipsa scilicet Sua Maiestas est verus haeres et iuristramite

158 No. 119 [23. Febr. 1528

in coronationem contractus. Nosque et fidelitatem nostram, vicis-
sim quoque vobiscum una, apud Ser mum dominum Ferdinandum
regem commendatam et habitam habeat : hunc igitur Egregium
Paulum Literatum, servitorem bonum Suae M tls pariter apud
ipsam, intuitu fraternitatis commendatum habeat nostri. Tandem 5
Deus omnipotens sit vobiscum.

Datum Baloviae, ipso Valentini Martiris. A. Jesu Christi 1528.

Intitulatio : Reverendissimo domino Thomae Dei gratia episcopo
Agriensi, supremo cancellario regio, fratri et amico charissimo.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica.) 10

119.

Bucuresti, 23. Februarii 1528.
Radul vaivoda Valachiae senatui civitatis Brasso.

Monet eos, ut in urbe sui subditi libere res emere possint, quae
ad victum necessariae sunt, secus aggressionem, devastationem agrorum ir >
et Joannem regem timeant.

Post salutem nostri commendationem. Prudentes et circum-
specti domini, fratres et amici vicinique nostri dilecti.

Nos admiramur et satis admirari non possumus, 1 qua de causa
tenetis 2 invidiam et estis ira commoti super nos et super regnum^o
nostrum Transalpinum 3 et colonos 4 nostros non jposjsunt victualia
pauca libere comparare, 5 nec emere in civitate Regiae M tIS , nec in
medio Vestrarum Dominationum, nec in foro?

Rationem istam non possumus intelligere, quae 6 ratio iniuriae
sit inter nos. Tamen homines atque 7 coloni, 8 atque 9 negotiatores 25
Regiae M bs sunt liberi in regno nostro ambitare cum 10 omni pace
et libertate, nobisque hominem nostrum continuistis et unum fide-
lem servitorem nostrum in regno nostro decolastis per terram
nostram. Sciatis et credatis certius ad fidem et fidem et ad fidem
meam Deo debitam, quod si negotium istud non 11 desolabitur et 30
non videbitur, habeo 12 multa agere propter mortem ipsius, ullo
modo per totum significare per litteras et per praesentium exhibi-
torem atque 13 servitorem nostrum : qualiter et multotiens
significavi, quod teneant Dominationes V rae bonam vicinitatem

1 In originali : posimus. 2 tenent. 3 Trassalpinum. 4 colones. 35

5 comperare. 6 qua. 7 adque. 8 colones. 9 adque. 10 com. 1X negotia
ista nonne. l2 habio. 13 adque.

24. Febr. 1528] Xo. 120 159

erga nos et regnum nostrum, ut whantur victualia, videlicet
triticum et alia victualia, quae sunt necesse colonis 14 nostris, et
aperiantur viae versus regnum nostrum ; spero, ut melius erit
concordia inter nos, quam frictio 15 instare inter nos et regnum

5 nostrum. Igitur saepius et saepissime scripsi et intimavi, quod
volo facere multa mala : igne, combustione et aliorum multorum
verborum, sed non feci, et iam sum in ea intentione, quod mala
non agerem, nec facerem aliquam devastationem in regno Regiae
Maiestatis. Sed si video, quod eam malam conditionem et inten-

10 tionem non desolabitis et nunc viam non deliberabitis, ut coloni
nostri 16 emant victualia, per Deum et per Deum, et per Deum
sanctum, quod iuro per litteras nostras, ut 17 sitis dispositi et
parati ad conflictionem, 18 quod adhuc vivet Johannes rex et iam
intravit ad Budam, rectissime credatis, et imperator Turcorum

15 veniet ei in adiutorium, et ipsum non desolabit. Igitur provideatis,
quod melius estis facturi. De quibus omnem relationem aspecta-
mus etc.

Datum ex Bucoresth, in vigilia Sancti Matthiae Apostoli.
Anno gratiae 1528.

20 Radul Dei gratia 19 vayvoda

et dominus verus Transalpinensis.

Intitnlatio : Prudentibus et circumspectis iudici, caeteris duode-
cim 20 iuratis civibus consulibus Brassoviensibus etc. Amicis et vicinis
nostris dilectis.

25 (Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit : Archiv des Verei-

nes fiir siebenbiirgische Landeskunde vol. 26. pag. 260 — 262.)

120.

Bucuresti, 24. Februarii 1528.
Radul vaivoda Valachiae senatui civitatis Nagyszeben.

30 Hostem suum, Sigismandum Szdsz, nullo modo inter se patien-

dum, sed aut interficiendum, aut extradandum esse. Cibaria vendenda
emendaque concedant, secus ultionem sumpturum se promittit, etiam
cum rege Joanne, qui iam Budam intravit.

Prudentes et circumspecti domini, amici et vicini nobis
25 sincere dilecti. Salutem.

14 colonibus. 15 vricio. 16 colones nostros. 17 utt. 1S conflitio-
nem. 19 gratiae. 20 duodecem.

160 No. 120 [24. Febr. 1528

Saepius et saepissime notum feci et clarissime intimavi,
ut carae amicitiae ac bonae vicinitatis, ut hostem nostrum in
medio vestrum nutrire ac tenere non debetis, videlicet Sigismundum
Szasz, hostem nostrum naturalem, nosque satis admirari non pos-
sumus, 1 quo 2 pactu aut quali 3 conditione tenetis in medio vestrum. 5
Venitque ista 4 hora homo noster et nobis revelavit, quod et modo
venit quidam vilissimus latro et sese initiavit, ut ipse esset quidam 5
filius domini vaivodae nosque admiramur, ut, si in medio vestrum
aut [in] confinibus Dominationum Vestrarum 6 est, qua de causa
nobis non 7 intimetis aut unum talem latronem non decollatis, aut ad 10
regnum nostrum Transalpinum non mittetis : non propter aliud,
nisi causae bonae vicinitatis et amicitiae. Quare rogamus et horta-
mur 8 Dominationes Vestras, ut, si in scitu Dominationum Vestra-
rum 9 est, ut nobis per praesentium videlicet ostensorem atque 10
servitorem nostrum nobis mittere rogamus, non ea 11 causa, quod 1»
nobis aut regno nostro 12 noceret, sed qua de causa ipse sese explo-
rat, ut esset filius vaivodae. Attamen maximam fiduciam in vos
semper habui : a paucis autem temporibus nescimus, quae frictio 13
stet inter nos, tamen neque fruges, neque alia nutrialia ad regnum
nostrum Transalpinum deliberare, neque mittere vultis : tamen ex 2»
regno nostro die nocteque coloni 14 atque 15 negotiatores ambulant
libere et pacifice in latum et longum regni nostri. Si tali 16 conditione
male estis versus nos aut 17 regnum nostrum, ex tunc et nos in
paucis omnem curam gerere studebimus ; quia certe, certe et certius
credatis, quod vivet adhuc Johannes rex Hungariae et est iam inas
Buda, nosque insimul cum 18 ipso oportet mori aut regnum vestrum
devastabiturum et comburiturum per naturales inimicos Turcos.
Igitur provideant Dominationes Vestrae, quod melius sit facturi,
vos faciatis, quod plura vice scribere non volumus. 19 Si autem in
ea aliqua vos perveniet frictio, 20 remota 21 fiat de anima nostra, 30
et hoc credatis ad fidem nostram Deo debitam, quod si videbimus
aliquod responsum bonum nos die nocteque laborare studebimus,
ut ipsos paganos Turcosque retinere solemus. Reliquum autem
spero, ut habeo in medio civium quendam hominem nostrum, et
nescimus bene, qualis est, qui tenet praefatum latronem, qui 22 ss
sese nominat filium 23 domini [vaivodae] esse : ne forte sperat ipse

1 In originali : possimus. 2 qua. 3 quale. 4 hiista. 5 Quida.
6 Dominationibus Vestrorum. ' no. 8 ortamur. 9 vestrorum. 10 adque.
11 eo. 12 regni nostri. 13 qua uricio. 14 colones. 15 adque. 16 tale.
17 aud. " 18 com. 19 volimus. 2o uricio. 2l remote. 22 quis. 23 filius. 40

Febr. 1528] No. 121 161

civis, ut nobis aliquid nocebit aut regno nostro ; 24 spero, ut nocebit

sibi 25 ipsi et veniet tempus, ut se ipsum inpoenitebit : Dominus nobis

dedit et Dominus nobis abstulit. Reliquum feliciter valere optamus.

Datum ex Bucoresth, in die Mathiae 26 Apostoli. Anno gra-

5 tiae 1528.

Radul Dei gratia 27 vaivoda
et dominus heres verusque Transalpiniensis.

Intitulatio : Prudentibus et circumspectis iudici regio et caeteris
duodecim 28 iuratis civibus, consulibus Cibiniensibus etc. Amicis et vicinis
10 nostris dilectis.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit: Archiv des Vereines
fiir siebenburgische Landeskunde vol. 26. pag. 262 — 263.)

121.

[Piotrkow, fine Februarii 1528.]
15 Sigismundi I. regis Poloniae instructio pro Stanislao de Chodecz.

Legatio a Sigismundo rege Poloniae, ad Petrum, voievodam
Valachiae, data Stanislao de Chodecz, marsalco regni Poloniae.

Post dictam salutem et favorem regium excuset in primis
tardum adventum suum dominus orator et dicat : Quod quamvis

20 Maiestas Regia dudum designaverit me oratorem ad Tuam Domina-
tionem, non potuit tamen me hactenus a se dimittere propter non-
nulla negotia sua et regni sui, a quibus noluit me abesse, praesertim
vero propter tractatus, quos fecit Maiestas Sua per oratores suos
in Olomuncz, cupiens sistere bellum inter Ser mos Hungariae et

25 Bohemiae reges et eos ad concordiam reducere. Si igitur tardius

venerim ad Tuam Dominationem, quam ipsa sperabat, non negli-

gentiae M tls Suae aut meae, sed gravibus negotiis, propter quae

discedere a M te Sua hactenus non potui, id ascribat et boni consulat.

Deinde dicat dominus orator ad hunc sensum : Regia Maiestas

30 cum primum ex oratore et litteris Dominationis Tuae certior facta
fuisset, Dominationem Tuam in sede patris et maiorum eius col-
locatam esse, ei ex animo gratulata est eamque dignitatem et
dominium favet Dominationi V" e , quoniam eam spem de Domi-
natione V ra concepit, quod se in hoc dominio amice et sinceriter

85 erga Suam M tem regnumque et subditos eius geret, ita, ut bonum
vicinum decet.

24 regni nostri. 25 seseipso. 26 Mathei. 2 " gratiae. 23 duodecem.

Fontes Rerum Trcnsylvanicarum IV. 1 1

162 No. 121 [Febr. 152»

Cum praeterea eadem Regia Maiestas ex insignibus oratori-
bus Dominationis V r;e accepisset eam cupere, ut foedera et inscrip-
tiones, quae inter reges et regnum Poloniae et voievodas atque
terram Moldaviae antiquitus observata et facta erant, renovarentur
et confirmarentur, tametsi Stephanus voievoda, adolescens nuper 5
mortuus eadem foedera et inscriptiones non curabat, easque pro
maiori parte violabat, Suaeque Regiae M" et subditis eius hostem
pene apertum se declarabat, multis iniuriis et clandestinis incursio-
nibus subditos M tls Suae afficiebat, in ditione quoque sua nil
aliud, nisi crudelitatem et caedes in suos exercebat, quod Domina- 10
tioni V lie optime constat ; nihilominus tamen Sua Maiestas, ut
princeps christianus, pro bono rei christianae talia foedera et
inscriptiones renovavit atque confirmavit, me quoque huc ad
Dominationem V rcm misit, eam adhortatum, ut similiter talia
fcedera et inscriptiones renovet, iureque iurando suo et litteris 15
sigillo suo et boiaronum suorum obsignatis coram me confirmet.

Insuper Sua Maiestas animadvertens vires et potentiam
infidelium magnam esse, nihilque eos aliud moliri, quam, ut chris-
tianitatem circumvenirent et opprimerent, considerans quoque,
quam magnum momentum sit, si Dominatio Tua in tuendis et 20
defendendis ab infidelibus finibus et subiectis cum M te Sua unum
et idem velit atque senserit eosdemque amicos et eosdem hostes
cum eadem Regia M te habuerit, tametsi hoc ipsum in foederibus
et in inscriptionibus sufficienter expressum sit ; tamen mandavit
mihi Sua Maiestas Regia super hac re diligentius et exquisitius 25
seorsum et speciatim cum Dominatione Tua agere, postulatque a
Dominatione Tua et eam hortatur, ut si quando Tartari in ditionem
Suae M tIS incursionem facere velint, Dominatio Tua velit ei cum
gentibus suis auxilium praestare, vicissim vero Sua Maiestas, si
quando Dominationem Tuam aut dominium eius ab eisdem Tartaris 3»
infestari contigerit, mittet etiam ei auxilium ex gentibus suis.

Et quoniam Sua Maiestas Regia Tartaros in campis paratos
esse, tam ex significatione Dominationis Tuae, quam etiam a
speculatoribus suis certo scit, ideo praefecto copiarum suarum,
quas in terris Russiae habet, iam mandavit, ut, si iidem Tartaris^
in terram Dominationis V rae incurrerint, mox idem dominus
praefectus cum omnibus copiis Dominationi V rae in auxilium
praesto adsit.

Idem, Maiestas Sua a V ra Dominatione cupit, ut, si eosdem
Tartaros in regnum M tls Suae vires suas convertere constiterit, «>
Dominatio V ra etiam cum suis copiis et gentibus Suae M tls adsit,

Febr. 1528] No. 121 163

ut ita coniunctis viribus facilior esset defensio et de hostibus
victoria.

Ouod oratores Dominationis V rae commemoraverunt terram
Moldaviensem plus iusto gravatam esse atque exhaustam tributo
5 Turcorum imperatori debito, petieruntque Dominationem V ram
in hoc sublevari, asseverantes, praedecessores M tls Regiae prae-
decessoribus Dominationis V rae id factitare solitos : quantum ad
hoc negotium attinet, scire dignetur Dominatio V ra M tem Suam
magnis nunc in regno et dominiis suis difficultatibus et impendiis

10 esse gravatam, et si unquam M t,s Suae praedecessores Dominatio-
nis Tuae praedecessoribus indulgebant, nunc maxima mutatio
in his rebus facta est et longo aliter res omnes se habent ac se tunc
habebant, attamen Sua Maiestas hoc negotium subsidii ferendi
differt ad proximum regni sui generalem conventum, in quo cum

15 omnibus consiliariis regni sui super ea re deliberatione et consulta-
tione habita certius responsum Tuae Dominationi dabit.

Retulerunt etiam oratores Dominationis Tuae, eam Turco-
rum imperatori nomine tributi etiam pelles pretiosas pendere
solere, utpote sabellos et hermelinos vel albulas, et ob eam rem

20 liberum transitum hominibus et nuntiis Dominationis V rae ad
Moscoviam postulabant. Super qua re Sua Maiestas Regia taliter
respondit : se videlicet cum duce Moscorum nondum in gratiam
rediisse, nec secum adhuc firmam et perfectam amicitiam habere,
et propterea non convenire Suae M ti , ut ad eum vel terram eius

25 per terras et dominia sua alicui externo transitum concedere
deberet ; tamen eam deliberationem suspendit Sua Maiestas ad
adventum suum in magnum ducatum Lithuaniae. Quo cum
feliciter pervenerit, consultabit super ea re cum senatoribus Lith-
uaniae et quidquid cum dignitate et sine detrimento rerum suarum

30 facere poterit, Sua Maiestas, illic constituet, et, ut constituerit,
faciet Dominationem Tuam certiorem. Interea temporis, si talibus
pellibus vel aliis similibus rebus Dominationi Tuae opus fuerit,
facile eas venales reperiet idque in copia in regno suo Poloniae aut
magno ducatu Lithuaniae. Poterit orator, dominus marsalcus,

85 legationem istam iuxta exigentiam temporis et iuxta arbitrium suum
dividere et partem eius palam et publice, partem secreto et priva-
tim referre. Id quod arbitrio suo et solertiae temporisque qualitati
permittitur.

Quod si quae mentio ingeretur de supellectili et thesauris,

4oquos dux Visnievecensis olim cum uxore sua, filia 1 voievodae

1 Recte : soror vaivodae Bogdan.

164 No. 122 [Martii 1528

Moldaviae acceperat, respondebit dominus orator, causam hanc
quoque ad adventum Suae M tls in magnum ducatum Lithuaniae
reiectam. Cum enim Sua Maiestas illuc venerit et dominus voie-
voda Moldaviae nuntium suum illuc miserit, non negliget cum
duce Visnievecensi iustitiam debitam facere. 5

De iniuriis, violentiis ac rapinis ex Moldavia subditis Regiae
M tls iam pridem illatis, si opportunitas temporis adfuerit, poterit
expostulare orator et tractare.

Etiam de quatuor villis in Pokucie interceptis poterit agere,
si aptam ad hoc occasionem viderit. 10

Haec et caetera idem dominus orator pro sua prudentia ita
extendet et moderabitur, prout res, tempus et dignitas M tls Regiae
postulabit.

(Acta Tomiciana vol. X. pag. 113 — 115.)

122.

Szdszsebes [initio Martii 1528.]
Petrus Perenyi vaivoda Transylvanus Radulio vaivodae Valachiae.

Se a rege Ferdinando vaivodam Transylvaniae nominatum esse
rejert, qui ab ordinibus Hungariae, Croatiae et Transyivaniae in regem
electus et coranatus est. Ne cedat rumoribus falsis, sed in fidem regis 20
Ferdinandi redeat. Secus propensum se ei futurum esse rcsque in
litteris ad Cibinienses datis ordinandas promittit.

Spectabilis ac Magnifice domine, frater et amice vicineque
nobis honorandissime. Post salutem, fraternitatem, amicitiam
bonaeque vicinitatis commendationem. i5

In praesentiarum hoc V rae Spectabili et Magnificae Domi-
nationi scribere possumus, quod nos ex benigna domini nostri
gratiosissimi voluntate, ut puta Ser mi domini Ferdinandi, Dei
gratia regis Hungariae et Bohemiae etc. ac principis Hispaniarum,
archiducis Austriae, Stiriae, Carniolae ducisque Slesiae ac Moraviae3
et Sacri Romani imperii locumtenentis generalis etc. ad huius
regni Transsilvaniae dominium et potestatem sumus deputati,
transmissi et delegati, ideo nos erga V ram Spectabilem et Magni-
ficam Dominationem eadem bona fraternitate, benevolentia et
vicinitate nunc quoque fieri et esse volumus, quam primitus, tem- 35
pore scilicet Zapoliensis, dum hoc eodem officiolatu fungeremur, ut
eadem V ra Spectabilis et Magnifica Dominatio recoli poterit, semper
eidem V rae Spectabili et Magnihcae Dominationi commendavimus.

Martii 1528] No. 122 165

Caeterum, prout ex litteris eiusdem ad Cibinienses missis 1
intelligimus, aliqui malivoli aliquid adverso animo V rae Specta-
bili et Magnificae Dominationi seminassent, credat eadem, et
re vera a nobis percipiat, quod praelibatus dominus noster

5 gratiosissimus, Serenissimus scilicet dominus Ferdinandus rex
primum : a toto regno Bohemiae in eodem asserto regno est in
regem electus et coronatus ; de hinc Hungariam veniens, ab omni-
bus proceribus, magnatibus baronibusque, dominis scilicet saecu-
laribus et aliis dominis spiritualibus, episcopis et archiepiscopis

10 ac communiter ab universo regno Hungariae, a maiori usque ad
minimum, et etiam a regnicolis regnorum Sclavoniae, Croatiae
et Transsilvaniae, nullo obstante libere est in regem electus, et
diademate sacro regali coronatus. Idcirco quemadmodum etiam
ex litteris V rae Spectabilis et Magnificae [Dominationis] intelligi-

15 mus, quod aliqui malivoli eidem V rae Spectabili et Magnificae
Dominationi seminassent, ut dominus noster gratiosissimus, Sere-
nissimus scilicet dominus Ferdinandus rex coram praetacto Johanne
Zapoliensi Buda exivisset, et iterato dictus Johannes Zapoliensis
Budae sua sede frueretur et potiretur, huic rei et inanis famae

20 eadem V ra Spectabilis et Magnifica Dominatio fidem ne adhibeat,
quia exercitus domini nostri gratiosissimi, Ser mi scilicet domini
Ferdinandi, regis Hungariae et caetera, ab illo tempore, quo
Hungariam intravit et cum praenarrato Johanne Zapoliensi
alterari adversarique coepit, ne minimam quidem iacturam,

25 aut aliqua incommoda suscepit et passus est, nunc quoque
tantum exercitum tantamque gentem ad persequendum dictum
Johannem transmisit, ut etiam minima pars ad ipsum exter-
minandum sufficeret. Quare rogamus eandem V ram Spectabilem
et Magnificam Dominationem, tanquam fratrem et bonum

30 nostrum vicinum, ut rumoribus tam inanis, vilibus et frivolis
ne acquiescat, aut aliquam praebeat fidem, nam praefatus
Johannes Zapoliensis omne suum negotium semper talibus rebus
et inanis rumoribus ad exitum ducere est asuetus et consuevit.
Ideo certo credat V ra Spectabilis et Magnifica Dominatio, quod

35 in brevi tam potestas, quam etiam nomen ipsius exterminabitur
et abolebitur, et non quod Turcorum subsidio opitularetur seu
sublevaretur, sed etiam Turcas caveat de suo principatu et dominio,
non quod ipso aliquis minitetur aut territetur, nam dominus noster
gratiosissimus, Serenissimus scilicet dominus Ferdinandus Turco

40 * Sub dato 24. Februarii 1528 et No. 120.

166 No. 123 [16. Martii 1528

par est potestate, et apparatu bellico praestantior, quam rem
eadem V ra Spectabilis et Magnifica Dominatio a suo legato, nunc
ad eundem dominum nostrum gratiosissimum misso, clarius intel-
ligere poterit. Sed ubi V ra Spectabilis et Magnifica Dominatio ad
Cibinienses ex parte filii cuiusdam vaivodae et frugum ad partes 5
Transalpinos non emissione scribit, nos ut praescripsimus, cum
V ra Spectabili et Magnifica Dominatione omni fraternitate bonaque
vicinitate uti et frui volumus, et omnia negotia in bonum finem
deducere et concludere. Si V ra Spectabilis et Magnifica Dominatio
inprimis domino nostro gratiosissimo, Ser mo videlicet dominoio
Ferdinando, Dei gratia regni Hungariae et Bohemiae etc. omni
fidelitate, post haec vero nobis et huic regno Transsilvaniae bona
fraternitate optimaque vicinitate esse et fieri voluerit ; si vero
eadem huic rei contrarium voluerit, nos tanquam probus et fideiis
servus post dominum nostrum gratiosissimum, prout honor noster 15
exigit, omnia adiacentia et circumstantias huius regni sub officiolatu
et potestate nostra existentes contra quospiam protegere defen-
dereque studebimus et maiora etiam attentare, si qui domino nostro
gratiosissimo reluctaverint nobisque et huic regno bona vicinitate
fieri noluerint aut recusaverint. 20

Ex Zazsebes et caetera.

(Copia coaeva. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit : Archiv des
Vereines fiir siebenbiirgische Landeskunde vol. 26. pag. 264 — 266.)

123.

Buda, 16. Martii 1528. 25

Thomas Szalahazi episcopus Agriensis Ferdinando I. regi Hungariae.

Ordinationes vaivodam Transylvaniae concernentes.

Ad waiwodam Transalpinum expedita responsio est. Item
ad dominum waiwodam Moldavum 1 et alios, uti magis consultum
videbatur exempla litterarum, quae ex Turcia sunt allatae, mitten- 30
tur utrique waiwodae et admonebuntur de his, quae sunt eorum
officia. Duae possessiones aut oppida, quae Transalpinus in Trans-
silvania possidebat : Alwincz et Borberek a Georgio secretario 2
occupata restituentur. Aliis quoque in rebus, quae occurrent video

1 Mendose : Transalpinum. * Idest : Reichersdorffer. 35

2.J. Martii 1528] No. 124 — 125 167

dominorum sedulitatem non defuturam, modo auctoritas, quam
eis V ra Maiestas concessit per aliquos non impediatur.
Budae, die Lunae post Oculi. Anno etc. 1528.
(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica.)

5 124.

Buda, 27. Martii 1528.
Thomas Szalahazi episcopus Agriensis Ferdinando I. regi Hungariae.
Nuntia de rebus a vaivodis Moldaviae Valachiaeque gestis.

Domini consiliarii . . . in Hungaria hostem plane nullum
10 futurum vident. Polonos autem vaivoda Moldavus ita a suppetiis
Joanni Zapoliensi ferendis avertet, si hic nuntius verum narrat,
ut magis id sint curaturi, quomodo se suaque contra Valachos
tueantur, quam, ut alienigenam et exulem adiuvent, tormenta
maiora mittentur propediem etc.
15 Veniet ad M tem V rara Paulus quidam hieme superiori per

vicewaiwodam Transsilvanum ad M tera V rara missus. Fuit apud
waiwodam Moldavum et rediit cum rebus novis M b V rae ,
uti spero non ingratis. Gratulor M d V rae , quod tam fidum habeat
Valachum, ut etiam Hungaros ad fidem M t; V rae tum bonis verbis
20 ac blande allicere, tum minis gravioribus vocare non dubitet.
Budae, die Veneris ante dominicam Judici 1528.
(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica.)

125.

Targoviste, 10. Aprilis 1528.
25 Hieronymus Laski palatinus Ferdinando I. regi Hungariae.

Refert se res regis Joannis ulterius ab anno cordi habuisse,
ideoque nunc exercitu Turcico, Moldavo, Valacho et Tartarorum regem
Ferdinandum eiusque subditos aggressurum. Belli denuntiatio.

Ser 1110 principi et domino, domino Ferdinando, Bohemiae regi

30 ac duci Austriae etc. Hieronymus de Lasco et in Rituani palatinus

Siradiensis etc. Salutem et christianam negotiationem expostulat.

Mos est, Ser™ 6 Rex, et certe laudabilis, ut cum unus alteri

se hostem constituat, ut tunc, prius antequam aliquid hostiliter

fiat, talem suum animum hosti significet ; sed cum ego iam annus

35 est, quodSer" 10 principi et domino, domino Joanni inclytae Hungariae

168 No. 125 [10. Apr. 1528

etc. regi, domino meo clementissimo, me addixerim obsequiis,
cumque in certis negotiis Gallias abivissem, in redituque meo, ecce
undique prope Hungariam omnia armis fremere conspexissem,
miratus, quid hoc sibi vellet et quod Turcicae tyrannidis obliti
propria viscera lanientur, multaque desuper investiganti, exemplar 5
litterarum accepissem, quo marchio Casimirus sub Serenitatis
Tuae nomine bellum inclyto regi ac domino meo adnuntiat, et
non solum domino meo, sed, ut fit, omnibus illi assistentibus, ac
vidissem hanc exilem personam meam eo modo, sicuti et aliorum
bonorum dicti Ser mi domini mei regis servitorum tali adnuntia- 10
tioni inesse, timuique mihi tunc. Nam hoc ipsum in media Bohemia
didici et suffurabam me omni arte ex dominiis Serenitatis Tuae, ac
effeci, ut incolumis ad dominium meum redierim, ubi submoratus
aliquantulum, necessario consilio ad magnum Turcarum imperato-
rem orator discessi ad parandam inter illum ac eundem Ser mum i5
dominum meum pacem atque amicitiam. Nam uno eodemque
tempore, praesertim ob nonnullorum ad Celsitudinem Tuam
ignominiosam defectionem, nequaquam erat tutum cum eodem
ac magno Turcarum dominio bellum agere, principi meo, qui ex
Germania, ubi Maiestas Tua omnes suos habet, qui ex Polonia, 2»
quae neutri Maiestatum Vestrarum adesse statuerat, nullas gentes
ad stipendia sua ducere potuit. Quamobrem, licet mihi iam non
amphus esset opus hisce bellicis ceremoniis, nec esset opus, ut
iterum Serenitati Tuae, cum his se, qui mecum veniunt, hostem
declarem, cui Celsitudo Tua medio marchionis Casimiri in suis25
belli litteris hostilitatem minata, sicuti et aliis est, tamen ex genuina
virtute mea dolendum Tuae Celsitudini signihco novum, quia ego
conductis contractisque gentibus Turcis, Moldavis, Valachis ac
Tartaris, domino meo serviendum venio, ubi me hoc invitum
facere superos ipsos obtestor, cum tamen videam iustitiam Ser mi 30
domini mei regis Amplitudinem Tuam opprimere velle, et quod
bovem in foveam lapsum etiam in die festo evangelium iubeat
extrahere, non excusare me potui, quin facerem, quae iuberer, ut
servitor. Itaque omne id, quod erit per me et gentes hasce actum
contra Serenitatem Tuam ac illius generaliter omnes subditos, et35
etiam contra cunctos Serenitati Tuae quomodocunque assistentes,
erit factum, sicuti ab illo, qui ex superhabundanti virtute, honore-
que consulendo suo hostem se praesentibus illi declaravit, prout
praesentibus declarat . *

1 In defensionem Hieronymi taski, nepotis scilicet sui, Joannes taski 40
archiepiscopus Gnesnensis circiter eodem tempore haec scribit Sigismundo

12. Apr. 1528] No. 126 — 127 169

Datum ex castris ad Targoviszte positis, 10. Aprilis. Anno
Domini 1528.

(Copia coaeva. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit : Stephanus

Katona : Historia critica regum Hungariae stirpis Austriacae vol. XX/i.

5 (Claudiopoli, 1794.) pag. 336 — 338 et Acta Tomiciana vol. X. pag. 186.)

126.

Buda, 12. Aprilis 1528.
Stephanus Pemfflinger provisor Ferdinando I. regi Hungariae.

De gestis Georgii Reichersdorffer cum Radul vaivoda Valachiae
10 suspcctis.

Intelligo etiam, Ser me Rex, ipsum Georgium secretarium

multa nociva perpetrasse cum vaivoda Transalpino, quae forte

possent emergere in futurum detrimentum M tls V rae et regnorum

suorum. Quae illa sint, nescio, quum generaliter mihi scribitur ; etc.

15 Datum Budae in die Paschatis. Anno Domini 1528.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit : Archiv des
Vereines fur siebenbiirgische Landeskunde vol. 26. pag. 269.)

127.

[Bodzanczin, fine Aprilis 1528.J

„ Petrus Tomicki episcopus, vicecancellarius Sigismundo I. regi Poloniae.

Notitiae variae de rebus Moldavicis.

Caeterum non multo ante fuit apud me dominus Joannes

Tanczinski, 1 castellanus Lublinensis, ad imperatorem Turcarum

et palatinum Moldaviae orator profecturus, cui plenam et copio-

25 sam utriusque legationis dedi instructionem. Dedi etiam ei binas

litteras publicae fidei seu salvi conductus, alteras Turcico seu

I. regi Poloniae : Ferendum est, Serenissime Domine, in partem singularis
feUcitatis M tis V rae , quod per eiusdem nepotis mei ingenia fuerit conserva-
tum regnum M tis V rae hac aestate ab infestationibus Turcicis, Tartaricis
80 et Valachicis, quae futura erant, prout sum memor, modernum Valachiae
palatinum per dominum capitaneum Camenecensem M 11 V rae in avisamentum
significasse, quia Turcae facturi erant hac aestate incursionem quandam
maximam non absque Tartaris et ipsis Valachis, qui iussioni Turcicae
parent, in dominia M tis V rae ; etc. (Acta Tomiciana vol. X. pag. 316.)
1 Recte : Teczyriski.

170 No. 128 [1. Maii 1528

Arabico, alteras vero Italico sermone scriptas, quas hic ad me
obsignatas adhuc Iwasko Armenus attulerat. Illarum vero Italica-
rum excipi iussi exemplum, quod nunc M h V rae Ser mae mitto.
In quo, quia sunt quaedam obscure posita, praesertim de oratore
Ser mi regis Joannis, ut a M te V ra Ser ma facilius intelligantur, 5
describi quoque feci interrogatorias quasdam clausulas, quas
Iwasko de variis rebus ab Imbraym bassa et palatino Moldaviae
quaesitus, ex ordine in pugillaribus connotatas hic apud me recita-
vit, easque etiam V rae M fa Ser mae mitto cum praesentibus ; etc.

(Acta Tomiciana vol. X. pag. 219.) 10

128.

Bodzanczin, [1. Maii 1528.]

Petrus Tomicki episcopus, vicecancellarius Joanni Chojenski, archi-
diacono Cracoviensi, praeposito Posnaniensi, secretario regio.

De expeditione negotii Petri Rares vaivodae Moldaviae. 15

Cum ageretur in secreto consilio in fine conventus generalis
regni praeteriti de absolvendis oratoribus et aliis publicis negotiis,
ego nominaveram ad conventum Valachicum dominum Crupski,
castellanum Leopoliensem; 1 quia vero intercesserant postea multae
actiones et curae, quibus eram non leviter districtus, nam in me2o
solum omnis moles publicarum expeditionum erat reiecta, non
potui celerius significare id eidem domino Crupski, quam per eos
cubicularios, qui missi erant ad omnes palatinatus et terras cum
litteris universalibus et decretis generalis conventus scireque
hactenus non valeo, an litterae M ts Regiae, quibus iubebatur ire25
ad conventum Valachicum praedictum, fuerint illi tempore red-
ditae, nec ne. Utcumque autem est factum, quum voievoda Molda-
viensis non possit statuere legem M t! Regiae, ut illa mitteret ad
conventus eos consiliarios, quos ille vellet, facilis esse potest huius
rei excusatio, praesertim cum non hac causa dissuerunt Valachi 30
conventum pro administranda utrinque iustitia designatum, sed
ob intolerabilem apud eos, uti Podolitae scribunt, rerum omnium
penuriam ; etc. Datum in Bodzanczin.

(Acta Tomiciana vol. X. pag. 228.)

1 Ahdreas Krupski. 35

jy. Junii 1528] No. 129 — 130 171

129.

Krakow, iy. Junii 1528.
Martinus de Feustritz Ferdinando I. regi Hungariae.

De invasione Laskii ad bonum Joannis Szapolyai ignominiose
5 finita.

Jeronimus quoque Lasky, ut fama est, aliquot milia Turca-
rum in montanas usque partes Johanni Zapoliano auxilium laturus
secum adduxerat, ubi cum Turcae eum ex regno Hungariae aufu-
gisse intellexerant, difficile illis visum est nostrum auxilio eorum

10 in regnum Hungariae posse restitui, quamobrem Jeronimus Lasky
spe sua frustratus, illic in Moldavia praeter suam voluntatem
manere cogitur, propterea, quod palatinus Balachiae 1 tantam
custodiam in confinibus suae terrae collocavit, ut ipse qua evadere
possit hactenus incertus sit, feruntque palatinum Balachiae, si

isillum comprehenderit illico ad M tem V ram esse missurum. Prae-
terea quattuor antequam Wilnam advenissem diebus, nuntius
palatini Balachiae a rege Poloniae discesserat, quem de expeditione
Turcarum et eorum ex Constantinopoli egressu certiorem fecerat
atque, ut sibi provideret, admonuit, interque potiora sua relata

20 regem Poloniae hortatus est ac rogavit, quatenus M 11 V rae Regiae
assisteret, quandoquidem M tem V ram Regiam tam iustum, poten-
tem et christianum regem evasisse constat, ut christianitas maius
Regia V ra M te contra christianae fidei hostes propugnaculum
spemque maiorem non habeat.

25 Cracoviae, 17. Junii. Anno 1528.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Polonica.)

130.

Buda, 12. Julii 1528.
Locumtenens et consiliarii Ferdinando I. regi Hungariae.

30 Notitiae de possessionibus Moldavicis Csicso, Chilie et Nesther-

alba.

Reverendus dominus Nitriensis 1 misit ad nos litteras [per]
camerarium V rae Maiestatis, quibus mandant, ut litteras et iura sua,

1 Recte : Moldaviae, Petrus Rares.
35 x Stephanus Podmaniczky.

172 No. 131 [17. Julii 1538

quibus praeposituram Demesiensem possideat, illis exhibeat ;
alioquin iuxta mandatum V rae M tls se de illa praepositura velle dispo-
nere. Est haec praepositura Demesiensis per praecessores V rae
M tls reges in compensationem castrorum iilius ecclesiae Rycho et
Biche, quae pro castro Chycho, 1 quod vaivodae Moldaviensi, 2 ne post 5
amissas Kyllye et Neztheralba 3 a corona deficeret, quondam Michaeli
Emreffy erant donata.

Budae, 12. die Julii. Anno Domini 1528.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit : Monumenta eccle-
siasticatemporainnovatae in Hungaria religionis illustrantia vol. I. pag.392.) 10

131.

Buda, iy. Julii 1528.
Locumtenens et consiliarii Ferdinando I. regi Hungariae.

Quale responsum nuntio Moldavico ad se misso dandum sit,
certiores se reddi petunt. 15

Praeterea redierunt his diebus nuntii waiwodae Moldaviae
a M te V ra Ser ma attuleruntque nobis litteras credentionales, sine
sigillo, nomine Celsitudinis V rae Regiae ad dominum ipsorum
cum nuntio mittendas, quod licet ipsi nuntii M tem V ram Ser mam
mandasse constanter afnrmarent et nos vel eo argumento coniicere- 20
mus, quod locus a scribendo nomini nuntii mittendi relictus erat ;
tamen quoniam Maiestas V ra Ser ma nec de responso ipsis nuntiis
waiwodae Moldaviae dato, nec de persona nuntii mittendi, infor-
mationeque illi danda, quicquam ad nos scripsit impraesentiarum
superedendum, et litteras a M te V ra Ser ma expectandas censuimus. 2.>
Quare supplicamus Celsitudini V rae Regiae, dignctur nobis quam-
primum significare et quem mittere, et quam informationem illi
dare debeamus, ac etiam, quod responsum dictis nuntiis waiwodae
Moldaviae dederit ; his enim intellectis commodius negotium pro
voluntate M tis V rae Ser ,rae expedire poterimus. 30

Budae, 17. die Julii. Anno Domini 1528.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica.)

1 Mendose : Tycho. 2 Vaivoda Stephanus. 3 Amissio harum arcium
fuit 1484.

9 Aug. 1528] No. 132—133 173

132.

Buda, 9. Augusti 1528.
Thomas Szalahazi episcopus Agriensis Ferdinando I. regi Hungariae.

Nuntiata oratorum vaivodae Valachiae.

5 Adsunt oratores Transalpini, qui negant Habardanecz adhuc

vel auditum vel absolutum, quamvis magnificentissime exceptus et
tractatus sit . . . vaivoda Transalpinus alterum Joannis nuntium
intercepit.

(Gevay : Urkunden und Actenstiicke fasc. 6. — Wien, 1840. — pag. 45.)

10 133.

Praha, 1. Septembris 1528.
Ferdinandus I. rex Hungariae Solimano II. imperatori Turcarum.

Litterae fictivae (factae per adhaerentes regi Joanni) super
tributo Turcae promisso ex Hungaria, per vaivodam Radid Vala-
15 chiae sublato.

Ferdinandus Dei gratia rex Hungariae et Bohemiae etc.
infans Hispaniarum, archidux Austriae, Sacri Romani imperii
capitaneus magno imperatori Sulymano Zolthan Turcorum Caesari
maximo. Salutem, amicitiam et bone optimeque vicinitatis aug-

20 mentum.

Ouoniam medio Hobordanch nostri oratoris multis in articulis
regnorum nostrorum confiniumve negotia, quae pacis foedera
gignere soliti sunt, cum solemnis nostris muneribus V rae Imperiali
M ta intimaverimus, quid tamen exhinc Caesarea Maiestas gesserit

25 Yestra, vel ut ex oratoris negligentia nocivum quid rebus in nostris
contigerit non expertes sumus ; intelligentes tamen Spectabilem
et Magnificum Radul waiwodam Transalpinum Caesareae M t;s V rae
servitorem esse fidelissimum, universa negotia nostra regnorumque
nostrorum difinienda coram V ra Caesarea M te ipsius medio iri

30 decrevimus. Praeterea V rae Caesareae M ta singulis annorum discur-
sionibus Joannes Zapolianus de Hungaria regni proventibus
administrare si quid dixerit, ubi ipse caret, etiam nos adimplere
et annuatim M ta V rae solemnes per oratores ferre parati sumus,
aestimavimus animum Caesareae M tas V rae posse adimplere. Reliqua

174 No. 134 [6. Jan. 1529

nostra ex [injformatione Caesareae M h V rae per waiwodam Radul
ostendentur. Valeat V ra Maiestas Caesarea annos multos.

Datum in castro nostro Pragensi in festo Sancti Egidii abbatis.
Anno Domini Millesimo quingentesimo vigesimo octavo.

Ferdinandus Bernardinus 1

episcopus Tridentinus.

(Gevay : Urkunden und Actenstiicke fasc. 4. pag. 105 — 106.)

134.

Nagyszeben, 6. Jannarii i$2g.

Magistri civium, iudices iuratique cives et seniores universitatis Saxonum 10
partium Transsilvanarum — Ferdinando I. regi Hungariae.

Cum Alvincz et Borkerek ob necem Radul vaivodae Valachiae
liberae jactae sunt, usque ad novissimam ordinationem pro rege occu-
pantur.

Caeterum cognovimus dominum Radul vaivodam Transal- 15
pinensem una cum filio esse trucidatum, alio quodam Bozzarab,
illius proximi Bozzarat vaivodae filio per Turcas in vaivodam suf-
fecto. Nunc ergo oppida Alvincz et Borberek in pristinam ipsorum
libertatem et iura penes nos reincidisse videntur, quae tanquam
fideles et dignitatis ac commodorum V rae Serenitatis amatores, 20
pro V ra Serenitate penes nos occupavimus, donec ulterius super-
inde a V ra Serenitate informemur. 1 Supplicamus igitur humillime
et subiective, quatenus ipsa Ser™ Maiestas V ra illa oppida nemini
candidatorum donare dignetur, nisi iuribus nostris revisis.

Cibinii ipso festo Epiphaniarum Domini, anno eius 1529. 25

(Originale : Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit : Archiv des
Vereines fiir siebenbiirgische Landeskunde vol. 26. pag. 628.)

1 Recte Bernardus Clesius (1514 — 1539).

1 Alvincz et Borberek fuerunt donatae Radulio vaivodae Valachiae
per Ludovicum II. regem Hungariae, sed 1529 caeso, contulit oppidum 30
Alvincz Joannes I. rex Hungariae Xicolao Kocsardi ; Ungrisches Magazin
vol. III. (1783.) pag. 131.

27. Jan. 1529] No. 135— 136 175

135.

[Wilno, initio Januarii 152^.]
Sigismundus I. rex Poloniae [Nicolao Tomicki castellano Gnesnensi.]

Pars secretior legationis a regemissa ad conventum regni Poloniae
h generalem Varsoviensem de rebus Valachicis.

Quia etiam cum nuntiis voievodae Valachiae, qui hic apud
nos fuerunt, constituimus conventum pro fu.turo tempore veris
cito post festa Sancti Paschatis insuper iniuriis et damnis hinc inde
illatis celebrandum, ad quem optat palatinus, ut aliquos designare-
10 mus, qui nullum interesse haberent ad negotia illa, de quibus
iudicium fieri debet, nam et se non absimiles in eum conventum
mittere pollicetur, de quo, ut consiliarii quoque nostri conferant
et nobis suggerant, quis videretur ad eam rem magis opportunus
et idoneus ; etc.

15 (Acta Tomiciana vol. XI. pag. 11.)

136.

Kolozsvdr, 2j. Januarii 152^.

Nicolaus Gerendi episcopus Transylvanus — Thomae Szalahazi episcopo
Agriensi, cancellario regni Hungariae.

20 Radul vaivoda interficitur. Cum rumor circumferatur Turcas

cum Valachis invasisse, Temesvarinum obsessisse, enixe commendat
cum Joanne Szapolyai adhuc hac hieme finiendum esse.

Cum autem secunda Januarii crudelissima morte ab suis 2. ja
sit Radul Transalpinus occisus, omnia ista invalescebant et quisque

25 sibi timebat, cum tam illud regnum penitus ad vaivodam et patrem
eius diabolum devolvi timeamus, certo certius praeterea intelligimus
et hoc ex consilio Zapolai, quod tantum ut ver intempescat Turcae
exspectant moxque contra nos transvenient unacum Valachis, ne
forte utrisque sunt menses amplius tres, quod scripsi, ita esse provi-

30 dendum, ut quocunque fieri posset hac hieme Johannes tolleretur . . .
Tempore mitiori tot Turcas et Volachos Johannes habebit, ut non
cum particulari exercitu tolli possit et subito totis viribus in Trans-
silvaniam intrabit et verendum est, si ita, ut hactenus res proce-
dent, ne perdamus ; amissa recuperare erit difficilius, quam Turcam

85 cum omnibus viribus in persona profligare. Scit hoc Johannes,
sapienti satis ; facite quod vultis, sed in tempore . . . Summa rerum

176 No. 137 [Jan. 1529

est, Reverendissime domine, nisi cito provideatur imprimis Temes-
var, mox alia ac Transsilvania perdentur, ubi per temporis acerbi-
tatem licebit mox cum Turcis et Valachis Temesvar obsidebit et
capiet, quia intra paucissimos dies omnibus victualibus deficient
nam neque nunc sunt ita soluti obsidione, ut exire pabulatum 5
possint capto illo, reliqua solus Deus servabit hactenus, ut Galli
dicunt, fratres nostri fuerunt probissimi et constantissimi, nec in
futurum de senioribus ullum sit dubium, sed iuventus et vulgus
imminente hoste per eos vix contineri poterit ; etc.

Ex Coloswar, 27. Januarii 1529. 10

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit : Archiv des
Vereines fiir siebenbiirgische Landeskunde vol. 26. pag. 631 — 633.)

137.

[Innsbruck, fine Januarii 1529.]

Ferdinandus I. rex Hungariae nuntio Andreae Mihalewyth ad vaivodam 15

Valachiae misso.

Instructio de iis, quae Egregius Andreas Mihalewyth de Sfzy,
nuniius noster apud Ill""' m et fidelem nobis sincere dilectum Radulem
waivodam Transalpinensem nostro nomine agere et tractare debet.

Imprimis post exhibitas litteras nostras credentiales ac2o
salutationem apte et, ut decet, dictam nostram illi gratiam et
benevolentiam, exponet quodque personae rerumque suarum
incolumitatem et prosperitatem magnopere desideramus.

Deinde referet eidem, quod cum anno superiori nuntios et
commissarios nostros super dato et misso salvoconductu ad Tur-25
carum Caesarem miserimus pro tractandis quibusdam negotiis
nostris et simul ineundis cum eo induciis et unione mutua, nuntii
vero nostri, sicut tam ipsius waivodae, quam fide digno aliorum
testimonio intelleximus, ab eodem Turco retenti et prohibiti
fuerint, quominus exire aut saltem ea, quae super petitis nostris 30
in responsis acceperant, animumque Turcae vel quidnam facere
aut omittere velit notificare possent.

Nihilominus autem ipse Turcus, non habito salviconductus
illius respectu et ultra detentos penes se contra fidem publicam
nuntios nostros, nihil non in nos et subditos nostros agat et agere 85
non cesset, quod hostilitatem et apertum bellum arguere possit,
immo vero deliberaverit nos et sacram regni nostri Hungariae
coronam omnibus, quibus potest viribus et potentia ad futuram

Jan. 1529] No. 137 177

proxime aestatem denuo invadere et bello lacessere. Et ideo neces-
sitas simul et officii nostri debitum exigat, ut pro cohibendo Turcae
praenominati conatu et violentia cuncta, quae in facultate et
potestate nostra sita sunt ad populi nostri defensionem et commu-
5 nis tranquillitatis conservationem impendamus et in resistentiam
dicti Turcae convertamus, quod Deo volente ad idem tempus,
quo nos ille aggredi decrevit vel citius aliquanto una cum Sacrae
Caesareae et Catholicae M"\ domini et fratris nostri charissimi,
aliorumque regum, principum et potentatuum auxiliis faciemus,

10 eique non solum occurremus eumque in suo proposito impediemus,
verum etiam eundem, si expedire videatur, offendemus.

Waivoda autem praedictus se per nuntios et oratores suos
ad nos missos, tamquam regni nostri Hungariae membrum, aliquo-
ties obtulerit, sic, ubi quid sua opera et assistentia in rebus aliqui-

15 bus nos et praefatam coronam atque ipsam christianitatem con-
cernentibus confici possit, se promptum et obvium esse ; de quo
cum indubitatam fiduciam geramus nobisque subinde votivum
oblationis suae effectum persuadeamus, maxime cum et fide, et
unione mutua nobis et regno nostro praefato sit astrictus et con-

20 iunctus.

Eapropter nuntius noster antedictus praefatum waivodam
nostro nomine hortetur et requirat, ut pro sua in nos fidelitate et
studio se ad ver proximum vel aestatem inde sequentem, quam
forte Turcus non expectabit, et nos minus expectare poterimus,

25 si modo quid boni et compendio maiori contra eum efficere velimus,
se cum omnibus suis copiis et viribus praeparare et instruere velit ;
adeo, quod quando per nos iterato interpellatus et monitus fuerit,
nobiscum pariter insurgere et arma capessere, et in hostem ire
possit.

30 Quantae vero vires et copiae sint futurae, quibus ipse nobis

sic assistere decreverit, nobis significare velit, quas ubi nuntius ille
intellexerit, nobis quoque notificet et simul eidem waivodae dignas
ob id agat et nostro loco gratias habeat. Caeteraque pro more
nationis et gentis illius faciat, quae oportuna et honori nostro

35 convenientia fuerint.

Quamvis autem nuntius noster praemissa apud Moldavum
agere eumque, ut se ad bellum proximum adornet requirere debeat,
nihilominus tamen post adimpleta praedicta omnia vel si expediens
et operae pretium esse videatur, antequam cum Moldavo super

40 eisdem tractare incipiat, cum familiari aliquo waivodae potiori
et intimo, cuius opera et medio prae caeteris aliquid apud eundem

Fontes Rerum Transylvanicarum IV. 12

178 No. 137 [Jan. 1529

effici possit, seorsim proloqui et per viam discursus agere poterit
atque debebit ratione induciarum cum Turco ineundarum, quas
nuntius ille noster dicet forsan non perperam aut infeliciter obtineri
posse, si waivoda praedictus tamquam intermedia persona illas
apud Turcum tentare velit. &

Quae quidem treugae si sperentur medio et opera dicti
waivodae obtineri posse, nuntius noster cum persona illa per
semetipsum quasi tractare potest, ut quantocius, ea de re waivo-
dam conveniat, velsimelius esse visum fuerit, ut intermissa persona
illa directe cum waivoda solo tractet, eiusdem nuntii nostri remit- io
timus arbitrio, ut cum eodem waivoda rem totam hanc (secrete
tamen et remotis arbitris) conferat ac ipsum inducere et persuadere
studeat, ut pro bono publico et, ut sanguini humano parcatur
damnaque et mala innumera, quae utrinque et praesertim christia-
nitati exspectanda essent, praecaveantur, tales inducias modo et i&
via congrua sibique bene visa apud Turcum tractare et assequi
laborare velit.

Quas, si waivoda affirmet et declaret se a Turco obtinere posse
et velle, tunc idem nuntius noster referre poterit, se credere, quod
illae induciae per nos cum Turco a tertio usque in nonum annum 20-
fieri et constitui possent. Sed inprimis advertentiam bonam habeat
nuntius ille, ut in omnibus suis actionibus se taliter gerat, ne
nimium videamur affectare tales inducias, sed cuncta moderate
et mature dirigat, ne quid in honore et existimatione nostra desi-
derari possit. 25.

Et si waivoda replicaret, illas adiecta priori conditione de
locis et castris occupatis restituendis forsitan frustra peti, sed potius
requiri et opus esse, ut aliae conditiones Turco tolerabiliores
offerantur et proponantur, tunc praenominatus nuntius noster
dicat, quod licet de iis nullam specialem commissionem habeat, &>
attamen arbitretur adhuc rem eo deduci posse, ut articulus ille
de castris intermittatur nullaque amplius de reddendis eisdem
fiat mentio vel controversia, sed quod illa per unam et alterain
partem hactenus occupata sint et maneant in eo loco et statu, quo
nunc sunt. 35

Si vero Moldavus aut persona praedicta vel addita condi-
tione ista Turcarum dominatori nondum satisfieri posse vereatur
et ultra eam quid aliud petat, tandem et nonnisi ad ultimum
proponere poterit aliam, dicens, quod licet de illa nihil etiam in
commissis habeat, verum si et eam habere oporteat, similiter40-
speret illam a nobis impetrari posse, hoc scilicet pacto, quod

Jan. 1529] No. 137 179

Turcus redderet nobis arcem vel fortalitium aliquod per ipsum
occupatum et nos illi in solutum illius offerremus certam pecuniam,
cuius partem singulo anno durantibus indutiis solveremus vel si
hoc Turcus nollet, offeratur a nobis alia pecuniarum summa (sive
5 etiam arcis alicuius restitutione) annuatim per nos eidem tempore
dictarum induciarum solvenda, quae si a waivoda vel persona illa
petatur, quanta esse debeat, designet primum 40 milia ducatorum
annue solvendorum, si parum nihilque eis profici posse censeant,
ascendere ad 60, sin hoc modicum videatur ad 80, sed non nisi

10 difficulter et cunctanter, idque si etiam exiguum existimetur,
demum ad centum mille, nec ultra ire debebit.

Sed si melioribus conditionibus eiusmodi treugae haberi
possent, nuntius idem pro illis assequendis operam suam impendat,
sin minus acquiescat illis, quas modo praemisimus.

15 Et sic praemissa nuntius noster referat per nos ex super-

habundanti fieri, ut bona vicinia et unio inter nos et Turcum
coalescat subditorumque nostrorum quies et tranquillitas sit,
eo certior cunctisque pateat animum nostrum paci publicae
studere et inhaerere.

20 Referat item, quod inducias illas Turcus antenominatus,

sicut accepimus, nobiscum antea forsan inire non recusasset, nisi
latentes quidam hostes et adversarii Caesareae M tls praedictae
ac nostri et inclytae domus Austriae nostrae quovis modo qua-
cumque iniuria illas apud eum impedivissent, non alia quidem

25 ratione, quam ut Caesaream M tem tandem bello defatigare et eo
pertrahere conarentur, ut clementiores aliquanto et acceptabiliores
ipsis essent conditiones pacis, quam cum M te Sua aliisque adiunctis
inire haberent, quae si eo vel etiam alio modo fieret, Turcum per
se cogitare posse, quanto commodo aut incommodo sibi ea in

30 posterum esse queat.

Quod si praefatus Moldavus a nuntio nostro praedicto petierit,
num ne quid super tractandis indutiis illis a nobis in mandatis
habeat, dicat, se nonnihil etiam potestatis habere sibi super eisdem
loquendi et si tractationem eiusmodi inire et attentare possit ac

35 velit, eandem ad nos deferendi, ut quod reliquum sit eidem nuntio
committere valeamus.

Sed si Moldavus nihil prorsus se facere velle aut posse dicat,
nuntius noster viam et modum ab eo intelligere studeat, quibus
inducias illas fructu maiori et sumptu minori impetrari credat,

40 aut quidnam vel quo pacto in ea re agendum esse censeat, ut res
eo felicius et maturius in effectum ire possit.

180 No. 137 [Jan. 1529

Et si waivoda existimet opus esse novis nuntiis ad Turcum
mittendis ad effectum iucundi inducias illas, quod de eo nuntius
noster informationem accipiat et curet, quod ipse Moldavus
interim pro salvoconductu ad transitum eorundem nuntiorum
necessario laboret. 5

Vel si dicat treugas omnino obtineri non posse, consilium
eius petat, quomodo, qualiter ac quo tempore et loco sit aggredien-
dus ipse Turcus caeteraque ad istiusmodi expeditionem deser-
vientia.

In caeteris vero nos saepedictus nuntius noster reliquis arti-10
culis, quos prioribus nuntiis nostris adhuc apud Turcum existenti-
bus dedimus, asserat inhaerere, quae si modo induciae fiant, debito
modo includi possint.

Habita ergo resolutione waivodae nos idem nuntius noster
de omnibus iis, quibus ulteriori commissione aut rescripto nostroio
indiguerit, quamprimum admoneat mentisque nostrae resolutio-
nem interea expectet vel si expedire videatur et secure ad nos
redire posset, redeat. In praemissis autem omnem suam possibilem
diligentiam adhibeat eaque modo praescripto agere et ad debitum
finem perducere conetur. Nostram in eo expressam executurus 20
voluntatem. Datum. 1

(Conceptus. Staatsarchiv, Wien. Hungarica.)

1 Andreas Mihalewyth fuit expeditus a rege Ferdinando cum
hoc mandato : Egregie fidelis dilecte. Committimus tibi omni serio, ut
si nondum te isthinc movisti, statim visis praesentibus, te itineri tuo com- 25
mittas et ea, quae tibi in mandatis dedimus protinus et iuxta mentem
nostram exequaris. In eoque nihil te (quodcumque etiam) remorari sinas
profectionemque tuam, quantum potes acceleres. Quo vero celerior sit
expeditio tua per consiliarios camerae nostrae regni istius facienda scribimus
eisdem per annexas nostras, ut te statim expediant a quibus etiam si aliquam 3( J
in expeditione tua difficultatem (quod tamen non credimus) habiturus
esses, nihilominus te omnino cures isthinc absolvere et non tardare. Nos
autem de fine et eventu legationis istius quamprimum quam diligentissime
postea certifices. Secus minime facturus. Datum Inspruck, feria secunda
Febr. proxima post dominicam Sexagesimam 1529. (Conceptus. Staatsarchiv, 35
Wien. Hungarica.)

5. Febr. 1529] No. 138 181

138.

Brasso, 5. Februarii i^2g.
Senatus civitatis Brasso senatui civitatis Nagyszeben.

De invasione, crudclitate ct vastatione Petri vaivodae Moldaviae
B in Transyivania. Cum infidelem se praebeat, Cibinium ad atten-
tioncm commonetur.

Prudentibus et circumspectis dominis magistro civium,
iudicibus caeterisque iuratis civitatis Cibiniensis, amicis ac fratri-
bus nostris nobis cum honore prosequendis.

10 Prudentes et circumspecti domini amicique et fratres nostri

honorandissimi. Salutem et omnem favorem cum verae mutuae
amicitiae commendatione. Quamvis antehac eruptionem Petri
waidae Moldaviensis in tres sedes Siculorum ac earundem saevissi-
mam exustionem Dominationibus V ns portaverimus, nunc tamen

15 cum de die in diem id mali vires sumat omnisque districtus earun-
dem trium sedium nihil praeterquam fumet omnibus in favillas
redactis, cumque homines nostros in Uzon, possessionem Pauli
Beldi ad Suam Magnificentiam pro exploranda adventus sui causa
miserimus, id V rae Dominationes portare possumus, eundem vali-

20 dissimo firmissimoque esse exercitu (eis, quos in Chik et Gyirgyo
igne absumendis habuit, heri sibi unitis) omnia hostili ferro et 4. Febr.
igne absumente, villis omnibus (nulla excepta) circumquaque
ardentibus, idque habere in animo, ut eos omnes extirpet, qui suis
hominibus ad nos mercatum venientibus damna intulerunt ac

25 etiam nonnulios morti tradiderunt, nisi se ipsos sibi subiicerent
gratiam impetrando illis nec in corpore, nec in bonis foret nocu-
mento futurus. At interim quotquot ad fidem et humanitatem
venerunt, omnes morti tradidit, nulli parcendo. Quin feria secunda 1. Febr.
proxime elapsa decem et octo ad fidem vocatos, omnes decapitare

30 fecit. Nobis autem, qui eundem habeamus regem et dominum,
quam et Sua Magnificentia, puta Ser mum principem Ferdinandum,
timendum non esse. Se enim venisse eis tantummodo extirpandis,
qui se nec regem, nec waidam habere dixissent, quique pro suo
libitu, nec Dei, nec iustitiae respectu habito omnia licentissime

85 patrassent. Quomodo autem ei fidere possumus, qui fidem servare
negliget? Urgemur ergo vehementer vicino malo metuentes id
ipsum ad nos quoque deventurum. Audimus insuper Turcas Danu-
bium traiicere, novum waidam in partes Transalpinas inducere
in animo habentes. Quia se res ita habet, non parum nobis timen-

82 No. 139 [5. Febr. 1529

dum erit Turcis nobis vicinis existentibus, rogamus ergo Domina-
tiones V ras prudenti et maturo adhibito consilio in salutem con-
servationemque patriae huius incumbatis omnes, curam gerentes,
ne una nobiscum perditum (quod Deus propicius aversetur)
eatis. Optime valete nostrae communis conservationisbene memores. 5

Ex Brassovia postridie Blasii episcopi. Anno Domini 1529.

Ducit secum viginti tormenta bellica non admodum magna,
uno excepto, quod forte in longitudine pedum est quindecim,
non magnum globum iaculans.

Iudex et iurati cives 10
civitatis Brassoviensis.

(Archiv fiir Kunde osterreichischer Geschichts-Quellen vol. 21. —
Wien, 1859. — pag. 279 — 280.)

139.

Brasso, 5. Februarii 1529. 15

Senatus civitatis Brasso Ferdinando I. regi Hungariae.

De tumultibus Valachis. De invasione ei vastatione Petri vai-
vodae. Auxiliatricem manum implorant.

Serenissime Rex princepsque clementissime et domine, do-
mine noster naturalis gratiosissime. Nostrae perpetuae ac incon-20
cussae fidelitatis oblationem. Salutis loco.

Quomodo Radul waivoda Transalpinus unacum suo filio
per boiarones decapitatus sit, et alius waivoda iterum electus ac
exaltatus fuerit, ac mox etiam capite plexus, iam id V rae Ser mae
M h dudum innotuisse credimus. Estque iam nullus omnino wai-25
voda in provincia Transalpinensi, nisi quod Turcae alium wai-
vodam inducere feruntur esseque iam in traiiciendo Danubio.
Novit solus Deus, quid ex eo futurum sit, Turcis provinciam
tenentibus. Nova vero, quae ex Moldavia habemus, ea sunt, quod
30. jan. Petrus waivoda Moldaviensis Sabbato proximo ante purificationem 30
Mariae in propria persona validissimo numerosissimoque suo
exercitu in tres sedes Siculorum Sepsi, Kizdi, Orbai, ac etiam in
Csik et Gyirgyo erupit, omniaque igne exussit et quotquot ex
primoribus Siculis (etiam fide et iureiurando ne nocere velit prae-
stito) habere potuit, omnes morti tradidit, ne uni quidem parcendo. 35
Cumque iam terrae Barczae nostri territorii confinia attigit suo
homine ad nos evocavit ad colloquium. Nos missis duobus e nostri
medio iuratis, in man[datum] eis dedimus, ut Suam Magnificentiam

5. Febr. 1529] No. 139 183

diligentissime, ob Dei omnipotentis misericordiam obsecrarent, ut
tandem deposita ira in eo contentaretur, quod eousque exustum
esset parceretque fidelibus V rae Ser mae , videret enim iam Sua
Magnificentia nihil praeterquam fumum et favillas tam in his
« tribus praenominatis sedibus, quam etiam Csik et Gyirgyo superesse.
Ille vero ait, se non venisse perdendis fidelibus V rae M Us Clemen-
tissimae, agnosceret enim et ipse V ram Ser mam M tem tanquam
regem et dominum suum, cui omni fidelitate in mortem usque
servire vellet, sed eis funditus exstirpandis intrasset, qui se nec

10 regem, nec waidam habere dixissent, et interim quicquid in damnifi-
ficandis Suae Magnificentiae hominibus facere potuissent, pror-
sum omisissent nihil quosdam etiam trucidandos. Et quotiesque
litteras V rae Ser mae M tis vel Magnifici domini waivodae Transilva-
nensis, ut pacifice viverent, omnia iure revidendo sontes, puniendo

15 innoxios vero libere dimittendo ad eos misisset, contemptui habitae
atque etiam conspectae essent, illis dicentibus sibi tempore
interregni liberum esse praedationibus grassari. Praeterea, qui
dixissent, ubi primum vernasset, se ad Johannem Zapolianum,
suum puta regem profecturi, ipsi auxilia ferenda. Ne ergo id pos-

20 sent, se ait, eos punivisse vires eorum atterendo. Cum ergo,
Clementissime princeps, in mediis sedeamus malis, altero a latere
aquam, altero vero ignem habentes, timeamusque maxime brevi
ingens malum nostri in medio erupturum, rogamus ob misericor-
diam omnipotentis Dei, ut gentes suas ad nos mittat, quae tanto

25 malo praeveniendi curam gerant, alioqui metuimus nobiscum
actum iri. 1 Cui nos omni fidelitate nostra in aevum devincimus.

Ex Brassovia, ipso die Beatae Agathae Virginis. Anno
Domini 1529.

Eiusdem Ser™ 6 M tls fideles

30 Iudex et iurati cives civitatis Coronae

et seniores terrae Barcza.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit : Archiv des
Vereines fiir siebenbiirgische Landeskunde vol. 26. pag. 637 — 638.)

1 De his tumultibus pag. 8. protocolli archivi Provincialis Francis-
35 canorum Hungariae in Gyongyos haec dicit : Anno 1529 in Transyl-
vania in conflictu Valachorum Moldaviensium interfecti sunt sequentes :
Frater Georgius de Bogat sacerdos cum ahis duobus.

184 No. 140 — 141 [15. Febr. 1529

140.

Kolozsvdr, 15. Februarii 1529.

Nicolaus Gerendi episcopus Transylvanus — locumtenentibus regis
Ferdinandi I. Budae.

Frnstra auxilium expectabat. Vaivoda Moldaviae omnia 5
devastat.

Iam amplius quatuor vel etiam quinque menses et Maiestati
Regiae, et Vestris Dominationibus inclamare coepi pericula nobis
et regno incumbentia, non vel unius oboli ad hunc diem dignum de
his responsum ego vel mei fratres habuimus. Scripsi saepius quam 10
sit infida amicitia Volachorum. Non est forte mihi creditum, declara-
vit Moldavus me vero timuisse. Causas facti sui excusat non contra
nos, non contra regem fecisse videri vult. Utrumque peius et tempore
peiore fieri non potuit ; etc.

Ex Coloswar, 15. Februarii. Anno 1529. 15

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit : Archiv des
Vereines fiir siebenbiirgische Landeskunde vol. 26. pag. 639.)

141.

Innsbruck, 15. Februarii 1529.
Ferdinandus I. rex Hungariae Georgio Reichersdorffer secretario. 20

Priusquam ei bona Borberek a mortuo vaivoda Valachiae
possessa traderet, quaedam de valore sibi referri cupit.

Egregie fidelis dilecte.

Ex litteris tuis proxime ad nos datis gratiose intelleximus,
quae de possessione Alvincz, quod a nobis cupis obtinere scrip- 25
sisti. Super qua tibi (dummodo certus sit waivodae nostri Trans-
alpinensis interitus) clementer respondebimus. Tuum est igitur,
ut nos interea de valore possessionis antedictae quamprimum
admoneas. 1 Nostram in eo expressam executurus voluntatem.

Datum Inspruck, 15. Februarii 1529. so

(Conceptus. Staatsarchiv, Wien. Hungarica.)

1 De his rex tali modo demandavit relatione Camerae Hungariae :
Magnifice et Egregii fideles dilecti. Supplicavit nobis Egregius Georgius
Reicherstorffer, consiliarius noster, quatenus ei possessionem Alwincz,
propter fidelia servitia sua, quae nobis hactenus exhibuit, haereditario 35
nomine, Conferre dignaremur. Nescientes autem possessionis illius valorem

ig- Febr. 1529] No. 142 — 143 185

142.

Buda, ig. Fcbruarii 152^.
Thomas Szalahazi episcopus Agriensis Ferdinando I. regi Hungariae.
Nuntia cx Valachia. Clissensis ad se mitti petit.

5 Fama eadem est, quae fuerat de cede vaivodae Transalpini.

Andreas Clissensis non per me stetit, quin iampridem abierit,
hodie per camerarios expedietur. Quamvis non video posse eum
tam fidenter cum novo vaivoda per Turcam suffecto tractare
negotium M tls V rae si prior est sublatus, dedi ad novum quoque

10 vaivodam litteras credentionales M tIS Vestrae. Habet brevem a me
instructionem, qua illum ad fidelitatem debitam exhortetur ac
deinde, si viderit hominem esse propensum, sciet Andreas quo nam
artificio tractare cum eo debeat de his, quae per M tem V ram sunt
demandata.

15 Budae, 19. Februarii 1529.

(Autographum. Staatsarchiv, Wien. Hungarica.)

143.

Warszawa, 20. Februarii I52g.

Oratores conventus Varsoviensis Sigismundo I. regi Poloniae.

20 De incursionibus Valachorum in Poloniam.

Caeterum questi sunt graviter nuntii terrarum Podoliae et
Haliciensis de latrociniis et furtivis incursionibus, quibus Valachi,
connivente palatino suo, vel potius occasionem belli captante,
infestant continuo terras illas finitimas, arbitranturque domini

25 consiliarii id fieri de industria et ex occulto alicuius instinctu. Nam
et aliis multiplicibus modis hostilitatem adversus subditos M tls
Regiae ostendit, ut in agendo conventu et iustitia ministranda,
censentque propterea ipsi domini consiliarii, ut Maiestas Sua illum
per nuntios suos admoneat de his rebus serio et ad extremum per-

30 quiri ab eo mandet, an servare velit pacta et foedera inita, nec ne,
ut Maiestas Sua sciret, quo pacto tranquillitati subditorum suorum

aut dispositionem, vobis ideo expresso committemus, ut nos per speciales
litteras vestras de valore qualitateque et aliis circumstantiis eiusdem,
unacum bona opinione Vestra quam citius informetis. Nostram in eo expres-
35 sam executuri voluntatem. Datum Inspruck, 15. Februarii 1529. (Conceptus
ibidem.)

186 No. 144 — 145 [28. Febr. 1529

consulere deberet. Interim vero Maiestas Sua mandaret domino
campiductori generali, ut centum aut ducentos milites mercenarios,
qui ad praesidia terrarum Russiae conducentur, in Podolia colloca-
ret ad eiusmodi clandestinas aut etiam manifestas incursiones
Valachorum arcendas ; etc. 5

(Acta Tomiciana vol. XI. pag. 52.)

144.

Buda, 28. Februarii 1529.
Thomas Szalahazi episcopus Agriensis Ferdinando I. regi Hungariae.

De invasione et huius sequelis a vaivoda Moldaviae perpessis. 10

Certius nihil esse dicitur, quam interfectum vaivodam Radul
Moldavus autem his diebus superioribus misit, quiSiculos hostihter
invaderent. Capti sunt viri quidam praecipui, facta incendia,
quamvis negat se Moldavus infideli erga M tem V ram animo id
perpetrandi curasse, propterea quod Siculi quoque ipsi quos caepis- 15
set, quorum domos incendisset, paulo ante in bona sua fecissent
impetum ac res suas diripuissent ; utcunque sit, evenit id tempore
alienissimo, cum propter plurima, tum quod Siculos vel ob hanc
causam difficilius erit in fide retinere, gentem alioquin mutabilem,
et vulgo homines sibi persuadebunt Moldavum fidelem M tl V rae 20
non esse.

Budae, ultima Februarii 1529.

(Autographum. Staatsarchiv, Wien. Hungarica.)

145.

Nagyszeben, 23. Martii 1529. 25

Marcus Pemfflinger Ferdinando I. regi Hungariae.

De electione novi vaivodae Valachiae. De fallaciis Turcarum.
Boierones Ferdinando fidem iurant.

Radul waivoda, uti M ti V rae constat, a boieronibus nonnullis,
praesertim Mehmet bek auctore et persuasore, cum et ipse wai- so
vodatum filio suo ambiret, propter quod in maximamCaesarisTurca-
rum indignationem devenit ; etiam et extra officium suum bassatus
est, domi in Plewen se continet, interfectus per quendam bassam
alter waivodam filius Wladislai, qui alias se vi in waivodam suppetiis
Turcarum suffecerat, tandem per nostros expulsus, Radulsuccesserat 35

i. Apr. 1529] No. 146 187

nomine Moyzes, ad castrumGyergywcum Jancharonibus et equestri-
bus adductus est. Idem bassa nuntiavit bano et caeteris boieronibus,
ut illo venirent, oblaturus eis novum vvaivodam, quem Caesar
Turcarum eis miserit, illi renuntiantes ei, eos illo venire nolle, sed
5si secundum eorum antiquam consuetudinem waivodam praesen-
tare vellent, eundem honorifice suscepturi essent ; nollent tamen
tanta comitiva eum suscipere, si vero secus ipsis waivodam prae-
sentare niterentur, sese ipsos ad regnum M tls V rae Transsilvaniae
conservationis gratia divertere vellent. In hoc stat negotium

10 Transalpinense. Quamvis Joannes bek, uti vipera diabolica,
semen eius ubique diffundit et per mille artes agit, et nonnullos
constantes etiam vacillare in fide facit. Licet vere constantes nec
movere quidem possit ; etc.

Datum Cibinii, in festo Annunciationis Mariae 1529.

15 Hoc Maiestas V ra sciat, quod omnes boierones sunt iuramento

adstricti M ci V rae et huic regno, et in manus meas medio potissimi
fratris ipsorum boieronis cum litteris credentialibus in manus
meas iurarunt. Propter hoc coactus fui Cibinium venire ; etc.

(Autographum. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit : Archiv des
2oVereines fiir siebenbiirgische Landeskunde vol. 26. pag. 642 — 643.)

146.

Kolozsvdr, 1. Afrilis 152Q.
Andreas Mihalewyth nuntius Ferdinando I. regi Hungariae.

Relatio de sua Valachica missione et quae de Turcarum consiliis
25 et motibus Valachorum viderat, audierat.

Radul est mortuus secunda die Januarii, nec habebam cum 2. jan.
quo agerem, sed ne sumptus et labores omnino in vanum fierent,
intravi Walachiam et Udvornik^adivi, quem ibi tanquam palati-
num tenent, quem intellexi M t! V rae fidelem et eum allocutus sum

30 bono modo, si scriberem quomodo esset nimis prolixe et eum
hortatus sum, ut de Turco certa nova M ta V rae nuntiaret ac penes
M tem V ram insurgerent waivodam etiam novum, qui erit. Ita
tegant, ut sit fidelis M ti Vestrae. Tractavi etiam de induciisex me ipso
tum solus, tum per unam personam et omnes conditiones dixi huic

35 vel huic Turcus consentiret, dedit M tls V rae relationem, ad omnia
dicit Turcum venire et recta Budam ire ac iam esse proclamatum, ut

1 Vornicul Neagul.

188 N<x 146 [1. Apr. 1529

omnis se praeparet. Beglerbek, cui ex officiogentes levare incumbit,
iam ante mensem profectus est et in eum finem Turcus vadit, ut
Hungariam occupet et alia regna M tIS V rae ferro et flamma devastet.
Hoc suadet Joannes Scepusiensis, credens Turcum sibi auxiliari,
sed si Turcus voti compos efficietur Joannes Scepusiensis amplius 5
non vivet, nam Turcus alteri dedit Hungariam, Aluisio filio ducis
Venetiarum 2 et iam solvit pensionem. Movebitur Turcus in festo
Georgii. Dicitur, quod non possunt arma assumere penes M tem
yram, q U - a ]y[ a i es tas V ra est remote, sed procurabuntur, ne penes
Turcum insurgant. Vaivodam qui fuerit dicit admonere, ut sit 10
fidelis et, ut mittat ad M tem V ram nuntium. Dicitur etiam, quod
cum Turcus veniet, tunc falso rumore Joannes Scepusiensis nitetur
populum sibi conciliare, dicens, quod Turcus non venit ad delendam
patriam, sed liberandam et ei restituendam, et forte populus igna-
rus decipietur. Suadet ergo M h V rae , ut Budam festinaret, suadet 15
etiam antequam Turcus veniat, ut Joannes Scepusiensis longius
pelleretur ex regno et ita citius errantes Hungari M b V rae adhaerebunt
et Maiestas V ra tutius hostem aggredi poterit. Dicebat [, ut] etiam
principes imperii et omnes alii subditi M tls V rae non parcant rebus
eorum. Nam, si modo Turcus superabitur semper erunt divites. 20
Si vero Turcus superaverit M tem V ram , quod Deus avertat, certe
incident in eam servitutem, in qua nos sumus.

Postea interrogavi, quam vim Turcus habebit. Dixit, si
Turcus ex utraque parte maris omnem vim suam moverit, non
potest ultra 100 et 50.000 bonos et malos, et non valet media pars 25
ad bellum. Inter istos erunt ad summum 15 millia pixidariorum
et quinque sagittariorum. Bombardas habebit sexagintas, naves
paulo plures, quam tempore confiictus cum Ludovico.

De induciis dicit aliter. Turcus cum M te V ra pacem non
tenebit, nisi et Maiestas V ra non solum de Hungaria, sed de omnibus 30
regnis suis perpetuum tributum promittat et se ei subdat. Solus
exire volebam, sed non est tutum. Vix huc veni prius binas vel
ternas mittam ; postea tentabo exire, si ego incidam laqueos, forte
litterae venient. Si litterae peribunt forte Deus me adducet. Scrip-
seram prius M ri V rae in unis, quod Sophi contra Turcum arma35
moverat, sed concordarunt. Naves autem ductae pro commeatu
fuerunt. Ista dicit Udvornik omnia esse vera, quaecunque
scribo.

Datum in Coloswar, feria quinta Paschae 29.

2 Gritti, postea gubernator Hungariae. 40

8. Maii 1529] No. 147 — 148 189

Adhuc M L1 V r;ie suadebat ne aggrediatur Turcum infra
Budam longe et ante eum auferantur omnia, quae auferri non
possunt, comburantur.

Turcus misit waivodam in Walachiam, sed adhuc eum non
5 acceptaverunt.

(Copia coaeva. Staatsarchiv, Wien. Hungarica.)

147.

Nagyszeben, 8. Maii 152^.
Marcus Pemfflinger Ferdinando I. regi Hungariae.

10 Moyses a Turcis vaivoda Valachiae creatur. Turcae ex ditioni-

bus recedunt.

Ex parte Turcarum M h V rae hoc scribere possum, uti in
aliis scripseram, vires suas contra Zophy misisse et gentes paratas
alias non habere, nisi, quae in confinibus sunt. Vaivodam Trans-

15 alpinum Moyzen nomine, in regnum Transalpinense ducere fecit
et iam regnat, et Turcae, qui cum eo fuerunt et concomitati sunt,
recesserunt. Sunt adhuc tria milia Turcarum in una insula prope
castrum Gyergyo, quod Turcarum est ; illic victitant, et uti intel-
ligere potui, nacta opportunitate, in auxilium Johannis bek se

20 ipsos conferre vellent. Habeo tamen exploratorem et hominem
meum inter eos ; quocunque et quandocunque se contulerint et
iverint ad intelligentiam dabit mihi.

Ex Cibinio, Sabbato post Ascensionis Domini 1529.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit : Archiv des Verei-
25 nes fiir siebenburgische Landeskunde vol. 26. pag. 648.)

148.

Kolozsvdr, 15. Maii 152^.
Nicolaus Gerendi episcopus Transylvanus Ferdinando I. regi.
Regnum ob Valachos et Turcas in summo periculo esse.

30

Maiestati V rae Sacrae saepius ego scripsi statum nostrum,
Transalpini sunt Turci et Joannis, in Moldavo prius quoque parvam,
nunc spem habeo nullam. Omnes enim nostros fratres sollicitat Siculos,
Saxones, nobiles, ut sibi adhaereant et Turcis et omnibus securitatem
pollicetur, alias omnia minatur et mihi in eandem sententiam nuntiavit

190

No. 149 [17. Maii 1529

me, meos et debui, tenui et teneo. Invenit modum regni aucupandi
bonus pater, sed quod Siculi mali Joannem huc advocarunt, promisit
se venturum. Nunc intellexi armatum consilium suis omnibus Varadi-
num indixisse, solus ab ea parte nos agredi decrevit, Valachi quisque a
sua parte, Rasciani a Lippa vel ad unam partem, nos in hac nostra 5
dissensione incumbenter sufficere magnum est, ad omnes vero partes
impossibile. Video extremum miserae patriae exitium ; etc.
Ex Lykawa, 1 prima Maii 1529.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit : Archiv des
Vereines fiir siebenbiirgische Landeskunde vol. 26. pag. 651 — 652.) 10

149.

Lippa, iy. Maii 152^.
Secretarius anonymus regis Johannis Szapolyai — regi ipsi.

Tam vaivodae Moldaviae V alachiaeque , quam Siculi Ferdi-
nando fidem vovent. 16

Tota nobilitas Transsilvaniae, paucissimis exceptis, quos
Dominatio V ra Regia bene novit, et Siculi omnes ad obedientiam
Maiestatis Regiae redierunt.^Saxonesduntaxat sunt adhuc rebelles,
qui tamen ipsi respectu aliorum parum possunt, sed et ipsi brevi,
si mature neglexerint reverti, perfidiae eorum poenas dabunt. 20
Credo enim vaivodam Transalpinum et alterum vaivodam Molda-
viae, qui uterque Maiestati Regiae fidelis et obediens factus est,
cum non parvis viribus propediem Saxones aggressuros et etiam
invitos ad obedientiam coacturos. His diebus fuit hic orator vai-
vodae Moldaviae, episcopus in Moldavia primarius, medio cuius 25
ipse vaivoda Moldaviae egit apud M tem Regiam pro reconcilianda
gratia M bs Suae erga se ; etc.

Ex Lyppa, 17. Maii [1529].

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit : Archiv des Verei-
nes fiir siebenbiirgische Landeskunde vol. 26. pag. 656.) 3( >

1 Est datum fictive appositum.

1 Hoc ideo nobis interest, quia in contemporanea cronica Siculica
14. Maii scriptum legimus : 1529. In epistola die Sancti Bonifacii scripta nos Petrus

vaivoda commonuit, ut rehnquentes Ferdinandum regem Joannis regis
22. Jan. partes sequamur. Eodem hoc anno pugna apud Foldvarmezo die decem 35

mille Martyrum. (Tortenelmi Tar, 1880. pag. 634.)

31. Maii 1529] No. 150— 151 191

150.

Torda, 31. Maii 152^.
Nicolaus Gerendi episcopus Transylvanus Ferdinando I. regi.

Relatio legati Moldavi. Saltanum ipsum venturum esse. Katzia-
5 ner illuc mittendus, ne regnum finem pessimum subeat.

Scripseram nuper de intentione Moldavi. Dum in hac parte
litterarum laborarem, redditae sunt litterae a fratre nostro domino
vicevaivoda, qui scribit ad eum et omnes nos, oratorem a Moldavo
venisse, iam sibi legationem dixit. Summa eius legationis est ista,

10 quod ipse totus est Joannis Scepusiensis et omnia pro eo faciet, sic
ipsi ac Transaipinensi a Turca esse commissum, refert hortatur,
ut Joanni adhaereamus. Eum cum omnibus regni sui viribus paratum
esse ; a nostris exploratoribus, intelligebamus nunc etiam causas
ipsas, in partibus Transalpinis Turcarum multitudinem esse nun-

15 tiat. Iterum flens ac gemens supplico, iubeat Catzianer 1 V aradinum
versus venire, et, si necesse erit, huc intrare vel caput Joannis persequi.
Alias de regno M tls V rae ac nobis omnibus actum erit. De Turca
ante viginti octo dies in M iem V ram ac regna eius in persona movisse
Moldavus certo certius dicit. Si auditi fuissemus, si Catzianer tra-

20 iecisset Varadinum versus, de Joanne dudum actum fuisset, nec
Turcus in nos venisset. Si Maiestas V ra totam christianitatem servare.
volet, festinet ; etc.

Ex Hamburga 2 prima Aprilis anno 1529.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit : Archiv des
25Vereines fiir siebenbiirgische Landeskunde vol. 26. pag. 665.)

151.

Krakow, [fine MaiiJ 152Q.

Petrus Tomicki vicecancellarius Sigismundo I. regi Poloniae.

De falsis monetis Polonicis in Moldavia cussis.

3 o Multa quidem hic gravia et indigna propter absentiam M te

V rae committuntur ac fiunt, et quae in maximum cum M tls V rae ,
tum universae reipublicae regni sui vergunt incommodum. Verum
tamen hoc praecipui momenti mihi esse videtur, quod plurimi
homines et status, partim in Slesia, partim in Hungaria, partim

35 x Joannes Katzianer. 2 Datum fictive appositum.

192 No. 152 [21. Junii 1529

vero etiam in Valachia, monetam suam ad instar monetae M tis V rae
et sub eodem signo cudant. Fit enim hoc cum non mediocri et M as
V rae , et subditorum omnium suorum iniuria ac detrimento. In qua re,
quod Maiestas V ra locorum praefectis et magistratibus civitatum
mandare dignata est, ne ullo ex loco falsam monetam in regnum 5
et dominia sua importari patiantur, magnopere mihi utile, praesens
et necessarium videtur consilium. Verum hoc etiam necessarium
et ad rem magis accomodatum videretur, si Maiestas V ra litteris
datis ad voievodam Moldaviensem, ad principes Slesiae ac ordines
quosque, ad quorum scientiam haec iniuria M tls V rae pertinet, 10
expostulet graviter cum illis de hoc atque illos adhortetur, ne in
praeiudicium M tls V rae et regni sui universi monetam falsam vel
ipsi cudant, vel suis cudere permittant ; etc.

(Acta Tomiciana vol. XI. pag. 157.)

152. 15

Buda, 21. Junii 1529.
Thomas Szalahazi episcopus Agriensis Ferdinando I. regi Hungariae.

Duo legati Moldavi in Transylvania. Alter occiditur, alter in
captivitatem ducitur.

Hesterno die reversus est ex Transsilvania Andreas Clissen-20
sis, qui acta apud Valachos Transalpinos iampridem M l1 V rae
per litteras suas, ut affirmavit, copiose ac fideliter exposuit 1 . . .
Venerunt ex Moldavia duo praecipui waivodae servitores, quorum
alter erat castellanus de Chycho (est haec altera e duabus arcibus,
quas vaivoda Moldavus habet in Transsilvania ;) habebant ab 25
eorum domino mandatum ac plurimas litteras, quibus adventus
illius in Transsilvaniam denuntiabatur. Mandabat omnibus waivoda,
ut Joanni essent fideles et Turcis ; qui aliud sentirent, fore, ut
bonis omnibus et vita privarentur. Cum huiusmodi litterae passim
per illos spargerentur, mittunt ad dominum Alexium de Bethlen 30
vicewaivodam et Gregorium Erdely, rogantes eos, ut ad quoddam
oppidum waivodae venirent in colloquium ; haberent enim, quae
cum illis tractarent de rebus gravibus. Quid multa? Conveniunt,
et cum ex ipso Valachorum sermone cognovissent, pessimum
domini sui erga M tem V ram animum, eo ipso loco castellanum, 35

1 Litterae suae fuerunt de 10. Junii, sed iam non existunt .

Junii 1529] No. 153 193

qui semper praecipuus ex waivodae servitoribus esse solet, inter-
ficiunt, alterum capiunt 2 litterasque auferunt, simul etiam alteram
e duabus arcibus Kykellew occupant. Ouae res cum videretur
Valachos et ipsum waivodam vehementius irritatura, coactus
5est dominus Valentinus Therek cum exercitu manere in Transsil-
vania ; etc.

Budae, 21. Junii 1529.

(Autographum. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Kdidit : Archiv des
Vereines fur siebenbiirgische Landeskunde vol. 26. pag. 669.)

153.

Krakow, [fine JuniiJ 1529.
Petrus Tomicki vicecancellarius Sigismundo I. regi Poloniae.

De tractatione controversiarum inter Poloniam et Moldaviam
existentium.

15 Sicuti communi consensu ego cum domino castellano Craco-

viensi 1 et domino thesaurario, illius fratre, 2 perscripsimus senten-
tiam nostram M n V rae de ratione agendi conventus cum Valachis,
ita ego etiam ipse id illi nunc repeto me scilicet recenti memoria
tenere (quantum retroacti temporis recordatio mea assequi potest)

20 eum morem et consuetudinem servatam esse semper, ut non in
illa, sed in hac parte fiuminis Dniestr, ius de iniuriis et damnis a
confinibus mutuo illatis diceretur, nominatim in villa Chodor-
cowcze aut Haworilowcze, quam rem puto descriptam esse in
pactionibus, quas post novissimum bellum Valachicum consiliarii

25 M as V rae cum consiliariis Bohdani, voievodae quondam Molda-
viensis, in Camieniec confecerant, ubi procul dubio illarum scripta
in hoc tempus exstant et servantur. Quare si necesse fiat illas
consuli, reducere de his in memoriam M tis V rae Ser m " e officii mei
esse putavi.

30 Datum Cracoviae, 1529.

(Acta Tomiciana vol. XI. pag. 207.)

2 Petrus Tomicki episcopus Cracoviensis 19. Julii 1529. similiter
scribit : Voievoda Moldaviensis Transsilvanos, qui adversum regem Joan-
nem faciebant, dicitur omnes profligasse et plurimos ex illis occidisse et
3& cepisse. (Acta Tomiciana vol. XII. pag. 219.)

1 Christophorus Szydlowiecki. 2 Nicolaus.

Fontes Reram Transylvanicarum IV. I 3

194 No - x 54— T 55 [5- Julii 1529

154.

Buda, 5. Julii i$2g.
Locumtenens et consiliarii Ferdinando I. regi Hungariae.

Auxilium ob imminens periculum ex parte Moldaviae Vala-
chiaeque implorant.

M b V rae per Immortalem Deum supplicamus, ne negligat, 5
quam citissime Transsilvaniae suae succurrere ; nam Transalpinus
quoque vaivoda paratas gentes habere dicitur et per Moldaviam
in Transsilvaniam expectatur. Si hic solus tantum potuit, Maiestas
V ra considerare potest, quid futurum est, quum illius vires acces-
serint. Profecto misera Transsilvania ob suam fidelitatem maxi- 10
mam calamitatem passa est.

Budae, 5. Julii. Anno Domini 1529.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit : Archiv fiir S. L.
vol. 26. pag. 672. et Monumenta ecclesiastica vol. I. pag. 477.)

155. 15

Botosani, 31. Julii 152^.
Petrus Rares vaivoda Moldaviae senatui civitatis Besztercze.

Arcem Bdlvdnyosvdr castellano suo de Csicso sine mora tradi
rogat, quam a Joanne rege acceperat. Unum lapicidam sibi mitti petit.

Petrus wayvoda, Dei gratia dominus terrae Moldaviensis. 20
Prudentes et circumspecti subditi nostri sincere dilecti.

Serenissimus dominus Joannes rex Hungariae, dominus
noster gratiosus, Bistriciam civitatem et castrum Balwanus nobis
donavit et adhortamur vos nichilominus et mandamus vobis,
quatenus visis litteris nostris, statim castrum Balwanus ad manus25
Egregiorum Draczyn 1 et Simonis castellanorum nostrorum de
Chycho inmittere et dare debeatis, ne ulteriora verba in hac ipsa
re referatis et dicatis, et si cupitis bene vestrum ; praeterea
autem vos illum 2 lapicidam magistrum, qui iam pridem ad vos
portandi victualia suae uxori redierat, quem cum suo equo reti- 30
nuistis, iterum cum aliquibus aliis sociis lapicidariis ad nos dimit-
tere velitis et caveatis indignationem nostram, ne talia deinceps
exerceatis.

1 JRecte : Dracsin. 2 Cancellatus : illum.

c ^v» /^* C*p«~ ^-^v-*y/W^ *^WW»7 ^ aA^i^sS -fi/j f

Litterae Petri Rares vaivodae Moldaviae.
(Botosani, 31. Julii 1529.)

196 No. 156 [23. Aug. 1529

Datum ex Bothosan, Sabbato die post festum Annae matris
Mariae. Anno Domini 1529.

Intitulatio : Prudentibus et circumspectis iudici et iuratis Bistri-
ciensibus, fidelibus nobis sincere dilectis.

(Originale. Archivum comitatus Beszterczenaszod, Besztercze.)

156.

Nagyszeben, 23. Augusti 1529.
Nicolaus Gerendi episcopus Transylvanus et socii Ferdinando I. regi.

Regnum invasionibus Moldavo-Valachorum et Joanni regi
adhaerentium ita devastatum est, et summum periculum tam proxime 10
imminet, ut eius ruina certissima sit,nisi exercitum 10,000 hominum
ad defendendum miserit.

Nescimus profecto, quibusnam exordiis extremas illas nostras
miserias et calamitates, in quas ob nostra erga M tem V ram fidelissima
servitia, quae evenimus, significare debeamus, quum non modo , &
vulgus, sed et nos iam fere desperamus, qui hactenus caeteros in fide
vixdum continuerimus , donec sese non solum a nobis, sed et a M te
V ra verbis elusos, penitus credant eo, quod et ad verba, et ad litteras
M t!S V rae toties auxilium nobis mitti nuntiantes, nequicquam secutum

20

sit, sed neque fama alicuius a M V ra auxilii audiatur, quantoque
graviora nobis immineant pericula, tanto minora auxilia aut spem
auxilii percipiamus. Quia tamen Maiestas V ra regio verbo pollicita
sit ita, ut si necessitas aut vis aliqua nos invaderet, Maiestas V ra
dierum spatio nobis in propria persona aut illico adesse velle, interim
nos post mille nuntios et litteras ad M tem V ram missas et a Moldavo 25
et Walacho, et a Siculis, et ab Transsilvania et nobilibus ac Rascianis
crudeliter opprimimur , eo deventum erat, ut iam cruentissimas caedes
extremumque ac triste bellum civile variarum Transsilvaniae natio-
num oriretur, in quo fidelissimi quique M hs V rae ad unum usque
caesi fuissent, cum adversae partis vires longe nostras superarent, 1 30

1 De hoc apud Ostermayer (1. c. 498.) haec legimus : Eodem anno
(1529) vorm Erndt hat bemeldter Moldner Peter Wayda auf Verheiss des
Joanni Konig seinen Hofrichter mit 50.000 Mann in Siebenbiirgen geschickt,
welche sich nit weit von Tartlen gelagert ins Lager. Alsbald solches Nicolaus
Gerendi, Teoreok Balint und Stephanus Maylat, die Ferdinandischen, 3&
solches vernommen, haben von Siebenbiirgen, Deutschen, Edelleut und
Zekeln ein schones Volk zusammenbracht und sich kegens die Moldner in
22. Jun. Burzenland gelagert. Den 22. Junii sind sie zusammengeriickt vor Mayrgeff

io. Sept. 1529] No. 157 197

quin ob id ad vitam et christianam suam fidem obiiecerunt, M tet
V'"'" nullas vires habere, nec huic regno subvenire posse, nec cogitare
quidcm, cum quibus talem pacem facere coacti fuimus, ut usque
Michaclis fcstum M hs V' vires exploraremus, quaeque nobis 29. Sept.
j dixissent, vera esse, visuri simus hinc ex fatribus nostris quosdam ad
M iem V ram mittere designaveramus, qui rem omnem declarassent sub
hostium nostrorum salvo conductu, ut ad dictum terminum auxilium
a M ie V" impetraremus, qui iam ex itinere redire coacti fuerunt,
quia Moldavi et Walachi nos iterum invaserunt, hinc fratres nostros

10 ad M iem V ram ituros revocavimus, nam adversarii nostri foedus
violare contendunt, fratrum nostrorum capitis periculo, quos ideo
mittere non potuimus, quare M tem V ram finaliter supplicamus, ut
nobis citissime auxilium mittat ad decem milia hominum cum bonis
belli apparatibus. Alias Transsilvania perdita est sine remedio ; etc.

15 Datum Cibinii, 23. Augusti 152^.

Nicolaus Gerendi, Valentinus Torok, Caspar Horvath, Alexius
Bethlen, Nicolaus Apafi, Stefan Mailath, Markus Pemfflinger,
Martinus Sydonius.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit : Archiv des
->o Vereines fiir siebenbiirgische Landeskunde vol. 28. pag. 446 — 448.)

157.

Hdrlau, 10. Septembris 152Q.
Petrus Rares vaivoda Moldaviae senatui civitatis Besztercze.

Destructionem urbi minatur et civibus, nisi sine mora arcem
25 Bdlvdnyosvdr accipiet.

Petrus Waivoda, Dei gratia dominus terrae Moldaviensis.
Prudentes et circumspecti fideles subditi nobis dilecti.

Credimus non vos latere castrum Balvanyos in subditionem

nostram a Regia Maiestate, domino nostro clementissimo, Joanne

30 rege donatum abiisse, et est in potestate dominii nostri, et deinde

pugnatores nostri venerunt obsidendi et pugnandi causa et eri-

oder Mergenburg und wegen Verraterei der Zekeli bis aufs Haupt geschlagen,
also dass Gerendi Miklos, Teoreok Balint schwerlich darvon kommen ; der
Maylat aber hat sich under einer Brucken bis in die Nacht erhalten und
35 also in der Xacht in sein Schloss kegens Fogaras kommen. Nach der Merem-
burgischen Schlacht sind Nicolaus Gerendi, Teoreok Balint und Stephanus
Maylat in der Hermenstadt zusammenkommen und von neuem sich berat-
schlagt, was forder in der Sachen zu thuen sei.

198 No. 158 [25. Sept. 1529

piendi civitatem Bistriciae, ita Deo dante, velut infidelibus
accipiant et imponant ditionem nostram. Et si quid contradixeri-
tis, tunc vineas vestras e radicibus desecent et civitatem vestram
circum circa, donec nos illuc ibimus subiicient, et si ad manus
nostras concedere nobis nolueritis, vos una cum pueris vestris ■>
detruncari et decollari castellani nostri debeant, et iam nos sumus
istinc contra rebelles Regiae Maiestatis. Vos interim visitare volu-
mus severissime, et vos inspiciatis salutem puerorum et consangui-
neorum vestrorum, et forte vobis ultima spes erit, quum a vobis
violenter civitas Bistriciensis accipietur. Non libenter vellemusio
ulcisci super eos, si non essetis adeo rebelles, quia multa temerarie
agitis, quae agere non deberetis, et non cogitatis annum integrum
inibi non impleri, donec capita vestra manus nostra ceciderit. Et
ergo si volueritis benevole castellanis nostris dare, vobis omnibus
pax aderit et nullum impedimentum habebitis. i&

Datae Balowiae feria sexta post festum Nativitatis Mariae
Virginis 1529.

(Copia simplex. Brukenthal-Museum, Nagyszeben ; Wilhelm Schmidt :
Urkunden zur Geschichte von Siebenburgen vol. I. pag. 711.)

158. 20

Doborka, 25. Septembris 1529.
Marcus Pemffiinger Ferdinando I. regi Hungariae.

Moldavi et Valachi Transylvaniam devastant.

Credo M a V rae constare, in qua calamitate, periculo et
oppressione hoc regnum M tls V rae Transsilvaniense, propter2&
infideles Johannitas existat. Quod nedum per Johannitas, sed
etiam per Moldavienses et Transalpinenses in hunc usque diem igne
et ferro vastatur, 1 adeo, ut nisi cito per M tem V ram gentibus et

1 Ostermayer (1. c. 499.) idem refert : Zu dieser Zeit (1529) hat ein
wallachischer Boyer mit Namen Dragan den wallachischen Wayda seinen 30
Herrn umbbracht und einen jungen Namens Moyse Wayda aufgeworfen und
mit diesem mit vielem Volk auf das Eisernthor auf Karansebes heraus-
kommen, von der auf Mellembach, willens, den Mayladt, so darinnen, zu
iiberfallen, hat aber nichts ausgericht, sondern, nachdem er zu Weissenburg
etlich Tag still gelegen, wieder seinen Weg nach der Wallachei genommen. 35
Diesen Dragan hat der Moyse Wayda zu grosser Danksagung selber nieder-
gehauen, und also Dragan, der seinen frommen Herrn vor umgebracht,
seinen recht verdienten Lohn bekommen.

22. Oct. 1529] No. 159 199

suppetiis succuratur, ad ultimum de nobis actum erit, hocque
nobile regnum una nobiscum in manus Turcarum deveniet.
Ex villa Doborka, Sabbato post Mathaei 1529.

(Autographum. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit : Archiv fiir
5 osterreichische Geschichtsquellen vol. 21. pag. 282.)

159.

Nagyszeben, 22. Octobris 152^.
Nicolaus Gerendi episcopus Transylvanus et socii Ferdinando I. regi.

Regnum a Valachis et postea a hominibus Joannis regis totum
10 devastatum est, sicque solum eius opera iuvari potest.

Enque estado los negocios de aca estuviron en los dias passa-
dos, avemos emviado largo cuente a Vestra Magestad con e Vito
Horvath. Desde que el dicho Vito se partio de qui, luego entraron
los Valacos de Valaquia y corriendo todo el reyno qremaron

15 muchos lugares Saxones suditos de Vestra Magestad y con grand
robo tornaron en su terra. Dexando aqui cosa terrible de vista
netre le pobre jente. Lo de mas que se quedo, los del Juan en todo
destruieron, qremaron, robaron y mataron y las fuertalezas tienon
en su poder, salvo las ciudades Cibinio et Brassoviam, Zassebes

20 ha qual ya a gran tiempo cercaron y cada dia pelean muy retra-
miente para ganarla. Estas ciudades no se pueden mucho tiempo
tener, ni guardar, por que los lugares, donde uvieron el vastimento,
todos estan qremadosy en poder de los enemigos y todos los caminos
con grand crueldad guarchados que ninguno de nos otros oja

25 salir en ei campo y quien apahon matonle muy verguencosa muerte
nimas como maluados y rehegados moros. La jente fiel de Vestra
Magestad juntamiente con nos otros estamos en grandissima
detesparacion en quanto tantas veses avemos embiados muchas
cartas y embaxadores y con todos no avemos puedido entender

30 hasta os del dia la mas chica cosa cierta del mundo de la Vestra
Magestad y todo lo que Vestra Magestad a escrito a nos otros por
contrario lo avemos visto con grandissima perdicion desto reyno
y de nos otros . . . Si tanto merescimos que una vez cosa cierto
entiendamos lo que Vestra Magestad de nos otros quisiere hacer,

35 porque si Vestra Magestad luego no embisre gente, estas ciudades
dichas se daran en poder de los enemigos ; mas si Vestra Magestad
tuniere ciudado del socarro viendo el poder de Vestra Magestad
a qui todo el mundo tornara a la gratia de Vestra Magestad y los

200 No. 160 [28. Nov. 1529

de Valaquia y de Moldavia y de Transsilvania todos harsan lo que
Vestra Magestad quisiere sin duda ; de a qui puede Vestra Magestad
a los Turcos muy grand damno hacer ; etc.

Ex Cibinio, 22 del mes Otubre 1529.

Episcopus caeterique domini coniuncti Cibiniensium. 5

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit : Archiv des Verei-
nes fur siebenbiirgische Landeskunde vol. 28. pag. 450 — 451.)

Traductio coaeva superioris scripti ibidem:

In quo statu fuerint hic negotia praeteritis diebus, misimus am-
plam M ti V rac relationem per Vitum Horvath. Postquam dictus Vitus 10
autem hinc discessit, statim ingressi sunt Valachi de Valachia, qui
discurrentes per totum regnum, combussere plurima loca Saxonum V rae
M tis subditorum, et cum magna praeda reversi sunt in patriam suam,
ingentem hic ac visu terribilem cladem inter pauperam plebem reliquen-
tes. Quicquid autem ab huiusmodi devastatione superfuit, id totum 15
Johannis milites combusserunt.exspoliarunt et occiderunt,etarceshabent
in eorum potestate, exceptis civitatibus Cibinio, Brassovia et Zassebes,
quam tamdiu obsederunt et quotidie oppugnant graviter, ut obtineant.
Hae civitates non possunt diu teneri, nec conservari, quia loca, unde
comeatus eis veniebant, sunt omnia combusta et in manu hostium, 20
nec nonetomnes viae vigilanter custoditae ita,ut nemo ex nostris audeat
in campos prodire. Ouem enim apprehendunt, veluti vecordes et rugientes
Mahometici, pudenda et crudeli morte afficiunt. Fidelis autem populus
M tis V rae et nos pariter sumus vehementer consternati et desperati,
cum toties miserimus nuntios et oratores nostros, et usque ad hodiernam 25
diem nihil omnino nec minimam rem quidem a M te V ra intellexerimus ;
immo quicquid nobis scriptum fuit contrarium et differens experti
sumus cum maxima huius regni et nostrum perditione . . . Si vero M b
V rae huiusmodi succursus curae fuerit, omnes, conspecto auxilio,
M bs V rae reviviscent et ad gratiam suam reducentur tam Moldavia, 30
quam Transsilvania, et facient, quicquid Maiestas V ra voluerit absque
dubio. Hinc poterit V ra Maiestas multa damna inferre Turcis ; etc.

160.

Nagyszeben, 28. Novembris 152^.
Nicolaus Gerendi episcopus Transylvanus et socii Ferdinando I. regi. 35

Vaivoda Moldaviae iterum invadit, Brasso et Besztercze oppug-
nat, vaivoda Valachiae vero arcem Torcsvdr. Citissimum auxilium
implorant.

Wir sind sehr in Schrecken und Verwunderung, dass Euer
Maiestat nach so vielen Gesandten und Briefen uns in so unsicherer 40
Hoffnurig halt, weshalb unsere Sachen hier ganz zu Grunde gehen.

28. Nov. 1529] No. 160 201

Der Moldauer Voivode hat namlich in diesen letztvergangenen
Tagen das ganze Volk aus seinem Lande aufgeboten, mit grosser
Wuth in dieses Reich gefiihrt «y la pertinentia toda de Brassovia»
niedergebrannt und gebrandschatzt, und die Armen gezwungen
5 ihm eine grosse Summe Geldes nach seinem Belieben zu zahlen,
indem er sagen und kundmachen liess, dieses Reich sei sein,
denn er habe es mit dem Schwerte bezwungen. 1 Von hier
schickte er einen Teil seines Heeres «para la tiera Bistricia», welches
in solcher Weise belagert, dass wir fiirchten, wie uns auch gesagt

iu worden ist, die Stadt wiirde sich schon bis heute in dessen Ge-
walt ergeben haben. Dazu haben sie neuerdings auf dem ganzen
Gebiete durch neun Tage hindurch allesniedergebrannt. Gegenwar-
tig hat auch der Voivode der Walachei hier seine Gesandten und
uns anbefohlen, wir h:':tten uns Johann Zapolya, oder ihm zu

16 iibergeben, indem er dabei die Drohung aussprach, er wiirde mit
den Tilrken einbrechen und alles verwiisten und todten, was noch
iibrig ware. Auch wiirden sie so viel Unheil anrichten, als sie ver-
mochten. Auch die Sicidos y nobles haben sich mit der grossten
Wuth gegen uns erhoben. Wir haben vernommen, dass die Tiirken

20 zuriickgekommen sind, doch konnen wir nicht erfahren auf welche
Weise, da wir von Feinden umgeben sind. Die getreuen Unter-
thanen Euer Mt. sind deshalb ganz verzagt, weil Euer Mt. mit
seiner Unterstiitzung sehr zogert, und weil wir nichts Gewisses
erfahren konnen. So kommt es, dass die Leute glauben, sie seien

20 von uns betrogen und Euer Mt. trage keine Sorge um sie . . .
Jene aus der Walachei kampfen schon viele Tage «para ganar,
al castillo Terez», welches an der Grenze der Walachei «y de
Brassovia» steht. Wenn Euer Mt. nicht sogleich Hilfe senden
lasst, sind wir ohne Rettung verloren. Kommt jedoch Kriegsvolk

30 von Eucr Mt. so lasst sich daselbst alles zum Wolhgefallen fiir
Eucr Mt. wenden ; etc.

De Cibinio, 28 del mes Xovembre 1529.

Episcopus, caeteri sui domini ac Sydonius et Cibinienses.

(Originale, lingua Iberica scriptum Staatsarchiv, Wien. Hungarica.
35 Edidit : Archiv des Vereines fur S. L. vol. 28. pag. 456 — 457.)

1 Sequentia conservavit nobis (1. c. 499.) Ostermayer : Eodem anno
(1529) im Herbst ist der Moldner Peter Wayda selbst ins Burzeland mit
vielem Volk kommen und Cronstadt belagert, aber nix schaffen konnen,
dann dass er am Abend Omnium Sanctorum ein Pastei, welche von Holz 31. Oct.
40 gebaut, auf der Burg hat eingenommen und ethche 20 Personen darinnen
bekommen, welche gefangene Personen die Croner umb ein harte Ration

202 No. 161 [29. Nov. 1529

161.

Nagyszeben, 29. Novembris 1529.
Nicolaus Gerendi episcopus Transylvanus et socii Ferdinando I. regi.

Besztercze, Brasso, mox Tbrcsvdr in potestatem hostium veniunt.
Vaivoda Moldaviae agit cum Transylvania velut suo regno, milites &
eius vero non impediti omnia devastant. Iterum auxilium implorant.

Alles verhohnt uns angebend, dass Euer Mt. auf der Flucht
sei und niemand Auskunft geben konne ; indessen verbrennen,
rauben, morden sie uns und venviisten alles, und gehen wohin
sie wollen mit wenigen Raubern ohne Furcht, indem sie wissen, 10
dass es keinen Widerstand gibt. Von einer Seite kamen <<los de
Moldavia» in das Gebiet von Brassovia mit aller Macht und ver-
brannten was da war, und erpressen von den armen Leuten Geld
und Gebiihr nach Belieben ; von da schickten sie einen Theil ihrer
Leut «para ganar ha ciudad Bistricia», welche sie schon langeis
umzingeln und taglich mit aller Macht bestiirmen, und da weder
Proviant, noch Hoffnung auf Hiilfe vorhanden ist, so furchten wir,
wie uns Spione gesagt haben, dass sie sich heute ergeben werde und
schon verkiindet <el dicho de Moldavia», dass er la Transsilvania
fiir sein Eigenthum ansieht, weil er es mit dem Schwerte erwor- 20
ben habe. Andererseits hat <<el de Valaquia» noch seine Gesand-
ten hier drohend, wenn wir nicht «el Vaiboda» oder ihm selbst
gehorchen wollten, dass er in Verbindung «con los Turcos» in das
Reich eindringen und alles verwiisten werde, was unsere Feinde noch
unversehrt gelassen haben. Sein Diener geht zu Eiter Mt. um ZU25-
vernehmen und zu sehen den ganzen Stand und die Lage Euer Mt.,
um seinem Herrn wahrhaft Auskunft zu geben iiber alles ; derselbe
hiess Michael,EuerMt. weiss,was in seiner Gegenwart zu thun ist . . .
Mit wenig Mannschaft liesse sich das Ubel abwenden, wenn nur
Euer Mt. uns nicht preisgeben will. Schon lange hofften wir auf3&
Rettung von Eucr Mt. Wir sehen, dass wir mit grossem Jammer
zu Grunde gehen, und EuerMt. den Worten der treuen Unterthanen
nicht glauben will. Wir wissen nicht, wie wir es verdient haben,
dass nach sehr treuen Diensten Euer Mt. uns und jene armen Ver-
zweifelten vergessen will. Wenn «los de Valaquia» noch einmal35

vom Wayda ausgelost, der Wayda aber ist wiederumb heim ziehen miiessen
und nix ausrichten konnen. Zu dieser Zeit ist Stephanus Mayladt Haupt-
mann gewesen in Cronstadt.

io. Dec. 1529] No. 162 203

eindringen, wird es nicht moglich sein, das Volk im Gehorsam fiir
Euer Mt. zu erhalten . . . Jetzt haben «los de Valaquia auch
das Schloss Tcrcz eingeschlossen, 1 sammt dem von Brassovia, und
bestiirmen es taglich. Wenn EucrMt. eine nur geringe Hiilfeschicken,
5 wiirde sich wieder alles zu Gunsten von Eiier Mt. wenden. Darum
bitten wir EuerMt. um Gottes willen, uns nicht zu Grunde gehen
zu lassen, sondern uns einmal zu erlosen von diesen Oualen und
Bedrangnissen.

De Cibinio a 29 del mes Novembre 1529.
10 El obispo y los Sennores, el Sydonio y la ciudad de Cibinio.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit ; Archiv des Verei-
nes fiir siebenburgische Landeskunde vol. 28. pag. 461 — 463.)

162.

Nagyszeben, 10. Decembris 152^.
15 Senatus civitatis Nagyszeben Ferdinando I. regi Hungariae.

Quae a hominibus Joannis illaesa manserant, a Moldavis
destruebantur. Vaivoda Valachiae et Turca invasionem minantur.
Auxilium iniplorant.

20 Ser me Rex et domine, domine naturalis et gratiosissime.

Post fidelem nostram constantiam humillimamque subiectionem.

Frequenter litteris nostris discrimina nostra et vastationem

huius provinciae Ser mae M ti V rae lamentati sumus, suppliciter

orantes, ut praesidium nobis semper oblatum mitteretur, quo

25 nos et fratres nostri a pernicie liberarentur. Sed an ob id, quod
litterae et nuntii nostri ad M tem V ram non pervenerunt, an aliud
quiddam causae intervenit, ut ita in praedam hostibus sumus
relicti, nos fugit ; certe horum, quae probos, constantes et fideles
decent, nihil praetermisimus. Moldavus waivoda ultra cladem

so x Particularia sequentia invenimus (1. c. 499) apud Ostermayer :

Umb diese Zeit (im Herbst 1529) hat der jung Moisy Wayda das Schloss
Turchfest durch einen Boyeren, Laudat genannt, belageren lassen, denn
dieser Boyer hat dem Wayda verheissen, er wollt das Schloss ohn alle
Miihe einnehmen, ist aber mit Schaden und Schanden abziehen miiessen

35 und vor sein Vermessenheit vom Wayda seinen Lohn empfangen. Dieser
Mose Wayda hat viel Boyeren niederhauen lassen, darumb er denn auch
bald ist ausm Land getrieben worden und kegen Cron kommen, von dannen
ist er in die Hermestadt ; an sein Statt ist worden ein junger Mann, Wlad
Wayda.

204

Xo. 162 [10. Dec. 1529

prius nobis illatam bis in nos erupit, ea, quae a factione Joannis
Zapolyani semidiruta et ambusta relinquebantur penitus incinerans
et in praedam vertens, relicta etiam parte exercitus sui circa
Bistriciam, 1 minans quoque se quarto erupturum hisque peiora
illaturum. 2 Transalpinus quoque waivoda pridem ad instantiam 5
Joannistarum exercitum validum contra nos misit, exurens, spo-
lians, trucidans et nisi foedus (quod salva fide et fidelitate nostra
cum belliductoribus suis pepigimus) intervenisset, omnia funditus
pessundare moliebatur. In his ergo tam acerbissimis malis, quae
Saxonibus ab eo tempore, quo Caesar Turcarum Transsilvaniam 10
vastavit, non sunt illata, quamvis ubique ploratus fratrum nostro-
rum in favillas redactorum, parentibus, liberis, uxoribus, fratribus
orbatorum bonisque omnibus spoliatorum audiatur, tamen hostes
nostros nulla tenet satietas. Vaivoda enim Transalpinus minatur
se cum Turcis iterum contranoserupturum. 3 Quod quidem ne fiat, 15
decrevimus secum habere tractatum, ignoramus tamen exitum.
Xobiles quoque et Siculi iam contra nos armantur, denuo conspira-
tione facta, ut omnes ___ Saxones trucidentur, neque lactentibus
parcatur. Si igitur curae est Ser raae M ti V rae res Transsilvana,
supplicamus humillime, ob redemptionem salvatoris nostri Christi 20
jesu, dignetur Maiestas V ra nobis, qui ob constantissimam fideli-
tatem Ser tis V rae fratribus, liberis orbati bonisque omnibus exuti
sumus, praesidium validum mittere ad componendum statum
Transsilvaniae et ad fidelitatem Ser mae M tis V rae reducendum,
quo etiam vastatores huius nobilis provinciae Ser^ V" e infideles25
puniantur. Haec enim clades nostra et alienatio a V ra M te solum
ob non punitionem infidelium evenit maiorque eventura est, si
impune licuerit haec patrasse. Hi vero domini nobiscum existentes
prius non punientur, neque in aeternum punient, eo, quod
cum ipsis infidelibus fraternitate et necessitudine sunt coniuncti. 30
Quocirca iterum atque iterum amore Christi supplicamus pro
praesidio quamprimum mittendo, si Transsilvania a V ra Ser te
penitus non debet alienari. Certi enim sumus Joannis factionem, si

1 De his Mathias Miles sequentia scribit : 1529. Eben umb diese Zeit
fiehl Petrasko der Moldawer Wayda in Siebenburgen und schlug das Land- 35
Volk bei Marienberg in Burtzenland. Nach der Schlacht ziehet er auf
Tartlen und verbrennt es gar. Von dannen schlagt er sich auf Chron-

28. Oct. Stadt; belagerts, bekompts und verderbt es gar am TagSimonis und Judae.
Daher fiihret er sein Heer auf Nosen zu, welche denn ihn mannlig im Feld
unversehens angriffen, in die Flucht schlugen, und gantz aus dem Land 40
jagten. (Siebenburgischer Wiirg-Engel pag. 21.)

2 In originah : illaturus. 3 Erupturus.

19- Dec. 1529] No. 163 205

non prius, tamen primo vere, iterum validissime insurrecturam et
utrumque waivodam cum Turcis et Tartaris penes se ac contra nos
adducturam, quorum viribus nulla civitatum nostrarum poterit
resistere, sicut hactenus restitimus ad extremum enim sumus
5 attriti. Conservet M tcm V ram Ser m;im [Omnipotens] diu felicem.

Cibinii, decima Decembris. Anno Domini 1529.

Eiusdem Ser mae M tis V rae fideles

Magister civium, iudices et iurati
cives civitatis Cibiniensis.

10 Intitalatio : Ser mo principi et domino, domino Ferdinando Dei

gratia Hungariae, Bohemiae etc. regi, infanti Hispaniarum, archiduci
Austriae etc. Domino nostro naturali et gratiosissimo.

(Originale, perg. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit : Archiv des
Vereines flir siebenbiirgische Landeskunde vol. 28. pag. 466 — 467.)

15 163

Brasso, ig. Decembris i$2g.
Stephanus Maylad Petro Rares vaivodae Moldaviae.

Protestatio contra sententiam, quasi Ferdinandus non esset rex
Hungariae.

20 Spectabilis et Magnifice domine honorande.

Excusationem me fingere V ra Magnifica Dominatio scribit.
Scripsi, ut probum et fidelem decuit. Quod autem Ferdinandum
regem, dominum meum clementissimum non regem Ungariae
ad diabolum fugisse scribit, V rae Mag cae Dominationi, quae maior

•25 me est, omnem defero honorem. Ouod si vero meae sortis.homo
id diceret vel scriberet, extunc eundem verbis et factis mendacii
arguerem. Scio enim dominum meum Ser mum regem Ferdinandum,
dominum meum ciementissimum, non ad diabolum fugisse, sed ut
probum et christianissimum iustumque principem decuit, ita in

30 omnibus processisse. Johanni, quem Dominatio V ra Mag ca scribit
regem, nihil obligor, huic ad mortem usque inservire intrepide volo
et V rae Magnificentiae benevolentiam nunquam spernere, sed eius
gratiam tantum.

Datum in obsidione Brassoviae, die dominico postLuciaei.529.

35 In dorso : Responsio per Mailad super secundis litteris Moldavo

ex Brassovia.

(Copia coaeva. Magyar Nemzeti Muzeum kezirattara, Budapest. Fol.
Lat. 2275. P a g- 149- b.)

206 No. 164 — 165 [9. Jan. 1530

164.

Pozsony, 9. Januarii 1530.
Stephanus Pemfflinger Ferdinando I. regi Hungariae.

Vaivodae Moldaviae et Valachiae ter invasionem fecerunt et
solum ingenti pretio se ab illis Transylvani liberare potuerunt. 5

Mitto his praesentibus inclusas litteras quasdam, quae per
proprium nuntium missae sunt nuperrime ex Cibinio, qui quidem
nuntius habebat in commissis, ut personaliter accederet M tem
V ram ; tamen ego putabam non fore necessarium, immo conduci-
bilius, ut hic exspectaret responsum a M te V ra per litteras ... 10
Habuit et in mandatis haec ipsa oretenus referre M 11 V rae inprimis,
quod uterque vaivoda : et Moldavus, et Transalpinus, tribus
vicibus ingressi sunt Transsilvaniam 1 ibique non modica damna
fecerunt, finaliter tandem isto nuntio egrediente pax facta est cum
ipso Transalpino per contributionem summae cuiusdam, quam 15
ipsi Transsilvani eidem muneraverunt, quo nihil certius essedicit;
nam et ipse vidit Petrum Gerendi proficiscentem ad Transalpinum, 2
quem Transsilvani ad ipsum expediverant. De Moldavo 3 nihil certi
sit, sed tamen audivit etiam, esse cum ipso in tractatibus ; etc.

Datum Posonii, 9. Januarii. Anno Domihi 1530. 20

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit : Archiv des Verei-
nes fiir siebenbiirgische Landeskunde vol. 28. pag. 468)

165.

Nagyszeben, 15. Maii 1530.
Magistri civium Septem Sedium Saxonicalium Ferdinando I. regi. 25

Si eius copias auxiliatrices accepissent, Moldavi et Valachi non
intrare ausi essent. Quare iterum atque iterum se eius curae et
patrocinio commendant.

Ser me Rex et domine, domine noster naturalis ac gratiosissime,
Post fidelitatis nostrae constantiam. 30

Ultra nuntios plurimos in his cladibus continuis iam annum
perpessis ad V ram Ser mam M tem missos, misimus pridem etiam

1 Fontes nostri annotatum habent: 1530. DieS. Dorotheae a vaivoda
6. Febr. Moldaviae in certamen vocati sumus adversus Bistricienses ; nos iissemus,

sed mox pacati sunt. (Tortenelmi Tar, 1880. pag. 634.) g5

2 Moise. 3 Rares.

15- Maii 1530] No. 165 207

circa festum Beatae Luciae Virginis quendam nostrum hominem I} . Dec.
cum litteris, quibus iterum vastationem et perniciem fidelium V rd '
M tls clare enodamus, auxilia ad malorum huius propulsationem
petentes, qui noster nuntius licet difficulter ad Poloniam pervenerit,
5 tamen per dominos proceres ibidem existentes," quibus et litteras
nostras praesentavit, detentus est, nec ad V ram Serenitatem
missus, quo fit, ut super nostris supplicationibus nullam relationem
habere potuimus, sed in nostris calamitatibus miseriisque inspe-
rato relinquimur indefensi. Idque adeo vires cumulavit, ut nunc

10 finaliter propter bonorum nostrorum amissionem, commeatuumque
exhaustionem, virium omnium attritionem fratrumque nostrorum
obtruncationemi Moldavis, Transalpinensibus, 2 nobilibus et Siculis
intraneis hostibus in futurum resistere non possumus, quippe quod
praeter haec incommoda, multi etiam fratrum nostrorum a nobis

15 defecerunt, quorum minimum non esset admissum, si V ra Serenitas
in tempore praesidio nos firmasset. Ouamvis ob desertionem nostram
parum nobis spei sit, tamen adhuc in Dei clementia et V rae M tIS
frequentissimas oblationes confisi, spem totalem non abiecimus.
Haec praeteritorum malorum levis videbitur iactura, si eam V ra

eoSerenitas celeri auxilio a maioribus et iam extremis malis prae-
veniet. Intelligimus enim et a multis praedicari audimus, neque
Moldavum, neque Transalpinensem, sed neque nostros nobiles et
Siculos quippiam turbae moturos, ubi exercitum V rae Ser tIS advenire
veraciter cognoverint, qui si iam iam non advenerit, huius nobilis

sspatriae civitates et reliquiae, sanguinis effusione, fratrum nostro-
rum orbitate bonorumque fere omnium amissione hactenus in
fidelitate V rae M tIS conservatae (quia auxilia nunc diu sperata non
adveniunt hostesque ob id circum circa omnia tenent, nobis,
uxoribus, liberis etiam nostris crudelissimam necem minantes, si

30 eis non adhaeserimus) procul dubio brevi a Serenitate V ra cogentur
alienari, Transsilvania demum instructissimo exercitu vix recupe-
rabilis. Quare iterum atque iterum supplicamus Ser 11 V rae ob
viscera divinae misericordiae et amore fidei christianae, eadem
dignetur nobis quamcitissime auxilium mittere, ne fratribus

35 orbati, bonis exuti, a plurimis hostibus nostris ob fidelitatem V rae
Ser tIS funditus pereamus, aut saltem informationem nobis gratio-
sam dare, ad quid nos tenere oporteat, domino enim nos defen-
dente carere non possumus ; quid enim V ram M tem iuvare poterit

1 In originali : exhahaustione, attritione, obtruncatione.
40 2 Transalpiniensis.

208 No. 166 [18. Maii 1530

omnisnostraetnostrorumpernicies.Superquae dignetur V ra Serenitas
nobis citam et clementem dare informationem ; humillime suppli-
camus atque obsecramus. Auxilio enim in nostram defensionem
iam iam non veniente prae oculis 3 est nostra et omnium nostrorum
pernicies ac internitio, adeo sumus hostibus impares. Caetera dicet 5
hic praesentium ostensor Christophorus, cuius dictis V ra Serenitas
ridem adhibere dignetur; supplicamus. Conservet eandem Omnipo-
tens diu felicem.

Cibinii, dominica Cantate. Anno Domini 1530.
Eiusdem Sacrae M ts V rae fideles 10

Magistri civium, iudices et iurati cives ac seniores Septem
Sedium 4 Saxonicalium et civitatis Coronensis.

Intitidatio : Ser mo principi et domino, domino Ferdinando Dei
gratia Hungariae, Bohemiae etc. regi, infanti Hispaniarum etc. Domino
nostro naturali et gratiosissimo. 15

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit : Archiv des Verei-
nes fiir siebenburgische Landeskunde vol. 28. pag. 474 — 475.)

166.

Nagvszeben, 18. Mai 1530.
Marcus Pemfflinger Ferdinando I. regi Hungariae. 20

Praeter Csicso et Kiikullcvdr iam possessas sibi pro signo fideli-
tatis bona Valachalia Tiirmi Magurelc et Giurgiu donari rogat.

Serenissime Rex. Domine, domine clementissime et caetera.

Persuadeo mihi Sacratissime Rex, M tem V ram de mea
erga eandem perspecta fide et fidelitate non dubitare, quoniam quid 25
servierim, quid amiserim, quanta denique damna pro M te V ra
passus sim, M tem V ram non latet ;* donaverat mihi Maiestas V ra
ex sua gratia castrum Chycho et Kykellewar, quae ipsius wayvodae

3 per oculos. 4 Sedum.

1 Hoc patet etiam ex expensis Marci Pemfflinger in servitiis regis 30
Ferdinandi circa hoc tempus factis :

Duobus vaivodis Transalpinensibus diversis vicibus, ut in fidelitate
Suae M t,s perseverent, dedit munera in valore fi. 5. c. — Vaivodae Molda-
viae similiter pro remuneratione dedit in valore fl. 3. c. — Castrum
Balwanos, quod Moldavus unacum Joannistis a Marco Pemfflinger occu- 35
parunt, habuit in pignore pro fl. 6. m. 2. c. 20. — In conflictu vaivodae
Moldaviensis demptis argentereis, vestibus ac aliis rebus, paratas pecunias
amisit fl. 1 m. 3. c. (Archiv fiir S. L. vol. 26. pag. 249 — 250.)

iq. Maii 1530] No. 167 209

Moldaviensis et in eius potestate existunt, de quorum rehabitatione
parum vel nihil spei habeo, cum ante tempus idoneum et magis
rebus M ti V rae aptum de manibus suis excipi non poterit, maxime,
si in fidelitatem M tls V rae redierit . . . Praeterea Sacratissime
5 Rex, ut incerta de incertis regnis petam videarque spem amplis-
simam et fortunae, et regiminis M tls V rae habere, supplico M"
V rae , domino meo clementissimo humillime, quatenus castrum
Nicopol in Turcia situm et turrim, quae Minor Nicopol 2 appellatur
in regno Transalpiniensi habitam, unacum Gewrgyo 3 et Plewen 4
10 et eorundem universis pertinentiis, redditibus et emolumentis,
cum Deus Optimus Maximus M ti V rae contra imanissimum hostem
Turcam victoriam dederit, mihi ac filio meo Johanni heredibusque
et posteritatibus meis universis dare, donare et conferre gratiose
[dignetur], tanquam dominus et rex gratissimus ; etc.

15 Annotatio externa, cancellariae aulicae : Was den andern Artiggel

etlichen Giieter halben in der Thurgkey und Transalpinen Land, oder
Walachey betrifft, verwilligt Konigliche Mt. Herrn Marxen Pemfflinger,
wie er begehrt, gnadiglich zu geben.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit : Archiv des Verei-
20 nes fur siebenbiirgische Landeskunde vol. 28. pag. 477 — 478.)

167.

Fogaras, 19. Maii 1530.
Stephanus Maylad Ferdinando I. regi Hungariae.

Cum urbs Brasso tempore invasionis Moldavorum fortiter se
25 gessisset, rogat et commendat, ut ei lucrum vigesimae donare dignaretur.

Ser me princeps et domine ac domine mihi clementissime.

Praemissa servitiorum meorum perpetua commendatione.

Credo M tem V ram Ser mam non latere, qualia servitia cives

Brassovienses in hac bellorum tempestate exhibuerunt et etiam-

30 num exhibent ; superiori etiam aestate in illa pugna, quam contra

waivodam Moldaviensem habuimus, valde attriti fuerunt. Nunc

pestilentia inprimis oppressa est, adeo, ut pauci et bello, et pesti

ex ipsis supersint, utcunque adhuc civitas in fide M tls V rae est

reservata et in praesenti etiam constantissime manet. Maiestas

35 V ra Ser ma vigesimam civitatis illius dictis civibus deputarat et

dederat ad conservationem eiusdem civitatis, nuncque supplico

2 Hodie Turnu Magurele. 3 Giurgiu. 4 Plevna.

Fontes Rerura Transvlvanicarum IV. 14

210 No. 168 [20. Maii 1530

•jyjti yrae ggj-mae, u ^. cons id era tis partim servitiis dictae civitatis,
partim etiam meis, dignetur vigesimam praetactam relinquere
apud eosdem cives pro conservatione civitatis, quae non minimum
servitii M 4 ' V rae Ser mae exhibuit et etiam servitiorum nostrorum
habere rationem, ut cognoscant dicti cives meam quoque servitu- 5
tem M C1 V rae Ser mae cordi esse. Quam Deus Optimus Maximus
diutissime ad vota sua conservet felicissime, cui rursus mea servitia
etiam atque etiam humillime commendo.

Ex Fogaras, feria quinta post festum Beatae Sophiae.
Anno 1530. 10

Eiusdem V rae Ser mae M tls minimus ac perpetuus servus

Stephanus Maylad, mpr.

Intitulatio : Ser mo principi domino meo, domino, domino Ferdi-
nando, Hungariae ac Bohemiae etc. regi. Domino mihi clementissimo.

(Autographum. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit : Archiv des 15
Vereines fiir siebenbiirgische Landeskunde vol. 28. pag. 479.)

. 168.

Brasso, 20. Maii 1530.
Martinus Sydonius secretarius Marco Pemfflinger.

De causa irruptionis vaivodae Moldaviae in Transylvaniam. 20

Venimus salvi omnes Brassoviam 20. Maii. Hactenus nos
pecunia remoravit, quod hinc exire non potuimus. Cras Deo annum
ante inceptum iter continuabimus. . .* Dicitur, ut Petrus aurifaber
Segesvariensis, cum elapsis diebus superioribus hic fuisset, per
dominum Antonium aurifabrum iussu iudicis 2 ter invitatus fuerit 25
variisque modis, tam verbis, quam iocis, quaesitus fuerit de negotiis
Moldaviensium erga Transsilvanos et Transsilvaniae magnatibus
erga Moldavienses ; cum nihil his artibus extorsisse potuerint, po-
stremo poculis tentare decrevisse, itaque dictum Petrum aurifabrum
respondisse iam vino obrutum magnates in causa fuisse, quod"o
Moldavus in Transsilvaniam irruerit, illos namque Moldavos
evocasse, potissimum vero Magnificentiam V ram culpam habere,
quod et nunc Magnificentia V ra Moldavum rursum magna cum
spe evocet atque sollicitet, ut egrediatur nosque adoriatur. Hoc

1 Viennam versus. 2 Lucas Hirscher iudex Coronensis. 35

30. Maii 1530] No. 169 — 170 211

iuramento affirmasse dicitur Petrus, non fabulose, sed verissime,
quae vero ex ore narrantis scribo ; etc.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Edidit Johann Karl Schuller : Das
k. k. geheime Haus-, Hof- und Staatsarchiv in Wien pag. 18. et Ferdinand
5 Baumann : Zur Geschichte von Miihlbach pag. 80.)

169.

Nagyszeben, 30. Maii 1530.
Marcus Pemfflmger fratri suo, Stephano Pemfflinger.

Legatio Transvlvanorum ad vaivodam Valachiae. Fallaciae
10 contra scriptorem harum litterarum perplexae.

Wir haben viel Feindt in und ausserhalb des Landt, als
Moldner und Walachischen Waida, den Tiirken auch an der Seiten ;
Edelleut und Zakel im Landt sindt all wider uns. Der Moldner, der
Verrater begehrt das Landt sein eigen ze sein. Wir haben jetzund

15 den Apafy Miklos zu Ihm hinein geschickt. Sidonius des gleichen
mit Ihm ist und Ihm darnach weiter . . . Als Sidonius weg auf
Kron ist gezogen, hat er mir den hierin verschlossnen Brief
geschiickt, daraus du verstehn magst, wie verraterlich der Richter
von Kron mit dir handelt, das er mit der Zeit als ein Schalk und

20 Verrater in sein Hals liegen muess und mir all die Herrn und das
ganz Land, auch Moldner Waida . . . Zeugen sein werden ; so ich
an Koniglicher Maiestat und an dem Land wollt ein Verrater
sein. Ich wollt nit durch den Moldner Waida handeln, ich wollt
es nachender und viel pequemlicher zuekhummen. Moldner

^5 Waida hat mir meine Giieter, als Balvanyos verfangen und halt
sie auf heutigen Tag ; etc.

Datum Hermonstat, Montag nach Ascensionis Domini 1530.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit: Archiv fiir Kunde

Osterreichischer Geschichts-Quellen vol. 21. pag. 284 ; Schuller 1. c. pag.

.30 14; Baumann 1. c. pag. 82. et Archiv fiir S. L. vol. 28. pag. 481 — 482.)

170.

Nagyszeben, 1. Junii 1530.
Xicolaus Gerendi episcopus Transylvanus et socii Ferdinando I. regi.

Ne rumoribus, causam invasionis vaivodae Moldaviae Pemfflin-
zog er esse, aures praebeat.

Moldavos et Valachos in horas timemus, nos sumus inter gentes,
ut fessas ita inidoneas egentes rerum omnium et in toto desperatas in

14*

212 No. 171 [Junii 1530

tantum, ut iam vel in primo hostium impetu actum de nobis ac
Saxonibus iimeamus ; aliud a V ra M te nobis persuaseramus pro
tanta fide et fidelitate nostra, quomodo Maiestas V ra nobis responderit,
Deus novit, cui et nos rem nostram commendamus ac coram Deo et
hominibus providebimus, ut totus sciat mundus nos in nullo promis- &
sis et fidei nostris defuisse. Maiestas V ra omnia, quae accident,
sibi ipsi iure divino et humano, nihil nobis imputet. Audivimus
gratiose domine per iudicem Brassoviensem vel quem alium fratrem
nostrum, dominum Marcum Pemfflinger delatum fuisse, quod ipse fuis-
set causa moti vel movendi belli in nos a Moldavo. Supplicamus M h 1»
V rae , ne hoc credat ; etc.

Ex Clausumburgha, prima Aprilis 1 anno 1530.

Nicolaus a Gerend, Gaspar Horvath ac alii fideles Maiestatis
Vestrae Cibinii existentes prima Junii.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit : Archiv des Verei- 15
nes fiir siebenbiirgische Landeskunde vol. 28. pag. 485 — 486.)

171.

[Initio Junii 1530.]
Christophorus, servitor Georgii Reichersdorffer Ferdinando I. regi.

Legatio Nicolai Apafi et socii apud vaivodam Moldaviae. 20

Imprimis fuerunt missi oratores Transsilvanenses ad vaivo-
dam Moldaviensem Magnificus Nicolaus Apafii et Egregius dominus
Joannes Roth iudex sedis civitatis Cibiniensis, qui cum pervenis-
sent Moldaviam in conspectum vaivodae cum muneribus videlicet
duobus insignis crateris argenteis deauratis, et legationem ipsis in-25.
iunctam suo more et ordine recensuissent, primum retulerunt saluta-
tionem et servitia ipsorum Transsilvanensium tanquam dominoet
vicino honorando, qui respondit ad haec verba : «Qualiter audetis
me dicere vicinum honorandum ? Nonne satis experti estis, quis
sum ? Ego vos mihi gladio subegi ; putabam vos esse meos subdi- so-
tos et fideles, quem praeterea novistis dominum ?» Responderunt
oratores : «Neminem alium, praeterquam Ser mum principem et
dominum, dominum Ferdinandum, Hungariae et Bohemiae regem
etc, dominum nostrum naturalem et gratiosissimum, illius subditi
et fideles erimus, donec vita nostra superstes erit». Audiens haec 3&

1 Datum et locum fictive appositum.

22. Sept. 1530] No. 172 213

verba atrox ille tyrannus respondens : «Quem ? Ferdinandum ?
Non nominetis mihi nomen istud, qui non meretur nomen hominis».
Adiacens vero lateri sui caniculus, quem digito demonstrabat,
dicens : «Videtis istum canem meum, non tam bonus est Ferdinan-
5 dus, uti canis meus iste, sed est seductor christianitatis ; igitur
illius fideles ne estis». Responderunt oratores : «Adhuc alium
neseimus.» Respondens vaivoda : «Propediem experiemini, utrum
erit dominus vester, et ingentem exercitum instruxerat adversus
Transsilvanenses. Tandem despondit animum, ivit in auxilium
io cuidam vaivodae Transalpinensi, nam tunc temporis summa
discordia isthic aderat». 1

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit : Archiv des Verei-
nes fiir siebenbiirgische Landeskunde vol. 28. pag. 484.)

172.

15 [Augsburg, 22. Septembris 1530.J

Johannes Fuchs Brassoviensis civis et nuntius Ferdinando I. regi.

Urbi Brasso lucrum vigesimarum donari commendat ad pacem
fovendam cum Valachis tempore nundinarum undique confluentibus.

Caeterum de vigesima Brassoviensi M h V rae iterum atque ite-

20 rum humillime supplico, uti eam in manibus dictae civitatis gratiose

permittere dignetur, quo misera civitas damnorum perceptorum

levamen ahquod habere possit. Ubi vero Maiestas V ra civitati

nostrae gratiam in hac parte facere non posset, uti saltem eam

vigesimam ad dictae civitatis fideles manus ad terminum aliquem

25 praescriptum tradere dignetur, quo periculosissime hoc tempore

cum Valachis mercatoribus ad eam venire solitis, vicinis nostris,

tanto quietius vivere possimus; qui alioquin ab exteris in vigesima

crebro molestantur, unde frequenter novi tumultus oriuntur.

Fiat, ut petitur 22. Septembris 1530.

30 (Autographum. Staatsarchiv, Wien. Hungarica.)

1 Chronica nostra haec continet : 1530 die S. Viti Mojzilam vaivodam r $. j U nii
ex Valachia expulerunt. (Tortenelmi Tar, 1880. pag. 635.)

214 No. 173 [6. Nov. 1530

173.

Nagyszeben, 6. Novembris 1530.
Marcus Pemfflinger Martino Sydonius.

Conditiones pacis novi vaivodae Valachiae, quae a Transylva-
nis acceptatae non sunt, quare eorum milites a vaivoda clade afficiun- e-
tur. Turcis et Valachis vero in regnum irruentibus Brasso et Segesvdr
se Joanni regi tradiderunt.

Als mir dann nit zweifelt, sonder ich thue euch zu wissen,
als ich euch geschrieben hab, wie meine Diener mit Hilf Gottes
grossen Sieg in Walachisch Land erlangt haben neben Ztan, meinen 10
Brueder.^Des haben der neuWayda und die Boieren in Sinn genom-
men und von uns ewigen Fried begehrt, und haben uns wellen
3000 fl. und 1000 Mann zu Hilf geben. Dashaben wir als verschmacht,
und dieweil ich Schespurg geredt, als den die Feint mit Kharthau-
nen und Scharfenmiiz zu beschiessen die Stadt Schespurg khumen i&
waren und pelegert und beschossen haben, sonder Gott uns und die
Stadt behalten, dieweil ein heimlichen neidigen Rat beschlossen
und an mein und der Stadt Willen den Maylad mit des Pischofen 2
und Horvath Casper und Maylad Volk mit sambt den ausgetrie-
benen Moyses Wayda in die Walachey gezogen und Moyses Wayda 20
widerumb in das Regiment einsetzen haben wellen, 3 da sint die
Walachen, der neu Wayda und die Boieren mit dem ganzen Land
aufgewesen, auch mit Hilf der Tiirken und haben den Moyses
Wayda erschlagen, Maylad mit allen Dienern gefangen 4 und der

1 Stephanus Pemfflinger. 2 Nicolaus Gerendi. 2»

3 De vaivoda Moise apud Miles haec leguntur : 1530. Stephanus
Maylath Liber Baro in Fogaras fiihret einen wallachischen Waiwoden,
Moisen in Wallachey, und setzet ihn ins Regiment. Dieser Moises ist
bald mit dem Mahomet Passa zur Dankbarkeit in Siebenbiirgen ge-
fallen, das Schloss Tiirtzburg umbsonst belagert ; dahero haben sie ein 30
treflige Menge Tiirken und Wallachen auf Chron-Stadt gefiihret und
belagert, doch nichts ausgerichtet. Derowegen haben sie im Zorn gantz
Burtzland verheeret ; dahero kommen sie iiber den Zeidner-Wald, rauben
und pliindern die Edelleuth sampt ihren Jobbagyen aus, und fiihren
all ihr Weib und Kind mit sich hinweg, derer, welche sie, die arme 35
Sachsen im Augenblick aus den Stadten zu vertilgen, ins Land hatten
gerufen. (Siebenbiirgischer Wiirg-Engel pag. 21.)

4 De his rebus Ostermayer (1. c. 499.) tali modo commemorat : Anno
1530. Wider diesen Wlad Wayda hat der Moses Wayda in der Hermenstadt
mit den Ferdinandischen practiciert, damit er wieder mocht in sein Land 4<>
gesetzet -werden. Hierzu hat Stephanus Maylat viel Volk aufgehoben zu

6. No. 1530] No. 173 215

meist Teil noch gefangen, was nit erschlagen ist, wiewol etlich
erparmlich als die Petler herauskhumen. 5 Darnach scind die Tiirken
mit Tatern und walachischem Wayda heraus in das Land gezogen,
und als Kron und Schespurg das vernommen haben, haben sie sich
5 Kunig Hansen ergeben und geschworen und des Hansen Panner
ausgesteckt, und von Stund an seinen Leuten das Zweinzigist in
die Hiind geben. Darnach haben sie Besammlung gehabt, und ist
Schenker, Repser und Alczener Stuhl auch umbgefallen und Hansen
geschworen, darnach die Tiirken, Walachen und Tatern haben

10 viel Dorfer verprennt, vielen des Volk niedergehaut, etlich tausend
Mann, des meisten Kunig Hansen Partheien weggefiihrt und also
mit grossen Raub weggezogen ; des Hansen Parthei ist auch mit
in gewesen. Sie haben auch Hermonstadt empsig belagert, nach-
dem sie pei der Au gelegen sindt ; aber ich hab ihn Antwurt than

iB und ihnen Pillel, id est munera geschickt, und solch gross Unbe-
quemlichkeit war nit geschehn, so wir des neuen Wayda Freunt-
schaft und Hilf hatten wellen annehmen, wann sie uns fiir Tiirken
und all versprochen niemant auf uns zu lassen. Gott vergeb es den,
die des ein Ursach sint, sie haben uns in Verderben pracht, und

20 das Land von dem Kunig befromd, wenn mit 1 m. Mann und 3 m. fl.
und mit den Volk, das wir gehabt haben, hatten wir mit Hilf
Gottes unsrer Feient aus dem Landt mogen treiben, und weder
Tiirken, noch Tatern, noch Walachen waren auf uns nit khu-
men . . . Wollt auch, dass er [Herr von Rogendorf] 6 in Befelch hat

25 von K. Mt. die Geschlosser Chycho und Kylqdlewar einzunehmen
und mir iiberantworten ; etc.

Datum Cibinii, 6. Novembris 1530.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit : Archiv des Verei-
nes fiir siebenburgische Landeskunde vol. 28. pag. 501 — 502.)

so Ross und zu Fuess und hinein gezogen, sein aber von den Tiirken iiber-
fallen worden, die dem andern Wayda zu Hilf waren kommen, und ist
Moses erschlagen und Maylat Istvan gefangen worden.

5 Horum diem scriptor nostrarum annotationum sic habet : 1530.
Die S. Augustini Maylad secumferens Mojzilam vaivodam Valachiam 2 $. Au°-.
35 intravit, sed victi sunt, Maylad etiam captus et a Turcis ad Fogaras depor-
tatus. Cum Fogaras expugnare non possent, redierunt in Valachiam, unde
Maylad aufugit. (Tortenelmi Tar 1880. pag. 635.)
6 Guilhelmus Rogendorf capitaneus.

216 No. 174—175 [30. Nov. 1530

174.

Kamienec, 30. Novembris 1530.

Stanislaus Lanckoronski de Brzczie, palatinus Podoliae [Joanni Tar-
nowski capitaneo generali, palatino Russiae.]

Nuntia de vaivoda Moldaviae, qui etsi nescitur quo fine, in &
Botosani castra collocavit.

Novitates, quae hic in palam redierunt V rae Magnificentiae
latere nolo ; quantum mihi constat de palatino Moldaviae, id per
praesentes notifico V rae Magnificentiae. Et quia ante haec non bene
mihi patebat mentis ipsius astutia de congregando exercitu suo, 10
protunc minime vulgari, modo vero intentio ipsius exstitit mani-
festa. Posuit se enim cum exercitu suo non parvo hominum comi-
tatu saeptus in Botussani; nescitur, ubi tendere velit. Nec mei
exploratores, quos ubique constitui in custodia, ipsius mentem
minime scire possunt, si enim vellet in Colomeam tendere. Hi, 15
qui bene experti sunt loci, quo ipse deberet transire, nequaquam
asserunt, propter nimiam illius paludis lutosi cliuitatem, ut si
illum attentare vellet, in suum ultimum finem faceret. In Pruth
etiam via sibi praeclusa est, propter ipsius inundationem ; etc.

Datum in castro Camenecensi, feria quarta ipso die Sancti^o
Andreae. Anno Domini 1530.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Polonica. Edidit : Acta Tomiciana
vol. XII. pag. 368.)

175.

Piotrkow, 10. Decembris 1330. 25

Sigismundus I. rex Poloniae palatinis Brestensi, Juniwladislaviensi,
Rawensi et Plocensi.

Mandatum,utpecuniam mitterent lubsidio belli contraMoldavos.

Agentibus hic nobis per plures iam dies et a consultationibus
publicis propter exspectationem multorum consiliarum et nuntio-30
rum terrestrium venire negligentium abstinentibus, allatus est
nobis sub hos dies tristis et molestus a Magnifico palatino Sando-
miriensi 1 nuntius, quod voievoda Moldaviae ruptis foederibus et
contempta benevolentia erga se nostra hostiliter in dominia et
terras nostras Russiae et Podoliae cum exercitu et tormentis bel- 35
licis irruperit, quodque iam Colomiam et districtum Pokuczie cum

1 Otto de Chodecz.

12. Dec. 1530] No. 176 217

omnibus oppidis et villis ceperit, Gwozdziecz castellum finitimum
obsederit aliaque loca et castra tentare et oppugnare instituerit.
Quo nuntio cum nos perturbati et perculsi fuissemus, consultatio-
nem cum praesentibus consiliariis nostris fecimus de ineunda certa
set celeri aliqua ratione ac modo, quo tam praesenti malo occurri
et provideri arcesque praesidiis non firmatae servari incolumes et
deffendi possint, et post binas quidem congregationes hac de causa
factas, quod maxime ad tam subitam necessitatem praestari potuit,
alacri animo praestitimus. Nempe mille equites, corrasis in mutuum

10 pecuniis, suscipi et illuc in defensionem terrarum Russiae et Podoliae
expediri mandavimus; interea dum nos hic de maiori exercitu
comparando ac de reprimenda hostis nostri, hominis fidefragi, vi
et inopinato tumultu consultamus. Ouoniam vero ad dissolvenda
debita ex hac causa contracta ad reprimendum hostilem impetum

15 praesenti pecunia opus est nobis et consiliariis nostris, mandamus
Sinceritati Tuae, ut residuam pecuniam publicarum contributio-
num anno praeterito decretarum palatinatus sui ad nos huc quam-
primum afferat, ut et creditoribus de mutuo dato satisfiat et ex
residuo necessitati publicae per nos consulatur j 1 etc.

20 Datum Piotrcoviae, 10. Decembris 1530.

(Acta Tomiciana vol. XII. pag. 374.)

176.

Piotrkow, 12. Decembris 1530.
Joannes Chojenski secretarius, Bonae reginae Poloniae.

25 Ordinationes regiae belli in Moldavos initi.

De hostilitate Valachorum, quam adversus dominia et
subditos M tum V rarum exercent, priora scripta confirmantur,

1 Una cum his rex exactoribus Brestensi etc. tale mandatum dedit :
Supervenit nunc inopinatum in nos et rempublicam de Russiae et Podoliae

30 terris periculum, voievoda enim Moldaviae, ruptis foederibus et abusus
benevolentia nostra cum exercitu in fines regni nostri irruit ibique castra,
oppida, villas partim capit, partim obsidet atque oppugnat. Quare, ut tam
subitae necessitati providere opportunis praesidiis possimus, mandamus
Fidelitati Tuae, ut huc ad nos quam primum cum omni reliqua contributio-

35 num anni praeteriti pecunia veniat et regestra tam acceptorum, quam
expensorum secum afferat, ut et nos et consiliarii atque caeteri subditi
nostri certam et expeditam rationem habere possimus tam de summa,
quae ex contributionibus provenit, quam de expensis in publicas necessitates
factis, sub gravissima indignatione nostra aliter non factura Fidelitas Tua.

40 (Ibidem, pag. 374—375-)

218 No. 177 [15. Dec. 1530

gentesque suas capto Pokuczie et Colomia versus Halicz pro-
ficisci. Solus autem voievoda cum exercitu et tormentis bellicis
sequitur eos, quos praemisit, ad quem Rutheni illic paene omnes
advolant et se illi gestibundi subiiciunt, quos ille benigne suscipit
et tractat ; eos vero, qui Romani ritus sunt, occidi iubet. Dominus 5
palatinus Sandomiriensis scribit se bene providisse arcem Halicz,
ita, ut non sit formidandum de illius expugnatione, quod utinam
ita succedat. Suscepti sunt etiam illic in terris Russiae pro prae-
sidio quingenti equites. Iussit Maiestas, ut et alii quingenti sus-
ciperentur, et misit pecuniam, in quibus acquirendis non parumio
temporis absumptum est, ductu itaque R mi domini episcopi Craco-
viensis ex mutuo acquisitae pecuniae ; etc.

Datum Piotrcoviae 12. Decembris 1530.

(Acta Tomiciana vol. XII. pag. 375.)

177. 15

Nagyszeben, 15. Decembris 1530.
Senatus civitatis Nagyszeben Ferdinando I. regi Hungariae.

Nisi citissime adiuvetur, eum relinquere cogetur, cum vaivoda
Moldaviae iam late longeque Transylvaniam suam esse nuntiat.

Nuper et prius iam saepe multis omnino nostram conditionem 20
M n V rae Sacrae declaravimus, ac, ut suo misero et penitus perdito
regno nobisque suis ndelibus mature subvenire digneretur, suppli-
cavimus, quam nostram supplicationem exauditam non tantum
nostro, sed totius christianitatis nomine Excellentissimo et Augus-
tissimo Caesari ac Sacrae M n V rae viventes et morientes constan- 25
tissime reserviemus. Verum, domine clementissime, non putet
Maiestas V ra Sacra, Buda ac Johanne Zapolya captis, regnum hoc
ad oboedientiam redire et maxime huius provinciae incolas, ita
enim sunt infecti et ex sua conscientia desperati, ut omnia vel
stultissime tentant ; iam a toto tempore, quo Buda obsidetur, 30
id egerunt et, ut audimus, peregerunt, ut tantum finem obsidionis
expectant,capiaturJohannes Zapolya vel non,Moldavia,Transalpina
et tota Transsilvania ac Hungariae finitimi in nos irruent. Modum
autem, quo nos obstemus nec videmus, nec cogitare scimus, penitus
enim defecimus. Nos et omnes, qui fidem et nomen Maiestatum 3»
Vestrarum invocant, si eo veniendum est, mors nostra docebit
fidem nostram. Moldavus aperte iactat, hoc regnum suum esse,
nec M n V rae cessurum et ad haec pertinentia omnia machinatur.

15- Dec. 1530] No. 178

219

Supplicamus M" V r;u> Sacrae, ut gentes suas, capta Buda, ad nos
festinaret, ex quo tantum momenti rebus Maiestatum Vestrarum
accedit, ut nobis et hac provincia liberatis vel violenter, vel gratia
Transsilvaniam, Transalpinam, Moldaviam in suam ditionem tra-
shent j 1 etc.

Cibinii, 15. Decembris 1530.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit : Archiv des
Vereines fiir siebenbiirgische Landeskunde vol. 28. pag. 503 — 504.)

178.

10 Wien, 25. Deccmbris 1530.

Martinus Sydonius et Joannes Fuchs nuntii Transylvanenses Ferdi-
nando I. regi Hungariae.

Periculum ex parte Moldavo-Valachorum imminens.

Caeterum, si exercitum sine stipendiis in Transsilvaniam
i5deduxerimus, nos, qui fideles, pauci et penitus his tribus annis
exhausti sumus, nec militibus, nec nobis consulere ac parum vel
nihil dare poterimus. Dabimus tamen usque ad animam omnia,
quae possidemus. Si ab hostibus 1 vi extorserimus, adiungent sese
vicinis nostris, Moldavo et Valachis ac Tartaris et Turcis, nosque
2ouna cum militibus M us V riie ex omni parte oppriment sicque
denuo regnum amittemus ; ctc.

Datum Viennae, 15. mensis Decembris. Anno Domini 1530.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit : Archiv des
Vereines fiir siebenbiirgische Landeskunde vol. 28. pag. 506.)

25 > Ostermayer (1. c. 499.) scribit idem : In diesem (1530.) Jahr hat sich

ein grosser Sterb in ganz Siebenbiirgen erhoben, und ist ein tiirkisch Bassa
samt demwallachischem Wayda und gefangenemMaylat fiier Cron kommen,
und weil vor der Stadt das Spert, in der Stadt die grosse Pest grassiert,
hat er sie gezwungen, dass sie sich auf des Hans Konigs Seit geben miiessen ;

30 von hier sein sie mit dem ganzem Volk under die Hermanstadt, darinnen
Nicolaus Gerendi, welche stark Ferdinandisch geblieben, und weil sie ihnen
in der Stadt nix abgewinnen konnen, haben sie geraubt und ins Landwieder-
umb gezogen und den Maylat gefanglich wieder mitgefiihrt. In der Wallachei
aber ist der Maylat frei worden und iiber Fogarascher Gebirg selbstander

35 in Fogaras kommen.

1 Idest Johannitas.

No. 179 — 180 [17. Dec. 1530

179.

Piotrkow, iy. Decembris 1530.

Petrus Tomicki, episcopus Cracoviensis, vicecancellarius Lucae de
Gorka castellano Posnaniensi, capitaneo Maioris Poloniae generali.

Tractatio senatorum de bello in Moldavos incipiendo. 5

Maiestas Regia exspectatis per aliquot dies consilariis et
nuntiis terrestibus, qui ad diem statutam non venerant, iam tan-
dem conventum est auspicata et consulit de communibus imminen-
tibus regni periculis, maxime tamen consulit de reprimenda et
vindicanda audacia vaivodae Moldaviae, qui contra iura foederum 10
tumultuarie nunc terras M tls Suae invadens, districtum Pokuczie,
qui ducentas septuaginta villas et duodecim aut paulo plura oppida
in se continet, occupavit, Colomiam cepit et alia castella in finibus
collocata obsidet et oppugnat ; etc.

Datum Piotrcoviae, 17. Decembris anno a Christo nato 1530. 15

(Acta Tomiciana vol. XII. pag. 385.)

180.

Piotrkow, ig. Decembris 1530.
Joannes Tarnowski palatinus Russiae Bonae reginae Poloniae.

Rogat reginam, ut pro honore regni adhortetur regem ad ulcis-^o
cendum vaivodam Moldaviae.

De resistendo voivodae Moldaviae nulla adhuc deliberatio,
quo modo et ordine ei resisti debetur : si milite mercenario, an
communi expeditione ; opus tamen erit maiori multo apparatu
numeroque militum, quam servare soliti sumus. Nihil tamen esset 25
nec difficile, nec impossibile, ubi vellemus ob amorem reipublicae
in commune concorditer consulere. Sed ista vulgi licentia et temeri-
tas, quae nihil sinit pro bono communi, nisi ex praescripto suo,
quidquam efficere, forsan, ut semper solet, erit impedimento.
Oblata namque est occassio contra talem hostem pugnandi, quae 30
divino nomine implorato initium regni nati V rae M tIS feliciter
possit auspicari, cum famaque et honore V rarum Maiestatum.
Res domino Deo dante prospere agi possit, sin autem ipse hostis
negligetur, omnium hostium crescent animi contra nos, erimusque
posthac ad iniuriam omnibus hostibus expositi cum maximo detri- 35
mento nostro et cum dedecore (quod absit) y rarum Maiestatum.

19- Dec. 1530] No. 181 221

Itaque supplico M 11 V rae , velit litteris suis adhortari Suam M 1 ^ 1 ,
ut pro honore suo et filii sui famaque bona, apud suos et apud exter-
nos assequenda, quae non est ab omnibus mortalibus contemnenda,
velit adhibere operam et authoritatem suam, ut talis modus de-
5 fensionis constituatur, ut et ablata per hostem iterum recuperentur,
iusque iurandum ab ipso violatum foedusque ruptum transeat
non impunitum ; etc.

Datum Piotrcoviae, 19. Decembris. Anno 1530.

(Acta Tomiciana vol. XII. pag. 386.)

10 181.

Krakow, 19. Decembris 1530.
Joannes Lewicki canonicus Plocensis Joanni Dantisco episcopo Culmensi.
De irrnptione vaivodae Moldaviae in Poloniam facta.

Conventio agitur Pyotrcoviae et venit illuc nuntius Ser mi

15 domini regis Ferdinandi ad consumanda omnia illa, quae fuerant
Posnaniae conclusa. Dominus igitur Joannes Laski praepositus,
venit ex parte voievodae ad consummanda eadem, sed hic publica est
vox et fama, quod voievoda sit captus et abductus Viennam cum
suis omnibus. Ill mus Prussiae dux 1 venturus est propediem ad

20 eam conventionem et tractatur bellum contra Valachum, nam ipse
nunc cum Turcis et Tartaris cum magna potentia intravit terras
Podoliae et accepit iam Pokuczie totum usque ad limites regni
Hungariae. Tentabat etiam fraude Leopolim et Camieniecz, sed
non profecit, nam proditores cives Cameneczienses primarii de-

25 tecti sunt et poenas solverunt. Ipse autem Valachus grassatur in
terris Podoliae, fractis pactis et iuramentis omnibus, et ita nil
aliud speramus pro aestate, nisi bellum ubique. Cum imperatore
etiam Turcarum exspirabunt treugae pacis hoc anno ; si erunt pa-
rati et concordes christiani principes, non erimus nos posteriores.

30 Et iam ecce praeludia facit Valachus cum Tartaris et Turcis quae-
rens occasionem adversus nos et iam invenit ; etc.
Datum Cracoviae, 19. Decembris 1530.

(Originale. Bibliotheca pr. Czartoryski, Krakow. Codex 1595. No. 60.
Edidit : Acta Tomiciana vol. XII. pag. 388.)

1 Joachimus I. Nestor (1499 — 1535- )

222 No. 182 — 183 [22. Dec. 1530

182.

Krakow, 22. Decembris 1530.

Severinus Boner burgrabius Cracoviensis officiali anonymo Ferdi-
nandi I. regis Hungariae.

De progressu hostili vaivodae Moldaviae in Polonia facto. 5

Caeterum de palatino Valachiae nonnihil iam Maiestati V rae
liquere opinor ; is quippe ruptis foederum ac fidei vinculis dominia
Suae M tl5 Regiae, domini mei clementissimi, hostiliter cum valido
exercitu impressione facta invasit, villas multas occupavit, Colo-
miam, notabilem in terris illis civitatem, suae ditioni subiecit, multa 10
praeterea aperta oppida cepit, item Halicz arcem ne iam ceperit,
metus dubiumque est, denique totum pene districtum illum, Poku-
czie vocatum, subiugavit, asserens, hoc patrimonium suum esse,
quae iure sibi vendicaret, cum satis superque constet illa ab ho-
minum memoria sub imperio et ditione Suae M tls Regiae f uisse ; 1 5
ultra autem illa non processit. Ei obviam Sua Maiestas Regia
missura erat partem exercitus, verum iam ille abierat retro, itaque
eo ventum est, ut illa recuperanda sint, quae ab illo capta sunt.
Bellumque haud dubie in aestatem proximam nobis impendit,
quantumvis eius omnem occasionem lubentes praetereamus ; 20
porro cuius instinctu haec ausus fuerit palatinus ille, non omnino
nobis non liquet, quippe non suspicio tantum, sed fides est ea, quod
adversarius Ser ml Ungariae atque Bohemiae regis causa et origo
belli huius est, qui cum suis appendicibus pro certo imperatori
Turcarum inculcaverit, quod Sua Maiestas Regia Ser mo Ungariae 25
et Bohemiae regi secretam apertamque praestet operam atque
hinc isti motus ; etc.

Datum Cracoviae ad diem 22. Decembris. Anno 1530.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Polonica. Edidit : Acta Tomiciana
vol. XII. pag. 398 — 399.) 30

183.

Wien, 3. Januarii 1531.

Martinus Sydonius et Joannes Fuchs nuntii Transylvanenses Ferdinan-
do I. regi Hungariae.

Nuntia Transylvanica de futura Turcarum aggressione, ad quam 35
etiam vaivodae Moldaviae et Valachiae cum exercitu adesse iussi sunt.

Attulit nobis adolescens quidam litteras ex Transsilvania,
quas ante biduum accepimus. Existimaverunt nos una cum exercitu

15. Febr. 1531] No. 184 223

M tls V™ non longe a Transsilvania abfuisse, et nuntiarunt Tur-

carum tyrannum Moldavis, Transalpinis et Transsilvanis edixisse,

ut sub ultimae exterminationis poena ad proximum ver totis

viribus in armis sint iunctisque castris et armis Germaniam

5 invadant. Qui huius dirae rei novitate perculsi, quum Turcarum

tyrannidem plurimum vereantur, rogant et obsecrant, ut ea M"

V rae repente nuntiemus, ut si forte Maiestas V ra plura praesidia

ante veris initium in Transsilvaniam mitteret, quibus Turcis

resistere possent ; sed ubi intelligent exercitum nostrum re

10 infecta pedem retulisse, nescimus, quid spei sibi proponent. Si

caeteris item regnis propinquis consulere vellemus, id mature

et sine mora fiat, summopere necessarium esset ; etc.

Ex Vienna, 3. Januarii. Anno Domini 153 1.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit : Archiv des Verei-
15 nes fiir siebenburgische Landeskunde vol. 28. pag. 510 — 511.)

184.

Hdrlau, 25. Februarii 1531.
Petrus Rares vaivoda Moldaviae Nicolao Gerendi et sociis.

Responsum. Consilium eorum intellexit. Rex Joannes ex-
20 pectatur.

Petrus waivoda Dei gratia dominus regni Moldaviae.
Reverendissime, Magnifici et Egregii amici honorandissimi.
Ea, quae nobis in responsione nostra scribitis, ad unguem intellexi-
mus. Vidimus perpulchre exanimatum vestrum desiderium, iam

25 amplius nec ore, neque litteris adhortamur, sed Deo duce, unice
summi imperatoris Turcorum et virtute Tartarorum absque
dubio aspirari et attemptare volumus, et vestro timore ne perter-
reatis, expectetis alacres Ser mum dominum Johannem regem
Hungariae eiusque adventum propediem inibi expectetis.

30 Datum Baloviae feria quarta post festum Valentini martiris.

Anno 1531.

Intitalatio : R mo Magnificis et Egregiis dominis Nicolao Gerendi
episcopo Transsilvano, Gasparo Horvath, Marco Pemfflinger etc. Amicis
nobis honorandis.

35 (Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica.)

224 ^°- J ^5 — J 86 [21. Martii 1531

185.

Csicsva, 21. Martii 1531.
Andreas Bathory tavernicorum regalium magister senatui civitatis Kassa.

Relatio legati regis Joannis de mente sui domini, velle enim
Hungariam cum vaivodis Moldavo-V alachis intrare. 5

Interrogamus autem satis ipsum 1 de Johanne rege et etiam
commiseramus servitoribus nostris, ut ipsum inebriarent et id
quod sciret, ab ipso excipere deberent de negotio Johannis regis.
Qui manifeste fatetur et nobis, et servitoribus nostris, quod prop-
terea Johannes rex intravit in Transsilvaniam, ut cum waivodaio
Moldaviensi deberet personaliter constitui et tractare de negotio
suo et statim iterum exire huc ad regnum Hungariae unacum
waivodis Moldaviensi et Transalpinensi, et mox ad istas partes
superiores ascendere et omnia mala hic in partibus superioribus
facere et equos ipsorum hic in istis partibus ad viridem herbam 15
dimittere ; etc.

Ex arce nostra Czyczwa feria tertia in festo beati Benedicti
confessoris, anno etc. 1531.

(Originale. Archivum civitatis Kassa. No. 1521. Edidit : «Tortenelmi
Tar» 1901. pag. 452.) 2( >

186.

Grid, 27. Aprilis 1531.
Stephanus Maylad Xicolao Gerendi et eius sociis.

Nuntia de vaivoda Valachiae et intentione sua.

Reverendissime, Magnifice Egregii, prudentes et circumspecti 2»
domini et amici mei honorandi. Salutem et mea servitia commenda-
tionem.

Miseram Franciscum Bako familiarem meum ad dominum
fratrem meum Thomam Nadasdy, quem in castris sub Sassebes
invenit, ibidem per quinque dies ipsum retinuit, vidit omnem eorum 30
exercitum ; imprimis sagittaverunt civitatem ex parte patibuli et
resciverunt, ut illinc replevissent murum nichilque prodesse pos-
sent ; tandem duxerunt bombardas a parte civitatis Albensis, sagit-
tant nunc turrim Albam, qui in medio muri stat, ubi prius porta

1 Legatum a domino Emerico Czibak episcopo, scitu principis Joannis 3»
regis ad eum missum.

27. Apr. 1531] No. 186 225

civitatis fuit. Haec omnia ex civitate eis est intimatum. Sunt enim
proditores in civitate, qui omnia dant inimicis intelligere. Dixerunt
et solus Nadasdy, ut equites essent LIII et pedites II C, quos pro
nichili ipsi reputarent. Tandem, quod peius michi inter alia esse
svidetur, ut dicit feria tertia proxime praeterita iudex regius illius 2 5 .A pr .
civitatis misisset ad inimicos rogans eos, ut cessarent a sagittis,
velle cum suis fratribus loqui 1 et hodierna die ipsis responsum bo-
num dare velle. Domine Reverendissime, Vincentius fuit proxime
etiam sub tempore obsidionis in civitate ipseque dixit, ut cognovis-

10 set aliquam dissessionem vel inunionem inter civitatenses et fami-
liares Do. Vestrarum dicitque michi Bako, ut leve esset intrare
civitatem ; pro eo volui Do. V ris ista significare, ut curam de illis
pauperibus familiaribus Do. Vestrarum Dominationes V rae habeant,
ne pereant. Quia,si eosaliqui[s] nonconfortaveritvel in subsidium non

15 iverit, timendum erit,ne civitatenses contraillos insurgant. Domina-
tiones V rae concludent, quid facturi estis. Ego caput meum in
nichili retraham, si temptandum erit intrare, etiam non postpo-
nam, dummodo tantos bonos viros non relinquatis. Hinc totus
mundus et Barcensis quilibet ad sua castra aufugit prae timore

20 Turcarum. Propterea veni ad has partes et me, quantum potui,
congregavi, nichil tamen hactenus veri scribere possum, veniunt,
necne. Hoc mihi intimatum fuit per waivodam Transalpinensem
ante tres septimanas, ut ipse et Mahameth suos sollempnes orato-
res vellent mittere ad Johannem, ne forte illi venirent ; nescio.

25 Vocaverant etiam Michaelem Berkessy illuc, ut mitterent eum ad
Cibinium, ut inter communitatem seminaret verba pro Johanne,
quemadmodum soliti sunt. Tamen ipse Berkessy nullo modo id
facere voluit, sed iterum domum ivit. Dominationes V raes optime
valere optamus.

30 Ex Gryd feria quinta nocte post festum Beati Georgii marty-

ris. Anno Domini 1531.

Stephanus Maylad etc.

Intitulatio : Reverendissimo Magnifico, Egregiis, prudentibus et
circumspectis dominis Nicolao de Gerend episcopo et thesaurario regio,
35 Gasparo Horwath etc. caeterisque dominis Cibinii existentibus. Domi-
nis et amicis honorandis.

(Autographum. Archivum civitatis Nagyszeben. Alte coll. No. 325.)
1 In originali : loquere.

Fontes Rerum Transylvanicarum IV. I 5

226 No. 187 — 188 [29. Apr. 1531

187.

Nagyszeben, 2g. Aprilis 1531.
Senatus civitatis Nagyszeben Ferdinando I. regi Hungariae.

Urbs a militibus regis Joannis oppugnatur. Moldavo-Valachos
infra paucos dies adesse scribit. s

Hostis consilium scimus. Iam a duobus milliariis hinc castra
locavit, castella omnia dedentur, retinendi spes nulla. Qua in re
quantum sit momenti ad capiendam civitatem hanc, saepius M u
V rae scripsimus. Cras, putamus, obsidione cingemur. Turcos,
Moldavum et Walachos in auxilium Johannis venturos intra diesio
paucissimos, certo scimus ; populus civitatis huius est nimium
exacerbatus. A duobus enim annis instar civitatis obsessae misere
vexatus commercia nulla exercere potuit . . . Iam enim de extremo
patriae periculo, de vita, de honore nostris agitur, post auxilium
quod a M te V ra mitti supplicamus, bonum esset ex parte etiami 5
Moldaviae gentes venire, si partium Maiestatum Vestrarum in Mol-
davia bellum habet. Si vires a M te [V rae ] advenirent, statim civi-
tates omnes a Johanne deficerent ; etc.

Cibinii, 29. Aprilis 1531.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit : Archiv des Verei- 20
nes fiir siebenbiirgische Landeskunde vol. 28. pag. 518 — 519.)

188.

[Nagyszeben, fine Aprilis 1531.]
Nicolaus Gerendi episcopus Transylvanus et socii 1 Ferdinando I. regi.

Fructum legationum Joannis regis in eo esse, quod cum vaivodis 25
Moldaviae et Valachiae Transylvaniam aggredi tentet.

26. Martii Venit [Joannes Scepusiensis] ad Megies ad feriam sextam

ante Palmarum, ubi cum Saxonibus dietam habuit ; etc.

Miserat ad Moldavum vaivodam, qui promisit mille equites
ad annum medium dare in subsidium Joannis. 30

Miserat et ad Transalpinum, tamen relationem, qualem
habuerit, nondum scimus, sed ad votum Joannis ipsum quoque

1 Gaspar Horvath, Alexius Bethlen vicevaivoda, Marcus Pemffiinger
et Nicolaus Apafi.

22. Maii 1531] No. 189 227

stare necesse est. Et hoc, ex hoc iudicamus aperte, quod iussit
vaivoda Transalpinarum viam occludi sub poena suspendii, ne
sui subditi aliqua mercimonia vel alia educant, nec fideles domini
nostri et praesertim Cibinienses, ingredi pro eorum commodo
svaleant, ita, ut iam nulla facultas mercatoribus fidelibus Regiae
M tls domini nostri supersit, quod ante omnia huic civitati molestum
est ; etc.

Miserat vaivoda Transalpinarum similiter oratorem suum
ex mandato Caesaris Turcarum, qui similiter ad consensum Joannis

10 nos inducebat, ut illi essemus obedientes. Tamen fidelitatem
perpetuo servare volumus, nec unquam deficere a M te Sua animo,
modo vires sufficiant ; etc.

Intelligimus etiam Imbraim bassam simulcum aliis bassis
et sandsak, qui sunt ad Danubium ultra partes Transalpinarum

i5 officia tenentes, omnino velle insurgere et bello ad partes Trans-
silvanas venire cogereque secum vaivodam Transalpinorum et
Moldaviae venire contra nos, et qui eos super hoc consultare
intellexit, existimat posse fieri exercitum Turcorum et Valacho-
rum ad numerum sexaginta milium. Fingunt autem se bipertiri,

•20 ut una pars recta penes et per Danubium ascenderet, altera Trans-
silvaniam, sed omnino cognitor eorum falsam esse dicit hanc eorum
fictionem, nec velle bipertiri, sed simul contra nos Transsilvanos
venire et ipsam occupare TranssiJvaniam.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit : Archiv des Verei-
25 nes fiir siebenbiirgische Landeskunde vol. 28. pag. 525 — 532.)

189.

Szdrd, 22. Maii 1531.

Franciscus Bebek de Pelsocz comes comitatus Gomoriensis senatui

civitatis Kassa.

30 Joannes rex et vaivodae Moldaviae et Valachiae Szeben obsident.

Hodie tempore prandii quidam Egregius servitor noster,
quem causa explorandi Transsilvaniam miseramus. rediit, homo
vester magister Simon bombardista propriis oculis vidit, ille vera-
cissime nobis dixit, quod Johannes waiwoda civitatem Zeben
35 expugnari nunc faciet. Sunt enim in illa expeditione waiwoda
Moldaviensis cum equis mille et waiwoda Havasely 1 cum equis

1 Lege : Havaseli ; idest Valachiae.

15*

228 No. 190— 191 [15. Julii 1531

mille ; ipse enim solus Johannes non habet ibi equos mille, habent
bombarda sedecim et quotidie civitatem sagittant.

Ex castro nostro Zaard, 22. die Maii anno 1531.

(Originale. Archivum civitatis Kassa. No. 1535. Edidit : «Tortenelmi
Tar» 1901. pag. 452—453.) 5.

190.

Hdrlau, 15. Julii 1531.
Petrus Rares vaivoda Moldaviae Ferdinando I. regi Hungariae.

Litterae credentiales pro nuntio Gregorio Litterato ad eum misso.

Ser me princeps et domine, Rex noster gratiosissime. Ser-10
vitium cum fidelitate.

Petrus waivoda Dei gratia dominus regni Moldaviae, heres-
que perpetuus.

Mittimus hunc fidelem nostrum famulum Gregorium Litte-
ratum, praesentium scilicet exhibitorem, nobis sincere dilectum 15.
cum nonnullis rebus rationabilibus seu necessariis erga eandem
M tem Regiam, dominum nostrum veluti gratiosissimum, duplici
rogandam ipsam M tem Regiam rogatu, quatenus praenotatum
famulum nostrum ipsa Maiestas Regia dignetur loco personae
nostrae pie exaudire, necnon dictis eiusdem fidem praestare in-20
dubiam. Ea enim dicet, quae ex mente nostra dicenda accepit.
Et eandem Deus omnipotens ipsam Regiam diu felicitet et pros-
peret Maiestatem.

Datum Balhoviae, 15. die m. Julii. Anno virginei partus 1531.

Intitulatio : Ser mo principi et Illustri Ferdinando regi Romanorum, 25
Hungarorum, Bohemorum, necnon Austriae duci Excellentissimo.
Nobis praestantissimo.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica.)

191.

[Krakow, initio Septembris 1531.] 3c

Anonymi relatio de proelio penes Obertyn.

Descriptio victoriae de Valachis partae in Augusto 1531.

Voievoda Moldaviae et praedecessores eius, ut perfidorum
mos est, nihil unquam longo iam tempore, regibus ex regno Poloniae, 36-
quod tenebantur, praestiterunt, quo ipse voievoda innixus, hieme

Sept. 1531] No. 191 229

praeterita, praeter omnem exspectationem, foederibus et iuramentis,
quae fecerat, neglectis, nullaque hostilitatis denuntiatione prae-
missa, provinciam regni Poloniae Pokucie nuncupatam, fide et
honore posthabito, occupavit. Quam iniuriam, quum Serenissimus
5 Poloniae rex diutius ferre non posset, exercitum selectorum mercen-
nariorum militum ex regno suo comparavit et conscribi iussit, opera
Magnifici Joannis comitis de Tarnow, palatini Russiae et exer-
cituum regni Poloniae capitanei generalis, quem ille variis in locis,
ne hostis certum numerum scire posset, collegerat et disposuerat,

10 et non multo ante festum Sancti Jacobi ad loca, quae praedictis 25. Juli
hostis firmata erant, admoveri iusserat, constabatque totus ille
exercitus equitibus, praeter 300 pedites, qui machinis et bombardis
erant addicti. Ex his equitibus ipse capitaneus generalis permisit
2000 et aliquot centum equites, qui praeter Valachorum spem

15 et scientiam variis in locis provinciam illam Pokucie adorirentur.
Valachorum ibidem in praesidiis erant fortassis 1400 bello apti,
praeter aliam colluviem. Poloni milites mandata capitanei strenue
exequentes, non una ex parte eam provinciam invaserunt confli-
gentes cum hostibus, multos trucidarunt et non paucos in eos

20 ceperunt, inter quos erant plerique ipsius Valachi familiares
et aulici ; atque in duobus diebus totam illam provinciam re-
cuperarunt, praeter castrum quodam Gwozdziec, quod cuidam
nobili Polono, Turewski nuncupato, fuerat ademptum, hoc tamen
etiam paulo post obsidentes in potestatem suam redegerunt.

25 Et illi quendam praefectum militum Wfodek nomine praefecerunt,
pauci ex ista Polonorum irruptione Valachorum, qui superfuerant,
evasere in Valachiam. Huic victoriae capitaneus generalis comes
de Tarnow non interfuit, sed tunc potiores exercitus partes rerum
eventum non procul praestolabantur. Victoriae vero nuntium

30 cum quibusdam captivis, nobilis quidem iuvenis Spytek de Tarnow
Ser mo Poloniae regi Cracoviam apportavit. Paulo post appulit
etiam ad Ser mam M tem Regiam Generosus dominus Hieronymus
Szafraniec, qui plurimos ex ea victoria captivos attulit. Hique
hincinde per castra regia habentur distributi.

35 Post hanc acceptam cladem voievoda Valachus percitus

omnes, quas habuit copias, suorum congessit et in tres exercitus
divisit, eratque numerus omnium supra viginti millia, cum his
in provinciam Pokucie perveniens 6000 equitum ad recuperandum
castrum Gwozdziec permisit. De quo certior factus comes de

40 Tarnow capitaneus generalis mature cum toto suo exercitu in
his, qui ultro se adiunxerat et succurrendum obsessis, et castro

230 No. 191 [Sept. 1531

19. Aug. affuit. Hoc videntes Valachi decima nona Augusti praeteriti
cumexercitu Polonomanusconseruerunt, in quo conflictu cum Dei
adiutorio Poloni superiores facti, Valachorum ista sex millia profii-
garunt et in fugam verterunt, multi illorum caesi, capti quam
plurimi, et praesertim de illis, qui ipsius voievodae curiae &
inserviarunt ; hanc suorum stragem quum a duobus suis capi-
taneis, qui ex proelio profugerant, voievoda audivisset, com-
motis iussit illis amputari capita, sed aliorum praecibus vic-
tus catenis ferreis vinctos custodiae mandavit. Ista est Vala-
chorum consuetudo, ut eos omnes, qui ex pugna evadentes 1»
domum revertuntur, suppliciis gravioribus, quam si in bello
cecidissent, afficiant. Hinc sit, ut in confligendo multis aliis
nationibus sunt ferociores, accensus itaque Valachus ira, pariter
et pudore ipse in persona cum suis omnibus Polonos saeptos
castris, ut eorum mos est, curribus et vallis factis cum multisi&
magnis bellicis tormentis, quae secum duxerat, agressus est,
quamque Polono sicincti. Non excedentes sextam partem numeri,
quam secum habuit Valachus, vim globorum ulterius ferre non
possent prioribus victoriis animati, ex ope divina adiuti, extra
vallum in ordinibus suis prosilientes proelium commiserunt, et 20
cum hostibus pro perfidia expostulantes et certantes ad quinque
horas sine intermissione conseruerunt manus illosque ad intere-
mionem usque prostrarunt, namque praeter multa milia caesorum
voievoda ipse fugiens duobus vulneribus acceptis est affectus,
tormenta bellica magna quinquaginta cum pulveribus, globis, 25-
curribus onerariis et commeatu capta, intorquae fuerant quaedam
ante 30 annos et quatuor Polonis et superioribus annis, ipsis
Transylvanis Hungaris adempta. Item duo vexilla maiora et
principaliora, tympana et multa alia apparamenta bellica, quae

22. Aug. omnia facta sunt 22. Augusti praeteriti. Poloni prosequenti vic- 30
toriam insecuti sunt fugientes Valachos per milliare Germanicum
unum cum dimidiato, trucidantes et plerosque de nobilioribus
vivos capientes. Fuit caesorum ingens numerus et inter eos multi
de primoribus Valachi reperti. Hunc laetum victoriae nuntium
attulit Ser™ Poloniae regi quidam praefectus militum nomine3&

29. Aug. Szwi^cicki 29. Augusti Cracoviam. Postero die missus et comite
de Tarnow capitaneo generali quidam nobilis iuvenis nomine
Zbignieus Sienienski, quodam Suae M ti Regiae etiam captivos
attulit, et inde alius praefectus militum Jaslowiecki duxit secum
magnum captivorum numerum, inter quos est, qui dicitur sermone 40
Valaehico Logoffet, quod est apud illos supremi capellarii nomen,

Proelium penes Obertyn.

(22. Augusti 1531.)

In medio imaginis superioris Poloni videntur. Vexilla capite
bovis ornata signant exercitum Moldavicum ; vexillum semiluna or-
natum copias Turcarum. Petrilo=P£trus Rares vaivoda Moldaviae ;
Golophet recte Logofet=capitaneus generalis eiusdem vaivodae.

232 No. 192 [15. Sept. 1531

item et pocillator seu pincerna et structor mensae cum plerisque
aliis ipsius Valachi officialibus. In summa nihil aliud ex illo conflictu
secum, quod duobus vulneribus saucium corpus asportavit Valachus,
qui non immerito perfidiae suae dedit sic poenas. Hic tantus
timor suos in Valachia invasit, ut multi in Hungariam et Molda-5
viam quotidie cum bonis suis confugiunt. Christo Domino sit
honor et gloria, et omnis gratiarum actio, qui Ser mum Poloniae
regem diutissime contra crucis suae hostes vincere et trium-
phare concedat. Amen.

(Copia simplex saeculi XIX, erroribus plena. Bibliotheca Osso- 10
liniana. Lwow; codex Nr. 172. fol. 68 — 69.)

192.

Krakow, 15. Septembris 1531.

Christophorus Szydlowiecki castellanus et capitaneus Cracoviensis ac
regni Poloniae camerarius Sigismundo ab Herberstein consiliario. 15

Vaivoda Moldaviae clade afficitur. De captivis ab eo ereptis,
spoliis perceptis et legatis vaivodae ad regem Poloniae missis.

Scripsi proxime elapsis diebus Magnificentiae V rae de illa
felici victoria de waivoda Moldaviae parta, 1 quam puto isthic ex
scriptis meis innotuisse. Postea nihil innovatum est, solum, quodso
dominus campiductor plures insignes captivos huc Suae M" misit,
quorum ego non parvum numerum pro mea parte in arcibus meis
habeo. Habeo praeterea hic apud me unum, qui ipsius waivodae su-
premus,ut ipsidicunt,Logofet fuit,hoc estcancellarius.quorumetiam
hic nonnullos tabellarius vidit. Tormenta ipsi hosti adempta, vexilla 25
simul ac tympana, dominus dux exercitus, filius meus charissimus, 2
solus Suae M b afferre vult, qui non apud Suam M tem solum, sed
apud nos et omnes homines, etiam infimae conditionis rnagnam
gratiam inivit, et nomen sibi multis temporibus duraturum, con-
silio, cura, opera, animi sui magnanimitate comparavit. Waivoda 30
Moldavicus ad Suam M tem nuntium expedivit, unum post alium
ad ipsum ducem exercitus. Tertium ad palatinum Podoliae, capi-
taneum Camenecensem, 3 cum eo nuntio iam porro Suam M tem
in provincia Pokucziae non esse inquietaturam ; item pro redi-

1 Proelium penes Obertyn, 22. Augusti 1531. 35

2 Recte gener auctoris huius litterae : Joannes Tarnowski.

3 Lanckoronski.

ig. Nov. 1531] No. 193 233

mendis captivis ac pro salvo conductu magno suo oratori, verum
Sua Maiestas non permisit eum huc ad regnum, sed domino capi-
taneo in negotio dedit, ut illum illic in castris absolveret, ut autem
ipse Moldavus domino duci exercitus nostri scripserit.
5 Datum in arce Cracoviae, 15. mensis Septembris. Anno

Domini 1531.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica.)

193.

Krakow, ig. Novembris 1531.

10 Stanislaus Salomon senator Cracoviensis Alexio Thurzo de Bethlenfalva,

iudici regis Hungariae.

Nova nuntia de clade vaivodae Valachiae (Moldaviae). Spolia
cathedrali ecclesiae offeruntur.

Neuzeitung weiss ich Euer Gnaden kein andere zu schreiben,

15 allein, dass unsers gnadigsten Herrn, des Kinigs von Polen Dienst-
volk noch der Schlacht, 1 die ich Euer Gnaden gedruckt geschickt
hab, haben ein Ritt in die Walachei gethon, und sich auf drei Orter
getheilt ; do das walachische Volk also erschrocken war, dass
jedermann floh in die Niedere Walachei. Haben also die unseren

20 viel Viehs und Raubs dervon brocht, iiber die zehn Tausent Vieh
und Pferdt, und also frei ohn allen Hindernus in unsers Herrn
Landt und Graniz kommen. Nochmols wieder drei Ritt hinein
gethon und allwege viel Schades den Feinden zugefiigt. So sein
itzt neulich die Hofleut Koniglicher Maiestat alle die dohin geschickt

25 waren, mit sambt allen Haubtleuten und den Dienstvolk, der iiber
fiinf Tausent sein, dem walachischen Woievoden ins Land ein-
gezogen, und gar bis in die Niedere Walachei' kommen, viel Schades
gethon, und noch do vorhanden sein. Gott well ihnen viel Gliicks
geben wider den christlichen Feindt. Der Herr Hauptmann, Herr

30 von Tarnow, Woievod in Reussen, 2 ist die Tag her in die Stadt
zu Seiner Koniglicher Maiestat mit grosser Magnificentii und
Pompen kommen ; mit Ihm brocht vierzig Stiick Geschoss, die
man itzt dem walachischen Woievoden an dieser Schlacht genom-
men hat, und drei Pannier ; eins des walachischen Woievoden, das

35 * De clade penes Obertyn cfr. Aleksander Czolowski : Bitwa pod

Obertynemr. 1531 ( We Lwowie, 1890.) et I. Ursu : Bataliile dela Gwozdziec
si Obeityn (1931.) Bucuresti, 1913, 2 Joannes Tarnowski.

234 No - IQ 4— r 95 [5- A P r - J 53 2

ander des ganzen Landts, das dritt vor die walachische Hofleit
gewest, und dreizehn Stiick Geschoss hat der Hauptmann an den
Granizen gelossen. Also sein all Herren ; geistlich, nahmlich vier
Bischof, die weltlichen auch alle Ihm entgegen geritten, grossen
Triumpf gehabt ; Seine Konigliche Maiestat Ihn gar genadiglich 5
empfangen und Ihm uber halb Stuben entgegen gangen. Herr
Bischof von Krakau 3 Seine Gnaden, den anderen Tag die Mess
gesungen, die Pannier m der Kirchen aufgehangt ; etc.
Datum zu Krakau, 19. Novembris. Anno 1531.

(Autographum. Orsz. Leveltar, Budapest. Tortenelmi Emlekek fasc. 1.) 10

194.

Hdrlau, 5. Aprilis 1532.
Petrus Rares vaivoda Moldaviae senatui civitatis Besztercze.

Iterum latronem profugum Vincentium capite plecti rogat.

Petrus waivoda Dei gratia dominus regni Moldaviae. Pruden- 15
tes et circumspecti fideles nobis sincere dilecti.

lam dudum a vobis cupivimus, ut illum Vincentium, pro-
ditorem totius communitatis vestrae Bistriciensis decollare de-
buissetis, sed donec in hac re voluntatem nostram non adimple-
vistis, propterea adhortamur vos, quatenus vos visis litteris nostris, 20
statim ipsum Vincentium decollare faciatis et secus non faciatis.
Postea enim laboratis, ut Andream Litteratum, si poteritis, capti-
vare intendatis et itidem poena examinetis.

Datum Balouiae, feria sexta post festum Pascae. Anno 1532.

Intihdatio : Prudentibus et circumspectis iudici iuratis civibusque 05
et senioribus Bistriciensibus, fidelibus nobis sincere dilectis.

(Originale. Archivum comitatus Beszterczenaszod, Besztercze.)

195.

Pozsony, 23. Maii 1532.
Nicolaus Apafi et Marcus Pemfflinger Ferdinando I. regi Hungariae. 30

Gritti populis Moldaviae et Valachiae devinctis Transylvaniam
ingredi tentatur et Nagyszeben minatur.

His proximis diebus venit ex Transsilvania castellanus castri
Fogaras, qui refert, quod Gritti Moldaviam et terram Transalpi-

3 , Petrus Tomicki. 35

22. Junii 1533] No. 196 235

nam totam nunc ad se subigere et eos omnes secum assumere, ac
ad expugnandam civitatem Cibiniensem et castrum Fogaras
educere iam tentat, pertinentiae etiam Fogaras iam per eosdtm
occupatae dicuntur. Omnia etiam pecora et armenta, quibus se
5 civitas Cibiniensis alebat, quae non pauca erant, quantum pro
eorum necessitatibus, sunt abacta et abducta. Si Maiestas V
gentes et expeditionem, quam fieri supplicabamus, expediebat,
nulla ratione ipse Gritti audebat etiam cum Moldaviensi et Transal-
pinensi Transsilvaniam intrare. Si Cibinium, quod Deus avertat,

10 occupaverit, non pro Joanne ipse Gritti occupabit, sed Caesari
Turcarum. Ut autem saepius Maiestati Y"" significavimus, qui
possidet Cibinium, possidet et totam Transsilvaniam.

Dicit etiam idem homo, castellanus videlicet castri Fogaras,
Caesarem Turcarum omnino advenire. Hoc tamen Maiestati V ra

15 magis notum est, in quo consistat ; verum si iam Turca exibit et
Cibinium expugnatum fuerit, tam ex terra tota Transalpinarum,
Moldaviae et Transsilvaniae non parvam gentem levabit et secum
in sui auxilium educet, quam tamen Maiestas V ra pro se habere
poterat, si expeditionem in Transsilvaniam non mutabat ; etc.

20 Datum Posonii, 23. Martii. Anno Domini 1532.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit : Archiv des Verei-
nes fur siebenburgische Landeskunde vol. 28. pag. 550.)

196.

Furcji, 22. Junii 1533.
25 Wlad vaivoda Valachiae Stephano Bathory vaivodae Transylvaniae.

Vasiatio Stephani Szorcsei in Valachia. Impietas Kardn-
sebesiensium in legatos vaivodae. Eius iustitiam implorat.

Spectabilis et Magnifice domine, domine frater, amice vici-
neque charissime. Post salutem ac frateoitatis amicitiae bonaeque

so vicinitatis nostrae debitam commendationem.

Noverit V ra Spectabilis et Magnifica Dominatio, quod sae-
pius conquesti fuerimus V™ Spectabili et Magnificae Dominationi
ex parte Stephani Zewrchey, quanta dampna in alpibus nostris
cum suis malificis nobis intulit, quorum usque huc nihil restituere

asvoluit, nec vult. Recordetur etiam V ra Spectabilis et Magnifica
Dominatio, dum et quando potentissimus Caesar Turcorum Aus-
triam invaserat praedecessor, videlicet Wlad waivoda Transal-
pinensis, tributum regni nostri Transalpinensis ipsi Caesari Turco-

236 No. 196 [22. Junii 1533

rum medio nonnullorum bojaronum nostrorum, videlicet Theodoro
Supremo Logoffetho et Sarban udvornicis per Hungariam mittere
decreverat, cum vero ad civitatem regiae Karansebes pervenissent,
tunc ipsi civitatenses ab eis mille florenos acceperant sub eo colore,
quod ipsos comitare velint, quo usque cum tributo illo ad Caesarem 5
pervenire possint. Ferunt etiam ei dixisse, quod sine eorum comi-
tiva nullo modo usque ad loca illa pervenire valebunt secure.
Extunc comitati sunt eos usque ad aliqua loca, feceruntque inter
eos tales rumores, quod Caesar ipse per Germanos profligatus
esset et sic coacti tergaversus usque ad praedictam civitatemio
devenisse, cum magno pudore, ibique ab eis equos accepisse. Tan-
dem etiam servitores Sarban udvornik unum ex Karansebesiensi-
bus interfecerant, pro quo coactus dare est quattuor centa florenos,
postea et ipsi Sebesienses unum ex servitoribus Sarban udvornik
interfecerant et nihil pro eo solvere voluerunt, et quando exercitus 15
Hamza bani atque aliorum bojaronum nostrorum, qui per totam
aestatem in servitiis Regiae Maiestatis Budam Estergomiumque
erant servituri, in reditu eorum ad Transalpinam etiam equos et
alias res vi potentiaque eorum acceperant. Ouapropter rogamus
V ram Spectabilem et Magnificam Dominationem, tamquam fratrem, 20
amicum bonumque vicinum nostrum charissimum, ut secundum
mandatum Regiae M tls omni communi iustitia, quae iubet dare om-
nibus, quod suum est, administrare dignemini, quod si secus
tantum scandalum erga bojarones nostros factum, totque damna,
impensa nullatenus mittere volumus, sed alias de re negotioque25
isto excogitabimus. Deinde quicquid bojaro noster, nomine Maylath
Zpathar atque Egregius Petrus Pythar secretarius noster, nomine
nostro V rae Spectabili et Magnificae Dominationi dicent, fidem
indubiam ei praestare velitis, sicut et nobis. Quam Deus Maximus
felicissimam conservet ad sua vota, desideria multos ad annos. 30
Datum in domo nostra Fwresth, 22. die Junii. A. D. 1533.

Wlad Dei gratia dominus verus
haeres waivodaque regni Transalpinensis.

Intitnlatio : Spectabili et Magnifico domino, domino Stephano
Bathory de Somlyo, waivodae Transylvanensi et Siculorum comiti. 35
Domino fratri, amico vicinoque nobis charissimo.

(Originale. Magyar Xemzeti Muzeum leveltara tdrzsanyaga, Budapest.
Edidit : «Tortenelmi Tar» 1892. pag. 77 — 78. Cfr. Iorga : Studii si docu-
mente vol. III. pag. LXXIX— LXXX.)

22. Martii 1534] No. 197 237

197.

Fogaras, 22. Martii 1534.
Stephani Maylad vaivodae Transylvaniae deliberatio iudiciaria.

Donatio super tertia parte boieronatus in Szkore boieronis
5 Stanciul de Skore.

Nos Stephanus Mailad vaivoda Transsilvaniae et Siculorum
comes etc. Memoriae commendamus tenore praesentium signifi-
cantes, quibus expedit universis, quia nobis feria tertia post
festum Beati Gregorii papae proxime praeteritum, die videlicet I? . Man.

10 celebrationis sedis nostrae iudiciariae, hic in oppido nostro Fogaras
celebrari solitae, unacum 12 boeronibus iuratis nostris, videlicet
nobilibus Salomone de Venecze, Adowir de Wad, Ztan Salomon,
Opre Perul de Ielne, Ztanislaw de Recze, Ztan Mayres de Jaas,
Saczko de Bettlehem, Radul de Liza, Komsa de Bessenbach,

^Sandor de Wisdt, Salomon de Drag et Ganye de Ludissor con-
stitutis et existentibus, ac pro faciendo causantibus moderativo
iudicio pro tribunali consedentibus inter alios causantes nobilis
Opre Kluche boiero noster nostram iudiciariam exsurgens in prae-
sentiam praesente ibidem et personaliter astante nobili Zkore

20 Ztanchwl consimiliter boierone nostro contra eundem confessus
est tali modo : quomodo tertiam partem boieronatus possessionis
nostrae Zkore vocatae per genitores suos alias ipsi Ztanchwl pro
sex florenis impignoratam redimendam vellet, sed Ztanchwl de
Zkore nescitur, qua ratione se indebite conservando, quo

25 audito praefatus Ztanchwl [declaravit] ex adverso, qualiter prae-
dicta tertia pars boieronatus erga ipsum non titulo pignoris, sed
iure perpetuo empta haberetur, ergo non indebite conservaret,
nec remittere teneretur, quod ipse sufficiens testimonio valeret
conprobare. Ad quam quidem conprobationem admittendam cum

30 duodecim probis et honestis hominibus, ut puta, Ztroza Kerlissora,
Wazul de Arpas, Barbat de Dragus, Opre de Woyla, Ztoyka Pacas
de eadem, Zinte de eadem, Balota de Dryd, Koman de Hahayr,
Koman [de] Zombata, Mikus de Posorita, Iwan de Rwrsor, Byrchw
de Berywoy, Ztanchwl de eadem et insuper iuxta nostram iudicia-

35 riam deliberationem cum septimomet se similibus, videlicet Ztan
Mayres de Jaas, Ganya de Ludissor, Kinde de Zkore, Kereriola de
eadem, Thoma Holubol de eadem, Berle de eadem et Gugul de
Zkore super eadem praevia responsione sua iuramentum praestavit
coram nobis. Insuper significatum est nobis possessionis nostrae

238 No. 197 [22. Martii 1534

Zkore Hwrdiaas et territorium videlicet, ubi versus Kertz vergit
a fluvio Alto per vallem abbatis ascendens se extendit ad rivum
Laieta, ubi fluit ad petram obliquam et possidet usque ad montana
[su]am haereditatem ab altera parte vallis Zkorel, qui a fluvio
Alto incipit et influit in rivulum Visiremy et perting[it] usque ad 5
viam publicam ibidem habitam recta ad meridiem usque ad angu-
lum, qui vocatur Angulus fraxinorum et ab hinc usque ad rivum
Saxonum, deinde usque ad aquas Zaratay ab hinc de curvatura
parva ad aquam Tonsuli rivi usque ad montes, hoc esset territorium
possessionis Zkore. Nos igitur cum praefatis boieronibus nostris 10
coassessoribus praescriptae sedis nostrae iudiciariae intelligentes
ius et iustitiam ipsius Ztanfchwl] de Zkore boieronis nostri, eundem
ab impetitione Opre Kluche et filiis suis absolvendum in pacifico
dominio eiusdem tertiae partis boieronatus nostri tanquam meri
et sinceri iuris sui libere et pacifice duximus [per]mittendum, 15
prout permittimus et eidem Zkore Ztanchwl filiisque et posteri-
tatibus ipsius universis praemisso iure sibi incumbente perpetuo
possidendum concedimus. Praeterea nobiles Opra Bobayrol et
filii Kozte [nostr]am accedentes in praesentiam sponte et libere
confessi sunt in hunc modum : quomodo ipsi alveum quendam 20
ipsorum seu meatum aquae mediam partem in territorio posses-
sionis Kirchissora decurrentem [neces]sitate urgente nobili Zkore
Ztanchwl praefato in et pro equo uno omnibus attinentibus ac
duodecim cubulorum triticis (tunc instante caristia) ad molendinum
eiusdem super rivulo Zkore possessionis appellato decurrentias
constructum transire in perpetuum concessisset, prout permisit
et concessit coram nobis in filios filiorum et haeredes per haeredes
coram nobis harum nostrarum vigore et testimonio litterarum
mediante. Praesentibus ibidem praefatis boieronibus nostris nomi-
natim conscriptis. 30

In Fogaras, dominica Judica. Anno Domini Millesimo
quingentesimo tricesimo quarto.

Lecta et extradata per me Joh[annem] notarium domini
comitis et vaivodae.

(Originale in pergameno, maxime lacerato, sigillo pendenti munitum ; 35
Orszagos Leveltar, Budapest. Marosvasarhelyi kir. tabla leveltara III.
iratosztaly, 3. szekreny. No. 4.)

2i. Apr. 1534] No. 198 239

198.

Nagyszeben, 21. Aprilis 1534.
Mathias Armbruster civis iuratus civitatis Cibiniensis Ferdinando I.

Legatio vaivodae Moldaviae et Cibiniensium responsum.

5 Die Sach des Moldner Waida hat sich also zutragen. In der

negst vergangenen Martir Wochen hat der Moldner Waida zwen
Poten geschickt zu der Hermanstadt, also hat sie der Herr Stephanus
Mailad zu Fugarosch behalten und hat begehrt, dass mir zwen
aus uns sollen schicken ken Fugarosch die Potschaft da zu verhoren,

10 welich mir gethon haben. Die Potschaft ist die gewesen, dass der
Moldner begehrt, mir sollen uns halten wie vormals in der Getreuheit
des Konigs Ferdinandus. Er wolle auch neben uns stehn, wann der
HansKonig wolledas Ungerland dem Tirken zueignen und darumb
war er ein Hund mit sampt dem Tirken. Er wolle weiter entlich

15 nimmer mit dem Hansen halten und darumb hat der Moldner
den Zakeln gepoten, was der Stephanus Mailad schafft und ihn
gepehre, das sollen sie thun und sollen mit wehrhafter Hand alle
aufstehn neben dem Mailad. So will der Moldner Waida auch Volk
schicken und mir von der Hermanstadt sollen auch Beistand thun

20 mit Pixischuczen, und wan der Gritti kom[mt,] so wolle der Moldner
Volk schicken in der Meinung, als schickt er's dem Gritti zu Hilf ;
sondern sie sollen mit dem Stephanus Mailad sein Volk und auch
unserem den Gritti erstricken. Das ist die Potschaft des Moldner
Waida. Auf die Potschaft haben mir dem Moldner Waida ein solch

25 Antwort geben : So der Moldner Waida Koniglicher Maiestat getreu
will sein neben uns, so soll er uns versichern mit genugsamen Prief
und Sigeln. Die hat er uns noch nicht geschickt.

Der Gritti ist einmal auf dem Weg gewesen, hat widerumb
zuriick gekehrt. Ich forcht des Gritti und des Tirken Betriiglich-

30 keit. Dem Moldner getorren mir auch nicht getrauen, er hat uns
einmal betrogen. 1

Geben in der Hermanstadt, am 21. Tag Aprilis im Jahr 1534.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit : Archiv des Verei-
nes fiir siebenburgische Landeskunde vol. 28. pag. 573.)

35 x Traductio Latina huius relationis ibidem.

240 No. 199 — 200 [13. Junii 1534

199.

Nagyszeben, 13. Junii 1534.
Mathias Armbruster Ferdlnando I. regi Hungariae.

Nuntium vaivodae Moldaviae, quo se paratum offert regi Ferdi-
nando fidem iurare. 5

Vormals hab ich auch geschrieben Ihrer Koniglich Maiestat
die Mahnung des Moldner Waida. Ich hab noch kein Antwort
entfangen und jetzund hat sich der Moldner Waida geriisst und
will auf Siebenbiirgen kommen. Er hat sich vormals erpoten durch
sein Poten, dass er will stehn neben Ihr Koniglich Maiestat und 10
neben uns. Mir haben Ihm entpoten, er soll uns des versicheren
mit Prief und Sigeln, das er bis noch nicht gethon hat, und mir
forchten uns vor seiner Betrigerei ; etc.

Geben Hermanstadt, 13. Tag Junii im Jahr 1534.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit : Archiv des Verei- 15
nes fiir siebenbiirgische Landeskunde vol. 29. pag. 512.)

200.

Nagyszeben, 4. Augusti 1534.
Senatus civitatis Nagyszeben Nicolao Gerendi episcopo Transylvani.

Vaivoda crudelem se cum boiaronis ostendit in Valachia. 20

Has R mae Do. V rae novitates scribere poterimus, quod
dominus Cybak castrum Hunyad occupavit et Ludovicus Gritti
Turciam egressus, iam in Transalpinis est, castris suis in Pytest
positis ; ad quem quidam boyarones infideles waivodae Trans-
alpinensis confugerunt, alium waivodam efficere volentes, quosas
quidem infideles boyarones ipse modernus waida Transaipinus
post tergum ipsius Gritti captivos accepit ac 75 boyaronibus os
et nares amputavit et quinque potiores ad castrum Paunaiar
captivos deduxit et quid exinde futurum sit, ignoramus. Fama est,
ipsum Gritti cito per Transsilvaniam egressurum. Verum tamen 30
timemus, si eundem ex parte nostra fore intellexerint, quod vel
in Transalpinis vel in Transsilvania occident et sic tandem negotium
quoque nostrum esset interceptum et eliberatio nostra dilata ; etc.

Datum Cibinii, 4. Augusti. Anno 1534.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit : Archiv des Verei- 35
nes fiif siebenbiirgische Landeskunde vol. 29. pag. 515.)

3o. Aug. 1534] No. 201 — 202 241

201.

Wien, 30. Augusti 1534.
Paulus Vergerio Petro Carnesecchi protonotario apostolico.
Rumores de rebus Gritti-i in Transxlvania gestis.

5 L'ultime mie furono de' di 26 et scrissi tra le altre cose, che il

Gritti venuto in Transilvania haveva fatto tagliar la testa a quel
Cibak che teneva il vescovato di Varadin, et ad un voivoda di
Valachia. Questa mattina si hanno lettere d'Ungheria che di Cibak
e vero ; del voivoda, che si e salvato fugendo, et che per questa
10 novita et crudelta che usa esso Gritti, tutta la Transilvania si e
commossa in tumulto contra di lui, et cercano di farli despiacere,
et non e senza pericolo della vita sua, la quale per custodire dal
furor di quei populi, egli si ha redutto in una terra forte, con cerca
3000 persone che ha seco et stassi con rispetto et con paura.

15 (Originale. Archivum Vaticanum, Nunziatura di Germania vol.

56. pag. 244. Edidit Hugo Laemmer : Monumenta Vaticana — Freiburg,
1861. — pag. 173. et Nuntiaturberichte aus Deutschland vol. I/i. pag. 300.)

202.

[Wien, fine Novembris 1534.J
20 Nuntii Cibinienses 1 Ferdinando I. regi Hungariae.

Quid ad vaivodam Moldaviae captandum a rege jaciendum sit.

Ouae ad conservationem regni Transsilvaniae et civitatis
M tls V rae Cibiniensis ac suorum fidehum videbuntur necessaria,
de voluntate et commissione M 115 V rae paucis annotabimus.
25 Item primum pernecessarium videtur, ut Maiestas V ra suum

oratorem ad waivodam Moldaviensem quamcitissime expediat,
nec moram aliquam in hoc Maiestas V ra committat.

Tractandum autem inter alia cum Moldaviensi, ut fidelitati
M tls V rae se accomodet. Quemadmodum per nunctios suos se
30 saepius facturum obtulit.

Moldaviensis autem vaivoda habet Siculos sibi addictos.
Ideo committat Siculis, aliis autem duobus nationibus, nobilibus
et Saxonibus, nunctiet, ne Joanni adhaerere velint. Et ne quovis
pacto contra M tem V ram et gentes suas insurgant, nec arma capiant,

35 x Caspar et Benedictus Marktgraf.

Fontes Rerurn Transylvanicarum IV. IO

242

No. 203 [16. Dec. 1534

et quum Maiestas V ra in Transsilvaniam gentes sive exercitum suum
miserit, ipse quoque Moldavus certas vires suas illis iungat. Vel si id
aliquo modo fieri non posset, saltem mittat aliquas gentes Cibinium
et ad loca illa circumadiacentia, quae cum gentibus M tls V rae
Cibinii 2 existentibus mutuam intelligentiam habeant et obstent, 5
ne regnum Transsilvaniae contra exercitum M hs V rae insurgere
possit. Quod facile factu erit, si Moldavus voluerit ; etc.

Nb. VaivodaeTransalpinensi, hic existenti, dignetur Maiestas
V ra vestem sericeam et expensas proque servitoribus suis unam
peciam pannae gratiosa dari, denuo domino Coczianer committere, 10
ut ad equos octo stipendium habeat.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica fasc. 25. No. 163. Edidit :
Archiv des Vereines fiir siebenbiirgische Landeskunde vol. 29. pag. 535.)

203.

Radnot, 16. Decembris 1534. i&

Tranquillus Andronicus Dalmata Traguriensis Joanni Tarnowski suprerno
capitaneo exercitus regni Poloniae.

Scriptoris in Transyivaniam adventus. Disserit de ortu et statit
Valachorum. Descriptio Moldaviae et Valachiae. Commoratio Emerici
Czibak episcopi V aradinensis eiusqueinteritus. LudovicusGrittiinMed- 20
gyeseiusquemorsillata. Fallaciae aPetro vaivodaMoldaviae constructae.

Ludovicus Gritti, qua magnitudine animi fuit in iis, quae ad
augendum honorem illustramque famam pertinent, regis oratori
libenter operam suam et industriam promittit ; adit bassam ac, ut
breviter dicam, intra paucos dies negotium conficit. Initur amic^tia 25
inter Joannem regem et imperatorem Turcorum ; promittuntur
auxilia regi omnis generis ; orator eius dimittitur in Valachiam
Transalpinam cum mandatis [ad] Radul vaivodam, is tunc Valachis
dominabatur, ut inde cum valido exercitu in Transylvaniam
irrumperet eamque restitueret potestati Joannis regis. 30

Peropportune in rebus publicis revertebar ex Gallia et cum
nusquam pateret aditus neque per Germaniam, neque per Hun-
gariam et Croatiam penetrandi ad regem, qui tunc in Polonia ex-
ulabat (omnia enim itinera obsidebantur a militibus aut amicis
regis Ferdinandi ac omnibus in locis viatores excutiebantur propter 35
litteras) , magnis aditis et susceptis laboribus atque periculis Ragu-
sium adnavigavi, ut per Dardanos et Triballos Getasque ipsum

2 In originali : Cibinium.

i6. Dec. 1534] No. 203 243

convenirem. Praeter spem reperi regis oratorem in Valachia ; non
sinit me a se discedere, antequam recepissemus Transylvaniam,
veritus ne incertum periculum inciderem ; si quidem una via osten-
debatur regem adeundi per Moldaviam, cuius tyrannus in praesen-
5 tia fortunam secutus desiverat ab amicitia Joannis regis. Operae
pretium videtur, ut differam aliquantis per materiam inceptam, dum
ea, quae de Valachis comperta habeo, quia saepe de illis mentio
fiet, quam brevissime perscribam.

Cum imperium Romanum bellis civilibus in multas partes

10 discerperetur, legatus Flaccus, a quo Valachi quasi Flacci nominati
sunt, ut Aeneas Sylvius existimavit, et Turci quidem propius ad
nomen priscum accedunt, Valachum enim Vlachum dicunt sono
propemodum eodem. Is tum Flaccus Daciani provinciam cum
duabus legionibus obtinebat : reliquos etiam Italici sanguinis ex

15 finitimis provinciis ad se contraxit, expectaturus eventum rerum
Romanarum, quae indies cum ruerent in peius, fixit in Dacia sedem
et ex praefectura dynastiam fecit. Connubia iunxit cum provin-
cialibus, ut hoc vinculo unam gentem ex duabus faceret, brevi
quasi in unum corpus coaluerunt et nunc se Romanos vocant ;

sosed nihil Romani habent, praeter linguam et ipsam quidem vehe-
menter depravatam et aliquot barbaricis idiomatibus permixtam.
Fortasse traxerunt etiam a Romanis civiles discordias et tyrannici-
dia, quippe rari eorum vaivodae (sic enim suos principes vocant)
fato morbisque interierunt ; inimicitiarum neque modus, neque finis

25 est ; fratres et cognati principibus suspecti sunt, nec patiuntur eos
in suo regno degere ; capti occiduntur, aut, si viles sunt, truncantur
naribus, qua deformitate non admittuntur postmodum ad prin-
cipatum. Nulla gens, nec ignavior, nec magis perfidiosa ; vitio non
datur apud eos periurio fallere, multa istiusmodi habent nefaria,

-30 quae omnia persequi non est huius temporis.

Quod autem ad praesentem rem attinet, Valachi duo fuerunt
regibus Hungariae subiecti. Caeterum Turci postquam coeperunt
esse potentes in Europa occupatis litoribus maris Euxini et ostiis
Danubii in suam potestatem redactis imposuere tributum utrisque

^s Valachis, relicta eis facultate vaivodas eligendi, addito, ut ab
imperatoribus Turcorum confirmarentur. Priscis temporibus omnes
Valachi sub uno principe degebant ; postea divisi sunt et alii regio-
nem occupaverunt, unde Cumani migraverunt in Hungariam, ipsi
vero Moldavi appellati sunt, et pariter terra Moldavia a flumine

•40 eiusdem nominis, quod provinciam eorum intersecat. Moldavia
fronte vergit ad septentrionem Scytiaeque deserta ; committitur

16*

244 N°' 20 3 i 1 ^' -Dec. J 534

ab occasu Ruthinis, qui sub ditione Polonorum sunt ; ab ortu et
meridie habet Pontum Euxinum et Transalpinenses Valachos,
quorum tota regio dextro latere obiecta Moesiae interfluente
Danubio utramque a contractis Istri procurrit cum ipso flumine
fere ad Pontum, interiectis ab ortu estivo paludibus maximis, quas &■
Ister efficit : reliqua montibus Transylvaniae cinguntur, nisi qua
Moldaviam attingit.

In Transalpinis igitur cum singularis virtutis Hieronymus a
Lasco me retinuisset, mox intelleximus tantum abesse, ut vaivoda
Radul imperium Turcorum vellet exequi regique Joanni suppetias 10
esset laturus, ut ad ipsius perniciem se cum rege Ferdinando
coniunxisset ac esset pactus ipsum vivum tradere Petro Pereni,
qui tum erat Transylvaniae vaivoda. Et iam adhibiti erant oratori
custodes, qui diu noctuque ipsum observarent, ne quo pacto elabe-
retur. Interim admonetur clam per noctem, ut quamprimum fugiat i&
in Turciam,eo tantum patere fugam,alioquide ipso transactum esse.
Itaque re mecum communicata ipse cum uno comite, ego itidem
cum altero, qui peritus regionis et linguae Valachorum per Turciam
me conduxerat, postridie per spem decursus campos egressi, sin-
guli trahentes singulos equos desultorios inter custodias, quae pluri- 2c
bus in locis fiebant, cursu citatissimo elapsi emensique paucis
horis inter quattuor dierum Nicopolim in ulteriorem ripam Danubii
evasimus. Inde mutatis equis Constantinopolim profecti ad di-
sturbanda negotia Ferdinandi regis, offendimus eius oratores
tum familiatum alio apparatu splendidos, quod non habebat noster 25
orator utpote profugi regis et exulis. Vehementer nos pecunia
magnisque pollicitationibus oppugnabant, voti procul dubio futuri
compotes, si Hieronymus de Lasco captus in Valachia fuisset,
quod, quem Turcus restitueret in regnum ac defenderet, nusquam
videretur existere, ad quem ne avis quidem advolare posset, conclu- 30
sum ultimis partibus terrarum ibique non magni momenti esse ; etc.

Rex porro causam nactus ob mortem vaivodae Bathori,
misit Emericum Cibakum episcopum Varadiensem in Transylva-
niam, ut ibi factiones Hungaricas transplantaret : provideret etiam,
ne quid ei subsidium daretur seu Transylvani stipendia sub guber- s&
natore facerent ; omnibus denique modis adniteretur infringere
ac elevare authoritatem ipsius. Sunt, qui regem excusent, id non
fecisse odio gubernatoris, sed suae securitatis causa ; praetextus
autem fuit illius in Transylvaniam mittendi, timere regem incon-
stantiam et perfidiam Petri vaivodae Moldaviae. Ad hoc Transyl- 40>
vanos suapte natura mobiles, praesertim Siculos, quos vocant,

■i6. Dec. 1534] No. 203 245

ubi confines Moldavis sunt, ne propterea motus aliqui excitarentur
in Transylvania ; etc.

Cibakus qui noverat gubernatorem hominem severum in
contumaces adversantesque commodis communibus et idcirco

5 decreverat ante mortem Bathori vaivodae non solum non occur-
rere gubernatori in Hungariam venienti, sed ne comparere quidem in
conspectu eius : tunc aucto ex recenti causa odio gubernatoris in
ipsum non solum non retrocessit, sed intrepidus duabus partibus
equitatus dimissis expectavit, nimirum confidentiae coniuratorum et

10 nefariae conspirationis. Nec eo contentus Wlad vaivodam Transal-
pinensem assiduis nuntiis sollicitavit ac pepulit in suam factionem,
cum ei metum incussisset, ne principatu exueretur, commentus agere
gubernatorem de constituendo principe Transalpinensibus filio
suo : hoc fecere plerique nobiles (ab ipsis boiarones dicuntur)

15 qui vaivodae infesti essent. Quo factum est, ut venientibus nobis
per Transalpinos accurrerit ipse vaivoda cum ingenti exercitu
nosque nihil tale expectantes, alioqui ad huiusmodi casus muniti
venissemus, diem et noctem in patentibus campis obsederit. Cuius
facti constat eum poenituisse ac reiecisse culpam in Cibakum, a

■20 quo fuisset mendaciis ad hoc facinus impulsus ; etc.

Petrus vaivoda Moldaviae, homo bipedum omnium scelera-
tissimus, specimen perfidiae plusquam Punicae, quem tributarium
Turcorum dixi, multum in suis negotiis favore ac procuratione
gubernatoris apud Caesarem advinctus fuit, ipse vicissim suam

25 observantiam erga gubernatorem declaravit. Missis ad eum plerisque
nunciis atque muneribus, postremo misit supremum cancellarium,
qui gubernatori in Transalpinis occurreret. Is secutus gubernato-
rem in Transylvaniam optavit, ut amicitia et fraternitas (sic illi
arctissimam coniunctionem vocant) inter gubernatorem ac Petrum

30 vaivodam inita validiore nexu firmaretur. Annuente in id guber-
natore conscribuntur utrinque litterae inscripto maximo verbis
solemnibus iureiurando : alterum affuturum auxilio praesentem
alteri cum omnibus suis viribus, si necessitas inciderit. Hoc agebat
latro nefarius, qui iam cum Cibako sua sonsilia scelerata con-

35 sociaverat, ut gubernator, cum armis urgeretur Hungarorum,
Turcos non advocaret, securus auxilii ipsius et sic incautus oppri-
meretur, ut postea factum est.

Interfecto (ut dixi) Cibako reliqui coniuratorum subito, ut
ex praeparato fuit, magnas copias in unum contrahunt, homines

40 etiam ab opere rustico ad arma concitant ; aliis in Hungariam
denuntiant, quilibet, ut accurrat ad excutiendum iugum barbaro-

246 No. 203 [16. Dec. 1534

rum et communem libertatem ; alioqui perpetuo mancipia Tur-
corum futuros, deleta Hungariae nobilitate, initium iam a potiori-
bus factum . . . Perveneramus ad Meggies, civitas est in umbilico
Transylvaniae, natio Saxonica, ut aliis civitatibus : hic triduo sub-
stitimus, castris non procul ab urbe positis ; decreverat conventum &
agere Saxonum, quos eo cunctis ex civitatibus convocaverat. Sed
cum vidisset rem ad arma spectare, ommissis aliis omnibus de
ratione gerendi belli cogitare coepit. Cancellarius Petri vaivodae
non aberat amplius viginti stadia, crebris nuntiis gubernatorem
certiorem faciebat de iis, quae explorasset de hostibus, credo, ut 10
in parvis astrueret sibi fidem, quo deinceps magno impendio falle-
ret. Gubernator ne derogaret suae dignitati, cui semper studuit,
noluit excedere ex Transylvania, motus ad hoc causis haud sane
levibus ; non dubitabat de fide Moldaviorum, qui, si in officio
mansissent aut saltem hostibus non adhaesissent, Hungari nunquam i&
tantum animi habuissent ad nos obsidendum ; etc.

Iam omnes hostes convenerunt, qui debuerant ; istae bestiae
statim dilabentur, aderunt auxilia ex Moldavia ; et re vera Petrus
vaivoda gubernatori iam ingresso civitatem nuntiaverat, se gentes,
quot vellet ei missurum et se praesentem esse venturum, si ita ei 20
videretur ; etc.

Postquam gubernator octo millia equitum ex Moldavia ad
hostes venisse comperit, quos in suum favorem expectabat, tum
demum mittit, qui Turcos arcessant, invitus se facere adiurans, sed
cogi Hungarorum ingratitudine atque crudelitate . . . Ad haec 25
gubernator : «Joannes — inquit — Doczi cum revertitur ab ho-
stium colloquio, adeo nugax est, ita sermonem implicat, ut quot
verba facit, tot vulnera esse mihi videntur ; sed tu, quid faciendum
censes? Quod affers remedium?» Tum ego : «Agnoscis perfidiam
Hungarorum ; arcem inimicam cervicibus nostris impendere vides, 30
ab omnibus in te conspiratum esse. Moldavus, cui maxime fidebas,
magnas copias contra te misit assiduisque nuntiis sollicitat Hun-
garos, ut coepta perficiant. Transalpinus est tibi hostis publicus.
Rex te extinctum vult, etiam si tantum biduo superviveret : pulsa-
tur metu, pariter et invidia, opes tuas, auctoritatem et magnitu- 35
dinem animi timet. Uritur invidia tuo splendore atque laude et
quod tu regia munia obis, iners ipse vilis sit, tibi acceptum refe-
runt, Budam esse conservatam Hungaris, de illo nulla mentio fit
tanquam in rerum natura non esset. At misisti pro auxiliis in Tur-
ciam ; frustra Sanzaccum Samandriensem expectas ; mavult sibi 40
vitam adimi, quam tibi succurrere. Vidinensis non habet eas facul-

i6. Dec. 1534] No. 203 247

tates, quas periculum tuum desiderat. Ex Nicopoli tantum, nam
alii procul sunt, Haderbegh aderit. Sed timeo, ne hoc tarde fiat :
neminem misisti eo cum auctoritate, qui eos urgeret, litteris non
valde commoventibus homines : necesse autem est, ut per Trans-
5 alpinos veniant, quos Wlad vaivoda prohibere constituit. Cum igitur
in domesticis insidiis versaris et auxilia ex Turcia, si olim venerint,
sero ventura sint, unicam in fugam salutem cerno, quod bis antea
tibi proposui, cum eras valentior ac minore periculo potuisses hinc
te eripere . . .» Gubernator, ut vidit se desertum et proditum ab

10 Hungaris, nec posse contrahere Janizeros in unum agmen, erant
enim per turres et moenia divisi et iam hostes discurrere cerneban-
tur, cum duobus filiis paucisque Janizeris, qui corporis custodes
erant, et aliquot servis excedere ex urbe decrevit misitque ad
Moldavos, si ei vitam filiisque promitterent, velle se ipsis dedere.

loMoldavi ingenue promiserunt ac stabiliverunt litteris ad guber-
natorem datis, quem postquam in eorum potestate fuit, tradiderunt
necandum Hungaris, negantes se occidere posse iureiurando teneri.
O perfidiam singularem et inauditam ! Interpretantur se vacare
crimine, quod alium carnificem subiecerint. Janizeri omnes ad

20 unum prius nudati, deinde lanceis confixi interiere. Gubernatori
caput iussu Francisci Kendi amputabatur et Petro vaivodae missum
est ; saevitum est in cadaver more barbarico ; cor extractum pectore
dissecto, manus pedes singuli digiti abscissi dimissique per civitates
Hungariae ; Gothardus tamen Kun, quo maiorem hostem non ha-

25 buit, reliquias corporis in loco sacro humavit. 1 Filii obducti in Mol-
daviam, etiam mandato vaivodae interempti dicuntur, egregia
indole summaeque spei adolescentes : alter duodecimum, alter
vero vigesimum annum aetatis agens ; 2 etc.

(Originale. M. N. Muzeum, Budapest. Fol. Lat. 3760. Edidit : «Torte-

30 nelmi Tar» 1903. pag. 202 — 225. Cfr. relationem Nicolai Iorga de com-
mentario Tranquilli : Studii si documente vol. III. pag. LXXV — LXXIX.)

1 Iste Kun postea (autumno 1535) adMoldavum in legatione missus,
ipsum Moldavus capite plecti iussit. (Hieronymus Laski de 6. Octobris
1535 ; Mon. Hung. Hist. Dipl. I. pag. 288.)

35 2 De his Ostermayer (1. c. 502.) idem scribit : Auch hat sich ganz

Siebenbiirgen aufgemacht den Tod Czibak zu rachen . . . und da solches
der Gritti vernommen, ist er in Meggyes, sich daselbest zu beschiitzen, mit
seinem ganzen Volk, die Einwohner aber sind aller in das Schloss oder Fes-
tung geflogen. Da aber der Maylat alsbald Meggyes belagert und der Moldner

40 Peter Wayda viel Volk geschickt, also ist Meggyes den 28. Septembris ein-
genommen worden, und ist der Gritti sampt dem Docy Janos niedergehauen
worden. Sein zwei Sohn aber haben die Moldauer in die Moldau gefuhrt,
daselb sein ^sie auch niedergehauen worden.

2 4 8

No. 204 — 205

[7. Jan. 1535

204.

Pozsony, 7. Januarii 1535.
Sidonius Pemfflinger 1 Ferdinando I. regi Hungariae.

De legatis a vaivodis Moldaviae et Valachiae missis.

Hoc vesperi appulit Joannes presbiter, capellanus R mi 5
domini Transsilvaniensis, quem in Transalpinam et Moldaviam
miserat, et cum eo venit quidam orator Moldavus ad M tem V ram
destinatus. Habet iumenta fessa. Cras Viennam attingere non
poterit, sed, credo pernoctabit in Fischamend. 2 Cuius adventum
volui dare ad scitum M us V rae ; videatur mihi non male actum, 10
ut oratores M 115 V rae ad Moldavum destinati interea detinerentur,
ne ulterius progrederentur, priusquam Maiestas V ra istum oratorem
audiret ; etc.

Datum Posonii, die 7. Januarii. Anno 1535.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit : Archiv des Verei- 15
nes fiir siebenbiirgische Landeskunde vol. 29. pag. 537.)

205.

Wien, 20. Januarii 1535.
Ferdinandus I. rex Hungariae Ladislao Drakulya de Semtest.

Renovatio armorum Egregii Ladislai Drakulya.

Nos Ferdinandus etc. Memoriae commen- 2 o
damus etc. Quum recte ac sapienter con-
sueverint principes rerumque moderatores
subditorum suorum virtutes ac merita non
solum liberalitate ac praemiis prosequi, ve-
rum etiam gloriam decusque eorum monu-05
mentis litterarum ad posteros diffundere :
hunc bonorum principum morem imitari vo-
lentes, cum fidelis noster Egregius Ladislaus
Drakulya de Semtheesth 1 nobis supplicasset atque etiam com-

1 Frater eius Marcus nominatur hoc tempore (19. Julii 1534) a rege 30
Ferdinando iam Magnificus Marcus Pemfflinger baro in Chichwa et
Kykelew. 2 Scriptum mendose : Vyschemynd.

1 Hic pagus iam non existit ; sed quia Drakulya fuit commendatus
per virum Transylvanum verisimile pagus Transylvanicus erat, forsan
Sintyesu, lingua Hungarica S61yomko, in comitatu Szolnokdoboka existens.

2o. Jan. 1535] No. 205 249

mendatio aliorum fidelium nostrorum, potissime vero Magnifici
Casparis Horwath de Wyngarth, 2 apud nos intervenisset, ut arma
insigniaque a maioribus suis relicta, quae hoc fluctuanti regni
statu utcunque deperiissent, eidem nova nostra donatione conce-

5 dere dignaremur : consideratis maiorum suorum meritis, quae nec
parva, nec obscura fuisse memorantur, habentes etiam rationem
fidelitatis servitiorumque eiusdem Ladislai Drakulya vetera insignia
familiae suae : Scutum videlicet rubri coloris, ex cuius dextro
latere tres prominent dentes lupini, usque in alterum scuti latus

loprotensi, dentes ac scutum ensis cruentatus dividit, eo argumento,
quod maiores sui strenue ac fortiter sacrae regni nostri coronae
inservientes haec insignia acceperint a divis regibus, praecessoribus
nostris, prout ea in capite seu principio litterarum nostrarum
clarius sunt manu pictoris denotata, animo deliberato et ex nostrae

15 Regiae potestatis plenitudine eidem Ladislao Drakulya ac per
eum Joanni, fratri eiusdem carnali ipsorumque haeredibus et
posteritatibus universis denuo danda duximus et conferenda,
immo damus, donamus et conferimus ac concedimus decernentes,
ut ipsi omnisque eorum posteritas praescripta arma atque insignia

20 ubique in proeliis, hastiludiis, torneamentis, duellis, sigillis, velis,
cortinis et in quibuslibet exercitiis honoribusque nobilitaribus et
militaribus instar aliorum regni nostri Hungariae nobilium, quo-
modolibet de iure vel consuetudine armis utentium, uti, frui et
gaudere semper libere valeatis atque possitis omnisque eorum

25 posteritas valeat atque possit. In cuius rei memoriam firmitatemque
perpetuam praesentes litteras nostras privilegiales secreto sigillo
nostro, quo, ut rex Hungariae utimur, pendenti communitas et
roboratas eisdem duximus concedendas.

Datum Viennae in festo Eeatorum Fabiani et Sebastiani

30 martirum. Anno Domini 1535. Regnorum nostrorum Romani anno
quinto, reliquorum vero nono.

Ad commissionem propriam domini regis.
(Liber Regius Hungariae vol. I. No. 425. Orszagos Leveltar, Budapest.)

2 Is erat Magnificus, quia fuit magister cubiculariorum regalium.

250 No. 206 — 207 [20. Jan. 1535

206.

Wien, 20. Januarii 1335.
Ferdinandus I. rex Hungariae Ladislao Drakulya de Semtest.

Donatio bonorum Joannis Szaldnczy per notam infidelitatis
eiusdem Egregio Ladislao Drakulya facta. &

Anno Domini 1535. Viennae in festo beatorum Fabiani et
Sebastiani martirum datae sunt litterae ad relationem Reverendi
Francisci Wylaky praepositi Posoniensis et secretarii Regiae
Maiestatis, quibus mediantibus Regia Maiestas bona nobilis Joannis
Zalanczy, in partibus regni Transsilvaniae in quibuscunque comi- 1
tatibus habita, ad numerum sedecim colonorum vel circiter se exten-
dentia, quae per notam infidelitatis eiusdem, quippe qui partes
adversarii Suae Maiestatis, Joannis de Zapolya est sequutus, simul-
cum cunctis suis utilitatibus et pertinentiis quibuslibet Egregio
Ladislao Drakulya de Semtheesth ac per eum fratri eiusdem Joanni 15
ipsorumque haeredibus et posteritatibus universis dedit, donavit
et contulit, salvo iure alieno.

(Liber Regius Hungariae vol. I. No. 426. Orszagos Leveltar, Budapest.)

207.

Eperjes, 9. Februarii 1535. 20

Emericus Nagy et Georgius Reichersdorffer Ferdinando I. regi.

Versus Moldaviam cum sint in reditu, legatum Moldaviae a
rege redeuntem expectant,ac secundum eventum se acturos esse referunt.

Nach Erpietung unser gehorsamen, schuldigen und pflich-
tigen Diensten, thuen wir Euer Mt. hiemit in aller Unterthanigkeit 25.
zu vernehmen, wie als wir jiingst zu Wien von Euer K. Mt. in
dieser fiirgenummenen Legation abgefertigt, sind wir nochmals
gerichtes wegs bei Herrn Thurzo zu Sempte erschienen, daselbst
er uns zu mehrerer Befiirdrung unser Sachen anzeigt, wie dass
ein Pot aus der Molden zu Euer Mt. verordent und daselbst 30
vor etlichen Tagen bei Ihme gewesen, und dieweil wir von Euer Mt.
in dieser merklichen Legation nun abgefertigt, war uns fast vonnoten
erstlichen desselben Poten von der Molden Handlungen zu wissen,
damit wir auch unsere Sachen darnach mochten wissen zu richten.
Darauf war sein sonder Rath und Guetbedunken, dass wir etwo 35
etliche Tag vollziigen niitzt derselb Pot von Euer Mt. absolviert

7. Apr. 1535] No. 208 251

und uns erreichen mochte, damit wir auch von Euer Mt. aller
Sachen ein schriftlichen Bericht nehmen mugen, daneben sich
Herr Thurzo erpoten solches Euer Mt. auf fiirderlichist anzuzeigen,
damit uns solcher Verzug bei Euer Mt. zu keinem Ungnaden
5gereichen solle. Welches wir aus angezeigter Meinung also gethan,
und bemelter Poten von der Molda Wiederkunft erwart.

Datum Epperies, den 9. Tag Februarii. Anno im Fiinfund-
dreissigisten.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica.)

10 208.

Fogaras, 27. Aprilis 1535.
Stephanus Maylad vaivoda Transylvaniae Michaeli Nemes de Hidveg.

Nuntiata de rebus Moldavicis et Valachicis.

Carissime frater.

iB Scripsimus ad wayvodam Moldaviae litteras nostras prae-

sentibus inclusas. Rogamus, ut statim, visis praesentibus per
vestrum Gallum ipsi Moldavo mittere velletis ita, ut die et nocte
vadet ac ad nos postea festinet, et dicatis illi, ut bene perpendat
omnia negotia ibi Moldaviae. Si contingeretur, ut vester Gallus

20 domi non esset, extunc mittatis alium competentem hominem.

Praeterea habemus locum communem cum domino way-

voda Transalpinensi in festo Beatorum Philippi et Jacobi apostolo-

rum in Rozno, 1 ad quem locum deputabimus magistrum protono- Im M aii>

tarium nostrum et iudicem Brassoviensem 2 cum aliquo iurato

25 caeterosque nobiles, qui sint in discretione. Rogamus, ut et vos
ibi sitis cum illis, nam dominus praedictus waivoda conqueritur
super multos fideles Regiae M tls domini nostri clementissimi,
quae erunt rectificanda. Gallo per hunc Beldy misi pro expensis
fl. III et optime valere.

30 Ex Fogaras feria tertia post festum Georgii. Anno 1535.

Stephanus Maylad
comes et vayvoda manupr.

Intitulatio : Egregio Michaeli Nemes de Hidveg. Domino et amico
honorando.

35 (Autographum. Archivum comitatus Alsofeher, Nagyenyed. Codex

authenticorum Kemenyianorum vol. I. No. 36.)

1 Hodie : Barczarozsny6. 2 Lucas Hirscher.

252

No. 209 [6. Maii 1535

209.

Nagyszeben, 6. Maii 1535.
Senatus civitatis Nagyszeben Ferdinando I. regi Hungariae.

Vaivoda Valachiae paratum se ostendit ad fidem regi iurandam,
si hoc serio desideratur. Auxilium eius ergo petunt. 5

Praeterea notificamus Sacrae M ti V rae , quod waivoda Trans-
alpinus nobis bonus vicinus et amicus fuit, 1 in necessariis nobis
administrans et emittens, ex quo autem nunc via Transalpina
per Maylad est reclusa et castrum Talmatsch occupatum, nihil
prorsus nobis potest administrare, sed benevolentiam eiusdem non 10
vulgarem erga Sacram M tem V ram confiteri poterimus, nam pro-
ximo elapso mense ante occupationem Talmatsch apud eundem
oratorem nostrum Egregium Petrum Gerendy habuimus, per quem
nobis omnem suam benevolentiam intimavit, asseverando, quod
quamvis sese cum Joanne litteris suis mediantibus obligasset, 15
nihilominus ad partes christianorum stare vellet, ac Sacrae M' 1
V rae sese una cum ducentibus milibus praevium ducem contra
Turcam et hostes christianae fidei praebere, si modo Sacra Maiestas
V ra sese moveret negotiumque seriose aggrederetur ; quam nisi
videret, nihil facere posset. 2 Identidem omnes fere nobiles to- 2 o
tius regni Transsilvaniensis clamant sufficientique desiderio
exspectant. Quare praesentibus Sacrae M h V rae cernui et de-
votissime supplicamus, eandemque ob amorem Jesu Christi
salvatoris nostri diligentissime rogamus, dignetur nobis quam-
citissime auxilium ferre, nosque iam tandem semel eliberare, 25
alioqui iam perimus. Alia Sacrae M ti V rae scribere non poterimus,

1 Jacobus Een de hoc (Cibinii, 6. Maii 1535) talibus verbis scribit :
Der Mollner Wayda und Walachisch Wayda schreiben uns, sofer der
Kdnig sich mit Gwalt umb das Land annehmen will, so woUen sie Ihme
des helfen zu Wegen bringen. (Ibidem, pag. 553.) 30

2 De his hoc legimus in certa scheda archivi imperialis Viennensis :
Negotia particularia, pro quibus domini supplicant M u Regiae. Petrus Bogdan,
waivoda Moldaviae petit provideri, ut in servitiis et fidelitate M tls V rae
manere possit, stipendio aliquo, ad certos equos, vel gratia M tis V rae , deposito
iuramento fidelitatis, expensis et vestibus honestis provisum, regi Poloniae 35
per litteras commendare ; quo aliquando regno suo Moldaviae potiri et
Maiestatibus Vestris ac toti christianitati servire possit. Commendat se in
gratiam M ti Vestrae. (Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica fasc. 27.
No. 83. t— Edidit Monumenta ecclesiastica vol. 3. pag. 66.)

I. Nov. 1535] No. 209 — 210 253

nihil enim nisi triste ac mille periculis obnoxium quotidie obvium
habemus ; etc.

Datum Cibinii in festo Ascensionis Domini. Anno 1535.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit : Archiv des Verei-
5 nes fiir siebenbiirgische Landeskunde vol. 29. pag. 558.)

210.

Jasi, 1. Novembris 1535.
Petrus Rares vaivoda Moldaviae Ferdinando I. regi Hungariae.

Interventum eius a-pud regem Poloniae impetrat, qui partem
ioquandam Moldaviae occupavit.

Ser me princeps et domine, domine nobis gratiosissime etc.
Post omnem nostram fidelitatem. Petrus Dei gratia vaivoda,
dominus ac haeres perpetuus terrae Moldaviensis etc.

Scimus Sacrae M b Regiae non esse ignotum, quae est causa

15 nos habere invicem hostiliter cum Ser mo rege regni Poloniae etc.
Hoc regnum nostrum Moldaviense et territorium nomine Pokuciense
a Sacra corona Angelica et a divis quondam regibus Hungariae
praedecessoribus dominorum Moldaviensium haec terra nostra
Moldaviensi simul una cum praefata terra Pokuciensi donata

20 est, tali sub conditione, ut nos primum Sacrae coronae Angelicae
omni fidelitati esse debeamus, corona autem Sacra Angelica nos
sub omni tutela habeat. Est unus fluvius nomine Nester inter
regna Ser mi regis Poloniae et terram nostram, qui est inter terram
nostram et regna regis Poloniae certa meta separabiliter posita.

25Ser mus autem rex Poloniae praedictum fluvium Nester vocatum,
quae est certa meta territorii nostri, transcendit sibi minus iuste
occupans, suis subditis habitabilem fecit. Pro eo nos nulla ratione
voluimus, nec volumus, ut illa terra praedicta vix Pokuciensis
separata sit a Sacra corona Angelica. Saepissime rogantes, suppli-

30 cantes et admonentes Ser™ 11 " 1 regem Poloniae adiunximus, ne
illam terram sibi occupans, possidens teneret, sed gratia nostrae
bonae vicinitatis terram illam spectantem coronae Angelicae cernen-
tem absque omni dissensione remitteret. Sua Maiestas autem de
causa ista nihil respondit, quae fuissent augmentationes Sacrae

35 coronae Angelicae. Igitur nos illam devastavimus et combussimus,
quia, quod habitatores illius terrae multa furticinia ac latrocinia
f aciebant in terra nostra, quae diutius sustinere et tolerare noluimus.
Quare supplicamus Sacrae M :i V rae Regiae, quatenus ipsa Sacra

254 No. 211 [i. Dec. 1535

Regia Maiestas V ra dignetur oratores suos mittere ad Ser mum re-
gem Poloniae, monentes Suam M tem , ut nobis gratia perpetuae
bonae vicinitatis et confoederationis, absque effusione sanguinis
praefatam terram Sacram coronam cernentem remitteret. Quod
si Sua Maiestas terram illam non remiserit credens est, quod brevibus 5
temporibus maiora et peiora prioribus orientur. Caeterum quicquid
his Egregius Michael praesentiarum exhibitor, fidelis Sacrae Regiae
M* 1 V rae nomine nostro dixerit, rogamus Sacrae Regiae M ri V rae ,
ut relatibus suis tanquam ab ore nostro prolatis fidem indubiam
adhibere dignetur. Quam Deus Optimus Maximus et benignusio
Sacram Regiam M tem V ram , dominum nostrum clementissimum
salvum et diu omnique triumpho reservare dignetur.

Datis ex oppido nostro Jaswaros, in die Omnium Sanctorum.
Anno vero partus virginei 1535.

Intitulatio : Ser mo principi et domino, domino divina favente 15
clementia Ferdinando Romanorum, Hungariae, Bohemiae etc. regi
semper Augusto, infanti Hispaniarum, archiduci Austriae etc. Domino
suo gratiosissimo.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica.)

211. 20

[JasiJ 1. Decembris 1535.
Petrus Rares vaivoda Moldaviae Ferdinando I. regi Hungariae.

Litterae credentiales pro nuntio suo ad eum misso.

Ser me princeps et domine, domine gratiosissime. Obedien-
tiam omni fidelitate. Petrus Dei gratia waivoda et dominus ac25
haeres verus terrae Moldaviensis.

Misimus hunc Egregium Gregorium Rosomberger, fidelem
nobis sincere dilectum ad Sacram Regiam M tem V ram dominum
nostrum clementissimum, nonnullis rebus coram Sacra M te Regia
V ra exigendo, supplicantes Sacrae Regiae M ri V rae , quatenus illi 30
Sacra Maiestas Regia V ra nostro nomine fidem praestare dignetur.
Caeterum itaque supplicans Sacrae M ri Regiae V rae domino,
domino nostro clementissimo, quatenus huic nostro fideli Sacra
Regia Maiestas V ra vigore Suae M tis dignetur pro [eo] litteras salvi
conductus mittere ad locum destinatum. In reliquo Deus Maximus 35
et benignus ad sua vota christiana summo triumpho ad longa
tempora conservare dignetur.

i. Dec. 1535 j No. 212 — 213 255

Ex regno nostro Moldaviensi, prima die Decembris. Anno
Christi 1535.

Intitulatio : Ser mo principi et domino, domino Ferdinando favente
divina clementia Romahorum, Hungariae, Bohemiae regi semper Augusto,
s infanti Hispaniarum, archiduci Austriae etc. Domino, domino nostro
clementissimo.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica.)

212.

Kamienec, 1. Decembris 153$.

10 Mathias Loboczki de Lobudzicze et Malin, dominus in Camenecz, Fer-
dinando I. regi Hungariae.

Pactum Joannis regis cum vaivoda Moldaviae.

Cum Moldavo [Joannes de Zapolia] inivit novas concordias,
ut illi tunc, quando opus erit, adesset. Pollicetur ei Transsilvaniam
15 (attamen promissum non servabit illi) et Moldavus nihil in mundo
plus desiderat, quam Transsilvaniam. Uterque, et Moldavus, et
adversarius M tls V rae Sacra mae tamquam conscii peccati, eodem
timore et periculo laborant, summe timent sibi a Turca ; itaque
cogitant, consulunt invicem potentias et facultates coniungere ac
20 extrema tentare.

Ex arce Camyenycz, primo Decembris 1535.
(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica.)

213.

Szerednye, 7. Decembris 1535.
25 Michael Posgay Ferdinando I. regi Hungariae.

Legatio ad vaivodam Moldaviae expedita et eius consilia.

Sacra ma Regia Maiestas. Domine mihi Clementissime.

Post fidelium servitiorum perpetuam commendationem.

Noverit Maiestas V ra Sacra ma , quod dum oratorem domini

30 waivodae Moldaviensis cum relatione plena remisisset his temporum

disturbiis nullomodo itinere illo, quo veneramus regredi ausus fuit,

hortatus itaque me, ut ipsum alia via introducem, ne quid damni

Maiestas V ra superinde pateretur, oportuit ingredi unacum eo

usque ad dominum waivodam. Cum autem ipse Maylath ingressum

35 meum intellexisset, omnibus ex partibus viam obsedit. Hoc audito

25 J

No. 213 [7. Dec. 1535

ipse dominus waivoda tradidit mihi viginti Balahos cum securibus
armata etiam manu. Oui me usque Maramaros per alpes asperrimos
deserta loca parantes meatus, trabes ingentes mirosque altissimas
scindentes transduxerunt. Moratum est in alpibus diebus et noctibus
sex, unde et equi tum fame pressi, tum etiam gradu magno frequen- 5
tique rupti, in alpibus manserunt. Personaliter desiderabih animo,
ut etiam oporteret facere, ad M tem V ram properassem. Oppressit
tamen me infortivum aegritudinis, si ipse Altissimus aliquantam
salutis partem concesserit, die et nocte festinanter accedam. Nam
nec litteris, nec per nuntios M tem V ram certificare non audeo deio
quibusdam verbis, quae personaliter M tl V rae manifestare debebo.

M t; V rae Magnificus dominus Petrus waivoda et haeres Mol-
daviensis perpetuum fidelissimumque servitium tamquam domino
suo clementissimo dicit. Rogat quamprimum M tem V ram Regiam
dignaretur mittere ad M tem Caesaream hominem suum, ut mox i&
moveat universa castra Suae Maiestatis, nam tempus iam adest ;
nam Turcarum imperatorem abstulit satanas gentes etiam suas
unacum eo. Rogat etiam, ut Maiestas V ra mitteret hominem alterum
ad regem Poloniae pro paranda pace. Haberct etiam curam Maiestas
V ra civitatis Cibiniensis, quae iam summe est oppressa per ipsum 20
Maylath. Supplicat superinde ipse dominus waivoda, ut Magnificum
dominum Balthasarem Banffy quam citissime Maiestas V ra
mitteret [cum] mille saltem equitibus, cum tandem intellexerit
ipsum dominum Banffy attigisse ad Maramaros. In ea via iacet
castrum Chichowa, quod est ipsius domini waivodae, promittit 25
se illac obviam domino Banffy mittere homines numero viginti
millia ingressuros, unacum eo ad Cibinium ; ipse autem dominus
waivoda ibit Brassowiam. Dicit etiam nulli alteri credere terramque
Transsilvaniensem committere, quam ipsi soli domino Banffy,
fratri suo charissimo, ita, ut nullus alter gubernaret terram illam 30
ipseque fieret waivoda Transsilvaniensis. M tem V ram Sacra mam
conservet Omnipotens Deus per longa tempora.

Datae ex castello Seregne, in vigilia Conceptionis Mariae 1535.

Eiusdem Regiae M ris V rae fidelis

Michael Posgay mpr. 35

Intitulatio : Sacra raae Regiae M ti et domino etc. Domino meo
clementissimo.

(Autographum. Staatsarchiv, Wien. Hun garica.)

20. Dec. 1535] No. 214 — 215 257

214.

Kamienec, 20. Decembris 1535.
Mathias Loboczki Ferdinando I. regi Hungariae.

Transylvani contra vaivodam Moldaviae se parant. Rumores
5 de factione Joannis regis.

Podmanicki etiam (uti prius scripseram M t! V rae Sacra mae )
debet ducere gentes et ita adversarius M tls V rae Sacra mae curat
ex omni parte nunc parare gentes. Certum est, quia comes Tarno-
wiensis et dominus Laski nihil facient propter illum contra M"' m

10 V ram Sacra mam ; sed, ut Maiestas V ra Sacra ma intelligat, quo
stratagemate ipse adversarius M tls V rae Sacra mae utitur, non
dicit enim ipse, neque scribit ad praefatos dominos, quod haec
deberent fieri contra M tem V ram Sacra mam , sed fingit, quod istas
gentes vellet habere contra Moldavum. Ita enim sciat Maiestas

16 V ta Sacra ma , quia Moldavus indixit nunc bellum Transsilvaniae
iamque depraedatus est aliquas partes illius. Transsilvania nunc
tumultuat insurgitque tota ad arma contra Moldavum ; sed veren-
dumest, ne adversarius M tls V rae Sacra mae habeat mutuam intelligen-
tiam cum Moldavo et sub hoc praetextu contra Moldavum collectis

20 gentibus, ne noceat dominiis M te V rae Sacra mae ; ipse adversarius M tls

V rae Sacra mae ex nulla alia parte potest habere gentes alienigenas,

nisi ex Polonia. Providendi igitur essent passus et praefati domini

Poloni admonendi, ne faciant suam in colligendis gentibus operam.

Vires adversarii M tis V rae Sacra mae istae sunt. Hussarones

25 aulici sui 200. Monachus satrapa quingentos habet Hussarones.
Rasciani citra vel ultra 500. Aliorum vero omnium, qui illi adhaerent
equitatus non extendit se ad sexingentos equites. Dicitur etiam,
quod magna pars illorum Siculorum Transsilvaniensium adhaeret
Moldavo pro pecunia, quam eis Moldavus solvit ratione stipendii.

go Datum in arce Camyenycz, die 20. Decembris. Anno 1535.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica.)

215.

[Tdrgoviste, initio 1536. ]
Radul Paisie vaivoda Valachiae Ferdinando I. regi Hungariae.
35 Litterae reversales domini vaivodae Transalpinensis.

Nos Radul Dei gratia vaivoda, dominus et haeres terrae
Transalpinensis etc. Memoriae commendamus per praesentes,

Fontes Rerum Transylvanicarum IV. 17

258 No. 215 [initio 1536

quibus expedit, universis. Quod nos regocnoscentes hanc terram
Transalpinensem ad inclitum regnum Hungariae et Sacram eius
coronam ab antiquo semper pertinuis=e et nunc pertinere ac
eidem esse subiectam et hoc regnum nostrum Transalpinense
membrum Hungariae et quasi quendam dictae eius coronae 5
ramum semper fuisse et nunc esse vaivodasque pro tempore con-
stitutos, unacum boyaronibus, nobilibus, officialibus caeterisque
incolis et inhabitatoribus ac universo populo dictae terrae Trans-
alpinensis sub alis et tutela dicti regni divorumque olim regum
Hungariae ad hunc usque diem servatos et defensos esse, et cum 10
alios praedecessores nostros, tum Spectabiles et Magnificos condam
dominos Vintila et Vlad 1 piae memoriae ad extremum usque vitae
illorum terminum Serenissimis Hungariae regibus, uti dominis
eorum clementissimis, fideles et obedientes fuisse et nunquam a
fide et fidelitate Sacrae coronae et dictis divis regibus eiusdem 15
regni sese abstraxissent ; itaque pro vetusta consuetudine regni
nostri Transalpinensis volentes nosque maiorum nostrorum prae-
decessorum vaivodarum praecepta vero Spectabilium et Magni-
ficorum quondam dominorum Vintila et Vlad in hac parte sequi
et imitari vestigia atque praefato Ser mo domino Ferdinando Roma- 20
norum, Hungariae et Bohemiae etc. regi, domino nostro gratio-
sissimo et regno Hungariae sacraeque eiusdem coronae ac successo-
ribus eiusdem regni Hungariae obedientiam et subiectionem nos-
tram debitam declarare fideique et fidelitatis homagium, instar
aliorum praedictorum vaivodarum praedecessorum nostrorumao
praestare ex deliberatione et consensu consiliariorum nostrorum
ac omnium ordinum huius provinciae nostrae Transalpinensis
obtulimus nos per solemnes oratores nostros praefato Ser mo domino
Ferdinando Romanorum, Hungariae et Bohemiae etc. regi, domino
nostro gratiosissimo, ut Sua Maiestas nos et boyarones nostros3o
consiliarios, nobiles, officiales caeterosque incolas et inhabitatores
universumque populum terrae praescriptae Transalpinensis in
gratiam ac tutelam suam regiam gratiose recipere et nos in dominio
ipsius terrae Transalpinensis conservare et confirmare et more
praedecessorum suorum regum divorum Hungariae in nostris 35
antiquis libertatibus et bonis consuetudinibus, quibus hactenus
usi sumus, observare et defendere dignaretur, qua quidem oblatione
nostra per praedictos oratores nostros Sua Maiestas ex regia sua
benignitate nos et praedictos boyarones consiliarios, nobiles, offi-

1 Vlad VII. (1530— 1532) et Vlad VIII. Vintila (1532—1535)- *o

initio 1536] No. 215 259

ciales caeterosque incolas et inhabitatores universumque popu-
lum terrae Transalpinensis in suam gratiam regiam tutelamque
et protectionem suscepit nosque in dominio et vaivodatu eiusdem
terrae confirmavit, promisitque ex gratia sua speciali et bonitate
b singulari nos ac boyarones nostros consiliarios, nobiles, officiales
caeterosque incolas et inhabitatores universumque populum
ipsorumque haeredes et posteritates totamque hanc terram
Transalpinensem in omnibus illis antiquis libertatibus, iuribus et
bonis consuetudinibus, quibus hactenus usi sumus et quibus

io maiores et praedecessores nostri, qui regibus Hungariae et Sacrae
eiusdem coronae fideliter servierunt usi et gavisi sunt, tenere et
conservare. Quorum nosque Radul vaivoda vestigia maiorum et
praedecessorum nostrorum, ut praemisimus inhaerentes, habito
maturo consilio et consensu praefatorum boyaronum et consilia-

i5riorum nostrorum, promisimus et promittimus in verbo nostro
vaivodali praefato Ser mo domino nostro domino Ferdinando, regi
Hungariae haeredibusque suis futuris et successoribus, haeredibus
Hungariae ac Sacrae eiusdem coronae regni praelatis et baronibus
regni proceribusque ac toti regno Hungariae fide nostra christiana

20 mediante, quod simulcum eisdem praedictis boyaronibus et consi-
liariis, nobilibus, officialibus caeterisque incolis et inhabitatoribus
omnibus universoque populo et tota terra Transalpinensi, a modo
deinceps eidem domino regi Ferdinando et successoribus suis ac
regno Hungariae eiusque Sacrae coronae omnimodam fidem et

25 fidelitatem ac obedientiam sine omni dolo et fraude observabimus
eidemque perpetuo fideliter serviemus atque ad eundem dominum
regem eiusque successores Regum Hungariae Sacramque eius
coronam audiemus et attendemus et nunquam ab eisdem separa-
bimur ; promisimus etiam sub eadem fide nostra christiana atque

-30 sub honore et humanitate nostris, quod amicis Suae Maiestatis
amici, inimicis vero inimici hostesque erimus ac insuper, quando
Dei auxilia praefatum dominum Ferdinandum aut eius successores
contra hostes fidei et regni Hungariae, praesertim vero contra
Turcarum et Tartarorum imperatorem arma sumere vel suum

-35 capitaneum mittere contigerit, nos personaliter cum omnibus
boyaronibus subditis nobilibus et universis militaribus copiis nos-
tris penes vires suas in auxilium veniemus et ad finem usque belli
fideliter ac constanter perseverabimus atque contra hostes Suae
Maiestatis pugnabimus. Promisimus etiam et promittimus Suae

-40 Maiestati, quod hostes suos et regni, praesertim infideles Turcas
per regnum nostrum contra Maiestatem Suam et eius regna trans-

17*

260 No. 215 [initio 1536

ire, quantum nobis possibile erit, non patiemur, sed eisdem pro
viribus nostris resistemus. Casu vero, quo eis obsistere nullo pacto
possemus, extunc id in tempore Maiestati Suae significabimus.
Idem, quod cum ipsis Turcis nullam nunquam concordialem ami-
citiam aut mutuam confoederationem habebimus atque Turcarum b
imperatori, si fieri poterit, maius tributum non dabimus, quam
nostri praedecessores dederunt. Etsi nos [Deus] optimus in futurum
de potestate et tirannide Turcarum liberabit, extunc singulis
annis more praedecessorum nostrorum vaivodarum per solemnes
oratores nostros Maiestati Suae et regibus Hungariae eiusque 10
successoribus honores debitos cum fidelitate exhibebimus. Item,
quandocumque Turcarum imperator nos ad Portam vocaverit, si
evadere poterimus, nullo modo ibimus, sin autem secus fieri non
posset, cum scitu et informatione Suae Maiestatis id faciemus et
ubicunque erit, in omni rerum eventu Maiestati Suae Regiae eiusque 15
successoribus et regno Hungariae eiusque Sacrae coronae, ut pro-
misimus, fideliter serviemus : ita tamen, ut Sua quoque Maiestas
Regia, sicuti nobis per oratores suos promisit, nos unacum boyaro-
nibus, consiliariis, nobilibus, officialibus caeterisque incolis et
inhabitatoribus universoque populo Transalpinensi in omnibusso
nostris antiquis libertatibus, iuribus et bonis consuetudinibus,
quibus hactenus semper usi sumus et praedecessores etiam nostri
gavisi sunt, conservare et contra quosque hostes nostros suis prae-
sidiis, ubi necessitas exegerit, defendere et tueri, atque etiam si
(quod Deus optimus avertat) nos ab hostibus quoquomodo obruere 25-
et a regno nostro Transalpinensi depellere et ad Maiestatem Suam
confugere contigerit, ut Maiestas Sua Regia nos iterum suis sumpti-
bus et impensis in pristinum locum et dominium nostrum Trans-
alpinense, virtute bellica et authoritate hac regia sua, instituere
teneatur. Ad quae praemissa omnia et quaevis praemissorum sin- 30
gula simulcum praedictis boyaronibus, nobilibus, officialibus caete-
risque incolis et inhabitatoribus omnibus universoque populo et
tota terra Transalpinensi sub praefata fide nostra christiana
atque sub honore et humanitate nostris observanda, nos promitti-
mus iuramusque et per Deum vivum, qui coelum et terram creavit 35
et Sancta eius Evangelia, Sacrosanctamque crucem perque glo-
riosissimam eius matrem Virginem Mariam et omnes Sanctos Dei,
quod eidem domino Ser mo Ferdinando regi, domino nostro clemen-
tissimo eiusque successoribus Hungariae regibus ipsique regno
et eius Sacrae coronae inconcusse fideliter et inviolabiliter obser- w
vabimus et per omnes subditos nostros observari faciemus, sine

13- Jan. 1536] No. 216 261

omni dolo et fraude. In cuius rei memoriam fidemque et firmita-
tem perpetuam praesentes nostras litteras sigillo nostro maiori sub
appendenti communitas manuque nostra propria consignatas et
roboratas duximus praestandas. 2

5 Nomina boyaronuni subscribantur

et sigillis muniantur.

(Copia coaeva. Szekely Nemzeti Muzeum, Sepsi-Szentgyorgy.)

216.

Wien, 13. Januarii 1536.
10 Balthasar Banffy et Marcus Pemfflinger Ferdinando I. regi Hungariae.

Versus Moldaviam cum legato vaivodae convenerunt, qui duobus
domini sui desideriis proficiscitur, quorum impletionem enixe commen-
dant.

Cum iam hodie essemus in procinctu itineris, advenit Grego-

15 rius servitor Moldaviensis, qui prius apud M tem V ram in legatione

egit. Venit autem ad M tem V ram propter duo : unum, ut cum

rege Poloniae Maiestas V ra inter eos concordiam faceret, quoniam

habita concordia Moldavus animum suum eo constanter stabilivit,

ut ad ver proximum contra Turcam se movere velit omni sua

20 potentia, implorato auxilio Caesareae M tIS et V rae Serenitatis ;

alterum, quod audita Cibinii deditione, quam primum ad eum

accellerare deberemus, quo Transsilvaniam occupemus. His intellec-

tis visum est nobis, tum pro civi dandis ulterioribus M ti V rae expen-

sis, tum etiam, ut nostra profectio, cum idem Gregorius apud Mol-

25 davum fidem non parvam habeat, eosecuriuset constantius trans-

igi possit, nobiscum duximus et una secum ad Moldavum, Deo

propitio, proficiscimur ; Deus concedat gratiam et M ti V ae vic-

toriam. Itaque ex quo Maiestas V ra iam eius legationem intelligit,

50 2 Apud Ostermayer legimus etiam : In dieser Zeit (anno 1533.) hat

regiert in der Wallachei Wlad Wayda, welcher, da er sich einsmal voll gesoffen,
ist er im Wasser samt dem Ross ersoffen. Nach diesem Wlad Wayda ist
Wentiila Wayda worden, ein tapfer Mann, welcher, da er die Boyeren
umb die Ungerechtigkeit straft, haben sie einen Ritter mit Geld bestochen,

35 dass derselbige auf der Jagd mit einem Copy ihn durchrannt hat. Nach
dem Wentilla Wayda ist ein Miinch, so sie ausm Kloster genommen, Namens
Radul Wayda ; dieser ist frumm gewesen, weil er die Boyeren nach seinem
Willen hat lassen regieren, aber der tiirkisch Kaiser hat ihn abgesetzt.

262 No. 217 [24. Febr. 1536»

supplicamus M ti V rae , domino nostro clementissimo, dignetur
super his duobus articulis a Moldavo optatis relationem et expedi-
tionem facere gratiosam. Misimus namque hunc nobilem Stepha-
num Glinchich, 1 alias familiarem M tls V rae praesentium ostenso-
rem, medio cuius et de his, et aliis M ti V rae abunde nuntiamus ; &
Maiestas V ra dignetur verbis suis fidem praestare. Habet etiam is
Glinchich litteras M t,s V rae ad regem Poloniae scriptas. Si consul-
tum videtur M u V rae , quoniam alioquin ipse Glinchich in partibus
illis Poloniae et regi et aliis notus est, ut nomine M t,s V rae ad regem
Poloniae iret, stante beneplacito M tis V rae ; quia si Maiestas V ra i&
in concordia cum rege Poloniae et Moldavo serio et cum diligentia
non aget, tunc Moldavus potentiam suam contra regem Poloniae
vertit et defensio regni Transsilvaniae obmittetur ; etc.
Ex Vienna, 13. Januarii 1536.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit : Archiv des Verei- 16
nes fur siebenbiirgische Landeskunde vol. 29. pag. 584.)

217.

Kassa, 24. Februarii 1536.
Marcus Pemfflinger fratri suo Stephano Pemfflinger.

De commoratione inana cum legato vaivodae Moldaviae. 2( >

Sum hic Cassoviae, expectavi undecim diebus dominum
Banffy in via. Nondum tamen applicuit, nec scio, quando hic ade-
rit. Patimur cum nuntio Moldavi multa incommoda, accidit infor-
tunium quoque et casus inopinatus, cum ante mensem dominus
Banffy mitteret hominem suum cum homine nuntii Moldaviensis 25
ad Moldavum . . . Haberem conatus meos perscribere vobis, sed
rem audeo litteris committere : cum iam Ioannes rex intelligat
ex litteris nuntii Moldaviensis ad dominum suum scriptis, et apud
servitorem suum inventis omnia ex meis nihil intelligere potuit,
cum fuerint litterae credentiae ; timeo saltem, ne a Stephano Was so
per tormenta extorquantur ; etc.

Cassoviae, 24. Februarii 1536.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit : Archiv des Verei"
nes fiir siebenburgische Landeskunde vol. 29. pag. 587 — 588.)

1 Recte : Clyntschytz.

22. Apr. 1536] No. 218 — 219 263

218.

Kassa, 22. Aprilis 1536.
Marcus Pemfflinger Ferdinando I. regi Hungariae.

Iter Balthasaris Bdnffy ad vaivodam Moldaviac.

6 De M te V ra primurn veniam et gratiam peto imploroque cur

hactenus M" V nc non scripserim et statum negotiorum nostrorum
non detexerim. Causa haec est, cum ad partes istas venissemus
cum domino Banffy, visum aeque consultum nobis fuit, ut Moldavi
animum apertius et ex fundamento intelligeremus, ne negotium,

10 quod ante nos est, una nobiscum periclitanter placuit, quo dominus
Banffy in propria persona ad Moldavum proficisceretur, ut affinis
omniaque et singula ab eo expiscaret intelligeretque, quo pacto rem
ipsam aggrederemur. Iamque integer mensis cum alieno dimidio
elapsus, quo Banffy apud Moldavum agit. Hactenus tamen nec

15 nuntios, nec litteras, nec intimata quidem ab eis habere potui. Misi
tres servitores meos cum litteris ad eum, nec illorum aliquis rever-
sus est. Nescio in quam partem interpretari debeam, cum certo
sciam, dominum Banffy illic esse . . . Ouamprimum tamen nun-
tium vel litteras ex Moldavia habuero, sine mora M tem V ram

20 certiorem reddam ; etc.

Cassoviae, 22. Aprilis 1536.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit : Archiv des Verei-
nes fur siebenbiirgische Landeskunde vol. 29. pag. 589.)

219.

25 Kesmdrk, 23. Aprilis 1536.

Hieronymus Laski palatinus Siradiensis Ferdinando I. regi Hungariae.

Legatio Balthasaris Bdnffy in Moldaviam. Rnmores de vaivoda
et de apparatn Turcarum adversus eum.

Dominum Balthasar Banffy per Poloniam ad Moldavum cum
someis transmisi, non videtur tamen nostri futurum illud V rae
Sacra mae M n proficuum, nam Moldavus cum suis non est tanti, ut
munitiones Transsilvanas expugnare posset, V rae autem Celsitudini
oberit, si Transsilvaniam exercitus ingressus depraedabitur ac deso-
labit illam, unde illos subditos, quos ibi habet, secretos et in summa
35 exspectatione constitutos, per hanc Moldaviam tyrannidem aliena-
bit penitus a se V ra Ser ma Celsitudo. Quicquid tum ipse intellexi

264 No. 220 [31. Julii 1536

ad eam rem domini Banffy, intuitu V rae Ser mae M ris fideliter id
illi ac domino Marco a Pemfflingen aperui et sequuti sunt persuasio-
nem meam etc.

Certo autem intelligat V ra Celsitudo, ista aestate Turcam
omnes suas vires in Moldavum conversurum, praesertim vero, post- 5
quam super interceptis V rae M hs ad illum et dominum Lunden-
sem 1 litteras adversarius M ts V rae Constantinopolim misit, pro-
culque dubio Turca tam in Moldavia, quam in Moesia seu Trans-
alpina sandzacatus eriget, ac illa regna mere occupabit, nam
hoc diu machinabatur ; cui rei nisi cito V ra Ser ma Maiestas con- 10
suluerit, actum erit de Transilvania.

Ex Kezmark, dominico conductus Pascae. Anno 1536.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica.)

220.

Kassa, 31. Julii 1536. 15

Balthasar Banffy et Marcus Pemfflinger Ferdinando I. regi Hungariae.

Relatio partialis de sua in Moldaviam legatione. Responsum et
desideria vaivodae. Promisso auxilio paratus est ad fidem iurandam.
Redeuntem vaivoda usque in regnum hoc comitatus est, ubi arcem
Szatmdrnemeti vastavit, ad quod Joannes Szapolyai vaivoda ira 20
accensus arcem vaivodae Moldaviae Bdlvdnyosvdr sub suam pote-
statem redegit. Post hoc Petrus Gerendi mittitur ad eum. Responsum et
propensio animi erga Ferdinandum regem.

Sacratissime Rex, domine clementissime et caetera.

Post fidelium servitiorum meorum in gratiam M l " V rae 25
commendationem .

Cur hactenus ambo ad M tem V ram non scripsimus, diversae
causae et rationes obsteterunt. Nam cum primum ego Banffy ad
vaivodam Moldaviensem venissem, erant Caesaris Turcarum et
Johannis Scepusiensis oratores apud eum in legatione. Turca 30
petebat, ut sex milia hominum in auxilium Ioannisbek daret,
quoniam Transsilvania tria milia, Transalpinae vero quattuor ;
milia hominum contra M tem V ram ad depraedandam Moraviam
et Schlesiam datura est. Promititque Turca Moldavo, ut si hoc
fecerit, mortem Gritti relaxabit, deinde terras et ditiones, pross
quibus bellum cum rege Poloniae agitur, perpetuo iure sibi impetrare

1 Joannes Wese episcopus Lundensis.

31. Julii 1536] No. 220 265

vellet. Scepusiensi autem penes hoc Maria et montes promittebat
et in vilipendium M tis V rae multa indigna nuntiavit, ac dignita-
tem et statum M tis V rae depressit ; tamen vaivoda non curatis
unius et alterius promissionibus gentes contra M tem V ram dare
5 recusavit. Cum hoc Transsilvanenses et Transalpini intellexissent
ipsi quoque gentes dare reluctarunt.

Cum vaivoda Moldaviensis inter caeteros tractatus de expe-
ditione in Transsilvaniam fienda, uti se et litteris, et nuntiis M h
V rae obtulit, plura tractavi, qui mihi respondit, verum esse, quod

10 ad M tem V ram misit nuntium eique promiserit Transsilvaniam
in potestatem V rae M t;s redigere, quod et facile fieri potuisset ;
in quantum Cibinium non esset ammissum, ita, ut ante ammissio-
nem illius Maiestas V ra nos misisset. Iam vero ammisso Cibinio
difficilius est profectionem in Transsilvaniam prosequi, ex eo, quod

15 plures habeat sibi inimicos : Turcam, Tartaros, regem Poloniae et
Ioannembek, illarum potentiae sine speciali auxilio gentium V rae
vel Caesareae M tls resistere non possit, maxime, si bellum inciperet
nemo ei suppetias ferret, quoniam Maiestas V ra a tempore sui
regiminis ad frequentes suas oblationes hactenus nullas suppetias

aotulit ; nihilominus dummodo Maiestas V ra aliquot milia hominum
hoc anno ad has partes, quae in eius subsidium eant, mittat, paratus
est, nedum Transsilvaniam occupare, verum etiam ditiones et regna
Turcarum Caesaris omni sua potentia viribus et propria persona
aggredi et M n V rae ac toti christianitati servire. Multa etiam et

25 quidem plurima in hanc rem necessaria retulit consuluitque, quae
Maiestas V ra suo tempore intelliget.

Itaque in redeundo a Moldavo veni ad castra M t,s V rae
Huzth et Munkacs videns adversarios penitus nullas inducias
servare, sed hostiliter et aperto Marte in fideles M tls V rae saevire.

so Tum aqua Ticiae excreverat. Vaivoda volens certum numerum
salium per Tibiscum Turcis vendendum, qui illic cum pecunia
aderant, dimittere ad naves illas irrui, et partem illorum salium
vi et armata manu arripui illosque in Nemethi deposui, cum
reliqua parte salium auffugerunt.

35 Praeterea, quum hostes undique passim in dominiis et ditioni-

bus M 115 V rae non sine maxima iactura et damno eiusdem et
suorum fidelium castella erexerant, habito mutuo cum Huztensi
et Munkacsiensi tractatu, pro defensione dominiorum M tls V ra(
unum castellum ad Zathmar Nemethi erexeramus, vaivoda ipse

40 iunctis omnibus viribus et potentia sua, adhibitis machinis bellicis
non sine servitorum meorum clade, ex quo nullae suppetiae a

266 No. 220 [31. Julii 1536

fidelibus M tls V rae dabantur, illud castellum expugnavit et demo-
livit.

Interea contigit, quod vaivoda Scepusiensis ad iniuriam ipsius
Moldavi castrum Balwanos in Transsilvania situm, arte et dolo
interciperet alienaretque ab eo. 1 Moldavus hoc intelligens moleste &
tulit, fortassis ulcisci volens ad nos misit nuntiavitque, ut parati
esse debeamus, quo una secum Transsilvaniam ingrediamur in
omnem etiam eventum. Nos gaudio non parvo ducti illico Egregium
Petrum Gerendy, servitorem M bs V rae ad vaivodam Moldavien-
sem misimus, nuntiantes nos cum gentibus nostris paratos esse 1»
eoque proficisci, quo Sua Magnificentia iusserit, quoniam ad ipsius
optata in eum finem huc venimus, dummodo Sua Magnificentia
intimet nobis, quo eundum nobis erit, et in quo loco eandem com-
periamus, ex animoque rogavimus Suam Magnificentiam, ne
sanctum hoc propositum suum mutet, sed iam tandem prosequa-15
tur, et in nobis nihil deerit. Vaivoda Scepusiensis interea oratores
suos ad Moldavum misit, promittens ei restiturum castrum Bahva-
nos, praeterea etiam maiora ei condonaturum. Revenit Petrus
Gerendy his diebus, qui nobis hanc relationem reportavit a Mol-
davo : «Ego, inquit, Caesareae et Catholicae ac Regiae Maiestati 20
totique christianitati et capite, et regno meo inservire paratus sum,
nec capiti, nec substantiae meae parcam, sed omnia pro christiani-
tatis conservatione et bono publico subire praesto, dummodo
Maiestates earum operam et auxilium eorum adhibeant, quo id
commodius et sine iactura mei et istius regni Moldaviae intentum 25
meum persequi possim. Nam undique magnis adversariis ipse et
regnum meum saeptum est. Si expeditionem aliquam fecero, isti
contra me insurgent et si non habuero, qui mihi auxilium praestet,
et a Maiestatibus suis derelictus fuero, et ego cum regno peribo;
exinde Maiestates earum et tota christianitas periclitari poterit. 30
Sic nec Maiestatibus suis, nec mihi prodero. Sed Maiestates Suae
faciant hoc, ut dignentur mittere adhuc anno isto quinque milia
hominum cum machinis, quae muros frangunt. Non dubitent
Maiestates earum, quin procul dubio in omnem rerum eventum Deo
propitio et regnum Transsilvaniae Maiestatibus suis integrum3 5

2 5- Maii x Etiam huius dies ex nostro scriptore compertum est : 1536. Die festo

Ascensionis Domini occupavimus a vaivoda Moldaviae arcem Balvanyosvar.

15. Jun. Dj e vero commemorationis Corporis Domini nostri J. C. totum regnum
viritim adversus vaivodam Moldaviae surrexit ; iterumque die S. Ladislai

27. Jun. descendimus. (Tortenelmi Tar, 1880. pag. 636.) 40

3i. Julii 1536] No. 221 267

reddam, et cum hoc dominiis Turcarum non parvam iacturam
inferam. Ubi vero Maiestates earum generalem expeditionem
contra Turcas facere voluerint, mittant quindecim milia hominum,
quibus addam ex regno meo quadraginta milia electorum, Transsil-

5 vania viginti, Transalpinae vero viginti quinque milia». Cum his,
Deo volente, usque Constantinopolim proficisci velit. Ubi autem
Maiestates Vestrae de sua oblatione dubitarent, easdem Maiestates
Vestras assecurare et certas reddere vult. Hacc M u V rae pro
nostra in eandem fidelitate rescribere voluimus, cui tanquam

10 domino nostro clementissimo humillime supplicamus, dignetur
nos facere certiores, quid ulterius nobis agendum sit curamque
nostri et servitiorum nostrorum gratiose gerere, neque culpam
aliquam nobis in hoc ascribere, quia nec capitibus, nec sanguini
nostro parceremus, dummodo M ti V rae ad vota servire possemus.

15 Itaque commendamus M 11 V rae perpetua et fidelia servitia nostra,
uti domino nostro clementissimo, quam Deus optimus maximus
felicissimam conservet.

Ex Cassovia, ultima Julii 1536.
Sacratissimae Maiestatis Vestrae

20 fideles servitores

Balthasar Banffy
Marcus Pemfflinger

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit : Archiv des Verei-
nes fur siebenbiirgische Landeskunde vol. 29. pag. 595 — 597.)

25 221.

Kassa, 31. Julii 1536.
Marcus Pemfflinger Ferdinando I. regi Hungariae.

Vaivoda Moldaviae hortationibus est captandus.

Ex litteris communibus ad M tem V rara datis, lenitatem
30 Moldavi intelliget. Quamvis ipse dicat, ut intelligentia, quam
cum Ioannebek habet, sit ficta et in eum finem facit, ut decipiat
ipsum Ioannem et, ut possit secum agere, ut cum Gritti, tamen
mos et consuetudo barbarorum est, ut pallium eo vertant, unde
ventus flat. Cernit fortunam M tls V rae ex Caesareae M tls eventu
35 pendere, illius exitum exspectat. Meo tamen videre Moldavus per
M tem V ram in toto non est reiiciendus, cum tempore poterit

268 No. 222 [13. Aug. 1536

Maiestatibus V ris maxime contra Turcas non parum servire.
Intertenendus est spe et gratia M tls Vestrae ; etc.
Ex Cassovia, ultima Julii 1536.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit : Archiv des Verei-
nes fiir siebenbiirgische Landeskunde vol. 29. pag. 598.)

222.

Pozsony, 13. Augusti 1536.
Alexius Bethlen Ferdinando I. regi Hungariae.

Stephanus Maylad Franciscum Ldzdr etsi fidelissimum Fer-
dinandi regis, interfici iussit, dum ipse modo regis devincendi gratia 10
vaivodam Moldaviae inviderat.

Superioribus diebus de morte Egregii Francisci Lazaris Siculi,
servitoris fidelissimi M tis V rae Sacra mae significaveram tantum.
Impraesentiarum vero modum interfectionis per Maylatum M b
V rae Sacra mae humiliter exponam. Quum ipse Maylat praedictumi5
Franciscum delegisset et misisset, ut viam, qua Moldavus in Trans-
silvaniam irrumpi posset, obstrueret, ne scilicet illi aditus pateret,
tunc vero Franciscus Lazarus sub eo praetextu receperat sese ad
Moldavum, quatenus ipsum in auxilium et liberationem Transsilva-
norum educeret, quod et fecisset adeo illi nomine M tls V rae Sacra mae 20
persuaserat, in animumque illius induxerat ; verum cum esset
in itinere explorator quidam ipsius Maylat, vidit euntem ad
ipsum Moldavum, quumque explorator venisset ad Maylatum,
prodidit Franciscum Lazar. Maylat dictum Franciscum cum re-
diisset, mox cepit decapitarique fecit. 1 Hunc habuit exitum Sacra-25
tissima Maiestas Regia, in cuius morte non parva iactura est
facta, qui quidem eidem M ri V rae fidelis erat servitor ; deinde
restant adhuc duo fratres eiusdem satis strenui, qui et ipsi lati-
tant. Nam si hos quoque habere posset Maylat simili morte mulc-
taret ambos. 39

Posonii, 13. Augusti 1536.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica.)

1 Hoc 1. Juhi factum est secundum annotationem eiusdem : Maylad
Jul. sabbato die SS. Petri et Pauh sequenti Franciscum Lazar in Regen capite
plecti iubet. (Tortenelmi Tar, 1880. pag. 636.) 35

25. Nov. 1536] No. 223 269

223.

Nagyszcbcn, 25. Novembris 1536.

Patentales Universitatis Saxonum super manutentione privilegii cehae
lorariorum in unione existentium contra quosvis turbatores.

6 Querela magistrorum cehalium, quod loras habenasque con-

ficientes Coronenses merces suas, ut ex Valachia importatas Turcicas
phaleras vendant.

Wir Biirgermeister, Richter und alteste Rathgeschwornen der
Hermannstadt, der Sieben und Zweier Sachsischer Stiiel in Sie-

10 benbiirgen und der Stadt Cronen und Nosen. Thuen hiemit diesem
unserem Brief zu Kund allen denjenigen, so es angelanget, wie
dass dic datarum praesentium in generali iudiciaria nostra sessione
fur uns erschinnen sein die Ehrbare Manner, Meister Greger und
Pitter Martgreb Riemner der Hermannstadt, Merten und Chrestel

15 Riemner von Schasspurg, Meister Paul Riemner von Megies, Hans
Goldner, Meister Greger von Nosen, und Meister Greger und Emrig
Riemner von Clausemburg, alle Alteste und Vorganger der Riemner-
Zech in Namen und Person ihrer und aller ihrer Mit-Briieder und
Zechgenossen der gedachter Riemner-Zech, welche zum heftigsten

20 geklagt, wie dass ihre Handwerk unter allen andern Handwerkern
sehr gering und ein klein Ansehen hatt, also dass sie sich gar
kaum oder mit Miihe durch dasselbige erhalten und ernahren
kiindten. Und waren doch dennach gleichwohl ihrer vell beide,
Kaufleut und andere Handler, die da Riemfring als turkisch

25 Zahm und dergleichen Losserzam aus der Walachei brachten
und bringen liessen, insonderheit aber die Meister der Riemner-
Zech von Cronen, welche ihre eigne Arbeit die sie in ihren Werk-
statten gemacht unter solchem Namen und Schein, als war es
tiirkisch Arbeit, zwar der tiirkischer Arbeit nicht fast ungleich,

sosondern auf denselbigen modum gemacht, mit grossem Haufen
herausser zu bringen pflegten, welchem sie demnach unter und zwi-
schen uns auf den freien Jarmarckten und auch ausserhalb den
freien Jarmarckten in den Stadten und Marcken offentlich gleich,
wie andere Waaren verfiihrten und in ihren Gewelbern und auch

25 in den andern gewohnlichen Ortern auslegten und verkauften, den
Exponenten, ja der ganzer Zech und Bruederschaft zu einen
merklichen grossen Schaden, durch welches alles den oftgedachten
Exponenten, ja der ganzer Riemner-Zech sambt allen ihren Nach-
komlingen das endlig Verderben zu gewarten seie, da doch sie

270

No. 224 — 225 [18. Jan. 1537

eben solche und dergleiche Arbeit machen kiindten. Und darzu
hatten auch die Handelsleut fiir sich ihre eigne und mancherlei
Waaren und Giiter, durch welche sie sich (ohne solches Riemfring,
welches allein auf ihre Zech zu verfiihren sehe) ehrlich und genug-
sam erhalten kiindten, gleich wie auch ihre Vor-Elteren ohn Handel 5
und Verkaufung solches Riemfrings sich ehrlich erhalten und
genahrt hatten . . . Die Universitdt stellt die Missbrduche ab.

Beschehn in der Hermannstadt in generali nostra iudiciaria
congregatione, in festo Beatae Catharinae Virginis. Anno 1536.

(Originale. Archivum civitatis Nagyszeben. Zunftabteilung.) 10

224.

Wien, 18. Januarii 1537.
Ferdinandus I. rex Hungariae Petro Rares vaivodae Moldaviae.

Litterae credentiales nuntio Moldavo redeunti datae.

Spectabilis et Magnifice fidelis et sincere nobis dilecte. 15

Nuntium tuum, Egregium Gregorium Rosenberger, quem
ad nos misisti in his, quae nobis nomine et verbis tuis exposuit
clementer audivimus multaque praeterea nobis R dus Pater devotus
sincere nobis dilectus, Joannes archiepiscopus Lundensis et epi-
scopus Roschildensis, Sacrae Caesareae et Catholicae Regiae M tls 20
consiliarius et per Germaniam orator de te et animo erga nos tuo
retulit, ad quae omnia benige respondimus, sicuti tum a dicto
nuntio tuo, cui fidem habere velis, tum ex litteris praefati archi-
episcopi Lundensi percipies, ad quas nos referimus confidentes
te eiusmodi de responso ac nostra in te propensione contentum fore. 25
Datum Viennae, 18. Januarii 1537.

(Conceptus. Staatsarchiv, Wien. Hungarica.)

225.

[Sutschawa, medio Aprilis 1537.]
Petrus Rares vaivoda Moldaviae Ferdinando I. regi Hungariae. 30

Origo dissensionis inter Moldaviam et Poloniam situs Pocutiae
erat, quae perdiu ad Moldaviam pertinebat. Ad pacem condendam
dies Pentecostes a rege Poloniae ut terminus electus est.

Ser" 16 princeps et domine, domine nobis gratiosissime. Oboe-
dientiam omnem cum fidelitate. Petrus Dei gratia waivoda et35
dominus ac haeres perpetuus terrae Moldawiensis.

i6. Maii 1537] No. 226 271

Litteras Sacra mae M tls V rae omni honore accepimus, intellectis
autem in mente nostra collocavimus. Intelligimus ex litteris Sacrae
M tJS V rae Magnificum Jeronimum de Lasko, consiliarium Suae
M tls misisse ad Ser mum regem Poloniae, ut qui infigeret inducias
o pacis inter Ser mum regem Poloniae ad festa Penthecosten nos 20. Maii
inducias pacis mutuam ordinavimus cum praedicto Ser mo rege,
ut ad impletum tempus differentiae inter haec duo regna per
consiliarios praedicti regis ac nostros consiliarios iure mediante
ad utilitatem christianitatis definiri debeant. Scimus Sacra mam

10 M tem [V r,m j non ignorare, pro qua re differentia orta est inter
haec duo regna Polonia ac Moldavia. Est una porciuncula terra,
nomine Pokucia, quae ab antiquis fuit membrum Moldaviense ac
coronae Angelicae, ubi et terra ista Moldaviensis est et fuit mem-
brum coronae Angelicae. Tamen divi avi ac nostri praedecessores,

15 domini waivodae Moldaviae coram divis christianis principibus
iam piae memoriae coram divo imperatore Maximiliano ac Hunga-
riae regibus praedicta terra huic regno Moldaviensi omni iure assig-
nata est. Tantum miramur de rege Poloniae, quod Sua Maiestas
sine iure nititur praedictam terram immembrare regno Poloniae,

20 quod non conceditur, praeter ea, quod Sacra ma Maiestas V ra
gratia nostrae fidelitatis dignata erit mittere consiliarios suos iam
ad festa Penthecosten una cum consiliariis regis Poloniae iustitia
iureque mediante providere causas ac differentias vertere ad pa-
cem perpetuam inter Ser mum regem, ab utraque parte esset utilitas

25 christianitatis.

Intitulatio : Ser mo principi et domino, domino Ferdinando, divina
favente clementia Romanorum regi semper Augusto, ac Germaniae,
Bohemiae, Hungariae regi etc. Domino nostro clementissimo.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica fasc. 30. Febr. 1537. No. 86.)

30 226.

Sutschawa, 16. Maii 1537.
Petrus Rares vaivoda Moldaviae Ferdinando I. regi Hungariae.

Litterae credentiales oratori suo ad eum misso datae.

35

Ser me et Sacra me princeps et domine, domine gratiosissime.

Obedientiam ac fidelitatem etc. Petrus Dei gratia waivoda
et dominus ac haeres perpetuus terrae Moldaviensis.

Misimus hunc tabellarium nomine Nicolaum et praesentium
exhibitorem cum certis et arduis nostris documentis ad Sacram

272 No. 227 — 228 [2. Junii 1537

M tem V ram , dominum nostrum Clementissimum, ob id suppli-
cantes Sacrae M" V rae , quatenus illi nostro nomine fidem praestare
dignetur. In reliquo Deus Omnipotens Sacram M tem V ram ad vota
Regia omni triumpho felicem et benigna clementia conservare
dignetur. 5

Ex arce Swchawiensi, 16. Maii. Anno 1537.

Intitulatio: Ser mo ac Sacra m0 principi et domino, dominoFerdinando,
favente divina clementia Romanorum, Hungariae, Bohemiae, Dalmatiae
Croatiae regi semper Augusto etc. Domino nostro clementissimo.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica.) 10

227.

Praha, 2. Junii 1537.
Ferdinandus I. rex Hungariae oratoribus vaivodae Moldaviae.

Ut legatum suum Cracovia venturum patienter expectent, rogat.

Honorabiles et Egregii sincere dilecti. 15

Ouod oratores nostri nondum Cracoviam appulerint, nihil
aliud sane in causafuit, quam, quod exspectabamus primum certio-
res fieri de adventu vestro. Qui cum nobis a Ser mo principe, domino
31. Maii Sigismundo rege Poloniae litteris suis, heri acceptis, renuntiatus
sit, praefatos oratores nostros quamprimum sese in viam dare^o
iussimus eosque profectionem ad vos suam ita acceleraturos con-
fidimus, ut intra paucissimos dies procul dubio Cracoviam per-
venturi sint. Quare vos hortamur et requirimus, uti parvulam illam
moram boni consulatis oratorumque nostrorum adventum pro-
pediem futurum aequo animo exspectetis, neque redire ullo modo 25
cogitetis, antequam vos oratores nostri convenerint, id, quod et
supra diximus, brevi fiet,acdeeo nullum vobis dubium esse debet.
Datum Pragae, 2. Junii 1537.

(Conceptus. Staatsarchiv, Wien. Hungarica.)

228. 80

Ex castris, 2. Julii 1537.
Petrus Rares vaivoda Moldaviae Ferdinando I. regi Hungariae.

Litterae crcdentiales oratori suo ad eum misso datae.

Ser me ac Sacra me princeps et domine, domine nobis gratio-
sissime. Obedientiam ac fidelitatem. 35

8. Julii 1537] No. 229 273

Petrus Dei gratia waivoda et dominus ac haeres perpetuus
regni Moldaviae .

Misimus hunc nobilem Nicolaum Valachum cum certis ac
veris, nec non arduis rebus erga Sacra mam Regiam M tem V raa
dominum nostrum Clementissimum ; igitur supplicantes, Sacra mae
M li V r:,e ut quicquid Sacra mae M li V rae nostro nomine protulerit,
fidem indubiam adhibere dignetur. Deus autem benignus et opti-
mus Sacra mam M tem V ram ad vota sua omni triumpho sanum
conservare et longa tempora dignetur.
10 Ex castris nostris, 1 2. Julii. Anno Domi:u 1537.

Intitulatio : Ser mo ac Sacra mo principi et domino, domino favente
divina clementia Romanorum, Hungariae, Bohemiae regisemperAugusto
etc. Domino nostro gratiosissimo.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica.)

15 229.

Pozsony, 8. Julii 1537.

Nicolaus Gerendi episcopus Transylvanus Ferdinando I. regi.

Nuntia nova de negotiis Moldavo-V alachiae tractatis.

De negotio Transsilvanensi haec in ciphra dominus Gaspar 1

soscribit : Heri fui in Sepsi cum Maylath, qui ubi omnia in me ten-
tasset et nihil pro se invenisset, dixit tandem cum potioribus nobi-
libus, Siculis ac Saxonibus habere intelligentiam et potius volunt
tributum dare Turcarum imperatori, quam dominum nostrum pro
rege habere, et affirmavit, quod per Transalpinum practicasset

25 haec cum eo, Turcarum imperator promittit et dignitatem, et
fortunam equaliter mecum dividere, sed alia est causa, quod me
tantum amat, quia dominium non patitur socium, sed non confidit
fratribus nostris Transsilvanis, timet et Moldavum, et non est
tutus in sede sua. Ideo me tantum amat. Sed non fiet, quod vult.

30 Ad me miserant iterum fratres nostri Balassa et Kendi, qui constan-
tissime nostri sunt cum omnibus fratribus, ita, ut nunquam alias
magis de Moldavo quid habuerim ; etc.
Posonii, 8. Julii 1537.
(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit: Archiv desVereines

.35 fiir siebenbiirgische Landeskunde vol. 29. pag. 613.)

1 Forsan Transylvanicis, quia Elisabeth de Frangepanibus 18. Junii
1537. haec scribit ex Ida: Dicit is nuntius pro certo, waivodam Moldaviensem
Transilvaniae esse in depraedationem illius regni. (Archiv des Vereines fiir
S. L. vol. 29. pag. 607.)
40 * Gaspar Horvath de Wingart.

Fontes Rerura Transylvanxarum IV. 15

274 No - 230—231 [25. Aug. 1537

230.

Praha, 25. Augusti 1537.
Giovanni Morone nuntius secretario Ambrosio Ricalcati.

Etsi fiax inter vaivodam Moldaviae et regcm Poloniae condi non
fiotuit, tamen arma verosimiliter quiescent. &•

Sono ritornati rambasciatori mandati in Polonia, secondo
la persuasione di Sua Santita, per pacificare quello re et il Moldavo ;
nondimeno essendo in tutto discatenato il furore del nemico nostro,
non hanno possuto far effetto alcuno. La controversia e stata
perche il predetto Moldavo nel trattato della pace non ha voluto io>
cedere, come devea, ad alcuni paesi occupati, quali spettano al
regno di Polonia ; ma pure si ha operato tanto che per questo anno
non si dara principio ad altra guerra, et fra questo mezzo Sua Maesta
mi ha detto che non dispera di trovare qualche modi di pacificarli,
et cosi secondo 1'opportunita perseverando nelia commissione di i&
Nostro Signore li ne daro qualche ricordo ; etc.

(Originale. Archivio di Stato, Napoli. Edidit : Nuntiaturberichte aus
Deutschland vol. I/2. pag. 201.)

231.

[Besztercze, fine Decembris 1537. J 20--

Anonymus Bistriciensis de proditione Petri vaivodae Moldaviae in
suam civitatem facta.

Quaedam formae, quibus civitas Bistriciensis fere firodita est.

Inter varias proditionum formas ab eo tempore, quo civitas
Bistriciensis Transylvaniae per Moldavienses obsidebatur factas25
haec notabiles sunt :

Missus est Mathias, quem vocant Wisternik, hoc est thesaura-
rius, tamquam nuntius publicus, qui in ingressu, uti consuetum
erat, per iudicem pene stadiis duobus supra civitatem, dum ex-
ciperetur salutatione iudicis audita, statim iudicem caperet ac 30-
secum in Moldaviam festinaret. Nomen iudicis illius temporis erat
Thomas Werner, qui et isto anno eodem officio oneratur. Is namque
a principio Walachis obstitit, ne prorsus civitas in eorum caderet
manus, tandem cum tale facinus Mathias Wisternik non ausus
fuisset attentare, ex quo minor videretur viribus, quam qui id s&»
perficere posset. In civitatem introductus est, ubi aliam struxit

Dec. 1537] No. 231 275

insidiarum viam. Pervidebat intrando et exeundo binas portas, an
veluti insultu possent capi. Postea ex arce Chychow, quae est
Moldaviensi subordinata, equitibus, qui mane dormientibus et
nihil huiusmodi ominantibus civibus, custodes portarum adori-
5 rentur, trucidarent ac in civitate Thomam Werner pellionem
aliosque primarios viros occuparent. Quos cum vita privassent,
de caeteris nihil timendum esset. Tale forte consilium a quibusdam
concivibus natum, cumque Walachis communicatum, utcunque
innotuit et matura provisione dissolutum est.

10 Omnis conatus ipsius Moldaviensis hactenus in id agitatus

est, ut civitatem sub suo iugo gubernaret, custodes portarum ac
rectores, quos ipsi boieros vocant, institueret : ideo varie semper
persuadet, quomodo nullus iam esset in christianitate, nec senior,
nec potentior se princeps, cui et Caesares et Reges honorem defer-

15 rent : ita enim oratores sui loquuntur. Ergo et nos Bistricienses,
qui essemus pauci, nequaquam sibi deberemus obsistere, sed potius
sub alas suas confugere. Ex omnium parte abunde satis posset nos
defendere, praesertim, si suos officiales in civitatem susciperemus,
quippe qui multo diligentius singulis prospecturi essent, quam nos.

20 Ouid enim est,inquit, quod Joannes rex pro servitiis meis censum
civitatis annuum donaverit ac tandem civitatem mihi prorsus
adscripserit ? Cum eandem non habeam in manu ? Non secus
est, inquit, quam si donasset mihi aquilam sedentem in ramo, ad
quam cum extendo manum meam, uti, apprehendam, evolat.

25Sic loquitur ipse ; propterea dicunt oratores : «Attendite verbis
domini et concedite». Alioqui dixit dominus : «Ne confidatis in
muro vestro, ad quem, si extendero manum meam, ita concutiam
et dispergam, sicut paleas.» Si, inquit, statim non concesseritis,
mittam triginta milia hominum ac ad unamquamque portam

30 ponam decem milia, qui vexabunt vos et ad famem adigent vos
et videbo, an lapides de muro vestro vorabitis !

Et huiusmodi multa, iuxta morem gentis illius barbaricae,
fulmina iacit, nunc blandiendo, nunc vero interminando ; non cessat
mille species addere, quo civitatem subigat. Nos vero semper bonis

B& verbis declinamus quaecunque possumus, verum enimvero multi
ex civibus occulte partes suas agunt, existimantes nobiscum
melius agi, si promissis suis locum daremus. Sed nulla fides est in
homine : haec ideo, ut cognoscatis plurimos esse, qui promissis
illiciuntur aguntque, quae non deberent, nempe domestici hostes,

40 ex quibus nuper palam facti sunt nonnulli, qui et auffugerunt e
civitate, nemine pellente.

18*

276 No. 231 [Dec. 1537

Primus Petrus Regeny cum complicibus suis nonnullis, qui
elapso anno contra libertatem et privilegia civitatis, mandato
Moldaviensis electus erat in iudicem, scripserat namque Molda-
viensis litteras praeceptorias ad centum viros, ut secus ne auderent
facere, sed Petrum Regeny in iudicem eligerent. Litterae non in 5
eo loco, ubi oportuit, sed nocte privatim lectae sunt illeque electus
in iudicem, omnia agebat, quae Moldavie-si placebant et forte,
ut ex efTectu cognoscitur, etiam de reddenda civitate cogitavit.
Omnibus propterea viribus conatus est, ut Thomas Werner, qui
aliud sentire videbatur, e medio tolleretur. Idque multis modis 10
factum est. Primo suscitavit contra Thomam Werner ex obliquo
quandam litem, quam etiam indeterminatam relegavit ad appel-
lationem, atque propterea, ut saltem vir e civitate proreperet.
Ille vero in loco permansit, prout sibi a rege et waivoda Transyl-
vanensi commissum est, ne e civitate exeat. Ideo velut in inobedien- 15
tem fabricatae fuerant litterae super ipsius detentione. Sed neque
detineri poterat, obsistentibus multis, qui si detentus factus fuisset,
altero die in caput ipsius animadvertissent sicque magnum civi-
tati periculum imminere visum est. Ideo obsistebatur. Rex postea
male tractavit condempnatores illos iniquos, quorumvis unus vir2o
nullus vir, nihilominus tamen aliqui unus vir praevalet in huius-
modi casibus multos.

Secundo, Moldaviensis ceperat quendam Walachum, non
longe a Bistriciensi civitate habitantem, qui cum crinem nullum
haberet, productus est coram tyranno illique pronuntiatum est, 25
ut mori deberet, nisi vellet efficere, quod ipse Moldfaviensisj
praeciperet. At ille Walachus, nomine Theodorus Borbois, se
omnia facturjum], quae sibi possibilia forent, pollicitus est. Tunc
ait illi Moldaviensis : «Nosti-ne Thomam Szewch civem et inhabi-
tatorem civitatis Bistriciensis ?» Be[ne], respondit Walachus. 30
«Illum inquit, si vivere vis, interficias, quoniam mihi rebellis est.»
Respondit Theodorus Walachus : «Quomodo ergo illud facinus
perpatrare possum, ex quo pauper sum et inermis, ille vero do-
minus. Et quotiescunque extra civitatem vadit, equester est bene
armatus et famulis stipatus.» Cui Moldaviensis : «Sic agas, re- 35
spondit ; cape truthnam] acimple sportas duas et ingredi domum
ipsius Thomae Szewch, ac ipse, a te empturus est pisces. Si vero
uxor eius aut famuli a te emi voluerint, ne vendas, nisi ipsi soli.
Itaque inter numerandum, repjentine] gladium, quem acutis-
simum tibi dispones,educas ipsumque transfodias, [cum] idperfeceris, *o
velocissimo cursu per vicum parvum ex opposito domus [eius]

Dec. 1537] No. 231 277

ducentem ad domum Petri Regeny iudicis mei te recipito. Ecce
ad ipsum litteras praeceptorias scribam, quas ubi illi porrexeris,
illico retro domum suam per parvam portam te dimittet extra
civitatem sicque libere pot[es] evadere et cum ad me perveneris
5 — inquit — dabo florenos bis mille et unam villam efficiamque
te nobilem boierum.» Haec omnia ipse Walachus tandem secus
cadentibus rebus fassus est etiam coram domino vaivoda Transyl-
vanensi. Walachus itaque ille Theodorus scilicet Borbois, mandata
exequi volens et accepta pecunia, exivit ac pervenit in domum

10 suam, ubi aliam viam, per quam facinus tale aggrederetur, invenit.
Non enim audebat se tanto periculo committere, fecerat sibi socios
iuratos distribueratque pecuniam, ut Thomam Werner pellionem,
alicubi foris civitatem invaderent et trucidarent. E quibus coniura-
tis unus occulte accedens, ipsi Thomae Werner rem omnem aperuit.

lsQualiter iam exploratum venturi essent socii sui in domum suam,
ubi apud tabernam biberent, ac se e civitate exeuntem insequeren-
tur et non multo intervallo veniunt armati Walachi quatuor ad
potum consedentes ac re infecta tandem discedebant. Postea ille
Theodorus praecipuus ex ipsis intellexit rem esse nudatam, accessit

20 et ipse ad Thomam Werner, timens vitae suae, veniam deprecans
singulaque ex ordine edisserens. Reddidit binas litteras domini
Moldaviensis, alterae iudici Petro Regeny sonantes in hunc modum :

Petrus Dei gratia etc. Misimus ad civitatem nostram Bis-
triciensem Theodorum Borbois, praesentium scilicet exhibitorem,
25 ut aliqua nobis servitia, quae nosti, perficiat. Itaque perfectis
illis, ipsum libere et absque impedimento dimittas. Vale.

Alterae sonabant centum viris et totae communitati in
hunc modum :

Petrus etc. Misimus ad civitatem nostram Bistriciensem

30 hunc Theodorum Borbois, praesentium exhibitorem, aliqua nobis

exhibere servitia. Proinde cum eadem perfecerit, nemo ex vobis

audeat contra eundem sub magna nostrae indignationis poena manum

levare. Valete etc.

Istae litterae per eundem Theodorum Borbois redditae sunt
35 in manus Thomae Werner, postea et coram Regia Maiestate, et
coram domino waivoda Transylvanensi lectae. Sicque disturbatum
est illud iniquum consilium. Mandavit demum Moldaviensis Petro
Regeny iudici praeteriti proximi anni, ut illum Theodorum caperet
et decollare faceret. Captus quidem erat, sed nemine accusante,
40 non poterat interfici. Haec facta sunt priori anno circa festum 24 . Aug.
Beati Bartholomaei apostoli.

278 No. 231 [Dec. 1537

Praesenti anno 1537 praetactus Thomas Szewch voluntate
civium et regis, ac waivodae Transylvanensis rursus electus est in
iudicem. Idque visum est omnibus necessarium fore, propter civi-
tatis conservationem. Itaque habitis Bistriciae comitiis ad festum

25. Dec. Natalis Domini, perrexit dominus waivoda Transylvanensis ad 5
arcem suam Gewrgen, ubi sororem suam elocaturus nuptamque
daturus erat ipsi Egregio Ladislao Banffy magistro curiae suae.
Hic iam rursus proditio strui coepit ab intus, quae nuper feria se-

2 >- J ul » cunda ante festum Beati Jacobi apostoli est propagata. Eodem
enim die Egregius Demetrius Gerdey, castellanus castri Gewrgen 10
misit familiarem suum, nomine Ladislaum de Thelegd, quae est
infra arcem Gewrgen, ut iudici aperiret, quaenam nuper existens in
Moldavia a quodam boiero faventi civitati Bistriciensi audivisset.
Qui Ladislaus eodem, quo supra die non adactus, sed sponte sic
fassus est : quod, dum nuper in Moldavia esset, aperuisset sibi l3
quidam bonus amicus, quod posteaquam a comitiis Bistriciensibus
dominus waivoda Transylvanensis perrexisset ad Gewrgen pro
celebrandis nuptiis ac pene totam Transylvaniam fama pervagasset,
qualiter Moldaviensis impetiturus esset Transylvaniam eamque
ob famam dominus waivoda Transylvanensis etiam coactus fuisset 20
e celebratione nuptiarum gentes suas ad finitima subordinare,
tunc Petrus Regeny iudex prioris anni illico nuntiasset e civitate
Bistriciensi ipsi domino Moldaviensi ac caput suum ille devovisset,
ut si in eo tempore celerius infra civitatem Bistriciensem saltem
septingentos loricatos mitteret, ipse libere civitatem sibi in manus 25
dare vellet et omnes, qui aliquid sibi de non recuperanda civitate
obstitissent, captivos usque in Moldaviam dare. Quoniam ex ea
occasione, quod waivoda Transylvanensis in celebratione nuptiarum
est et propter famam gentes quoque suas ad finitima subordinavit
de facili fieri posset. Itaque — inquit fatens, — paratus fuerat 30
Moldaviensis aliquid attentare, nisi rerum eventus consilium di-
sturbasset. Sed tamen ipse Moldaviensis aperrime super tali nuntio
gavisus, prius quoque non semel de super communicato consilio, ut
deinceps in posterum in id ipsum invigilaret, ac operam daret,
promisisset Petro Regeny et cuidam Blasio monoculo complici 35
suo duas villas et cameram salium in Fejeregyhaz habitam pro
ipsis posterisque suis perpetuo habendas et possidendas. Post-
quam homo ille in Moldavia talia Ladislao praetacto retulisset, se
multum admirari dicebat, quare dominus waivoda Transylvanen-
ses tales proditores in regno pateretur, ac dixit : Quodam modo se 40
admirari, si tantum illi duo huiusmodi proditorii consilii authores

14- Febr. 1538] No. 232 — 233 279

esse debeant. Ergo, ubi illi ad quaestionem vocarentur, ducturi
essent complices suos. Idem Ladislaus Porkolab eadem verba
coram Regia Maiestate ductorum recepit.

Multa alia sunt, quae dictu digna non videntur, quamvis
xpracdictis similia aut fere maiora sint. 1

Contubernalis meus dominus Gabriel de rebus huiusmodi
disserens ac quaedam nobis legens rogabat me heri, ut copiam eius
Dominationibus Vestris facerem. Quod eo libentius feci, quod
scirem easdem nunc similibus paralellis et turbari, et affici : Tur-
10 bari de amissis, affici cum non soli perpetuo sitis stratagematibus
impetiti, sed habere socios.

(Originale. Magyar Nemzeti Muzeum torzsanyaga. Budapest.)

232.

Piotrkow, 14. Februarii 1538.
15 Hieronymus taski Ferdinando I. regi Hungariae.

Vaivoda Moldaviae Polonos in minori pugna devicit.

Hic in ista huius regni et ordinum Poloniae dieta, omnia in

discordiam et tumultus tendunt, Regia vero Maiestas aegritudine

decumbit ; Moldavus autem Russiam igne et ferro afficit nostrosque

20 nonnullos in quodam levi certamine vicit, id quod scio V rae M 1 '

Sacra mae adversissimum et molestissimum fore, propter eum

affectum, quem V ra Celsitudo erga hos Ser mos hic reges habet ; etc.

Petrikoviae in dieta regni Poloniae, 14. Februarii. Anno 1538.

(Autographum. Staatsarchiv, Wien. Hungarica.)

25 233.

Praha, 6. Martii 1538.
Giovanni Morone nuntius cardinali Alexandro Farnese.
Nova nuntia de aggressione vaivodae Moldaviae eiusque causis.

Alli giorni passati per la discordia antiqua tra il predetto re

30 di Polonia et il vaivoda di Moldavia erano adunati alcuni cavalli

da una parte et 1'altra. Nondimeno per diverse intercessioni de

amici li predetti principi non erano venuti a rottura alcuna et

cadauno stava guardando li sui confini. Hora si e inteso che il Mol-

1 Haec et sequentia alia manu.

280 No. 234 [18. Junii 1538

davo airimprovvista ha amazzato molti di quelli cavalli, quali
erano alle frontiere ; il perche si dubita che questo anno faranno
guerra manifesta, et si suspica ch'il Moldavo sia fomentato dal
Turcho, quale essendo in pace o tregua con il re di Polonia (qual —
per quanto ho inteso — dura anchora per 5 anni) per questa via &
indirecta cerca di farlo molestare. Pero sera bene che Sua Santita
consideri, se con questa occasione fusse in proposito et per quale
via si potesse redurre li predetti re, cioe il padre et figliolo di Polo-
nia, in la presente liga ; etc.

(Originale. Archivio Vaticano, Roma. Edidit : Nuntiaturberichte aus 10
Deutschland vol. I/2. pag. 256.)

234.

[Besztercze,] 18. Junii 1538.
Senatus civitatis Besztercze in negotio Wolffgangi Forster.

Interrogatio et responsum Joannis TheUga camerarii Radnen- 15
sis de morte Wolffgangi Forster in Moldavia intcrjecti.

15.38 feria tertia proxima post festum Sanctissimae Trinitatis.
Egregius Joannes Thelega camerarius Radnensis ad puritatem
conscientiae suae interrogatus, ut veritatem fateretur : «Quidnam
sciret de morte et interfectione quondam circumspecti Volff-20
gangi Forster, civis olim Bistriciensis, qui in Moldavia, iussu
domini Moldaviensis capite privatus est» in hunc modum fassus
est : Quod, postquam montana Radnensia iam venissent in manus
domini Moldaviensis ac ego, inquit fatens, illis praefectus essem,
stans coram domino meo gratiosissimo, interrogabat me : Ubinam^s
est Volffgangus? Et respondi : «Bistriciae.» Et iterum : «Venietne
ad me ? Voca eum, et si non venerit, privabis bestiam capite.»
Ac statim postea per Dragus misisset litteras, quibus vocasset
ipsum Volffgangum. Et ego, inquit fatens, illas litteras illi admi-
nistravi ; postea venit ad me in Radnam, et dixit.» Non pro te est 30
aedificare Montana.» Et respondi : «Verum est, quoniam nos nihil
scimus ; proinde, ingredere tu ad domum gratiosissimam, 1 forte
tibi Montana restituet.» Tandem etiam equum cum omnibus atti-
nentiis illi dedi. Inquit fatens, sicque perrexit in Moldaviam et
nondum rediit. Aliud nihil se scire aiebat ; tandem quoque fassus 35
est, quod quicunque mendacium illud continuasset, se dixisse Tho-

1 In originali : gratiosissimum.

26. Junii 1538] No. 235 — 236 281

mam Zewch domino Moldaviensi persuasisse aut scripsisse vel
intimasse, ut illum Volffgangum interimi facere, male et pessime
continuasset, neque in aeternum aliquis hoc super se probare posset.
(Originale. Archivum comitatus Beszterczenaszod. Besztercze.)

6 235.

Olmiitz, 26. Jiinii 1338.
Giovanni Morone nuntius cardinali Alexandro Farnese.

Nova de fierfidia vaivodac Moldaviae.

Comunicando con Sua Maesta li advisi de Levante che V ra
10 S. R ma et Iir a mi ha mandato, quando fussemo al capitolo del
Moldavo, Sua Maesta mi disse che egl'era un gran proditore et che
non bisognava fidarsi di lui, perche teneva strettissima practica col
Turco. Dappoi mi soggionse ch'il re di Polonia li ha mosso guerra et
che il figliolo li va in propria persona con potentissimo exercito

i5 (Originale. Archivio di Stato, Napoli. Edidit : Nuntiaturberichte aus

Deutschland vol. I/2. pag. 310.)

236.

Krakow, ig. Augusti 1538.
Sigismundus I. rex Poloniae Ferdinando I. regi Hungariae.

20 Cofiias etsi nolens, misit adversus fierfidum vaivodam Moldaviae,

dolens, consilia eius scqui non fiotuisse, etsi capitaneo suo cum vaivoda
mite agere iniunxit.

Alteras posteriores litteras cum legissemus e vestigio ani-
mum, quem ex priorum lectione in summam laetitiam erexeramus,

25 novo, repentino et insperato malo admoniti contraximus, defecit
gaudium cordis nostri et in luctum versa est iubilatio nostra . . .
Nam etsi foedus cum Turcorum imperatore percussum habeamus :
ad quod suscipiendum et extrema necessitas nostra, et christiani
principes diu dissidentes, ad nullamque pacem, concordiam et

so quietem eiusmodi propensi, ad quam nunc non humano consilio,
sed divina quadam benignitate devenerunt, nos adegerunt et
impulerunt invitos : id tamen foedus minime voluntatem nostram
impediret, quin salva fide nostra, quam et hosti quantumvis imma-
nissimo servare licet, M ri V riie et reipublicae christianae officium

35 nostrum, ubi facultas adesset, amplissime probaremus. Quod vero

282 No. 236 [19. Aug. 1538

nihil opum et virium nostrarum conferre nunc cum M te V ra et
aliis principibus possumus, multa documenta afferre non est
necesse. Nam praeter illos anniversarios sumptus, quos in propul-
sandis immanissimis, non tam nostris, quam totius christiani nomi-
nis hostium Tartarorum incursionibus, pro virili nostra, soli, omni 5
aliorum christianorum principum auxilio destituti facimus, id solum
satis potest rationes nostras explicare, quod superiore anno et
Valachi 1 temeritate, et domesticis ac aliis necessariis impendiis,
opes nostrae sint attenuatae et exhaustae. Nunc etiam magis palam
est omnibus, quam, ut aliquibus testimoniis comprobari sit necesse, 10
nos duos magnos et necessarios exercitus alere stipendio nostro :
alterum in ducatu Lituaniae contra ingentem chanum Tartarorum,
qui praeter exspectationem nostram nescimus an voluntario suo,
an subornato maleficio alicuius incensi, instructi et feroces contra
nos arma sumpserunt ; alterum contra Valachum 2 hostem nobis 15
fato quodam eo tempore ita infensum datum, ut vel inviti eius
temeritatem, iniurias et improbam ac noxiam hostilitatem magnis
sumptibus propulsare et persequi cogamur, ad quos sumptus vix
iam equidem sufficimus. Ac, ut probemus omnino M ta V rae nobis
deesse facultates, non solum eas, quibus vicinae et amicorum neces- 20
sitati succurramus, sed etiam eas, quibus et dignitatem nostram,
et populos nostros praedae hostium expositos tueri necesse habe-
mus : eam latere nolumus, quod nuper et litteris, et nunctiis missis
a S mo Domino Nostro subsidium, quod alias nunquam fecimus,
petierimus. Alioqui illud cum a M te V ra , quae nobis tantopere25
coniuncta est, tum ab aliis amicis petitun, nisi illos sua quemque
necessitate iampridem pressos et necessario impeditos vidis-
semus.

Credimus M u V rae et voluntatem nostram in id, quod cupit,
propensam probasse, et quod facultates nos ad succurrendum la-30
benti, reipublicae christianae deficiant, non minus aperte, quam
vere et ex animo declarasse. Quare illam obnixe rogamus et obte-
stamur: velit haec, quae a nobis scribuntur in eam partem, ut sunt
accipere et boni aequi consulere, quod nos ad sibi obsequendum tam
paratos reperire non potuerit, quam et ipsa et nos mutuo optaba-35
mus, et reipublicae christianae videbatur expedire. Alioqui affir-
mare possumus, nobis eam praecipuam curam incumbere, ut et
M tem V ram , et rempublicam christianam officio nostro demereri
nobis possimus. Et dabimus equidem operam, ut si in reliquum

1 .Recte : Moldavi. 2 Moldavum. 40

19. Aug. 1538] No. 236 283

tempus nostrae res, felicitate aliqua adauctae et cumulatae fuerint,
aliquo, etiam insigni, quacumque in re testimonio edito declare-
mus, non nisi ex animo nos scripsisse.

Quod ad woiewodam Valachiae attinet, quem, ut Hungaria
ssuis rebus desperatis auxiliarem habeat, postulat V ra Maiestas,
ne eumbellopersequamur : et, ut exercitus nostros ab eo oppugnando
contineamus : Magnam in hoc et M tls V rae authoritatem, et causae
atque necessitatis publicaerationem agnoscimus,et sane nihil morati
tribueremus id utilitati publicae et voluntatem nostram ad M tls

10 V r;,e voluntatem aggregaremus, et cum prudenti atque amica
illius persuasione coniungeremus, si id factum nostrum et Hun-
gariae commodum aliquod allaturum credamus et nobis inde, et
indignitatem, et iacturam comparari non metuamus : verum cum
videmus id integrum non esse, ut, quod omnium regni nostri ordi-

15 num consensu et deliberatione est necessario institutum, illis insciis
mutare nos arbitratu nostro, non sine periculo subditorum nostro-
rum Valachiae mala fide provinciae adiacentium debeamus. Et
adduci non possumus, ut credamus illum, qui nulla fide tenetur,
nullius promissi habet rationem, ut maxime possit, vellet tamen

20 communi necessitati opem ferre. Res est explorata et nullam
causam a nobis Valacho datam esse ad tanta facinora perpetranda,
quibus et nostris, et subditorum nostrorum rationibus, fidei iuris-
iurandi et pacis christianae oblitus, plurimum incommodavit : et
per nos non stetisse, quominus haec pax, quam inter nos et illum

25 tam Maiestas Vestra, quam Serenissimus dominus Joannes Hun-
gariae rex promovebat, coivisset. Ouare M tem V ram summo studio
rogamus, ut quae facere nobis citra offensam dignitatis et rationum
publicarum regni nostri non licet, ea boni consulere velit. Verum,
ut intelligat Maiestas V ra nihil se a nobis postulare posse, quod

30 modo honeste facere queamus, quin id in gratiam illius libenter
simus facturi : scribi fecimus mandata nostra ad nostrum genera-
lem exercituum capitaneum, ut quoad dignitas nostra regia patia-
tur, cum woiewoda rem agat mitius : et, si quae damna ditioni
hominibusque nostris intulit, sartire atque in posterum ab inferen-

35 dis subditis nostris iniuriis et nobis temeritate sua vexandis penitus
cavere atque abstinere voluerit, illum in gratiam nostram, etiam
sine nobis, propter celeritatem recipiat, et exercitus deducat, ac
omni metu belli illum liberet, ut possit, si velit Hungaricae calami-
tati opem ferre. Haec fecimus, ut aliqua in parte, ubi licet volun-

40 tati V rae M ris faciamus satis : nihil diffidentes illam grato animo
id accepturam ; et, ut pollicetur litteris, curaturam, ne deinceps

284 No. 237 [20. Aug. 1538

nobis temeritate sua hostis insultet : et promissa, si quae fecerit,
nunc nostro exercituum praefecto firme et inviolate observet ; etc.
Cracoviae, 19. Augusti 1538. Regni nostri anni 32.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica.)

237. &

Vdcz, 20. Augusti 1538.
Stephanus Broderics episcopus Vaciensis nuntio Joanni Morono.

Nuntia de Turcis. Subsidium vaivodarum Moldavo-V alachiae .

Reverendissimo Signore.

Le nove che io posso scrivere a la Signoria V ra R ma sono 10
19. Aug. cn e heri ho riceputo littere da la Corte de la Maesta del Re nostro
per le quale intendo lo imperatore Turcho personalmente dovere
14. Aug. havere passato il Danubio mercori passato che fu a li 14 del pre-
sente per intrar in Transilvania. La Maesta del Re nostro fa tutte
le provvisione a lui possibile per resistere, perche ho bona intelli- i&
gentia cum li vaivodi di Moldavia et Valachia, li quali sono parati
patire ogni cosa avanti che cedere al Turcho. Oltra de questo ha
domandato Sua Maesta a se tutti quelli del regno, etiamdio quelli
erano a la defensione di Buda, accioche cum lo aiuto, il quale si
expetta da la Maesta del Re de Romani, si possa resistere a tanto 20
impeto.

Prego la Signoria V ra R ma si degni dare fidele recapito a le
annexe directe a la Sanctita del Nostro Signore, a li piedi de la
quale sempre mi offero et aricomando et a la Signoria V ra R ma
altresi, la quale Iddio longamente conservi. 25.

Vacie, die 20. Augusti 1538.

Servitor
Vaciensis ss.

Intitulatio : Reverendissimo domino, domino Joanni Morono epis-
copo Mutinensi et oratori Sanctissimi Domini Nostri. Domino et fratri 30
semper honorando. In curia Sacrae Regiae Maiestatis Romanorum.

(Originale. Archivio di Stato, Parma. Carte Farnesiane.)

i-}. Aug. 1538] No. 238—239 285

238.

Sdrospatak, 2j. Augusti 1538.

Joannes Pecsi praepositus ecclesiae Lelesziensis Caspari Seredi partium
Hungariae superioris capitaneo.

5 Rex copias suas cum exercitu vaivodae Valachiae ad Turcam

devincendum unit. De apparatu vaivodae Moldaviae.

Caesar Turcarum in vigilia Assumptionis Virginis Gloriosae *4- Au°
venit ad Danubium. Nullus adhuc se moverat. Regia Maiestas 1
coniungetur cum waywoda Transalpino, qui obsides dabit uxorem

10 et filios regi nostro. Moldavus totis viribus se collegit, conflicturus
cum Turca, si se ab eo impeti viderit. Turca nunquam vires, ubi
praesens erat, minores quam nunc, habuit. Apti bello milites
numerum non excedunt 80 millia, Janiceri non sunt ultra sex
millia. Sophis et Rex Persarum imminent imperio Turcae. Haec a

15 Rege intellexi.

(Autographum. Staatsarchiv, Wien. Hungarica.)

239.

Vdcz, 31. Augusti 1538.
Stephanus Broderics episcopus Vaciensis Ferdinando I. regi Hungariae.

20 Jesus.

Per vaivodam Moldaviae Turcas retentos esse refertur, qui et
seipsum et vaivodam Valachiae hortationibus teneat.

Serenissime Princeps. Domine, domine Clementissime. Post
servitutis meae humillimam commen[dationem].

25 Hodie venerunt ad me haec nova, quae potuit iam V ra

Maiestas intellexisse] ex domino Lasky, qui ut pedes, ita etiam
manus habet me longe velo[ci]ores, Turcam nondum transisse
Danubium, et quod naves ei defuerint tot, quot erant necessariae.
Et, quod Moldavus strenue eum retinet cu[m] valido exercitu, nec

30 permittit eum transire. Habet Turcus apud meum oratorem,

per quem intelligo ipsum nuntiasse ei bonam am[icitiam], sed ita,
ut Moldavum nolit ullo modo adiuvare, nec in Transylvaniam
admittere, cuius castigandi causa et ipse veniat, imo, ut velit, si
Moldavus in Transylvaniam fuga se conferat, eum capere et in

1 Intendit Joannem regem.

286 No. 240 [16. Sept. 1538

manus suas tradere. Ex alia parte dicitur nuntiasse Moldavo et
similiter Transalpino omnia his contraria, se non contra eos, sed
contra regem Joannem hanc expeditionem sumpsisse. Ad regem
Poloniae etiam dicitur misisse amicitiam suam ei offerendo. Vid[it]
Maiestas V ra quibus artibus circumvenire hos principes querat. 5
R[ex] meus his diebus debuit habere totam Transylvaniam in
castris. Val[en]tinum Thorok intelligo cum non parva manu infra
Budam septem milliaribus traicere Danubium, ut in Transylvaniam
vadat : Petrus Perinyi, et omnes superiorum et mediarum partium
regni, hinc etiam ex his locis idem facient ; superest, ut et auxilia 10
V rae M ris tam pedestria, quam equestria non tardent, ut id, quod V ra
Maiestas pie incepit, Christi [nomine] et pie prosequatur, sicut omnes
nos simul cum rege nostro Joanfne] in bonitate V rae M ns fiduciam

habemus. Existimarem cum tanti copiis cum viribus videlicet

yrae jyjtis e ^ Te g[ s n0 stri, et duorum illorum principum Valachiae 15
magnum aliquid et praeclarum hoc adhuc autumno fieri posse, vel
circa Eszek et inferiora, vel in illis partibus, in quas totum hoc
bellum nunc incubuisse videtur, ubi utinam per istam tantam
occasionem possent recuperari illae nobilissimae arces tempore
inclyti regis Mathiae amissae, Kyllye et Nezther. Sed illa Eszekiana 2»
nunc plus importat, ludunt enim circa praecordia. Intelligimus
etiam Turcam esse mortuum, quod si ita esset, longe essent omnia
faciliora. V ram M tem Deum conservet semper felicem et incolumem.
Vaciae ultima Augusti 1538.

Eiusdem Vestrae Serenissimae Maiestatis 25

humillimus servulus

Vaciensis ss.

(Copia coaeva. Archivio di Stato, Parma. Carte Farnesiane.)

240.

Linz, 16. Septembris 1538. so

Cardinalis Hieronymus Aleandro cardinali Alexandro Farnese.

Pax inter regem Poloniae et vaivodam Moldaviae componitnr .

Mando la copia di una lettera dil Ser ra0 re di Polonia della
concordia et pace fatta tra lui et il waivoda di Walachia, 1 la qual
nova e parsa a tutti multo buona, pigliandone speranza di molti 35

1 Recte : di Moldavia, Petrus Rares.

y. Oct. 1538] No. 241 287

beni che di questa unione seguiranno, che, come V. S. R ma ha pos-
suto vedere per le lettere mandategli li giorni passati, se temeva
assai che le discordie tra quelli principi non fussero causa di accre-
scerTimperio dilTurco et partorissero grandissimo danno et detri-
5 mento alle cose christiane, essendo gia 1'exercito di detto re di
Polonia da una banda et dall'altra quel dil Turco contra detto
waivoda per ruinarlo ; etc.

(Originale. Archivio Vaticano, Roma. Nunz. di Germ. vol. 52. fol. 85.
Edidit : Nuntiaturberichte aus Deutschland vol. I/3. pag. 173.)

10 241.

Krakow, 7. Octobris 1538.
Sigismundus I. rex Poloniae ducatui Mazoviae.

Litterae convocatoriae ad comitia Varsaviae cclebranda, in
quibus negotia ob novas mutationes tractabuntur.

15 Generose fidelis dilecte.

Cum nulla hominum consilia firma et perpetua esse solent
resque ab illis gestae rluxae et caducae omnes habeantur, nemini
vel molestum, vel mirum debet videri, quod consilia nostra, quae
et bello, et tractatibus cum hoste nostro feliciter processerunt,

20 fatum et casus propter Petrum Valachiae 1 voievodam pulsum, 2 ut
audimus et alium a Turcis institutum immutarit. 3 Quamobrem
cum non possimus nos, nisi temporanea et brevi providentia ratio-
nes nostras constituere et nunc ad novum istum rerum statum,
in quo Turcarum et Tartarorum ac Valachorum exercitus sunt

2&proxime fines regni nostri constituti nova tuendi reipublicae
nostrae consilia sint necessaria, visum est nobis expedire, ut
conventum generalem regni, pro die Sancti Andreae apostoli 30. Nov.
proxime venturo in oppido nostro Piotrkow indicamus celebrandum.
Quem conventus particulares in 2. feria etc, generalis vero War- u. Xov.

30 scheviae feria tertia, in crastino festi Sancti Martini de more
praecedent. Quare Fidelitati Tuae mandamus, ut in eo particulari 12. Nov.
conventu adsit, nunctium, quod ad praedictum generalem Warsche-
viensem cum plena facultate cum caeteris designet ac mittat, qui
in eo conventu legatione nostra audita cum consiliariis istius ducatus

35 nostri Mazoviae de his, quae per nunctium nostrum proponeretur

1 Recte : Moldaviae. 2 Pulsus fuit 14. Septembris 1538.

3 Stephanum Lacusta.

288 No. 242 [10. Oct. 1538

et aliis reipublicae necessitatibus consulet. Unde tandem nunctii
bene consulti et instructi virique ad obeunda publica munera et
constituendas in tuto regni rationes, idonei ad conventum regni
generalem proficiscantur. Factura Fidelitate Tua pro fide sua et
gratia nostra. 5

Cracoviae, 7. Octobris 1538.

(Copia coaeva. «Cancellaria Polonica» fol. 1. Erdelyi Nemzeti Muzeum,
Kolozsvar.)

242.

[Besztercze,] 10. Octobris [1538.] 10

Senatus civitatis Besztercze in negotio Wolffgangi Forster.

Interrogatio et responsum Joannis Litterati, secretarii vaivodae
Moldaviae de morte Wolffgangi Forster in Moldavia interfccti.

Feria quinta post Dionysii. Circumspectus Thomas Zewch,
pro quadam sui purgatione intensae maculae, quod per quosdam 15
dictum fuisset ipsum in causa fuisse necis olim Volffgangi Forster
per Petrum Moldaviae wayvodam interimi iussum, 1 introduxit
Egregium Joannem Litteratum, secretarium domini praefati
Moldaviensis, qui ad conscientiam suam fassus est, tanquam coram
Deo, etiam de singulis suis verbis rationem redditurus : Quod 20
nunquam tales litteras apud dominum Moldaviensem legisset,
quas ipse Thomas Zewch scribere fecisset ; ut rogasset, vel aliquo
modo traditorio occasionem dedisset ad necem illius condam
Volffgangi Forster, quem dominus Moldaviensis interimi fecisset ;
sed neque de tali re unquam a bonis hominibus audivisset ; sed 25
postmodum, cum dominus Petrus wayvoda Moldaviensis, ira
commotus fuisset erga eundem Thomam Zewch, propterea, quod
noluisset ad se venire, certe posset fateri : quicquidem dominus suus
ex ira sua erga eundem Thomam habita contra ipsum scribere
iussisset, scripsisset ; quoniam in tantum super eo commotus fuisset, 30
ut indies vitae suae periculum quesivisset, non solum, si potuisset,
per Litteratum ipsum perdidisset, verum etiam per omnes homines
suos, tam boyeros, quam familiares alios, item episcopos, sacerdotes,
castellanos castrorum suorum, per omnem modum operam dedisset,
si quo modo interficeretur. Quod cum perfici non potuisset, per-ss
quisitis omnibus dolis, tam per totam Germaniam ac Poloniam,
quibus aliquo perdi posset, tandem etiam Venetias pro acconito

1 Vide documentum anterius huius negotii sub No. 234.

14- Oct. 1538] No. 243 289

misisset, quo ipsum faceret aliquo modo intoxicari. Haec omnia
propterea facta fuissent, eo, quod noluisset ad se venire. Si autem
venisset in Moldaviam, iuxta fidem suam, nihil illi nocuisset, sed
ibidem retinuisset ac in Swchavia ipsi domino dedisset. Haec coram
5 senatu et frequenti ordine centum virorum fassus est.2

(Originale. Archivum comitatus Beszterczenasz6d, Besztercze.)

243.

Vdcz, 14. Octobris 1338.
Stephanus Broderics episcopus Vaciensis cardinali Hieronymo Aleandro.

10 Rumores de Turcis, a quibus novus vaivoda Moldaviae praefo-

situs est. Joannes rex Transylvaniam a Turcis liberavit.

Reverendissime Domine mihi observandissime. Post servitutis
meae commendationem.

Cognovi ex his litteris, quas Linzii 3. huius datas a V ra Domi-

15 natione accepi, maximam humanitatem eiusdem et erga me beni-

volentiam. Ouae ita humane, benivole et gratiose dignatur, etiam

in hunc amplissimum summi honoris gradum evecta recordari

sui antiqui servitoris. Utinam id possim obsequiis meis aliquando

promereri, quod, ut consequi possim totis viribus ad hoc conten-

20 dam, hoc solum supplex oro, velit me sua gratia et favore prosequi.

Novi non est nunc aliud, nisi, quod pro re certa ad me scribi-

tur ex Transsilvania, Turcarum imperatorem cum suo exercitu

retrocessisse, imposito in Moldaviam novo wayvoda, 1 quem adhuc

quis sit non satis intelligo. Est tamen christianus et, ut intelligo,

25 de gentium wayvodarum. Agendae sunt gratiae Deo, quod Trans-

silvania nobilissima et omnium (ausum asseverantur dicere)

Europae provinciarum ditissima sit liberata et salva, virtute et

industria Ser mi regis nostri. Dignetur haec nova V ra R n,a Domi-

natio facere nota Sanctissimo Domino Nostro. V ram Dominationem

3 o R mam Deus conservet felicem et sanam.

Vaciae, 14. Octobris 1538.

Eiusdem Vestrae Reverendissimae Paternitatis
Servitor deditissimus

Vaciensis ss.

35 2 De relationibus Petri vai vodae cum civitate Besztercze cfr. Dr. Albert

Berger : Das Verhaltniss von Bistritz zu dem Moldauer Woiwoden Peter

Rares (Festgabe zur Feier der Einweihung des neuen evang. Gymnasial-,

Biirger- und Elimentarschulgebaudes A. B. in Besztercze (1911.) pag. 37 — 78.

1 Stephanus Lacusta.

Fontes Rerum Transylvanicarum IV. 19

290

No. 244 — 245 [15. Oct. 1538

Intitulatio : Reverendissimo in Christo Patri et Domino, domino
Hieronymo S. R. E. Cardinali Brundusino, Sacrosanctae sedis Aposto-
licae in Germaniam legato de latere etc. Domino mihi observandissimo.

(Originale. Archivio di Stato, Parma. Carte Farnesiane.)

244. 5

Linz, 15. Octobris 1538.

Cardinalis Hieronymus Aleandro legatus et Fabius Mignanelli nuntius
cardinali Alexandro Farnese.

Gesta Turcarum in Moldavia.

La allegata nuova mandacida questa Maesta questa mattina ; 10
e molto trista, vedendose per essa che il Turco se ha gia guadagnato
la Moldavia, havendo la principal fortezza di essa, et postovi un
nuovo waivoda, scazzato et ruinato quell' altro ghiottoetacquistatisi
li baroni et subditi. II che e simile a quello che, havendo gia gua-
dagnato Belgrado in Hungaria et morto il re Ludovico et postoviis
per re Giovanni alhora waivoda et cum le forze, et cum il seminar
et sustentar la descordia tra nostri principi christiani, ci ha fatto
tanti danni et Dio vogli non fazzi maggiori !

(Originale. Archivio Vaticano, Roma. Edidit : Nuntiaturberichte
aus Deutschland vol. III/3. pag. 209.) 20

245.

[Toledo,] 28. Octobris 1538.
Petrus Mocenigo orator Venetus Anonymo.

Moldaviam a Turcis occupatam et novum vaivodam praeposi-
tum esse annuntiat. Petrus vaivoda e regno suo expulsus montes Mar- 25
marosienses transgressus in suam arcem Kukullovdr fugit, ubi a
fratre Georgio Martinuzzi aggressus est. De recessu Turcarum.

Reffieresse que havyendo el Turco con poca difficultad
occupado todo el reyno de Moldavia y hechado del huyendo al
vayboda de alli llamado Pedro, el qual es hyo bastardo del vayboda 30
Esteban defunto, puso en lugar suyo a otro hyo legittimo del dicho
Esteban, Ilamado Xander, criado en su corte, donde el padre le
havya dexado, todos los principales de Moldavia se pusieron luego
de baxo la obediencia del Turco y el les mando obedecer al dicho
Xander dexandole un governador Turco llamado Myhalbhozoyth, y 35
dizeseque el mesmo Xander es tan buen Turco como su governador.

Oct. 1538] No. 246 291

El vayboda Pedro viendosse en estrecho no queriendo seguir
el consejo que se le dava de retirarse con su exercito a los confines
de Transilvania, se fue a las montanyas de Marmarus, adonde los
suyos no solamente le desmanpararon aunque eran al pie de LV,
5 pero le robaron y quisieron poner las manos en el bino huyera con
dos o tres de cavallo y assi se fue huyendo a un castillo fuerte del
reyno de Moldavia que es en Transilvania Uamado Kikell, adonde
es fama que tenia su thesoro, lo qual sabido por el Rey Juan de
Hungria embrio sobre el a Frey George su thesorero con 12 c.

10 hombres con intencion de prenderlo para presentarlo al Turco y
andando en tratos dello y de haver el castillo para si ; etc.

Partiosse el Turco con todo su exercito de Moldavia a 2 de
Octubre dexando a Mahemet becs con 20 c. cavallos para hyr a
correr a Esclavonia y las otras provincias comarcanas y mando

15 al vavboda Xander que fuesse buen vezino del Rey de Polonia y
del Rey Juan, y dizque le dexo 300 Turcos que le acompahassen,
pero los Valacos mal contentos de tal compania le requirieron
que no los tubiesse consigo, y el no quiriendo hazerlo dizque los
mataron todos ; etc.

20 A 23 de Octubre 1538.

Esta sera solamente por dezirle como despues que scrivi
a V. S. sesentendido como el Moldavo viejo es condutoa las manos del
Rey Juan e Hungria y gelo antraydo con buena guardia y los Espa-
holes y Alemanes que havya embiado esta Magestad voluyan atras.

25 (Originale. Archivio general de Simancas, Estado. Legajo 637. fol. 91.)

246.

[Wien, fine Octobris 1538.]

[Georgius Warkocs] Ferdinando I. regi Hungariae per commissionem

Hyeronimi Laski.

30 Petrus vaivoda in Transyivania moratur. A castellano suo Ku-

kullovdriensi inimice acceptus est, sed a Joanne rege defenditur.

Inprimis Ser mae M h V rae nunctiavit dominus Lasky, 1 quo-

modo cum Tybiscum transfretasset cum exercitu se ivisse per

postam, una cum domino Salamanca, ad regem Johannem relin-

35 quendo exercitum octo duntaxat miliaria a loco, ubi rex una cum

1 Nuntiata haec domini sui, Warkocs in persona retulit imperatori
Ferdinando, ad quem 14. Octobris 1538. mandatus fuit et ivit ex Debreczen.

19*

292 No. 246 [Oct. 1538

suis erat, provisum tamen omni ordine et victualibus, eadem vero
hora, qua venerat vocatum a rege et auditum, subvenerunt itaque
nova, quod Moldavia per Turcam iam sit occupata et in ea novus
waivoda sit constitutus, et ita demum Turca per eandem, qua
venerat, viam reversus. 5

Optabat rex Johannes, ut in eo loco, ubi exercitus M tis V rae
erat, aliquibus paucis diebus cunctarent, ut sub id tempus et
victualia ad reditum nostrum parari, et certiora nova intelligi
possent, quandoquidem timebat ille rex ne Turca aliquo strata-
gemate seu dolo reversionem suam in Transilvaniam vergeret. 10
Secutus itaque dominus Lasky voluntatem et mandatum illius
regis non sine maximo suo et omnium militum dolore, qui facto et
emenso tanto itinerum tractu desiderabat, pro fide et honore
gloriaque M hs V rae ac sua bona fama, cum hoste dimicare, vel
ad minus Transilvaniae hibernare, ubi et Turca semper incitari 15
potuit ad dissidia cum rege Johanne inchoanda, et exercitus firmis-
simis clausuris et stricturis secure et in omni victualium abundantia
per hiemem immorari potuerat.

Interim Petrus waivoda, eiectus et profugus, Transilvaniam
venit, quem Bernardus Thomasii hospitio exceptum ad castrum 20
suum, hoc est Moldavi, quod in Transilvania habet, 1 deduxit, ubi
castellanus ille exulem sic dominum suum capite plexisset, avul-
sumque caput novo waivodae misisset, nisi rex suum thesaurarium 2
cum equitatus et peditatus parte ad dictum castrum expedivisset,
ubi tractatibus egit, uti Petrum waivodam liberare et castra illa25
duo Czyczo et Kykell[ew] ad regis Johannis potestatem reducere
potuisset.

Dominus tandem Lasky per Johannem ad exercitum remissus,
ut ibi nunctium suum exspectaret, qui sibi exponat, quid deinde
opus facto esset. 10

Sub id tempus advenit nunctius novi waivodae, cuius medio
successum suum regi Johanni nunctiat et quod Turca commisisset
illi, uti regi Johanni serviat et castra in Transilvania requirat, ac
Petrum waivodam persequatur usque ad ultimam interniciem.

Et quia Thesaurarius in tractatibus illis apud castrum Czyczo, 35
semper equitibus exitum et ingressum arcis observabat, contigit,
uti unus et alter a Moldavo novo nunctius nihilominus sit in arcem
ingressus. Ubi cum dominus Thesaurarius dominos Johannem
Kallay et Balthasarum Balassy ad complendos tractatus in castrum

J Id est Csicso. 2 Fratrem Georgium.

40

5. Nov. 1538] No. 247 293

misisset, castellanus clausa arce eos recepit et exclamavit, ad
excubias discederent a castro domini Stephani novi waivodae se
illud ei et nemini alteri servaturum una et Petrum waivodam, quod
si rex Johannes vi aliquid contra castrum agere vellet, istos duos
6 praefatos capite soluturos omnia.

(Copia coaeva. Staatsarchiv, Wien. Hungarica.)

247.

[Wien, 5. Novembris 1538.]
Relatio vera de actionibus Turcarum in Moldaviam.

10 II processo di 'impresa dil Tnrco in Moldavia et di 1'accordo

fatto tra lui et il re Giovanni , havuto da bonissimo luogo, ma da tenir
secreto per il grande et forsi capital pericolo che incorreriano quelli
da cui se e havuto.

Che il Turco intrato in Moldavia, trovandola deserta di genti,

15 animali et vettovaglie, dete fama esser venuto per castigar Pietro
Moldavo per le ingiurie da lui recevute et metter in suo luogo uno
di la vera stirpe delli waivodi, il che piacque a' baroni et andorno
a basargli la mano, et cosi pose loro questo waivoda nuovo, figlio
quondam dil Sandrino, et dicese che questui e stato frate.

20 Che subito detto Turco commise alli baroni che cum ogni

loro forza et parte cum genti Turchesche andassero a pigliar detto
Pietro et lo menassero a se, i quali andorno et habito confiictu
lo rupero, donde fu constretto redurse in doi castelli, quali lui
havea in Transilvania.

25 Che il castellan di detti castelli, posto in quel luogo alias da

esso Pietro, per ingratiarse col waivoda nuovo fece prigion Pietro
per mandarglielo. II che inteso re Giovanni mando fra Georgio
vescovo di Waradin suo thesoriere, homo di grande fazzon et
principal nel maneggio del re Giovanni et suo regno, cum gente

3od'arme et hebbe detti castelli, prese Pietro et menolo al re Gio-
vanni.

Che il Turco assettate le cose in Moldavia partitisi di la et
lasso in quella provincia trecento Turchi, li quali dopoi sono stati
tagliati a pezzi da quelli dil paese.

35 (Originale. Archivio Vaticano, Roma. Edidit : Nuntiaturberichte aus

Deutschland vol. IH/3. pag. 234.)

294 No - 2 4 8 — 2 49 [ Jl - Nov. 1538

248.

Wien, 11. Novembris 1538.
Fabius Mignanelli nuntius cardinali Alexandro Farnese.

Causa belli a Turcis in Moldavia gessi.

Et ragionando cum Sua Signoria [l'arcivescovo di Strigonia] x 5
mi disse, la guerra dil Turco in Moldavia esser proceduta da tre
cause : la prima, perche il Moldavo havea denegato il tributo, che
dovea dare al Turco ; la seconda, per haver fatto morire li figlii di
Aloysi Gritti, che gli furno menati prigioni poi la morte dil padre ;
la terza, per esser stati intercetti in Moldavia alcuni presenti che 10
il re di Polonia mandava al Turco. Et mi disse ancor Monsignor
di Strigonia che era vero che Pietro Moldavo cum la soa fameglia
era prigione dil re Giovanni, et che detto Pietro havea nome
trovarse molti dinari, per esser stato gran tyranno et per esser la
Moldavia fertilissima provintia cum minere d'oro et argento, 15
et che le doe fortezze Csicso et Kukiillo, che erano di detto Pietro
nei confini di Transilvania verso Moldavia et ne li quali se era
ridotto poi la venuta dil Turco, sono in poter di detto re Gio-
vanni ; etc.

(Originale. Archivio Vaticano, Roma. Edidit : Nuntiaturberichte aus 20
Deutschland vol. III/3. pag. 239.)

249.

Wien, 22. Novembris 1538.
Fabius Mignanelli nuntius cardinali Alexandro Farnese.

Significatio occupationis Moldaviae. Descriptio Moldaviae etz?>
Valachiae. Sequelae perniciosae Turcicae occupationis pro regno Hun-
garico.

Ancorche Monsignor R ° legato et io habbiamo scritto
comunemente in risposta alle sue de 28, perche le cose di Moldavia
qua sono reputate di grandissima importanza, come se scrisse in3o
comune per lettere di 15 et io replicai con qualche circonstanza
per le mie de 28 del passato, et e tanta 1'importanza che dalli
Ungari, che sono venuti in questa corte, ho inteso che questa e
maggior vittoria del Turco che non fu quella della presa di Buda

1 Paulus Vardai.

?,-j

22. Nov. 1538] No. 249 295

alla morte del re Ludovico, e perche ancora per un' ultimo capitulo 1526
delle sue di 28 vedo che Nostro Signore per sua gran prudentia
lo considera molto bene e comanda teniamo continuamente avvisata
V. S. R ' et 111 l de' progressi di quella guerra, il che certo s'e
s fatto con ogni diligenza : pero hora con questa mia mi sforzero
soddisfare di nuovo e scrivere il pericolo universale, che nasce da
questa vittoria del Turco.

Tutta la Valachia grande e piccola ha in se luoghi fertilissimi,
e la piccola e signoreggiatadal vaivoda Transalpino e la grande dal

10 Moldavo, e l'uno e 1'altro soleva esser tributario delli antichi re
d'Ungheria.

Fa tutta la Valachia quaranta in cinquanta mila cavalli,
la Moldavia sola 20 in 30 mila. Al tempo del re Mathias il Turco
guadagno la Moldavia e fortezze verso il Mare Euxino, cioe Kilia

16 e Nester,' e con quel freno si e andato continuamente allargando,
tanto che li Signori Transalpino e Moldavo sono dismembrati dal
regno di Ungheria e fatti tributarii al Turco, il quale e venuto
innanzi acquistando sempre. E tra le molte vittorie sono le due
notabilissime, l'una 1'haver preso Belgrado e 1'altra quella della

20 morte del re Ludovico. Alle quali restano aperte e senza bastione
tutte le campagne di questi paesi.

La Moldavia particolarmente e intrecciata alla Transilvania,
la quale e provincia piccola, ma importante per la fertilita sua e
per l'oro et argento che se ne cava, e non e possibile ch'ella si

25 difenda, perche il Moldavo nuovo, chee figlio naturale del Sandrino,2
e in eta di trenta anni, e 25 in circa n'ha consumato nella corte
del Turco, dove fu trasferito per alcumi travagli del padre, di modo
che e come un bassa. Ha le forze tanto grandi che la Transilvania
resta per il Turco ad ogni suo beneplacito, e da esse n'e seguita

30 la total dissolutione del resto del regno d'Ungheria, il quale fin
a quesfhora per la maggior parte e alienato dalla vera via cattolica
per il Turchesmo e Luteranesmo.

II regno di Polonia alla Moldavia e nel medesimo termine e
piu facile rispetto alla pianura, che la Transilvania si divida da

35 monti. E cosi veda V. S. R ma che il pericolo e tanto grande che,
se le forze e santissima lega non fanno qualche buon effetto, e se
li principi cattolici non udiranno la santissima voce di Nostro
Signore che sempre li ha chiamati e li chiama alla vera e necessaria

1 Akerman. 2 Stephanus, filius Alexandri (f 1496) qui fuit

40 filius vaivodae Stefan cel Mare.

296 No. 250 — 251 [1. Febr. 1539

unione, dopo molte scissure, che vediamo nella veste inconsutile,
maxime in Germania, la christianita tutta con qualche progresso
di tempo, se Dio altrimente non prowede, potrebbe patir molto
universalmente.

(Originale. Archivio Vaticano, Roma. Edidit : Nuntiaturberichte aus B
Deutschland vol. III/3. pag. 265 — 266.)

250.

Wien, 1. Februarii 1539.

Cardinalis Hieronymi Aleandro legati relatio de suo colloquio cum Ferdi-

nando I. rege Hungariae. 10

Consilia Turcarum impia et animus vaivodae Moldaviae.

Monsignor Lundense disse . . . haver havuto dalla bocca dil
re Giovanni . . . come per certo il Turco facea un grandissimo
apparato . . . contra Hungaria . . et volea far suo figliolo re di
Hungaria, che restasse li, et introdurvi in luogo di Hungari Turchi 15
et Tartari ad habitar, et che li Tartari intrariano in Hungaria per
la via di la Moldavia, come hanno fatto altre volte li suoi prede-
cessori tra doi fiumi Xester et Moldava . . . Disse ancor che'l vaivoda
di Transalpina havea promesso al re Giovanni che lui essendo chri-
stiano voleaviver etmorirper la fedecongiuntocum questa Maesta.20
et detto re Giovanni contra il Turco, ma che non e segnor molto
potente ; etc.

(Originale. Archivio Vaticano, Roma. Edidit : Nuntiaturberichte aus
Deutschland vol. I/4. pag. 275.)

251. 25

Wien, 16. Februarii 1339.
Marinus Giustiniani orator Venetiae de rebus Moldavicis.

Propositiones a Petro vaivoda Moldaviae Joanni regi oblatae.

Dixit orator, quod Moldavus Petrus petierit a rege Joanne,
si vellet dare ipsi tria milia equitum, vellet recuperare Moldaviam, 30
quia populi illius provinciae sint male contenti de eo regimine, quod
nunc est impositum a Turca, et quod Joannes noluerit ei consentire ;
volebat autem Moldavus, quod fingeretur ipsum [bis] aufugisse.

(Originale. Archivio Vaticano, Roma. Edidit : Nuntiaturberichte aus
Deutschland vol. I/4. pag. 301.) 35

25. Febr. 1539] No. 252 — 253 297

252.

Wien, 25. Februarii 1539.
Aleandro et Mignanelli cardinali Alexandro Farnese.

Consilia Alexandri, novi vaivodae Moldaviae, qui arcis funda-
5 mentum in fine regni sui iecit versus Poloniam.

Sua Maesta ci ha replicato, che il Sandrino Moldavo, posto
in signoria per il Turco, fa una fortezza in li confini di Moldavia
verso Polonia, et che in Moldavia sono sette o otto milia cavalli
Turchi ; etc.

10 Pensamo che quella fortezza che fa il Moldavo, sii tratto dil

Turco per suo interesse, et che sii stato causa dil motto di Tartari
per intertenir il re di Polonia, accio non impedischi 1'edificatione
di detta fortezza, et che li sette milla Turchi siino per quello medemo
effetto contra chi dalle bande di qua volesse anche dargli impedi-

15 mento a detta edificatione, perche in effetto quel Sandrino Moldavo,
creato dil Turco, dalli cinque anni di la soa eta fin a questo tempo
sta in Moldavia pro forma, ma re vera il Turco se l'ha occupata et
se la tiene, cosa di gran importanza a far ogni impresa contra Po-
lonia et tutta Germania.

(Originale. Archivio Vaticano, Roma. Edidit : Nuntiaturberichte aus
Deutschland vol. III/3. pag. 466.)

253.

Wien, 28. Februarii 1539.
Aleandro et Mignanelli cardinali Alexandro Farnese.

25 Quid Ferdinandus rex de Petro vaivoda censeat ?

Dimandammo a qualche buon proposito a Sua Maesta che
causa pensasse esser che'l Turco habbi mandato quelli sette milla
cavalli in Moldavia. Ci rispose havergli mandato per presidio di
quella provincia, come fa in tutte 1'altre, le quali lui acquista et ha
3 o animo di tenere. Et replicando noi : «II Sandrino Moldavo nuovo
che fa ?» — ci uso queste parole : «Sandrinus nihil est ; Turca habet
et tenet Moldavia.»

(Originale. Archivio Vaticano, Roma. Edidit : Nuntiaturberichte aus
Deutschland vol. III/3. pag. 471.)

298 No. 254 [25. Maii 1539

254.

Buda, 25. Maii 1539.

Frater Caspar prior ordinis fratrum Heremitarum Sancti Pauli pro
parte colonorum Valachalium de Maron.

Confirmatio firivilcgii Valachorum in vico Maron dicto et ad 5
claustrum Szildgy pertinente habitantium.

Frater Caspar [ordinis] fratrum Heremitarum Sancti Pauli
primi Heremitae regularium Beati Augustini [projfessorum prior
generalis caeterique patres dinnitores capituli generalis in anno
Domini 1539 ad Sanctum Laurentium super Budam celebrati. 10
Memoriae commendamus, quod prudentes viri coloni nostri Valachi
de Maron, pertinentes ad claustrum nostrum Zilag nuncupatum
ad honorem Virginis Gloriosae titulatum, nobis tempore capituli
magna cum instantia supplicarunt, quatinus privilegium antiquum
libertatis eorum renovare restaurareque, ac eisdem tribuere di-15
gnaremur. Nos igitur visis eorundem colonorum nostrorum iustis
et legitimis petitionibus ex sano consilio ipsum privilegium, quo
antea gaudebant, ratum firmumque habentes confirmavimus
restauravimusque sub hac forma seu tenore : Quod coloni nostri
tres numero singulis annis teneantur solvere unum bovem macta- 20
bilem triennem, quem bovem, si non possent dare, extunc solverent
florenum unum, similiter et alii per ordinem. Item in dica Sancti
Michaelis capitatim quaelibet sessio tenetur solvere florenum unum,
inquilirms vero quilibet denarios viginti quinque. Item, si qui
colonorum habuerint quotannis apes floridas vulgo Ray, tenentur25
ex decem uno alveario apum ; et si non habuerint decem, extunc
de omnibus alveariis melfliferis tejnentur solvere denarios duos.
Item, si qui habuerint gregem ovium, tenentur in autumno dare
[toti]dem, et post festum Paschae agnum unum et caseum unum.
Item, si qui habuerint decem p[orco]s, tenentur solvere annuatim 30
porcum unum ; si autem non habuerint decem de singulis porcis
te[nentu]r solvere denarios duos ; item sessionem habentes tres,

tenentur falcare in longitudine octaginta et tenentur congregare

et introducere ac in unum collocare. Item foenile sub claustro in
decursu fluvii Berekio tenentur cumulare. Item aratores in Ugar- 35
zeges tenentur capitatim arare unum iugerum, similiter in autumno
unum iugerum, et seminare de semine monasterii. Item fruges
seminatas tenentur metere ad libitum patris prioris, vel in circuitu
monasterii, vel in possessione Maron ; ita, ut sessiones habentes

22. Julii 1539] No. 255 — 256 299

mctant unum iugerum et inquilini medium singuli. Item super hos
labores ad petitionem patris prioris ex more patriae, sive terrae
singuli laborabunt in metendo, vel falcando, sivc cumulando unum
diem. Item in festo Nativitatis tenentur dare unum pullum capi-

statim. Vaivoda autem ipsorum tenetur dare unum hinnulum,
vulgo cwz, et si non habuerit, tenetur solvere bovem unum mac-
tabilem ; tenetur etiam dare in hieme lodicem unum, quem si non
habuerit, solvat florenum unum. In cuius rei memoriam praesen-
tes nostras litteras sigillo ordinis munitas duximus dandas et con-

10 cedendas. Sub festis Pentecostes. Anno quo supra.

(L. S.)

(Originale maxime laceratum. Orszagos Leveltar, Budapest. Gyula-
fehervari kaptalan, Cista Szatmar fasc. 5. No. 17.)

255.

15 Krakow, 22. Julii 1539.

Hieronymus Laski Leonardo Fels capitaneo generali.

Salvum conductum pro legato vaivodae Moldaviae a rege acquiri
implorat.

Fuit hic orator Moldavi, qui me tanquam Sacra mae Regiae
20 Romanorum etc, Maiestatis consiliarium convenit rogavitque
nomine sui vaivodae, ut apud Maiestatem Suam salvumconductum
oratori eius Petro Warthyk marsalco curiae vaivodae Moldaviae
impetrarem; quoniam vellet suum oratorem adSuam M tem mittere.
Videretur itaque mihi daret Sua Maiestas in personam istius Petri
25 Warthyk aut cuiuscunque alterius litteras fidei, quas V ra Magni-
ficentia domino Warkocz dabit, ut eas ad me transmittat ; cupit
tamen id quam secretissime fiat, quoniam timet, ne rex Joannes
eum apud Turcam accuset ; etc.

(Gevay : Urkunden und Actenstiicke fasc. 8. pag. 16.)

30 256.

Wien, 9. Septembris 1539.
Ferdinandus I. rex Hungariae Stephano vaivodae Moldaviae.

Litterae credentiales pro nuntio Andronico ad eum misso.

Spectabilis et Magnifice sincere dilecte.
35 Commisimus Egregio fideli nobis dilecto Tranquillo Andro-

nico nonnulla vobis nomine nostro exponenda, sicuti coram ab eo

300

No. 257 — 258 [28. Jan. 1540

intelligetis. Quare vos requirimus et hortamur, ut ei in iis, quae
sic verbis nostris referet, plenam et indubitatam fidem adhibere
vosque superinde ita gerere velitis, ut in vos clementer confidimus ;
quod gratia nostra regia recognoscemus.

Datum Viennae, 9. Septembris 1539. 5

(Conceptus. Staatsarchiv, Wien. Turcica.)

257.

Torda, 28. Januarii 1540.
Petrus Rares vaivoda Moldaviae senatui civitatis Besztercze.

Quietantia de censu a civitate ab eo levato. 10

Nos Petrus Dei gratia wayvoda Moldavus etc. Fatemur et
recognoscimus per praesentes, quod iudex, iurati et caeteri cives
Bistricienses nobis illum censum, quam Regia Maiestas, dominus
noster clementissimus dare et exolvi iusserat anno praeterito,
persolverunt manibusque nostris administraverunt, super quibus 15
ipsos cives quietos et expeditos, harum vigore et testimonio litte-
rarum nostrarum mediante duximus dandos.

Datum in oppido Thorda post festum conversionis Beati
Pauli apostoli feria quarta. Anno Domini 1540-

(Copia coaeva. Archivum comitatus Beszterczenasz6d, Besztercze.) 2 o

258.

Hdrldu, 10. Aprilis 1540.

Stephanus Lacusta vaivoda Moldaviae Stephano Maylad capitaneo
generali Transylvaniae.

Precibus motus mittit 200 milites, sed enixe ei defensionem 2 ^
bonorum Kukulloensium suorum commendat.

Stephanus Dei gratia waivoda, dominus et heres verus terrae
Moldaviae etc. Spectabilis et Magnifice domine amice ac tamquam
frater nobis dilecte. Salutem omni cum favore.

Quamprimum servitor noster nomine Joannes de Waranscha, 30
litteras et nunctiata Spectabilis Magnificae Dominationis V rae
nobis attulit, nempe ex parte ducentorum hominum, quos mitte-
remus Spectabili Magnificae Dominationi V rae hora, qua advenit
noster servitor, mandavimus officialibus nostris, quocitius poterint,
ut ehgerent cum armis suis et loricis atque omnibus suis attinentiis 35

24- Sept. 1540] No. 259 301

ducenti electi isti et in procinctu qui et veniunt. Quod si necessitas
cogerit, etiam in propria persona comparebimus erga adversarios
Spectabilis Magnificae Dominationis Vestrae. Caeterum notifica-
mus Spectabili Magnificae Dominationi Vestrae, tamquam fratri

5 nobis dilecto, ex parte nonnullarum hereditatum nostrarum,
id, quod parenti nostro iure nos concernit, videlicet Dicsoszent-
marton, Chydetelke, Kiralyfalva, Zylkut, Peterlaka et Zagor, in
comitatu in Kikellii habitas et existentes, igitur audimus, quomodo
Joannes rex cuidam servitori suo ista heredia praesignasset atque

10 dedisset etiam castrum Zentlelek tantum quartam partem misisset
Wolffgango Balathfiw ; noverit Spectabilis Magnifica Dominatio
V ra , quam propere agebat etiam Joannes rex tam nobiscum, quam
vobiscum. Igitur admodum rogamus Spectabilem Magnificam Do-
minationem V ram , faciat nostri gratia et causa, ut ista suprascripta

15 heredia non separarentur huic atque illo, sed maneant in manibus
Wolffgangi Balathfiw, quo pacatiora reddantur tempora longe in
maioribus, complacebimus Spectabili Magnificae Dominationi
Vestrae. Deinde fidem praesentium servitori nostro de omnibus
quaeque dixerit nomine nostro adhiberi velitis rogamus. Ouam

20 bene valere desideramus.

Datum Bachloviae, Sabbato [post] diem Dionisii episcopi 1540.

Intitulatio : Spectabili et Magnifico domino Stephano Maylath
capitaneo generali Transilvanensi etc, tamquam amico et fratri nobis
admodum dilecto.

25 (Originale. Orszagos Leveltar, Budapest. Nadasdy-leveltar.)

259.

Hdrldu, 24. Septembris 1540.
3oStephanus Lacusta vaivoda Moldaviae Ferdinando I. regi Hungariae.

Litterae credentiales nuntio suo ad eum misso datae.

Serenissime Princeps et domine, domine nobis maior gra-
tiosissime etc. Stephanus Dei gratia waievoda dominus et heres
verus terrae Moldaviae etc. Salutem omni cum sincera fidelitate
35 et obedientia.

Misimus hunc fidelem servitorem nostrum, nomine Iwan,

ad Sacra man M tem V ram medio cuius nonnulla referenda nunc-

tiavimus Sacra mae M" Vestrae. Igitur rogamus Regiam M tem

V ram tanquam dominum nobis gratissimum, quicquid idem fidelis

40 servitor noster nostro nomine protulerit Ser mae M n V rae , fidem

302 No. 260 — 261 [Oct. 1540

indubiam adhibere dignetur Ser ma Maiestas Vestra. Quam Deus
Optimus Maximus felicem et incolumem conservare dignetur,
omni cum triumpho ad vota sua regia.

Datum Bachloviae, mensis Septembris 24. Anno Domini 1540.

Intitnlatio : Serenissimo principi et domino, domino Ferdinando, 5
divina favente clementia Romanorum, Hungariae, Bohemiae regi etc,
infanti Hispaniarum, archiduci Austriae etc. Domino nobis gratiosissimo.

(Originale. Staatsarchiv, Wien. Hungarica.)

260.

Lippa, [initio OctobrisJ 1540. 10

Isabella regina Hungariae Severino Boner a Balice.

Desideriis satisfaciens duasin Transylvania sitas arces ei tradit.

Ouae porro rerum nostrarum conditio sit : sane te celare non
possumus, nihil amplius nos de dotalitio nostro possidere, praeter
duo castra, Solmosum et Lippam, quorum sane reditus adeo exiguiis
sunt, ut nisi nobilitas illius provinciae de suis opibus aliquid sub-
ministraret, mendicandum propemodum nobis foret. Plane enim
omnem pecuniam omniaque clenodia pretiosa, quae habuimus,
Turcis donare et tradere coacti sumus ; saltem, ut ex eorum manibus
nos liberaremus. Arces illas duas Chitzoum et Kikeliivarum Petro 20
vaivodae Moldaviae restituere nos oportuit : qui suos iam legatos
hic habet, et deditionem sibi fieri postulat ; etc.

Lippae, anno Christi 1540.

(Nicolai Reusneri Epistolarum Turcicarum liber IX — XI. — Franco-
furti ad Moenum, 1590. — pag. 3.) 25

261.

Wienerneustadt, 14. Octobris 1540.
Ferdinandus I. rex Hungariae Stephano vaivodae Moldaviae.

Litterae credentiales oratoribus suis ad eum missis datae.

Spectabilis et Magnifice, fidelis nobis dilecte. 30

Commisimus Magnificis Thomae Nadasdy tavernicorum, ac
Caspari Horwath de Wyngarth, cubiculariorum nostrorum magi-
stris, nec non Sigismundo Balassa capitaneo, oratoribus nostris,
fidelibus nobis dilectis, nonnulla tibi nomine nostro referenda,
prout ab eis coram vel per eorum homines sive litteras intelliges. 35

12. Nov. 1540] No. 262 — 263 303

Quae cum totius christianitatis ac nostrum omnium salutem con-
servationemque concernant, te proinde gratiose requirimus, ut
eisdem plenam et indubitatam fidem in iis, quae verbis nostris
exponent, adhibere sicque superinde te gerere velis, prout in te plene
5 confidimus. Id, quod erga te singulari gratia clementiaque nostra
recognoscemus.

Datum in nostra civitate nova, die 14. Octobris 1540.

NB. In simili ad vaivodam Transalpinensem.

(Conceptus. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit Szilagyi : Nadasdy
10 elso kovetsege pag. 23.)

262.

Wienerneustadt, 12. Novembris 1540.
Ferdinandus I. rex Hungariae Stephano vaivodae Moldaviae.

Litterae credentiales nuntio ad eum misso.

15 Spectabilis et Magnifice fidelis dilecte.

Accepimus litteras tuas, simul et ea, quae nobis per servito-
rem tuum nuntiasti, perclementi et grato admodum animo intel-
leximus, super quibus responsum nostrum eidem servitori tuo
oretenus a nobis datum coram ab eo percipies, cui fidem indubiam
•20 adhibere velis ; nam tibi gratiam et clementiam nostram Regiam
omni loco atque tempore expositum fore pro certo credere debes.
Datum in Civitate nostra nova Austriae, 12. Novembris 1540.

Intitidatio : Spectabili et Magnifico Stephano wayvodae Moldaviae
etc. Fideli nobis dilecto.

25 (Conceptus. Staatsarchiv, Wien. Hungarica.)

263.

Wienerneustadt, 21. Decembris 1540.
Ferdinandus I. rex Hungariae Emerico Balassa.

Vaivodas bono animo esse curent, ne ab illis Transylvania
30 opprimatur.

De waivoda Moldaviae et Transalpinensi scito nos illis sicuti
consuiuisti bonam relationem fecisse ; restat nunc, ut eos in tali
eorum proposito et propensa erga nos voluntate retinere summopere
laboretis, ita, ut ne aliquem tumultum contra Transylvaniam
85 facere praesumant. Nam intellecto plene negotio isto, quomodo
cum regnicolis transactum et conclusum fuerit, statim ipsorum

304 No. 264 [22. Dec. 1540

waivodarum Moldaviensis et Transalpinensis postulatis similiter
intendere et ad eos proprios nuntios nostros destinare volumus ; etc.

(Conceptus. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit Szilagyi : Nadasdy
elso kovetsege pag. 44.)

264. 5

[Wienerneustadt, 22. Decembris 1540.]
Ferdinandus I. rex Hungariae Stephano vaivodae Moldaviae.

Responsum datum Joanni Litterato nunctio domini vaivodae
Moldaviensis. 1

Sacra Maiestas Regia Romanorum, Hungariae, Bohemiae Rex 10
semper Augustus, dominus noster Clementisimus, grato gratiosoque
animo audivit salutationem ipsius domini waivodae et boieronum
consiliariorumque suorum terrae istius Moldaviensis.

Mandat et vult Sua Maiestas ipsum dominum waivodam
suosque consiliarios gratiosa salutatione nomine Suae M tls salutari 15
omnemque clementem et benignam gratiam suam ipsis per te com-
mendari.

Ubi M ti Suae dominus waivoda boieronesque suique consili-
arii sincera fide obedientiam et fidelitatem denuntiant et in gratiam
Suae M tls acceptari, instar divorum regum Hungariae, praedeces- 20
sorum Suae M tls supplicant, clementi gratiosoque animo accipit
et agnoscit Sua Sacra ma Maiestas ipsumque dominum waivodam
cum suis boieronibus et tota terra Moldaviensi in suam gratiam
benignam admittit et acceptat, uti alii praedecessores reges Hunga-
riae, et clementer eos tueri ac defendere offert terramque illam 25
totam in pristinam libertatem et felicitatem vendicare omni studio
regioque officio studebit et contendet Dei cum auxilio ; etc.

Castra Cziczo et Kikellewar in partibus regni Transsilvanis
existentia pro Killya et Nester Alba, per Turcas occupatis data, ubi
petit dominus waivoda restitui, Maiestas Regia, Dominus Noster3»
Clementissimus, sicuti neminem fidelem suo iure privare intendit,
ita pro tanta fidelitate ac obedientia Suae M b per dominum
waivodam suosque boierones praestitam, in hoc gratiose et iuste
respondet et clementer eius supplicationi satisfacere cogitat ; sed
constat domino waivodae et tibi, illa castra esse in manibus servi- 35
torum quondam regis Joannis, et quum in Transsilvania recuperanda

1 Credentiales eius 22. Decembris 1540 datas vide Hurmuzaki : Docu-
mente vol. II/i. pag. 214.

22. Dec. 1540] No. 264 305

difficultas et mora aliqua intercesserit, illa quoque recuperari non
potuerint, optat Maiestas Sua moram, quae ad recuperationem
usque istorum intercedit, aequo animo tolleret et boni consulat
dominus waivoda et eius consiliarii, receptis enim his per hominem
5 suum Maiestas Sua Sacra ma dominum waivodam suosque boierones
conveniet et in his et omnibus gratiam Suae M t,s intelligent.

Ouum autem nulli praedecessores ipsius domini waivodae
damnum aut detrimentum ullum huic regno Hungariae, aut eius
partibus, ad instigationem coactionemve ullam Turcarum intulerint,

10 et in obligatione, qua Turcarum imperatori sese obstrinxerunt
aperte cautum et exceptum hoc Maiestas Sua Sacra ma intelligat,
hortatur et vult, ut et ipse dominus waivoda suique boierones
deinceps ipsi regno Hungariae aut partibus eius Transsilvanis et
aliis ad quantumvis instantem coactionem damnum detrimentumve

15 ne inferant, aut inferri patiantur ; sed, ut ex officio suo, Sacrae
Coronae et M n Suae debet, capitaneis waivodisque suis Trfanssil-
vanensibus] per mutuam intelligentiam omnia in regni huius et
partium sibi subiectarum defensionem agat et faciat, et ad idem
omni consilio inducere ipsius vicinum waivodam Transalpinensem

20 curet, et Maiestas Sua vicissim omni eorum tuitioni gratiose incum-
bet, manu Domini potente sibi auxiliante ; etc.

(Conceptus. Staatsarchiv, Wien. Hungarica. Edidit Szilagyi : Nadasdy
elso kovetsege pag. 47 — 48.)

Fontes Rerum Transylvanic.Tum IV.

SUTSCHAWA
OJO 1 )'

TAR&Ov/lSTE
H5J8' '

FURESTI
tiS55>

Signa chartarum in Moldavia et Valachia usitatarum.
(1509— 1540.)

II.

EPISTOLARUM AUCTORES ET TITULATL

(Numeri sunt epistolarum.)

Aleandro Hieronymus cardinalis, le-

gatus: 240, 243, 244, 250,252, 253.
Alexander rex Poloniae : 55, 63, 64.
Andronicus Tranquillus, Dalmata

Traguriensis : 203.
Anonymus : 77, 191.
Apafi Nicolaus : 195.
Armbruster Mathias civis Cibinien-

sis : 198, 199.
Badoer Sebastianus orator Ven. 12.
Baiazet II. sultanus Turcarum : 35.
Balassa Emericus : 263.
Banffy Balthasar : 216, 220.
Banffy Joannes : 52.
Banf fy Nicolaus comes Posoniensis: 2.
Barlabasi Leonardus de Hederfaja

vicevaivoda Transylvanus : 67.
Basarab IV. vaivoda Valachiae : 81.
Bathory Andreas tavernicorum re-

galium magister : 185.
Bathory Stephanus iudex curiae :

20, 28.
Bathory Stephanus comes, vaivoda

Transylvanus : 196.
Beatrix regina Hungariae : 32.
Bebek Franciscus de Pelsocz comes

comitatus Gomoriensis : 189.
Belay Barnabas : 75.
Belenyes, nobiles ac officiales : 54.
Besztercze, Anonymus : 231.
Besztercze, senatus civitatis : 73,

80, 82, 88, gi, 102, 104, J55, 157,

194, 234, 242, 257.
Bethlen Alexius : 222.

Bethlen Nicolaus : 48.

Bocignoli Michael Ragusaeus : 96.

Bogdan III. vaivoda Moldaviae : 60,

63, 64, 78, 80.
Bohemiae et Hungariae treuga: 7.
Bona regina Poloniae : 176, 180.
Boner Severinus a Balice burgra-

bius Cracoviensis : 182, 260.
Botta Leonardus : 27.
Brass6, senatus ng, 138, 139.
Brestensis, Juniwladislaviensis, Ra-

wensis et Plocensis palatini : 175.
Broderics Stephanus praepositus

Quinqueecclesiae, episcopus Vaci-

ensis : 92, gs, 114, 237, 239, 243.
Carnesecchi Petrus protonotarius

apostolicus : 201.
Caspar frater, prior ordinis fratrum

Heremitarum S. Pauli, Budae : 254.
Cavitelli Justinianus : 21.
Chodecz Otto pal. Russiae : 99.
Chodecz Stanislaus : 121.
Chojenski Joannes, archidiaconus

Cracoviensis, praep. Posnaniensis,

secretarius regius : 128, 176.
Clyntschytz Stephanus legatus : 115.
Czobor Emericus : 47.
Dantiscus Joannes episcopus Cul-

mensis : 181.
Delnitzer Mathaeus : 6.
Desewffy Johannes : 51.
Desewffy Ladislai relicta Kathe-

rina : 50.
Desewffy Sophia : 4g.

3 o8

Epistolarum auctores et titulati

Dominicus praepositus Albaerega-

lis orator : n.
Donato Ser Antonio miles, orator

Venetus : 22.
Dragfy Bartholomaeus vaivodaTran-

sylvanus : 41.
Drakulya Ladislaus de Semtest :

205, 206.
Ernestus pr. elector Saxoniae : 23.
Farnese Alexander cardinalis : 233,

235, 240, 244, 248, 249, 252,

253-
Fels Leonardus capitaneus genera-

hs : 255.

Ferdinandi I. regis Hungariae offi-
cialis anonymus : 182.

Ferdinandus I. rex Hungariae : 106,
107, 108, 109, 110, iii, 112, 113,
114, 115, 123, 124, 125, 126, i2g,
130, 131, 132, 133. i34> *37> *39>
141, 142, 144, 145, 146, 147, 148,
150, 152, 154, 156, 158, i59> l6 °-
161, 162, 164, 165, 166, 167, 170,

171, 172, 177, 178, 183, 187, igo,
ig5, ig8, igg, 202, 204, 205, 206,
207, 2og, 210, 211, 212, 123, 214,
215, 216, 218, 2ig, 220, 221, 222,
224, 225, 226, 2.2.7, 228, 22g, 232,

236, 23^, 246, 250, 256, 25^, 261,
262, 263, 264.

Feustritz Martinus : 129.
Forster Wolffgangus : 234, 242.
Frangepan Franciscus : 114.
Fuchs Joannes civis Brassoviensis :

172, 178, 183.

Gasparus orator regis Mathiae : 11.
Gerardo Emanuel secretarius Vene-

tus in Valachia : 17 .
Gerendi Michael : j.
Gerendi Nicolaus episcopus Tran-

sylvanus : 136, 140, 148, 150, 156,

159, 160, 161, 170, 184, 186, 200,

229.
Giustiniani Marinus orator Venetus :

251-
Gorka Lucas castellanus Posna-

niensis, capitaneus Maioris Polo-

niae generalis : i^g.
Gyulafehervar, capitulum ecclesiae

Albensis Transylvanae : 56, 5g,
61, 65, 67, 6g, 70, 76, 84, 86, g3,
g4, g7, g8, 101, 103.
Habardanecz Joannes : 111.
Hennenberg Berchtoldus archiepi-

scopus Moguntinensis : 36.
Herberstein Sigismundus consilia-

rius : ig2.
Hercules I. dux Ferrariae : 13, 32.
Hungariae regnum et principes

christiani : 9.
Isabella regina Hungariae : 260.
Kassa, senatus civitatis : 185, i8g.
Kolozsmonostor, conventus eccle-
siae : 4, 3g, 41, 42, 43, 45, 46, 48,
50, 51, 52, 53, 66, 74, 7g, 83, 87,
8g, go.
Korlathkoi Osvaldus : 75.
Lanckororiski Stanislaus de Brzczie,

palatinus Podoliae : 174.
Laski Hieronymus pal. Siradiensis :

117, 125, 219, 232, 246, 255.
Lazar Andreas : 58.
Lewicki Joannes canonicus Plocen-

sis : 181,
Loboczki Mathias de Lobudzicze
et Malin, dominus in Kamienec :
212, 214.
Locumtenens et consiliarii Ferdi-
nandi I. regis Hungariae : 130,
131, 140, 154.
Loredan Leonardus dux Venetia-

rum : 57.
Ludovicus II. rex Hungariae : 86,

89, 92, 94, 95. IQI -
Lupus Lucas consiliarius : 18.
Maron, coloni Valachales : 254.
Masovia ducatus : 241.
Mathiae regis Hung. exercitus : 31.
Mathias rex Hungariae : 1, 2, 3, 4,
5, 8, 11, 14, 15, 16, 20, 23, 24, 25,
28, 30, 33, 34, 36, 37.
Maximiliamus I. imperator Roma-

norum : 38.
Maylad Stephanus vaivoda et capi-
taneus generalis Transylvaniae :
163, 167, 186, ig7, 208, 258.
Mignanelli Fabius nuntius : 244,
248, 249, 252, 253.

Epistolarum auctores et titulati

309

Mihalewyth Andreas nuntius : ijy,

146.
Mocenigo Petrus dux Venetorum :

12. "^ orator Venetus : 245.
Moldaviae vaivodae oratores : 116,

227.
Morone Giovanni nuntius : 230, 233,

235. 2 37-
Nagy Emericus : 207.
Nagyszeben, senatus civitatis : 120,

138, 162, 177, 187, 200, 209.
Nagyszeben, nuntii : 202.
Nagyvarad, capitulum ecclesiae Va-

radiensis : 47.
Nemes Michael de Hidveg : 208.
Pecsi Joannes praepositus ecclesiae

Lelesziensis : 238.
Pemfflinger Marcus : 145, 147, 158,

166, 168, 169, 173, 195, 216, 217,

218, 220, 221.
Pemfflinger Sidonius : 204.
Pemfflinger Stephanus provisor :

126, 164, i6g, 21J.
Perenyi Emericus palatinus : 65.
Perenyi Petrus vaivoda Transyl-

vanus : /oj, 122.
Petanchich Felix cancellarius Seg-

niae : 85.
Petrus Rares vaivoda Moldaviae :

106, ioy, 108, iog, 110, 112, 113,

118, 155, 157, 163, 184, 190, 194,

2IO, 211, 224, 225, 226, 228, 23I,

257-

Plania Gerardus secretarius impe-

ratoris : g6.
Podiebrad Georgius rexBohemiae: 3.
Poloniae regni senatores : 5.
Porkolab Ladislaus castellanus ca-

stri Csicso : 88.
Posgay Michael : 213.
Radul IV. vaivoda Valachiae : 68.
Radul VI. vaivoda Valachiae : 103,

119, 120, 122.

Radul VII. Paisie vaivoda Vala-

chiae : 215.
Ragusa, senatus civitatis : 35.
RakosiMelchiorvicariusAlbensis : 62.
Rangonio Gabriel episcopus Agrien-

sis : 24.

Reichersdorffer Georgius secreta-

rius : 141, 207. <■%-- Servitor eius :

Christophorus : 171.
Reverella Florius : 13.
Ricalcati Ambrosius secretarius :

230.
Salomon Stanislaus senator Craco-

viensis : 193.
Saxonicalium Septem Sedium ma-

gistri civium : 165.
Saxonum universitas partium Tran-

sylvanarum : 134, 223.
Schlick Mathias auf Elbogen : 6.
Seredi Casparus partium Hungariae

superioris capitaneus : 238.
Sforza Galeazzo Maria, princeps Me-

diolanensis : 18, 21, 2j.
Sigismundus I. rex Poloniae : 72,

116, I2i, J27, 135, 143, 151, 153,

175, 236, 241.
Sixtus IV. pontifex Romanus : 15,

16, 25, 30, 33, 34.
Sohmanus II. sultan Turcarum : 133.
Stephanus III. vaivoda Moldaviae :

9, 10, 14, 40, 43, 44, 102. <**■ Ora-

tores eius: 10.
Stephanus V. Lacusta vaivoda Mol-

daviae : 256, 258, 259, 261, 262,

264.
Sutschawa, senatus civitatis : 104.
Sydonius Martinus secretarius : 168,

173, 178, 183.
Szalahazi Thomas episcopus Agri-

ensis, cancellarius regni Hunga-

riae : 118, 123, 124, 132, 136, 142,

144, 152.
Szalkai Ladislaus archiepiscopus

Strigoniensis : 100.
Szapolyai Joannes comes, vaivoda

Transylvaniae, rex Hungariae :

83, 87, 90, 93, 97, 98, 100, 105,

ny, 14^. ~ Secretarius eius ano-

nymus : 149.
Szathmary Georgius episcopus Va-

radinensis et comes comitatus

Bihariensis : 54.
Szentgyorgyi Petrus comes, vaivoda

Transylvanus : 42, 45, 46, 59, 61,

66, 69, yi, 73, 84.

3io

Epistolarum auctores et titulati

Szydtowiecki Christophorus castel-
lanus et capitaneus Cracoviensis
ac r. Poloniae camerarius : 192.

Tarnowski Joannes supremus capi-
taneus exercitus regni Poloniae,
palatinus Russiae : 174, 180, 203.

Tharczay Johannes comes Siculo-
rum : 58, 60.

Tharczay Martinus comes camera-
rum Transylvanarum : 37.

Thurz6 Alexius de Bethlenfalva,
iudex regius Hungariae : jqj.

Tomicki Nicolaus castellanus Gnes-
nensis : 135.

Tomicki Petrus episcopus Cracovien-
sis, vicecancellarius : 127, 128,

151. J 53, 179-
Transylvaniae ordines : 38.

Trevisano Johannes Baptista secre-

tarius Venetus in Polonia : 26.
Vacz, capitulum ecclesiae : 49.
Varsoviensis conventui oratores :

143-
Vergerio Paulus nuntius : 201.
Venezia, Senatus Secretus : 17, 22,

26, 29.
Victuri Ser Antonio miles, orator in

Hungaria : 29.
Vlad Tepes vaivodae famiharis La-

dislaus : 19.
Vlad VIII. vaivoda Valachiae : 196.
Waida Thomas : 91.
Warkocs Georgius : 246.
Wladislaus II. rex Hungariae : 39,

40. 53, 55. 5°, 57, 68, 70, 71, 72,

74, 76, 77, 78, 79, 81, 82, 85.

III.

LOCA, UBI EPISTOLAE DATAE SUNT.

(Numeri sunt epistolarum.)

Baia : 91.

Bereczk : 20.

Besztercze : 11, 97, 98, 231, 234, 242.

Bodzanczin : 127, 128.

Botosani : 155,

Brass6 : 1, 138, 139, 163, 168.

Bucuresti : 119, 120.

Buda : 12, 13, 14, 18, 19, 21, 23, 24,
25, 28, 30, 31, 32, 37, 39, 40, 41,
53. 56, 57. 65, 66, 68, 70, 71, 72,
77, 78, 79, 81, 82, 86, 89, 92, 93,
94, 101, 112, 123, 124, 126, 130,
131, 132, 142, 144, 152, 154, 254.

Csics6 : 88.

Csicsva : 185.

Debreczen : 2.

Deva : 100.

Doborka : 158.

Eperjes : 207.

Esztergom : 4, 105.

Fogaras : 167, 197, 208.

Furesti : 196.

Graz : 38.

Grid : 186.

Gyergy6szentmiklos : 58.

Gyulafehervar : 61, 62, 67, 84, 103.

Harlau : 60, 102, 118, 157, 184, 190,
194, 258, 259.

Innsbruck : 137, 141.

Istambol : 117.

Jasi : 10, 113, 210, 211.

Kamienec : 174, 212, 214.

Kassa : 217, 218, 220, 221.

Kesmark : 219.

Kilia : 35.

Kolozsmonostor : 42, 43, 44, 48, 50,

51. 52. 83.
Kolozsvar : 45, 69, 73, 87, 136, 140,

146, 148.
Krakow : 63, 129, 151, 153, 181,

182, 191, 192, 193, 236, 241, 255.
Lemberg : 99, 114.
Linz : 240, 244.
Lippa : 149, 260.
Lublin : 64.
Marosvasarhely : 46.
Nagyenyed : 59.
Nagyszeben : 134, 145, 147, 156, 159,

160, 161, 162, 165, 166, 169, 170,

173, 177, 187, 188, 198, 199, 200,

209, 223.
Nagyszombat : 74.
Nagyvarad : 47, 54.
Olmtitz : 235.
Petervarad : 15.
Piotrkow : 116, 121, 175, 176, 179,

180, 232.
Pozsony : 5, 95, 164, 195, 204, 222,

229.
Praha : 3, 7, 76, 106, 107, 133, 227,

230, 233.
Radkersburg : 33.
Radnot : 203.
Ragusa : 96.
Regensburg : 6.
Roma : 16.
Sarospatak : 238.
Schweidnitz : 108.

312

Loca, ubi epistolae datae sunt

Sutschawa : g, 12, 80, 104, 225, 226.

Szard : 189.

Szaszsebes : 122.

Szerednye : 213.

Targoviste : 125, 215.

Toledo : 245.

Torda : 8, 150, 257.

Vacz : 49, 237, 239, 243.

Varfalva : 90.

Venezia : 17, 22, 26, 27, 29.

Warszawa : 143.

Wien : 36, 85, 115, 178, 201, 202,
205, 206, 216, 224, 246, 247, 248,
249, 250, 251, 252, 253, 256.

Wienerneustadt : 261, 262, 263, 264.

Wilno : 135.

IV.

FONTES, EX QUIBUS EPISTOLAE EDITAE SUNT.

(Xumeri sunt epistolarum.)

i. Archiva et bibliothecae.

Bartfa, Archivum civitatis : 58, 60.

Besztercze, Archivum comitatus
Beszterczenaszod : 62, 75, 80, 82,
88, 91, 99, 102, 104, 155, 194, 234,
242, 257.

Budapest, Archivum comitum Ka-
rolyi : 49.

Budapest, Bibliotheca Regiae Uni-
versitatis : 55.

Budapest, Magyar Nemzeti Muzeum :
1, 5, 14, 16, 163, 196, 203, 231.

Budapest, Orszagos Leveltar : 39,
41, 42, 43, 44, 45, 46, 47, 50, 51,
5 2 > 51> 56, 59, 61, 65, 66, 67, 68, 69,
70, 71, 74, 76, 79, 83, 86, 87, 89,
9°> 93. 94» 97» 98, 100, 101, 103,
193, 197. 2 °5> 206, 2 54- 258.

Darmstadt, Hofbibliothek : 36.

Dresden, Staatsarchiv : 6, 23.

Esztergom, Archivum capituli Stri-
goniensis : 63, 64.

Firenze, Archivio di Stato : 31.

Jaszo, Bibliotheca conventui de :

40. 57> 7 2 > 77> 81.
Kassa, Archivum civitatis : 185, 189.
Kolozsvar, Archivum conventus de

Kolozsmonostor : 48.
Kolozsvar, Erdelyi Nemzeti Mu-

zeum : 4, 241.
Krakow, Bibliotheca principum

Czartoryski : 181.
Lw6w, Bibliotheca Ossoliniana : 191.

Marosvasarhely, Archivum comi-

tum Teleki : 84.
Milano, Archivio di Stato : 13, 18,

21, 24, 27, 30, 35.

Modena, Archivio di Stato : 32.
Nagyenyed, Archivum baronum

Kemeny : 73.
Nagyenyed, Archivum comitatus

Alsofeher : 105, 208.
Nagyszeben, Archivum civitatis :

186, 223.
Nagyszeben, Brukenthal-Museum :

157-
Napoli, Archivio di Stato : 230, 235.
Parma, Archivio di Stato : 237,

239, 243.

Praha, Landesarchiv : 7.

Roma, Archivio Vaticano : 201, 233,

240, 244, 247, 248, 249, 250, 251,
252, 253.

Sepsiszentgyorgy, Szekely Nemzeti

Muzeum : 215.
Simancas, Archivio general de Es-

tado : 245.
Siimeg, Allami Darnay-Muzeum : 37.
Venezia, Archivio di Stato : 8, 9, 10,

11, 12, 15, 17, 19, 20, 22, 25, 26,

29. 33- 34-
Wieu, K. u. k. Haus-, Hof- und
Staatsarchiv (Hungarica) : 92, 95,
106, 107, 108, 109, 110, III,
112, 113, 114, 115, 117, 118,
119, 120, 122, 123, 124, 125, 126,
130, 131, 134, 136, 137, 139, 140,

3M

Fontes, ex quibus epistolae editae sunt

141, 142, 144, 145, 146, 147, 148,

149, 150, 152, 154, 156, 158, 159,

160, 161, 162, 164, 165, 166, 167,

168, 169, 170, 171, 172, 173, 177,

178, 183, 184, 187, 188, 190, 192,

195» 198, 199» 2 °°> 2 ° 2 > 2 °4> 2 °7»
209, 210, 2ii, 212, 213, 214, 216,
217, 218, 219, 220, 221, 222, 224,
225, 226, 227, 228, 229, 232, 236,
238, 246, 259, 261, 262, 263, 264.

Wien, Staatsarchiv (Polonica) : 129,
174, 182.

Wien, Staatsarchiv (Turcica) : 256.

Zsely : Archivum domus senioris
comitum Zichy : 2.

2. Opera typis edita.

Acta Tomiciana vol. X. : 116, 121,
127, 128 ; XI. : 135, 143, 151, 153 ;
XII. : 175, 176, 179, 180.

Archiv fiir Kunde osterreichischer

Geschichts-Quellen vol. III. : 38 ;

vol. XXI. : 138.
Bocignoli Michaeli epistola ad Ge-

rardum Planiam Caesareae Maie-

statis secretarium : 96.
Gevay Antonius : Urkunden und

Actenstiicke : 132, 133, 255.
Petanchich Felix : De itineribus in

Turciam (Viennae, 1522.) : 85.
Pray Georgius : Commentarii hi-

storici : (Budae, 1837.) 28, 78.
Reusneri Nicolai Epistolarum Turci-

carum liber IX — XI. (Francofurti

ad Moenum, 1590.) : 260.
Teleki J6zsef gr6f : Hunyadiak kora

Magyarorszagon XI — XII. (Pest,

1855.) : 3, 28.

CATALOGUS AUCTORUM.

(Numeri sunt paginarum.)

Acta Tomiciana vol. X — XII. (Posnaniae, 1901 — 1906.): 169, 193, 216,

221, 222.
Apponyi Alexander Graf : Hungarica. Ungarn betreffende, im Auslande

gedruckte Biicher und Flugschriften vol. I. (Miinchen, 1903.) : 132.
Archiv des Vereines fiir siebenbiirgische Landeskunde : vol. 26 — 29. (Her-

mannstadt, 1894 — 99.) : 147, 159, 161, 166, 169, 174, 176, 183, 184, 187,

189, 190, 191, 193, 194, 197, 200, 201, 203, 205, 206, 208, 209, 210, 211,

212, 213, 215, 219, 233, 226, 227, 235, 239, 240, 242, 248, 253, 262, 263,

267, 268, 273.
Archiv fiir Kunde osterreichischer Geschichtsquellen vol. 21. (Wien, 1859.)

199, 211.
Barabas Samu : Codex diplomaticus, familiae Teleki vol. II. (Budapest,

1895O : 5- IIQ -
Baumann Ferdinand : Zur Geschichte von Muhlbach (Hermannstadt,

1889.) : 211.
Benko Josephus : Transsilvania vol. II. (Vindobonae, 1778.) : 142.
Berger Albert : Das Verhaltniss von Bistritz zu dem Moldauer Woiwoden

Peter Rares (Besztercze, 191 1.) : 289.
Bogdan Ioan : Documentele lui Stefan cel Mare vol. II. (Bucuresti,

1913.) : 10, 11, 13.
Czotowski Aleksander: Bitwa pod Obertynem r. 1531. (WeLwowie, 1890.): 233
Del Chiaro Antonmaria : Istoria delle moderne rivoluzioni della Valachia.

(Venezia, 1748.) : 129, 132.
Fontes Rerum Austriacarum vol. 46. (Wien, 1892.) : 7.
Frakn6i Vilmos : Matyas kiraly levelei vol. I. (Budapest, 1893.) : 6, 16,

17, 27, 29, 33, 36, 38, 41.
Geresi Kalman : Codex diplomaticus comitum Karolyi vol. III. (Buda-

pest, 1885.) : 60.
Hurmuzaki Eudoxiu, de : Documente privitoare la istoria Romanilor vol.

II/I. (Bucuresti, 1891.) 6, 13, 17, 44, 68, 304.
Iorga Neculai : Acte si fragmente vol. III. (Bucuresti, 1897.) : 10.
Iorga Neculai : Studii si documente vol. III. (Bucuresti, 1901.) : 236, 247.
Istvanfi Nicolaus : Historiarum de rebus Ungaricis hbri XXXIV. (Coloniae

Agrippinae, 1622.) : 86.

31 6 Catalogus auctorum

Kammerer Erno : Codex diplomaticus domus senioris comitum Zichy vol.

X. (Budapest, 1907.): 2.
Katona Stephanus : Historia critica regum Hungariae stirpis Austriacae

vol. XX/I. (Claudiopoli, 1794.) : 169.
Laemmer Hugo : Monumenta Vaticana (Freiburg, 1861.) : 241.
Miles Mathias : Siebenbiirgischer Wiirg-Engel (Hermannstadt, 1670.) 204,

214.
Monumenta ecclesiastica tempora innovatae in Hungaria religionis illu-

strantia vol. I. (Budapest, 1902.) : 172, 194, 252.
Monumenta Hungariae Historica. Acta extera vol. II — IV. (Budapest,

1877—78.) : 8, 10, 11, 13, 14, 15, 17, 21, 22, 24, 25, 28, 29, 30, 33,

35. 36, 38. 39, 247.
Monumenta Vaticana Hungariae vol. 1/6. (Budapest, 1891.) : 17, 18, 29,

33, 36. 38.
Xuntiaturberichte aus Deutschland nebst erganzenden Actenstiicken vol.

I — III. (Gotha, 1892 — 1893.) : 241, 274, 280, 281, 287, 290, 293, 294, 296,

297.
Olahus Xicolaus : Hungaria et Atila (Vindobonae, 1763.) : 101.
Ostermayer Hieronymus : Chronica, in Quellen zur Geschichte der Stadt

Brasso vol. IV. (Brasso, 1903.) : 196, 198, 201, 203, 214, 219, 247, 261.
Pray Georgius : Comentarii historici de Bosniae, Serbiae ac Bulgariae,

tum Valachiae, Moldaviae ac Bessarabiae, cum regno Hungariae nexu

(Budae, 1837.) : 69, 87, 96.
Schesaeus Christianus : Ruinae Pannonicae (Cibinii, 1797.) : 101.
Schuller Johann Karl : Das k. k. geheime Haus-, Hof- und Staatsarchiv in

Wien (Hermannstadt, 1850.) : 211.
Sieglerus Michael : Chronologia rerum Hungaricarum (Posonii, 1735.) : 101.
Szasz Joannes : Epistolae Matthiae Corvini regis Ungariae vol. III.

(Claudiopoli, 1745.) : 6.
Szilagyi Sandor : Xadasdy Tamas elso kovetsege (Budapest, 1876.) :

303. 3°4. 3°5-
Teleki Jozsef grof : Hunyadiak kora Magyarorszagon vol. XI. (Pest,

1855O : 3i-

Tortenelmi Tar : 34, 58, 69, 96, 99, 144, 149, 190, 206, 213, 215, 224,

228, 236, 247, 266.
Ungrisches Magazin vol. III. (Pressburg, 17S3.) : 174.
Ursu Ioan: Bataliile delaGwozdziec si Obertyn, 1531. (Bucuresti, 1913.): 233.

VI.

INDEX LOCORUM, NOMINORUM ET RERUM,

(Numeri sunt paginarum.)

Abaujvar comitatus : 81, 88. *+* co-

mes : Perenyi Emericus.
Adrianus de Moldovabanya : 140.
Aeneas Sylvius : 243.
Aegyptum : 132.
Agria v. E^er.

O O

Aia Morzi : 10.

Akermann (Alba, Castro Mauro, Ce-
tatea Alba, Moncastro, Nester Alba,
Nester Fejervar, Weisses Schloss) :
6, 10, 11, 20—23, 39> I02 > J5 1 »
172, 286, 295, 296, 304.

Alba v. Gyulafehervar.

Albania: 30.

Albaregalis v. Szekesfehervar.

Albensis comitatus v. Alsofeher
com.

Albertus magister, rector altaris in
ecclesia Albensi : 74, 88.

Alczina (Alczen) : 215.

Aldyod v. Algyogy.

Aleandro Hieronymus cardinalis
Brundusinus : 286, 289, 290, 296,
297.

Alemanes v. Germani.

Alexander boiar: 10, 12. ~~ filius
Stephani vaivodae Moldaviae :

44, 45-
^/e.vaw^rrexPoloniae^i^oi — 1506):

67—69, 75, 78. 81.
Alexander III. (Sandrino, Xander)

vaivoda Moldaviae (1540 — 1 541) :

290—293, 295, 297, 299.
Algyogy (Aldyod, Gyogh, com.

Hunyad) castrum : 83, 85 — 87,

93, 100, 101, 112, 113, 126 — 128,

133, 134, 139.
Ali beg (Alibech) : 7 — 9.
Almas (com. Kolozs) : 83.
Alor (Al Ewr, com. Szolnok int.) : 46.
Alsofeher (Albensis) comitatus : 98,

141.
Alsoidecs (Alsoydech, com. Torda):

46.
Alsoidecspataka (Alsoydechpathaka,

com. Torda) : 46.
Alsolindva, de : Banffy.
Alsoszocs (Alsoszewch, com. Szol-

nok int.) : 50, 52, 53.
Altus v. Olt.
Alvincz (Alwyncz, com. Albensis) :

141, 142, 166, 174, 184.
Anadol (Natolia) : 33.
Anca, filia Radulii IV. vaivodae Va-

lachiae : 93.
Andreas Literatus : 234.
Andronicus Tranquillus, Dalmata

Traguriensis : 242, 299.
Angulus fraxinorum : 238.
Anna, uxor Ferdinandi I. regis Hun-

gariae : 145.
Antonius aurifaber in Brasso : 210.

318

Index generalis

Apafi Nicolaus: 197,211, 212,226,

234.
Arabica lingua : 170.
Arany, de : Ravazdi.
Arbo v. Felsoorbo.
Arges fl. (Argensis) 138. ~ epi-

scopus : Gyalui.
Armbruster Mathias civis Cibinien-

sis: 239, 240.
Arokalja (Arokallya, com. Szolnok

int.): 46.
Arpas, Vayrt de : 237.
Arpasto : 48, 49. ~ de : Urbanus :

48, 49-

Asszonyfalva (Azzonfalwa, com. Ko-

lozs) : 4.
Augsburg : 213.
Austria: 145, 179, 235. «*« archidux :

Ferdinandus I.
Axemat bassa: 10.
Baba (com. Szolnok int.) : 46.
Bacza (com. Szolnok int.) : 46.
.BfliotrSebastianus, orator Venetus : 1 3.
Bagy Johannes, familiaris in Retteg :

49, 5 5-

Bahlovia, Balovia v. Harlau.

Baia (Moldovabanya) : 1, 124, 140.

Baia\et (Bayaxit) II. sultan Turca-
rum (1481 — 1512): 38.

Bajon (com. Kiikullo) : 84.

Bakb Franciscus : 224, 225.

Bakoci (Bocatius) cardinalis : 86.

Balachia v. Valachia.

Balahi v. Valachi.

Balassa de Gyarmat : Balthasar : 292.
«*« Emericus: 303. «*« Franciscus,
orator: 68, 70, 273. «*« Sigismun-
dus capitaneus : 302.

Balathfi Wolffgangus : 301.

Balazsfalva, de : Cserenyi.

Balice, de : Boner.

Balvanyos (Balwanus, com. Szolnok
int.) castrum: 46, 47, 194, 197,
208, 211, 266. «*« de: Banfty.

Banchy magister : 133.

Bdnffy de Losoncz : «*« Andreas :

50. «*« Anna : 65. «*« Balthasar :
256, 261 — 264, 267. «*« Christo-
phorus : 52. «»« Drusianna : 50. «*«
Elisabeth: 50. «*« Emericus : 50,

51, 53. «^ Franciscus : 52, 53. «*«
Georgius (de Balvanyos) : 65. «*«
Johannes: 50, 51, 53, 63, 64. «*«
Julianna ; 50. «*« Ladislaus : 52, 53.
«** Ladislaus magister curiae:
278. «*« Michael : 50. «*« Nicolaus
(de Alsolindva), comes Posonien-
sis : 2. «*« Nicolaus : 52. «»« Petrus :
50. «*« Sigismundus : 52, 53. «*«
Stephanus : 52, 53.

Banffihunyad (Hwnyad, com. Kolozs):

5i, 53-
Bar (Bhar) de Lapugy : Anna, uxor

Johannis Szalanczi : 143. «*« Johan-

nes : 143.
Barcsai (de Barcha) : «*« Andreas .

113. ^" Franciscus magister : 57. •*«

Johannes : 113. «*« Leonardus : 113.

«*« Paulus magister, protonotarius:

119.
Barcza, terra (Burzenland) : 107, 182,

183, 196, 201, 204, 214, 255.
Barczarozsnyo (Rozno) : 251.
Bare v. Olahbare.
Barlahasi Leonardus de Hederfaja,

vicevaivoda Transylvanus : 84.
Barnaba banus de Szoreny (Zewren):

127. «*« uxor eius : Elena.
Bartirlubech : 9.

Bartos (Bartusch) Mihaly : 124.
Basarab (Bozorab, Bozarad, Bozo-

rad, Bozzarab) vaivodae.
Basarab II. Laiota vaivoda Valachiae

(1473— 1477) : 8 > 22 > 2 3> 26—28,

30, 3 1 ; ^eius familiaris : Ladislaus.
Basarab III. Tepelus (Cyppelles,

Cypellews) vaivoda Valachiae

(1477— 1482): 35, 37, 131.
Basarab IV. Neagoe vaivoda Vala-

chiae (1512 — 1521): 105, 106,

Index generalis

319

112, 113, 127, 137, 147; ~ uxor
eiusrDespinaj^filiaeius: Ruxanda.
Bdthori de Somlyo : -*" Andreas ta-
vernicorum regalium magister :
224. ^ Johannes : 114, 115. ~
Stephanus, comes iudex curiae et
capitaneus : 22 — 24, 27, 30, 31,
33, 36. ~ Stephanus vaivoda
Transylvanus et Siculorum comes :

235. 2 3 6 , 2 44, 245.

Baton (Bathon, com. Szolnok int.): 46.

Batos (Bathos, com. Kolozs) : 46.

Batthxdnx (Battiani) Benedictus : 86.

Bazin (Bozyn) de : Szentgyorgyi.

Beatrix, regina Hungariae : 34, 35. ***■
uxor Johannis Corvini : 85.

Bebek Franciscus de Pelsocz comes
Gomoriensis : 227.

Bedinium v. Viddin.

Bekenxi Paulus : 41.

Belai Barnabas : 99, 100.

Beldi Paulus de Uzon : 181, 251.

Belenyes (Belenes) districtus : 66. <•*»
archidiaconus de : Dan.

Belgrad v. Beograd.

Beltek, de : Dragfy.

^H^//c/Mjprovidus,iudex de Kiikullo-
var: 82, 88.

Benye, de: Siley.

Beograd (Belgrad) : 10, 25, 30, 131,
290, 295.

Bereczk: 23, 24.

Berekio fl. : 298.

Beribech v. Paier beg.

Berivoi, Byrchu de : 237.

Berkesi Michael: 225.

Berle de Berle: 237.

Bessenbach Komsa, de : 237.

Besztercze (Bestriza, Bistricia, Bystri-
cza, Neszen, Nosen): 7, 12, 13,
100, 133—135, 145, 194, 198,
201, 202, 204, 206, 234, 269,
274 — 280, 288, 289, 315. -*" Cives :
Forster Wolfgangus;G6ldner Hans,
Riemner; Greger Meister, Riem-

ner; ~ iudices : Gabriel, Regeni,
Werner; *+* senatus de : 75, 99,
100,105 — I0 7, !I 9> I2 °> 124, 135,
140, 142, 194, 196,197, 234, 500.

Bethlen <*»■ Alexius vicevaivoda Tran-
sylvanus : 167, 191, 192, 197,
226, 268. <+" Antonius : 72. ~
Bartholomaeus : 45. *+- Marcus : 45,
62, 65, 72 ; uxor eius : Anna : 45.
~ Blasius: 72, 74, i09.^Nicolaus :
48,62,65,72, 74, 109, 120 — 122.

Bethlenfalva, de : Thurzo.

Bettlehem Saciko, de : 237.

Bhar v. Bar.

Biche : 172.

Bidinium v. Viddin.

Bihar (Byhor) comitatus : 66, 67.

Bistricia v. Besztercze.

Blasius monoculos : 278. <+> sacerdos
de Kolozsmonostor : 48.

Bobairol Kozte et Opra : 238.

Bocatius v. Bakocz.

5oc/V«o/j'Michael,Ragusaeus 129, 132.

Bocsdri (de Bochar) Petrus : 91.

Bodogasszonyfalva (com. Kiikullo) :
82, 88.

Bodza (Bozza) terra: 23, 24.

Bodzanczin : 169, 170.

Bogath v. Magyarbogat. ^ de
Frater Georgius Franciscanus sa-
cerdos: 183.

Bogdan III. (Bohdan, Choban) Johan-
nes, filius Stephani vaivodae Mol-
daviae princeps (1489 — 1504)
post vaivoda (1504 — 1 5 1 7) : 41,
48—57, 59— 66 > 71—85, 88—92,
97, 102, 104 — 106, 108 — 110,
114— 118, 156, 163, 193.

Bohemia: 3, 7, 14, 43, 53, 54, 77,
I5i> 153, !55, i 6 5, 168, 222. ~
rex : Ferdinandus I., Ludovicus II.
^" bellum : 16.

Bohnya v. Bonyha.

Bona regina Poloniae, uxor Sigis-
mundi I.: 217, 220, 221.

320

Index generalis

Boner Severinus a Balice burgrabius

Cracoviensis : 222, 302.
Bonyha (Bohnya, com. Kukiillo) : 46.
Borberek (com. Albensis) : 141, 142,

166, 174.
Borbois Theodorus Valachus : 276,

277.
Boristenes v. Dniester.
Borkut (com. Szolnok int.) : 50,

52, 53-
Bornemisyx (Bornemyza) Joannes

magister, canonicus Varadinen-

sis: 57.
Borsod comitatus : 87.
Borsomezo : 142.
Bosnia (Bozna) : 37, 154.
Botosani (Bothosan) : 194, 196,216.
Botta Leonardus orator: 30.
Boythor (Bwythor) Blasius : 133,

134. ~ Nicolaus: 133, 134, 139.
Bo\arad, Bozorad v. Basarab.
Bozyn v. Bazin.
Braila (Brailovum, Brilagum) : 111,

136.
Brasso (Brassovia, Bresovia, Corona,

Cron, Cronstadt, Kron, Kronen) :

1, 2, 6, 107, iii, 158, 181— 183,

199—205,208—215,219,251,256,

269, 316. ~ de: Fuchs Johannes.

*+* aurifaber : Antonius. ~ iudex :

Hirscher Lucas. ~ senatus: 158,

159, 181— 183.
Brestia v. Brzes6.
Brilagum v. Braila.
Brindisi, cardinalis : Aleandro.
Broderics Stephanus Sirmiensis, prae-

positus Quinqueecclesiae, episco-

pus Vaciensis : 125, 128, 284,286,

289.
Brundusium v. Brindisi.
Brzesc (Brestia) : 216, 217. ~ de :

Lanckororiski.
Bucuresti (Bucoresth, Castrum Dam-

bovita): 27, 158, 159, 161,315,316.
Buda: 13-15, 20,21,26—29,31-35,

37, 38, 41—44, 46, 47, 64—67,
69, 70, 81—88, 92—94, 96,
101 — 107, 110, 112, 113, 120,
121, 125—128, 139, 144, 149, 150,
159, 160,165—167, 169,171—173,
184—189, 192—194, 218, 219,
236, 246, 284,286,294,298, 3 16. ~
fratrum Heremitarum Sancti Pauli I.
prior : Frater Casparus.

Budapest: 315, 316.

Bulgari : 129.

Bulgaria: 8, 24, 27, 28, 35, 154.

Burgundia, dux : Sigismundus.

Burzenland v. Barcza terra.

Buza (com. Doboka) : 83.

Bu\lay (Buslavius) Moyses de Ger-
gellaka, aulae praefectus : 83, 86.

Bwythor v. Boythor.

Byhor v. Bihar.

Bystriczia v. Besztercze.

Caffa (Capha) : 6, 10 — 14, 20, 29, 102.

Calimacho, orator : 29.

Camenec v. Kamienec.

Camera Hungariae, Posonii: 184.

Capha v. Caffa.

Cara Bogdan: 10.

Carncsecchi Petrus protonotarius
apostolicus : 241.

Carniola : 164. -*»' dux : Ferdinan-
dus I.

Carolus V. imperator, rex Hispania-
rum (1519— 1558): 145, 146, 151,
152, 177, 179, 218, 256.

Casiinirns, marchio : 168.

Casiiuirus IV. rex Poloniae (1445 —
1492): 25, 40.

Caspar frater ordinis fratrum Here-
mitarum Pauli I. Heremitae Budae
prior generalis : 298.

Cassovia v. Kassa.

Castro Mauro v. Akermann.

Cavitclli Justinianus : 24.

Cetatea Alba v. Akermann.

Chaba v. Csaba.

Chasarabech v. Cuseura bts.

Index generalis

321

Chasmensis capitulum : 88.

Chapthelke v. Csaptelke.

Cheli v. Kilia.

Chereni v. Cserenvi.

Chielie v. Kilia.

Chik v. Csik.

Chilia v. Kilia.

Choban v. Bogdan.

Chodct\ Otto de, palatinus Russiae
et Sandomiriensis generalis et
Haliciensis, Colomiensis, Snya-
tinensis capitaneus : 135, 216. ~
Stanislaus marsalcus Poloniae: 161,
218.

Chodorcowcze : 193.
' Chojenski Joannes archidiaconus
Cracoviensis, praepositus Posna-
niensis, secretariusregius: 170,217.

Chrestel, Riemner von Schassburg :
269.

Christophorus cursor: 208. <+* filius
Johannis Corvini : 85. ~ servitor
Georgii Reichersdorffer : 212.

Chiupor v. Csnpor.

Chycho v. Csicso.

Chydetelke v. Csiidotelke.

Cibinium v. Nagyszeben.

Ciculia v. Siculia.

Cilistria v. Silistria.

Civitas nova Austriae v. Wienerneu-
stadt.

Claudiopolis, Clausumburg v. Ko-
lozsvar.

Clesius Bernardus episcopus Triden-
tinus (15 14—153 9); 174.

Clintschyfy (Glinchich) Stephanus
legatus: 147, 148, 153, 154.

Clissensis Andreas: 185, 192.

Cociianer v. Kac\iancr.

Colomea, Colomia v. Kolomya.

Colonia Agrippina v. Koln.

Colos v. Kolozs.

Colosmonostra v. Kolozsmonostor.

Coloswar v. Kolozsvar.

Comani v. Cumani.

Fontes Renim Transylvanicarum IV.

Constantinopoli v. Istambol.

Corfu : 10.

Corona v. Brasso.

Corvinus Johannes dux Dalmatiae
Croatiae, Slavoniae banus : 85. ~
uxor eius, Beatrix : 85. ~ filius
eius, Christophorus : 85. -^ filia
eius, Elisabeth : 85.

Costy Moldavita : 135.

Cracovia v. Krakow.

Crissia v. Koros.

Croatia: 143, 151, 165, 242. •*"
dux : Johannes Corvinus. -^- rex
Ferdinandus I., Szapolyai.

Cron, Cronstadt v. Brasso.

Crupski v. Krupski.

Csaba (Chaba, com. Szolnok int.) : 46.

Csaptelke (Chapthelke, com. Szol-
nok int.) : 46.

Cserenyi (Chereni) Stephanus de
Balazsfalva : 47.

Csicso (Chycho, com. Szolnok int.)
castrum: 43—45,47, 50, 59—61,
64 — 66, 104, 107, 108, 114, 119,
120, 135, 172, 192, 194, 208, 215,
248, 256, 275, 292, 294, 302, 304.^
baro : Pemfflinger Marcus. ~ ca-
stellani : Dracsin, Porkolab Ladis-
laus et Petrus, Simon.

Csicsva (Czyczwa) : 224.

Csik (Chik) sedes : 181 — 183.

Csokmo (com. Hunyad) : 127.

Csupor (Chwpor) Nicolaus, vaivoda
Transylvaniae et comes Siculo-
rum: 4, 5.

Csiidotelke (Chydetelke, com. Kii-
kiillo) : 301.

Culm v. Kulm.

Cumani (Comani) : 110, 243. ^
eorum iudex : Perenyi Emericus.

Cuscnra beg (Chasarabech) : 9.

Cuspiniauus Joannes : 111.

Cybak v. Cijhak.

Cypellews, Cvppelles v. Basarab III:

C\ibak (Cybak) Emericus episcopus

21

322

Index generalis

Varadiensis : 224, 240, 241, 244,

245, 247.
C\obor Emericus de Szentmihaly,

camerarius salium regalium Tran-

sylvaniensium : 57, 58,68,94,95.
Czocza v. Sutschawa.
Czyczwa v. Csicsva.
Dacia v. Valachia.
Dalmatia: 143. «•*»' de : Andronicus

Tranquillus. -*•' dux : Johannes

Corvinus. *+* rex : Szapolyai.
Dambovita castrum v. Bucuresti.
Dau praesbiter Valachalis de Jeges-

falva, archidiaconus de Belenyes :

66, 67.
Danpataka (com. Szolnok int.) : 50,

52, 53-

Dantiscus Joannes episcopus Culmen-
sis : 221.

Danubius fl. (Hister) : 14, 16, 19,
24—27, 30, 34, 35, 38, 110, III,
129, 130, 132, 181, 182, 227, 243,
244, 284 — 286.

Danyan (com. Kiikullo) : 46.

Dardani : 242.

Dasso : 102.

Debreczen: 2, 291.

Deesi Emericus de Themeschel : 83.

Delnit%er Mathaeus : 6.

Demes v. Domos.

Denseleg, de : Pong-racz.

Desewffi (Banffy) de Losoncz. Anna :
61 — 63. <**' Catherina: 46,47, 59 —
61. <•*»■ Elena : 61, 65. -**-- Elisabeth :
61. 62. <**-- Joannes : 58,61,62,65,
107, 108, 114, 116, 119 — 122. "*■'
Julianna : 61, 62. ~ Ladislaus :
46, 47, 59, 60, 64. ~ Michael :
61, 65, 104, 107, 108, 114, 119,
122. ** Nicolaus magister: 61. "*»■
Sophia (uxor Michaelis Szobi) :
46, 47, 59, 60, 64. "*' Stephanus :

46, 47, 59> 6 4-
Despina, uxor vaivodae Neagoe Ba-
sarab :' 137.

Deutsche v. Germani.

Deva: 136, 138, 143.

Dicsoszentmarton ; 301.

Dniester (Boristenes, Nester, Turlus)

fl: 18, 19, 193, 253.
Doboka comitatus: 4, 83.
Doborka: 198, 199.
D6c\i Joannes ; 246, 247.
Dominicus praepositus Albaeregalis :

12, 13.
Don (Tanais) fl. 18.
Donato Antonio Ser, orator Venetus

Romae : 25.
Dotnos (Demes) : 172.
Dracsin (Draczyn) castellanus de

Csicso : 194.
Draculia, Dragula Ladislaus v. Vlad

Tepes III.
Drac^a Lucas, consiliarius vaivodae

Moldaviae : 76, 79.
Drag, Salomon de : 237.
Drdgan boier : 198.
Drdgfy Bartholomaeus de Beltek,

vaivoda Transylvanus : 46.
Dragus, Barbat de : 237, 280.
Draknlva de Semtest. «**• Joannes :

249.^ Ladislaus : 248 — 250.
Dryd, Balota de : 237.
Dume comes : 10.
Een Jacobus : 252.
Eger (Agria). <•*' episcopus de :

Rangonio Gabriel, Szalahazi.
Eisenthor v. Vaskapu.
Elbogen, de : Schlich.
Elena (uxor Barnabae, bani de Szo-

reny) : 126. -**• filia eius : Frusina.
Eleonora, ducissa Modenae : 35.
Elex, cursor : 39.
Elia v. Helias.
Eliyibet, filia Johannis Corvini: 85. ~

regina Poloniae .-76. <*" reginula

Poloniae (soror Alexandri regis) :

77-80.
Emreffy Michael : 172.
ZT/wn^Riemner von Klausenburg:269

Index generalis

323

Enyed v. Nagyenyed.
Eperjes (Epperies) : 250, 251.
Erln\i Beli beglerbeg : 9.
Erdely Gregorius : 192.
Erkavas (Kawas, com. Szolnok

int.) : 46.
£>H«/z/.yprincepselectorSaxoniae:26.
Esclavonia v. Sclavonia.
Espanoles v. Hispani.
Esteban — Siephanus.
Eszek : 286.
Esztergom (Strigonium) : 3, 5, 136,

143, 144, 236. "* archiepiscopi :

Szalkai, Vardai.
Europa : 243, 289.
Ewrmenes v. Ormenyes.
Ews v. Os.
E\e beg: 33.
Faber Andreas : 105.
Fauchika Franciscus : 116.
Farkas Gregorius, familiaris inRetteg:

49> 5 5-
Farnese Alexander cardinalis : 279,

281, 286, 287, 290, 294, 295,

297.
Feheregyhaz : 278.
Felfalu (Felfalw, com. Torda) : 46.
Felor (Fel Ewr, com. Szolnok int.) :

46, 49, 5 6 , 58-

Fels Leonardus capitaneus generalis :
299.

Felsoidecs (Felsewydech, com.
Torda) : 46.

Felsoidecspataka(Felsewydechpatha-
ka, com. Torda) : 46.

Felsoorbo (Arbo, com. Szolnok int.) :
63, 64.

Felsosajo (Felsew Sayo, com. Ko-
lozs) : 46.

Ferdinandus I. rex Hungariae, Bo-
hemiae, Croatiae, archidux Austriae,
Stiriae, Carniolae, Slesiae ac Mo-
raviae dux et infans Hispaniarum
(1526— 1564): 144—147, 149—
155, iS7—i59> 161, 164—169,

171 — 174, 176, 180—192, 194,
196 — 213, 218, 219, 221 — 223,
226—228, 234-236,239-242, 244,
248—268, 270—275, 277—279,
281 — 286, 290 — 292, 296, 297,
299 — 305. -*»■ uxor eius : Anna.

Ferrara. <*« dux : Hercules I.

Feustritz Martinus : 171.

Fintoag (com. Hunyad) : 143.

Fischamend : 248.

Flacci v. Valachi.

Flaccus legatus : 243.

Fogaras (Fugarosch) castrum : 197,
209, 210, 214, 215, 219, 234,235,
237 — 239, 251. "" Liber Baro
de : Maylad.

Folthi Ladislaus : 93, 128.

Forrb Ladislaus, Michael, Nicolaus,
Petrus : 98.

Forster Wolfgangus- civis Bistricien-
sis : 280, 281, 288.

Foldvarmezo (Marienberg, Mayrgeff,
Meremburg, Mergenburg) : 190,
196, 197, 204.

Franciscani: 183.

Frangepan Christophorus comes :
150. <**■ Franciscus : 152. *+*
Elisabeth: 273.

Frater v. Georgius v. Martinusi.

Frdthai Salathiel : 91.

Freiburg: 316.

Fridericus V. imperator (1439 —

U93): 39, 40.
Frusina filia Elenae : 127.
Fuchs Johannes Brassoviensis : 213,

219, 222.
Fugarosch v. Fogaras.
Furesti (Fwresth) : 235, 236.
Fuzes (Fywzes, com. Szolnokint.): 46.
Gabriel iudex Bistriciensis : 142. -*-'

279.
Galac\i Stephanus, magister: 91.
Galeayjtj) Maria Sforza, princeps

Mediolanensis : 20, 24, 25. ^

Gian Maria : 30.

21*

324

Index generalis

Gallerani Fabius episcopus Reatinus

(1475 — 1477): 18.
Galli 176.
Gallia: 168, 242.
Gallus cursor : 25 1.
Gavrylo Vistiernicul : 135.
Geleden (com. Kolozs) : 46.
Georgiani : 152.
Georgius Dvornic: 135.
Gerardo Emanuel, secretarius Vene-

tus: 18, 25, 29.
Gerdcy Demetrius castellanus de

Gorgeny : 278.
Gereb Nicolaus providus in Vesszos :

72, 74-

Gerendi Michael: 1. ~~ Nicolaus
episcopus Transylvanus : 138, 184,
189, 191, 196, 197, 199, 200,
202, 211, 212, 214, 219, 223 —
226, 240, 248, 273. ~ Petrus :
252, 266.

Gergellaka: 83. ~ de : Buzlay.

Gergyo v. Gyergyo.

Gerlah v. Szamosujvar.

Germani (Alemanes, Deutsche) :
154, 196, 236, 291.

Germania: 168, 223, 242, 270,288,
290, 296, 297. ~~ imperatores :
Carolus V, Ferdinandus I, Fride-
ricus V., Maximilianus I.

Ges\thi (de Gezth) Joannes : 4. ^
Petrus : 206.

Getae : 242.

Gewrgen v. Gorgeny.

Gewrgyo v. Giurgiu.

Gezth, de v. Geszthi.

Gibss : 7.

Giovanni Re v. S\apol\ai.

Giurgiu (Gewrgyo, Gyergyw) cas-
trum: 132, 187, 189, 209.

Giustiniani Marinus orator Venetiae :
296.

Glinchich v. Clyntschyt%.

Glogovia Maior : 77. <-»- dux : Sigis-
mundus.

Gnesen : 168, 175. ~ archiepisco-
pus : taski Johannes. ~ castel-
lanus : Tomicki Nicolaus.

Gorka Lucas castellanus Posnanien-
sis, capitaneus Maioris Poloniae
generalis : 220.

Gotha: 316.

Goldner Hans, Riemner von Nosen :
269.

Gomor: 227. <*- comes : Bebek.

Gorgeny (Gewrgen) castrum : 278.
"*- castellanus : Gerdey.

Graecia : 111.

Grana beg Dorazi (Dowabech) : 9.

Graz (Gretz) : 42.

Greger Meister Riemner zu Hermann-
stadt : 269. ~~ Klausenburg : 269.
~ Nosen : 269.

Gregorius Litteratus v. Rosenberg. *+*
magister, custos in ecclesia Al-
bensi : 141.

Grid : 224, 225.

Gritti Aluisius (Ludovicus) guber-
nator Hungariae : 188, 234, 235,
239—242,244—247,264,267, 294.

Gwozdziecz : 217, 229.

Gyalakuthi Michael73.

Gyalui Dionysius frater, episcopus
Argensis : 126.

Gyarmat, de : Balassa.

Gvergyo (Gyirgyo) sedes : 181 — 183.

Gyergyoszentmikl6s(Gergyo): 71,72.

Gyergyw v. Giurgiu.

Gyogh v. Algyogy.

Gyongyos : 183. -^ Franciscani
183.

Gyorgy (Gywrgh, com. Szolnok
int.) : 46.

Gyulafehervar (Alba, Weissenburg) :
73—75, 8 4, 109, 126, 141, 198,
224. ~~ capitulum ecclesiae Al-
bensis Transylvanae : 70, 72 — 74,
81, 82, 84, 87, 88, 90, 92, 93,
100, 109, 112, 113, 126 — 128,
133, 134, I39—M2.

Index generalis

325

Gyura poharnok : 133.
Habardancci (Hoberdanecz, Hobor-

danch) Johannes : 148, 173.
Hadcr beg: 247.
Hahayr, Koman de : 237.
Halicz arx : 135, 185, 217, 222. ~

capitaneus : Chodecz.
Hamburg: 191.
Ham\a banus : 236.
Hanscn Kunig v. Szapolyai.
Harangldbi Alexius : 82.
Harlau (Bahlovia, Balovia) : 73, 140,

157, 158, 197, I9 8 > 22 3, 228 >

234, 300—302.
Haromszek (Tres sedes Siculicales) :

71, 181.
Hassan beg (Issibech) : 9.
Hatar (Hathar, com. Hunyad) : 143.
Havaselve v. Yalachia.
Haworilowcze : 193.
Hederfaja, de : Barlabasi.
Hclias (Elia) familiaris Stephani

vaivodae Moldaviae : 11, 15.
Hennenberg Berchtold archiepiscopus

Moguntinensis : 39, 41.
Hcrberstcin Sigismundus consiliarius :

232.
Hercules 1. dux Ferrariae (1471 —

1505): 14, 34-
Herdelia v. Transylvania.
Hermannstadt, Hermenstadt, Her-

monstadt v. Nagyszeben.
Hertcl Albert : 1 24.
Hidveg, de : Nemes. •
Hirscher Lucas iudex Coronensis :

210, 212, 251.
Hispani (Espanoles) : 291.
Hispania : 151. "»- infans: Ferdinan-

dus I. '*' rex : Carolus V.
Hister v. Danubius.
Hobcrdancci, Hobordanch v. Habar-

danec^.
Hodasz (Hodaz com. Torda) : 46.
Holubol Thomas : 237.
Homo niger v. Ncnada.

Horodv Mihaly : 124.

Horvath Gaspar de Wyngarth ma-
gister cubiculariorum regalium :
197, 212, 214, 223, 225, 226,
249, 273, 302. •*•• Logofet : 126 —
128, 133 — 135. ~ uxor eius :
Zoria. *+* filius eius, Alexander :
134, 135. ~ Paulus de Mike-
szasza: 48. <**■ Vitus : 199, 200.

Hosszutelek (Hozywthelek) : 141. <*"
de : Ladislaus.

Hungari (Ungari) : 5, 8, 22, 35,
110, 129, 131, 132, 167, 188,
230, 244—247, 294.

Hungaria(Hungria,Ongaria,Pannonia,
Ungaria, Ungerland, Ungheria) : 1,
4—7, 9, 14, 20, 25, 30—33, 38,
42, 43, 45, 58, 77, 86, 89, 93,
94, 97—101, 110, 112, 117, 118,
127, 139, 141, 142, 145, 146,
148, 151 — 154, 157, 165, 167,
168, 171, 176—177, 188, 191,
205, 218, 221, 224, 232, 236,

2 39, 2 4i— 2 43, 2 45— 2 47, 2 49,
253, 258—260, 271, 283, 290,
291, 295, 296, 304, 305. ~ can-
cellarius : Szalahazi Thomas. «■»•'
gubernator : Gritti. <■»•' iudex re-
gius : Thurzo Alexius. <■*•' palati-
nus : Perenyi Emericus. ~ reges :
Ferdinandus L, Ludovicus II., Ma-
thias I., Sigismundus.

Huniad v. Vajdahunvad.

Hunyad comitatus : 83, 85, 93,
100, 112, 126, 127, 133, 134,
139, 143, 144-

Hunxadi Joannes : 6, 111.

Hussarones : 257.

Huszt (Huzth) arx : 265.

Hwnyad v. Banffihunyad.

Iasi(Jassamarck,Jassy,Jaswaros,Yas):
10, 11, 13, 150, 151, 253, 254.

Ibraim (Imbraym) bassa : 137, 152,
157, 170, 227.

Ida: 273.

326

Index generalis

Ilosva (com. Szolnok int.) : 58.

Imbraym v. Ibraim.

Innsbruck (Inspruck): 176, 180,

184, 185.
Isacbe Rasache : 9.
Isak Vistiernik consiliarius vaivodae

Moldaviae : 76, 79.
Issibecb v. Hassan beg.
Istambol (Constantinopoli, Porta

Caesarea): 20, 27, 130, 137,151,

152, 156, 157, 171, 244, 260,

264, 267.
Itali: 10, 12, 14, 129, 243.
Italia: 25.

Italica lingua: 170.
Iwan cursor: 301.
Iwanho Pithar boiar, consiliarius

Stephani vaivodae Moldaviae : 59.

76, 79-
Iwasko Armenus: 170.
Jaas, de : Mayres.
Janizeri (Janzari): 22, 156, 157,

187, 247, 285.
Jankafy de Os (Ews) : Johannes : i.~

Oswald 1.
/a«M^Groff,Richter von Sutschawa :

143-
Jastowiecki: 230.
Jaswaros v. Jasi.
Jaxyth Demetrius et Petrus: 101,

102.
Jegesfalva, de : Dan.
Jelne, de : Perul.
Joachimns I. Nestor, dux Prussiae

(1499— 1535): 221.

Joannes [Johannes] beg : 187, 189,
264, 265, 267. ~ colonus Mol-
davus : 140. ~ Literatus Ruthe-
nus secretarius vaivodaeMoldaviae:
1 50, 288, 304. ~" presbiter : 248. ~
rex v. Szapolyai.

Jofo (Jofew, com. Hunyad) : 144.

Josiplapos (com. Szolnok int.) : 50,

52, 53-
Juan Rey v. Szapolyai.

Juniwladislaw : 216.

Kac^ianer (Coczianer) Johannes capi-

taneus : 191, 242.
Kdllay Johannes : 292.
Kallyan : Magyar et Olah.
Kdlmancsehi Dominicus, electus Va-

radinensis : 47, 48.
Kamienec (Camenec) : 169, 193,

216, 221, 255, 257. ~ dominus

in : Loboczki.
Kaplony (Kapplan, com. Szolnok

int.) : 46.
Karansebes (Sebes) : 198, 236.
Karna: 142.
Kassa (Cassovia) : 224, 227, 262 —

264, 267, 268.
Katharina,uxor Nicolai Kemendi: 127
Kawas v. Erkavas.
Kekellew v. Kiikullo.
Keller Johannes : 75.
Kemendi. *~ Johannes : 127, 128,

Nicolaus : 127. *+* uxor eius:

Katharina.
Kemenx Michael : 4.
Kendi Franciscus : 247, 273.
Kentelke (Kenthelke, com. Szolnok

int.) : 46.
Kercz : 238.

Kerczisora (Kirchissora) : 238.
Kereliola, Kereliola de : 237.
Keresztur (Kereszthwr, com. Szol-

nokint.): 46, 49, 56, 58, 108, 109.
Keresituri Christophorus : 91.
Kerles (Kyryeles, com. Szolnok int.):

46.
Kerlisora Stroza : 237.
Kero (Kerew, com. Szolnok int.) :

46, 58.
Kesmark (Kezmark) : 263, 264.
Kessel (com. Szolnok int.) : 46.
Kethelen (com. Kolozs) : 4.
Kewesd v. Kovesd.
Kezdi (Kizdi) sedes : 182.
Kezepydechpathaka v. Kozepidecs-

pataka.

Index generalis

327

Kikellevar v. Kiikiillovar.

Kilia (Cheli, Chielie, Chilia, Kyllye) :

10, 11, 20, 22, 23, 38, 39, 172,

286, 295, 304.
Kinr x si Paulus generalis capitaneus :

33-

Kiralyfalva (com. Kukiillo) : 301.

Kirchissora v. Kerczisora.

Kis (Kys) Benedictus iuratus : 88.

Kisdevecseri Franciscus : 44.

Kizdi v. Kezdi.

Kluche Opre boier: 237, 238.

Kocsdrdi Nicolaus : 174.

Kolachyn : 69.

Koldo v. Kudu.

Kolomya (Colomea, Colomia) : 135,
216, 218, 220, 222.

Kolozs (Colos) comitatus : 4, 46,
51, 53, 58, 83.

Kolozsmonostor (Colosmonostra) :
3, 48, 50, 51, 54, 58, 60, 61,
63, 107. *" Conventus ecclesiae
de: 3, 4, 43* 44, 46—48, 50, 53,
54, 57, 60, 63, 64, 66, 83, 84,

98, 99, 104, 107, 113, 119— 122.
Kolozsvdr (Claudiopolis, Clausum-

burg, Coloswar, Koloswar) : 41,
53,54,74,87,92,97,98, 108, 110,
113,114,119, 120, 122, 175, 176,
184, 187 — 189, 212, 269, 316. ""^
cives : Emrig, Riemner ; Greger
Meister, Riemner.

Komana, boyaronus de : Maylad.

Korldthkoi (Korlathkew) Osvaldus :

99, J o°-

Ko\ma Martinus : 84.
Kohalomszek (Repser Stuhl) : 215.
Koln (Colonia Agrippina) : 315.
Koros (Crissia) fi. : 110,
Kote (Kwthe, com. Szolnok int.) : 46.
Kovesd (Kewesd, com. Torda) : 46.
Kozepidecspataka (Kezepydech-

pathaka, com. Torda) : 46.
Krakow (Cracovia) : 6, 75, 78, 155,

170, 171, 191, 193,221, 222,228—

230, 232 — 234, 272, 281, 284,
287, 288, 299. ~ archidiaconus :
Chojenski. <+* burgrabius : Boner
Severinus ~~ castellanus : Szvdto-
wiecki. "*- episcopus : Tomicki
Petrus. ~ senator : Salomon Stani-
slaus.

Kron, Kronen v. Brasso.

Krupski (Crupski) Andreas castella-
nus Leopoliensis : 170.

Kudu (Koldo, com. Szolnok int.) :

46, 58.

Kulm (Culm) : 221. ^ episcopus :
Dantiscus Joannes.

Kumulesch Peter : 124.

Kun Gothardus : 247.

Kukiillo (Kekellew, Kykellew) com.
46, 47, 72, 81 — 84, 88, 201.

Kukullovar (Kikellevar, Kykelleuar)
castrum : 43—45, 81 — 84, 88 —
91, 104, 109, 193, 208, 215, 248,
291 — 294, 302, 304. ~ baro de :
Pemfflinger Marcus.-*' iudex : Bene-
dictus. ~ vicecastellanus de : Meg-
gyes Michael.

Kwthe v. Kote.

Kykellew v. Kiikullo.

Kyllye v. Kilia.

Kyryeles v. Kerles.

Ladfalva (com. Szolnok int.) : 46.

Ladislaus de Hosszutelek : 141. <*"
familiaris vaivodae Draculiae : 21.

Laieta rivus : 238.

Lanchoronski Stanislaus de Brzczie,
palatinus Podoliae : 216, 232.

Lapugy (com. Hunyad) de : Bar.

Laski Hieronymus palatinus Siradien-
sis: 156, 167, 171,244, 247,257,
263, 271, 279, 285, 291, 292,
299. ~ Johannes archiepiscopus
Gnesnensis : 168, 221.

Laudat boier : 203.

La\dr Andreas : 71, 72. ~ Franci-
scus : 268.

Lelesz : 285. ~ praepositus : Pecsi.

328

Index generalis

Lemberg, Leopolis v. Lwow.
Levante : 281.

Level (Lewel, com. Torda) : 46.
Lewicki Joannes canonicus Plocen-

sis : 221.
Linz: 286, 289, 290.
Lippa: 190, 302.
Lippend (Lyppend, com. Kukullo) :

46.
Lithuania, magnus ducatus : 156,

163, 164, 282.
Liza, Radul de : 237.
Loboc{ki Mathias de Lobudzicze et

Malin, dominus in Kamienecz :

255. 257-
Lobudzicze, de : Loboczki.
Loredan Leonardus, dux Venetiarum :

70.
Losoncz, de : BanfFy.
Lublin : 78, 81, 169. ~ castellanus :

Teczynski.
Lucas Maria : 149.
Ludisor, Ganye de : 237.
Ludovicus II. dux (1508 — 15 16)

postea rex Hungariae et Bohemiae

(1516— 1526): 86, 97, 98, 112,

120 — 122, 125, 127, 128, 134,

136—139, 141, 142, 144, 153,

174, 188, 290, 295.
Lund, archiepiscopus: Joannes Wese.
Lupus Lucas, consiliarius : 20.
Lwow (Lemberg, Leopolis) : 135,

136, 152, 170, 221, 315. ~ castel-

lanus : Krupski.
Lykawa : 190.

Machoviensis, banus : Marothi.
Macskamezo (Machkamezw, com.

Szolnok int.) : 50, 52, 53.
Magyar Brictius : 84.
Magyarbogat(Bogath,MagyarBogath,

com. Szolnok int.) : 46, 58.
Magyarkallyan (Magiar Kallyan, com.

Kolozs) : 4.
Magyarsarmas (Magiar Sarmas, com.

Kolozs) : 4.

Mahomed II. (Mahumetes) sultanus

Turcarum (145 1 — 1481) 7, 16,

iii, 130.
Mahomet bassa: 214, 225, 291.
Mainz (Moguntium). ~ archiepi-

scopus de : Hennenberg.
Makrax Bartholomaeus de Szent-

gyorgy: 118.
Malin, de : Loboczki.
Mangop : 10, 12.
Mar mazore v. Pontus Euxinus.
Maramaros comitatus : 256, 291.
Margaretha, uxor Ladislai Palathicz :

127, 128.
Marienberg v. Foldvarmezo.
Marktgraf Benedictus et Caspar, Cibi-

nienses nuntii : 241.
Maron : 298.
Marosvasarhelv (Zekelwasarhel) : 54.

56.
Marothi Mathyus banus Machovien-

sis : 31.
Martgreh Pitter, Riemner zu Her-

mannstadt : 269.
Martinus aulicus curiae regaiis :

106.
Martinusi (Frater) Georgius, electus

Varadiensis, thesaurarius : 67, 257,

291—293.
Mathias frater, sacerdos ecclesiae de

Kolozsmonostor : 10S, 117. •+•>

iobbagio vaivodae Moldaviae :

105. <*•■ Wisternik : 274.
Mathias I. rex Hungariae (1458 —

1490): 1—3, 5, 7, 10—18, 20,

23—28, 30, 32—37, 39, 41—44,

81, iii, 286, 295.
Maximilianus I. imperator Romano-

rum (1493 — 15 19): 42, 271.
Maylad (Mailath, Maylat) Stephanus

Wolachus, boyaronus de Komana,

Liber Baro in Fogaras, vaivoda

Transylvaniae et Siculorum comes:

98, 99, 196 — 198, 202, 205, 209,

210, 214, 215, 219, 224, 225, 237,

Index generalis

329

259, 247, 251, 252, 255, 256,
268, 273, 276—278, 500, 301.
Maylath spatar: 236.
Mayres Ztan de Jaas : 237.
Mavrgeff v. Foldvarmezo.
Mazovia ducatus : 287.
Mecris beg : 111.

Medgyes (Megies) : 22, 226, 246,
247, 269. -*»• civis : Paul Meister,
Riemner.
Mediolanum v. Milano.
Mcggyes Michael agilis, vicecastel-

lanus de Kukullovar : 72.
Megies v. Medgyes.
Mehmei bek : 186.
Mellenbach v. Szaszsebes.
Meremburg, Mergenburg v. Fold-

varmezo.
Merten, RiemnervonSchassburg: 269.
Michael : 202. ~ cursor : 254.
Michaiu (Michael comes) spatar : 10.
Michaloglu (Semendrebech) : 9.
Mignanelli Fabius nuntius : 290,

294, 297.
Mihaieivyth Andreas : 176, 180, 187.
Mihalyfalva (Mihalfalwa, com. Szol-

nok int.) : 46.
Mihnca (Myhna) I. vaivoda Valachiae
(1508— 1510): 71, 94—97, 101.
Mikeha\i Philippus : 108, 117.
Mikeszasza (Mvkezazva) : 48. ~
de : Horwath. <*■' Emericus : 48,
49. ~ Philippus : 48, 49.
Milano (Mediolanum) : 20.
Misschillinger Laurentius : 144.
Mocenigo Petrus, dux Venetorum :
13, 19. ~ orator Venetus : 290.
Mockos Georgius de Nvenye : 55.
Modena (Mutina) : 284. ~ epis-

copus : Morone.
Moesia v. Valachia.
Moguntia v. Mainz.
Mohai Ambrosius : 99.
Moise (Moyzen) vaivoda Valachiae
(1529— 1530): 187, 189, 190,

194, 196 — 198, 201 — 204, 206,

211— 215.
Moldavi (Moldner) : 8, 12, 132, 168,

194, 207, 210, 211, 223, 231, 243,

245—247, 274, 282.
Moldavia (Moldovia, Muldaw, Mul-

den) : 1, 2, 4 — 10, 12 — 17, 20, 21,

23, 24, 26, 28, 29, 31, 36—38,

40—43, 45, 47, 48, 5«, 52, 5 5,
56, 58—61, 64, 65, 68, 70, 73,
76, 77, 81, 82, 84, 94, 100,
102 — 105, iii, 120 — 122, 128,
129, 135, 136, 145, 150, 152,
155, 157, 162—164, 166, 167,
171, 172, 182, 192 — 194, 197,
200, 202, 206, 209, 210, 212,
218, 219, 226 — 228, 232 — 235,
243—248, 251—255, 261, 263,
264, 266, 270 — 274, 278 — 280,
284, 289 — 297, 300 — 304. ~ epis-
copatus : 190. •«•' episcopus de :
Petrus. **■> vaivodae : Alexander
III., Bogdan III., Petrus IV.,
Stephanus III — V.

Moldovabanya v. Baia. •*»■ de :
Adrianus.

Moncastro v. Akermann.

Monostorszeg (Monosthorzeg, com.
Szolnok int.) : 46, 58.

Moravia: 164, 264. ~ dux : Ferdi-
nandus I.

Moronc Giovanni episcopus Muti-
nensis : 274, 279, 281, 284.

Mor~ x i : 10.

Moscovia : 156, 163.

Muldaw, Mulden v. Moldavia.

Munkacs arx : 265.

Mutina v. Modena.

Mu~thapha bassa: 137.

Miinchen : 315.

M\halbho~ x oyth : 290.

Mykezazya v. Mikeszasza.

Nadasd, de : Ungor.

Nddasdy Thomas tavernicorum ma-
gister: 224, 225, 302.

330

Index generalis

Nagoi v. Neagoe.

Nagy Emericus : 250. -»- Petrus
iuratus : 88.

Nagyenyed (Enyed) : 72.

Nagysinkiszek (Schenker Stuhl) : 21 5.

Nagyszeben (Cibinum, Hermenstadt,
Hermonstadt, Sibinium, Zeben) :
101, 110, iii, 137, 138, 165, 166,
174, 186, 187, 189, 196, 197,
199 — 203, 205, 206, 208, 211,
212, 214, 215,218,219,225 — 227,
235» 239—242, 252, 253, 256, 261,
265,269, 270, 315,316. -** cives :
Armbruster Greger Riemner, Mart-
greb Pitter, Riemner. ~ iudex :
Johannes Roth. "*■' senatus civi-
tatis : 159 — 161, 181, 182, 203,
205, 218, 226, 269.

Nagyszombat (Thyrnavia) : 98, ^.

Nagyvarad(Varadinum,Waradinum):
47> 48, 57, 58, 66 > 6 7> 103, 110,
190, 191, 241, 244, 293. ~ ca-
nonici : Bornemisza, Martinusi. -»"
capitulum ecclesiae Sancti Stephani
prothomartyrisdepromontorioWa-
radiensi : 57. ^ electus de : Kal-
mancsehi. *+> episcopus : Czibak
Emericus.

Nagyvdthi Gasparus orator: 12, 13.

Natolia v. Anadol.

Nanta Philipus : 10.

Neagoe (Nagoi) Vistier: 139, 140.

Neagul Vornik (Udvornik) : 187, 188.

Neamtu (Nemecz, Nemiz, Nemz)
castellum : 21, 23, 26.

Nemai Stephanus : 48, 56, 65. <*'
Thomas : 56.

Nemes Michael de Hidveg : 251.

Nemeti (Nemethy, com. Szolnok
int.) : 46.

Nenada Chaar (Homo niger) Johan-
nes, vaivoda Rascianorum : 148.

Nester v. Dniester.

Nester Alba, Fejervar v. Akermann.

Neszen v. Besztercze.

Nicolaus Valachus tabellarius Molda-

vus : 271, 273.
Nicopoli: 35, 111, 129, 157, 209,

244, 247. ~ Minor v. Turnu

Magurele.
Nitria v. Nyitra.
Nosen v. Besztercze.
Nyenye, de : Mockos.
Nyitra: 171. •*- episcopus: Podma-

niczky Stephanus.
Obertyn: 228, 233. ~ proelium

penes : 231.
Ohaba (com. Hunyad) : 143.
Olahbare (Olah Bare, com.Kolozs): 4.
Olahkallyan (Olah Kallyan, com.

Kolozs) : 4.
Olahsarmas (Olah Sarmas, com.

Kolozs) : 4.
Olmiitz (Olomuncz) : 161, 281.
Olnod v. Onod.
Olt (Altus) fl.: 238.
Omboz (com. Doboka) : 4.
Oua famulus : 124.
Ongaria v. Hungaria.
Ongor v. Ungor.
Onod (Olnod, com. Borsod) castrum :

86, 87.
Oppavia, dux : Sigismundus.
Orbai sedes : 182.
Orda: 11.
Ormany (Orman, com. Szolnok int.):

46, 58.
Oros\i Balthasar: 88, 89.
Ormenyes (Ewrmenes, com. Kukullo):

6s (Ews) : 1. «^ de : Jankafy.
Pacas Stoika: 237.
Paier beg (Beribech) : 9.
Palatbici Ladislaus : 127, 128. ~

uxor eius : Margaretha.
Pannonia v. Hungaria.
Pdrvul (Perwl) Ban : 126 — 128, 137,

139, 140.
Paul Meister, Riemner von Med-

gyes : 269.

Index generalis

33i

Paulus Literatus : 94, 158, 167. «*»-
udvarbiro, familiaris Bogdani vai-
vodae Moldaviae : 108, 117, 118.

Paulus III. pontifex (1534 — 1549):
274, 280, 284, 295.

Paunaiar v. Poenari.

Pecs (Quinqueecclesiae) : 125. *+>
praepositus : Broderics.

Pecsi Joannes praepositus Leleszien-
sis : 285.

Peleske (com. Zaladiensis) castrum:2.

Pelsocz, de : Bebek.

Pcmfilinger Johannes : 209. <*" Mar-
cus, baro in Csicso et Kiikullo :
186, 189, 197, 198, 208 — 212,
214, 223, 226, 234, 248, 261—
264, 267. «*" Sidonius : 248. «%*
Stephanus provisor: 169, 206,
211, 214, 262.

Perenyi Emericus, comes com. Abauj-
variensis, regni Hungariaepalatinus
et iudex Cumanorum : 81, 88, 89.
«**■ Petrus vaivoda Transylvanus :
143, 164, 244, 286.

Persia : 285.

Perul Opre de Jelne : 237.

Periul v. Parvul.

Pest: 316.

Petanchich Felix cancellarius Segniae :
110.

Peterfalva, de : Porkolab Sigismun-
dus 74.

Peterlaka (com. Kukullo) : 301.

Petervarad (Peterwaradia) : 16, 17.

Petrocovia v. Piotrokow.

Petrus IV. (Petrasko) Rares vaivoda
Moldaviae (1527 — 1538): 144 —

147, 149, T 5°> I5 6 » T 57, 169—
172, 177—184, 186, 189—198,
201, 203 — 207, 209 — 212, 216 —
220, 223, 224, 226, 228, 231 —
2 35, 239—248, 250—257, 261—
294, 296, 300, 302.
Pctrus aurifaber Segesvariensis 210,
211. <*»• episcopus Moldaviensis :

17. <*» Pitar, secretarius vaivodae

Moldaviae : 236.
Piotrkow (Petrcovia, Pyothrokow) :

155, 161, 216 — 218, 220, 221,

279, 287.
Pitesti (Pytest) : 240.
Plania Gerardus secretarius impe-

ratoris : 129.
Plewen (Plevna) : 186, 209.
Ptock (Polocia) canonicus : Lewicki.
Podiebrad Georgius, rex Bohemiae : 3.
Podnianic\hy. ~ Joannes : 100. <+*

Stephanus episcopus Nitriensis :

171» 2 57-

Podolia: 170, 185, 186, 216, 217,
221, 232. <*>• palatinus : Lanc-
kororiski.

Poenari (Paunaiar, Poynar) castrum :
138, 240.

Pokucia : 164, 216, 218, 220 — 222,
229, 232, 253, 271.

Polocia v. Pfock.

Poloni : 5, 40, 41, 80, 86, 132, 149,
150, 167, 229—231, 244, 257.

Polonia: 5, 25, 29, 39, 40, 67, 76,
77, 79, 102, iii, 152, 155, 156,
162, 163, 168, 169, 171, 192,
207, 228, 229, 233, 234, 242,
253, 254, 256, 257, 262—265,
271, 272, 274, 279—281, 287,
288,291,294,295,297. -^- marsal-
cus : Stanislaus de Chodecz. ***
reges : Alexander, Casimirus IV.,
Sigismundus I. <** senatores : 5.

Pongrdci (Pangracz) de Dengeleg. -+>
Catherina, uxor Laurentii Ujlaki :
81 — 84, 88 — 90, 92. Joannes vai-
voda Transylvanus : 45, 81 — 84. «*>■
uxor eius : Elisabeth : 45, 83, 84. «•*•'
Mathias: 81, 82.

Pontus Euxinus (Mar mazore) : 14,
20, 39, 110, iii, 243, 244,
295.

Porholdb Andreas de Peterfalva: 44. ~
Ladislaus castellanus de Csicso :

332

Index generalis

114, 115, 119, 120, 279. ~
Petrus, castellanuscastri Csicso: 52.

Porta Caesarea v. Istambol.

Posen (Posnania): 170, 220, 221,315.
"»»• castellanus : Gorka. *~ prae-
positus : Chojenski.

Posgay Michael : 255, 256.

Posoniensis comes v. Nicolaus Banffy.

Posonium v. Pozsony.

Posorita, Mikus de : 237.

Po~pb Demetrius : 133.

Pozsonv (Posonium, Pressburg) : 5,
128, 206, 234, 235, 248, 268,273,
316."»" camera Hungariae : 184. ~
comes de : Banffy Nicolaus. "*>■
praepositus : Ujlaki Franciscus.

Praha (Praga) : 3, 7, 100, 144, 173,
174, 272, 274, 279.

Prazsmar (Tartlau) : 196, 204.

Precopensis Caesar : 156.

Prussia, dux : Joachimus I. Xestor.

Pruth fl. : 216.

Pusztakamaras (Pwznakamaras, com.
Szolnok int.) : 46.

Pyothrokow v. Piotrkow.

Pvtest v. Pitesti.

Quinqueecclesiae v. Pecs.

Radkersburg (Rakospurga) : 36.

Radna : 280. ~~ camerarius : Thelega.

Radnot: 242.

Radul IV. vaivoda Valachiae (1495 —
1508): S5 — 87, 93, 100. -*' filia
eius : Anca. "*-• frater eius: Wlad.

Radul VI. (dela Afumati) vaivoda
Valachiae (1521 — 1529): 125,
134, 137, 138, 141 — 143, 153,
157 — 159, 161, 164 — r66, 169,
173—177, 179, 180, 182, 184—
187, i 9 8, 242, 244-

Radul VII. (Paisie) vaivoda Valachiae
(i535 — 1)'45): 257, 259, 261,
295, 296, 303—305.

Ragusa : 38, 129, 132, 242.

Rdkosi Melchior doctor, vicarius
Albensis : 75.

Rakoto : 142.

Rangonio Gabriel, episcopus Agrien-

sis: 17, 27.
Rares v. Petrus IV.
Rasciani : 148, 190, 196, 257. «•*»•

eorum vaivoda : Nenada.
Rava~di Petrus de Arany : 127.
Rawa : 2 1 6.
Reate v. Rieti.
Recze, Ztanislaw de : 237.
Regen v. Szaszregen.
Regeni Petrus iudex Bistriciensis :

276—278.
Regensburg : 6.
Reichersdorffer (Reicherstorffer) Geor-

gius secretarius : 147, 166, 169,

184, 212, 250. «*»• servitor eius :

Christophorus.
Reiscbacb.de. Erk capitaneus: 149, 150.
Repa (com. Kolozs) : 46.
Repser Stuhl : v. Kohalom-szek.
Retteg (Retheg, com. Szolnok int) :

46, 49> 55. 5 8 -
Reussen v. Russia.
Rev (Rhium) oppidum: 110.
Reverella Florius orator: 14.
Rhium v. Rev.
Rhodus : 151.

Ricalcati Ambrogio secretarius : 274.
Rieti (Reate): 18.
Rimnic Sarat : 37.

Rogendorf Gm\\\t\m\is capitaneus : 2 1 5.
Rohy (com. Szolnok int.) : 50, 52, 53.
Roma: 17, 32, 125.
Roman (Romanvasar) : 21.
Romani : 111, 243.
Romania : 9. «**' dux : Sulaman.
Romanum imperium : 243.
Roschild : 270. -*- episcopus : Joan-

nes Wese.
Rosenberger (Rosomberger, Grego-

rius Litteratus) Gregorius servitor

Moldaviensis : 228, 254, 261, 270.
Roth Johannes,iudex Cibiniensis: 212.
Rozno v. Barczarozsnvo.

Index generalis

333

Rugo (Rwgo, com. Szolnok int.) : 46

Rursor, Tvan de : 237.

Russia (Reussen) : 39, 135, 162, 186,

216 — 218, 220, 233, 279. ~ pa-

latinus : Chodecz, Tarnowski.
Ruteni : 218, 244.
Ruxanda filia vaivodae Neagoe Ba-

sarab : 137.
Rycho : 172.

Salamanca capitaneus : 291.
Salm Nicolaus comes : 149.
Salomon Stanislaus senator Craco-

viensis : 233. -*" Ztan : 237.
Salva (Zalva) : 119.
Samandria v. Smederovo.
Sancta sedes apostolica: 16, 25, 37.
Sancto Georgio de v. Szentgyorgyi.
Sanctits Sixtus cardinalis : 125.
Sandomierz : 216. -■*■■ palatinus : Cho-

decz.
Sandrino v. Alexander.
Sandrinus ofricialis vaivodae Bogdan

in Yajdakamaras : 108.
Sarai (Sarahi) Simon : 124.
Sarban udvornik : 236.
Sarmas : Magyar et Olah Sarmas.
Saros comitatus : 86.
Sarospatak : 285.
Sava (Zavus) fl.: 26.
Sava (Zawa) castellanus de Kiikiillo-

var : 109.
Saxones: 142, 189, 190, 199, 200,

204, 212, 226, 241, 246, 273.
Saxonia, princeps elector: Ernestus.
Saxonum rivus : 238. <** universitas :

174, 269.
Schassburg v. Segesvar.
Schenker Stuhl v. Nagysinki szek.
Schespurg v. Segesvar.
Schlesia v. Silesia.
Schlick Mathias auf Elbogen : 6.
Schweidnitz (Sweidnicium): 146,

147.
Scitia: 243.
Sclavonia(Esclavonia): 150, 165,291.

Sebes v. Karansebes.

Segesvar (Schiissburg, Schespurg) :

210, 214, 215. -** aurifaber: Pet-

rus. "" cives : Chrestel, Riemner ;

Merten, Riemner.
Segnia : 110. ~ cancellarius de :

Petanchich.
Selim I. sultan Turcarum (15 12 —

1520): 106.
Semedro v. Smederovo.
Semendrebech v. Michaloglu.
Sempte: 250.
Semtest, de : Drakulya.
Sepefabech v. Serefaga beg.
Sepsi sedes : 182, 273.
Seredi Caspar partium Hungariae

superioris capitaneus : 285.
Serefaga beg (Sepefabech, Sulazi) : 9.
Seregne v. Szerednye.
Sereth fl. : 21.
Servia : 154.
Severinum v. Szoreny.
Sibignum: 129.
Sibinium v. Nagyszeben.
Siculi (Zakeln, Zekeln) : 4, 8, 33,

45, 46, 53> 8 5> 86, 148, 149, 182,

186, 189, 190, 196, 197, 201, 204,

207, 211, 239, 241, 244, 257,273.^

eorum comes : vaivoda Transyl-

vanus.
Siebenbiirgen v. Transylvania.
Siebenbiirger Antonius, familiaris : 43.
Sienienski Zbigneus : 230.
Sigismundiis dux Maioris Glogoviae,

Oppaviae et in Slesia : 77, 80.
Sigismundus imperator, rex Hunga-

riae, dux Burgundiae (1387 —

1437): iii-
Sigismuudus I. rex Poloniae (1507 —
1548): 96, 102, 103, 135, 155,
156, 161 — 164, 168 — 171, 175,
185, 186, 191— 193, 216 — 218,
220, 221, 229, 230, 232—234,
252 — 256, 261, 262, 264, 265,
270, 272, 274, 279—281, 2S6,

334

Index generalis

287, 291, 294, 297. ~ uxor eius :

Bona.
Silesia (Schlesia, Slesia) : 32, 77,

164, 191, 192, 264. «*" dux : Fer-

dinandus L, Sigismundus.
Siley Albertus de Benye : 44, 45. ~

Osvaldus : 110.
Silistria (Cilistria) : 131.
Silvanien v. Transylvania.
Siinon castellanus de Csicso : 194. -*»■

hostiarius, nuntius Moldavus : 150.

~~ magister bombardista : 227.
Sintyesu v. Solyomko.
Siradiensis palatinus : -taski.
Sirmiensis : Broderics.
Sixtus IV. pontifex (1471 — 1484):

16, 17, 25, 26, 28, 32, 33, 36—38.
Skender beg: 9.
Skorel, valle : 238.
Slavoniae dux : Johannes Corvinus.
Slesia v. Silesia.
Smederovo (Samandria, Semedro) :

30, 246.
Snyatin : 135. -*»- capitaneus: Cho-

decz.
Socza v. Sutschawa.
Sofalva (Sofalwa, com. Szolnok int.) :

46, 48.
Solymanus II. sultan Turcarum

(1520— 1566): 130,150, 152, 157,

159, 168, 169, 173, 174, 176, 186,

187, 204, 221, 222, 227, 235, 245,

261, 264, 265, 273, 284.
Solymos (Solmos, com. Kiikullo)

castrum : 47, 302.
Solyomko (Sintyesu, com. Szolnok-

Doboka) : 248.
Som, Josa de, comes Temesiensis :

83, 86, 103.
Somkut (com. Szolnok int.) : 58.
Somlyo : 236. ~* de : Bathory.
Sophi (Zophi) : 96, 152, 188, 189,

285.
Sovenffy Stephanus familiaris : 24.
Ssidlovicius v. Szydlowiecki.

Stanciul (Stanzulo, Ztanciul) comes :
10, 12. ~" Stanciul de : 237.

Stepbanas magister in ecclesia Al-
bensi : 113.

Stephanus (Esteban, Stefano) III. vai-
voda Moldaviae (1457 — 1504):
1, 2, 4, 5, 8—10, 12—24, 27—
29, 31, 32, 34, 36—38, 40—53,
55—66, 68—71, 73, 75, 82, iii,
116 — 120, 122, 290, 295.

Stephanus IV. vaivoda Moldaviae
(1517— 1527): 140, 145, 155, 162,
172.

Stephanus V. Lacusta vaivoda Molda-
viae (1538 — 1540): 287, 289, 290,
299—305.

Stiria, dux : Ferdinandus I.

Strigonium v. Esztergom.

Suciava v. Sutschawa.

Sulaman (Suleiman) bassa, dux Ro-
maniae : 9, 111.

Sula~J, Signore de : Serefaga beg.

Sutschawa (Czocza, Socza, Suciava,
Szwczvva) : 9, 10, 99, 100, 105,
142, 143, 270 — 272, 289. <*" se-
natus civitatis : 142.

Sweidnicium v. Schweidnitz.

Swk v. Zsuk. «*' de : v. Zsuki.

Svdonius Martinus : 197, 201, 203,
210, 211, 214, 219, 222.

Szabacs castrum : 30.

S~afranicc Hieronymus : 229.

Szakal (Zakal, com. Torda) : 46.

S~alaha^i Thomas episcopus Agrien-
sis, cancellarius Hungariae : 157,
158, 166, 167, 173, 175, 176.

S7jalanc\i (Zalanchy) Johannes de
Szenttamas, secretarius vaivodae
Radul : 143, 144, 250. -*» uxor
eius : Anna Bar.

S~alkai Ladislaus archiepiscopus Stri-
goniensis : 136.

Szamosujvar (Gerlah, com. Szolnok
int.) : 46.

S~ x apolyai (de Zapolya) : Georgius

Index generalis

335

145. «•*' Joannes [Johannes] comes
Scepusiensis et Siculorum,rex Hun-
gariae, Dalmatiae, Croatiae, Kunio;
Hansen, Re Giovanne, Rey Juan :
107 — 109, 113, 120 — 122, 126,

131 — 134, I3 6 > i3 8 > 143, 145,
149, 150, 153, 156, 157, 159,
160, 164, 165, 167, 170, 171,
173—175, 183, 188—194, 196—
201, 204, 205, 208, 215, 218, 219,
223—228, 235, 239, 241—244,
246, 250, 252, 255, 256, 262,
264, 265, 266, 275, 283, 285,
286, 290—294, 296, 299, 301,
304.

Szard (Zaard) : 227, 228.

S^asi Sigismundus : 160.

Szaszdisznajo (Zazdyznojo, com.
Torda) : 46.

Szasznyires (Zaz Nyres, com. Szol-
nok int.) : 46.

Szaszregen (Regen) : 268.

Szaszsebes (Mellenbach, Zazsebes) :
164, 166, 198 — 200, 224, 225.

Syithmary Georgius episcopus Vara-
dinensis et comes comitatus Biha-
rienses : 66.

Szatmarnemeti (Zathmar Nemethi)
castellum : 265, 266.

S^ebeni (de Zeben) Petrus decanus,
canonicus Varadiensis : 57.

Szekesfehervar (Albaregalis) : 12. *+>
praepositus de : Dominicus.

Szentbenedek (Zenth Benedek, com.
Szolnok int.) : 46.

Szentgyorgy (Zenthgvewrgh) : 118.
«*" de : Makray.

Sqentgyorgyi (Zenth Gergh) Alber-
tus : 56. «*" (de Zenthgyergy)
Gregcrius : 44, 65. «*" (comes de
Sancto Georgio et de Bazin) Petrus,
vaivoda Transylvanus et comes
Siculorum: 48, 49, 53, 54, 65,
72-74, 82, 83, 86-88, 94-98,
100, 103, 108, 109, 114, 115.

Szentjakab (Zenth Jacab, com. Szol-

nok int.) : 46.
Szentlelek (Zenthlelek) castrum : 301.
Szentmargita (Zenthmargytha, com.

Szolnok int.) : 48, 54 — 56, 58,

104, 108, 114, 117, 118, 120 — 122.
Szentmarton (Zenth Marthon, com.

Szolnok int) : 46.
Szentmihaly (Zenthmyhal) : 57. ^

de : Czobor.
Szenttamas (Zentthamas) : 143. «*»«

de : Szalanczi.
Szerednye (Seregne) : 255, 256.
Szeret (Zereth, com. Szolnok int.): 46.
Szilagy (Zilag) claustrum : 298.
Szilkut (Zilkut, com. Kukiillo) : 301.
S%inte (Zinte) de Szinte : 237.
Szkore, (Zkore) pagus et rivulus: 238.

«*" Stanciul: 237, 238. «*«• Gugul de :

237. «*«* Hwrdiaas de : 238. «^

Kinde de : 237.
S\obi (de Zob) Michael : 46, 65. «•*«'

eius uxor, Sophia Desewfi: 46,

65.
Szolnok (Zolnok) interioris comi-

tatus : 46, 48 — 50, 52 — 54, 58,

61, 63, 114, 120, 122, 248.
Szombattelke (Zombatthelke, com.

Szolnok int.) : 46.
Szovat (Zowath) : 4.
S\ocs (Zewch) Thomas : 276, 278,

281, 288.
Sqdkefalvi (de Zewkefalva) Elias : 88.
S\orcsei (Zewrchey) Stephanus : 235.
Szoreny (Severinum, Zewren) ca-

strum: 125, 127, 134.
S%ucsaki (de Zwchak) Johannes : 91.

«*" Nicolaus : 118.
Szunvogszeg (Zwnyogszegh, com.

Albensis) : 98, 99.
Szwczwa v. Sutschawa.
S^weciecki: 230.
Stydtowiecki (Ssidlovicius) Christo-

phorus, castellanus et capitaneus

Cracoviensis, cancellarius Polo-

336

Index generalis

niae: 155, 193, 232. <~ Nicolaus

thesaurarius : 193.
Talmacs (Talmatsch) castrum: 252.
Tanais v. Don.
Tanc~ivski v. Tec\ynski.
Tara romaneasca v. Valachia.
Targoviste (Tergowischtze, Trago-

viscus): iii, 153, 167, 169,257.
Tdrnoki (Tharnok) Johannes : 126.
Tarnowski Joannes capitaneus gene-

ralis, palatinus Russiae : 216,220,

229, 230, 232—234, 242, 257. ~

Spitek : 229.
Tartari (Tatern) : 5, 11, 12, 14, 18,

21, 29, 38, 78, 80, 96, 102, 125,

128, 162, 168, 169, 205, 215, 219,

221, 223, 259, 265, 282, 287,

296, 297.
Tartaria: 39. 142.
Tartlau v. Prazsmar.
Tatern v. Tartari.
Teciynski (Tanczinski) Joannes castel-

lanus Lublinensis : 169.
Temes, comes de : Som.
Temesvar (Themisvar) : 110, 176.
Teoreok v. Torok.
Tercz v. Torcsvar.
Tergowischtze v. Targoviste.
Tethul Logofet : 79.
Tharcxay Johannes de Totselymes

comes Siculorum : 71 — 73, 83,

85 — 87. *** Martinus, comes came-

rarum Transylvanarum : 41, 42.
Tharnok, de v. Tdrnoki.
Thelega Johannes camerarius Rad-

nensis : 280.
rM^i/Ladislaus: 278. ~ Stephanus

orator: 68, 86, 106, 107.
Themeschel, de : Deesi.
Themisvar v. Temesvar.
Theodorus supremus logofet: 1 50, 236.
Theodosius filius vaivodae Basarab :

112, 113.
Therek v. Torok.
Thewrek (com. Hunyad) : 127.

They (com. Hunyad): 143.

Thomas notarius ecclesiae Albensis : 7 5 .

Thoinasius Bernardus : 292.

Thotewr v. Totor.

Thracia: 110.

Thurgkey v. Turcia.

Thur-p Alexius de Bethlenfalva iudex
regni Hungariae : 233, 250, 251.

Thyrnavia v. Nagyszombat. **r de :
Tharczay.

Tisza (Tibiscus, Ticia, Tissia, Tybis-
cum) fl. : 110, 149, 150, 265, 291.

Tokaj : 149.

Toledo : 290.

Tomichi Nicolaus castellanus Gnes-
nensis : 175.-*- Petrus episcopus
Cracoviensis, vicecancellarius Po-
loniae: 169, 170, 191, 193, 218,
220, 234.

Tonsul rivus : 238.

Torda (Thorda, Turda) oppidum :
7, 8, 191, 300. ~ comitatus : 46, 83.

Toroczko (com. Torda) : 83.

Tothfalu : 126.

Totor (Thotewr) : 84. <*" Johannes,
de : 84. «**■ Paulus : 84.

Totselymes : 83.

Torcsvar (Tercz, Tiirchfest, Tiirtz-
burg) castellum: 201, 203, 214.

Torok (Teoreok, Therek) Yalenti-
nus : 193, 196, 197, 286.

Tragoviscus v. Targoviste.

Traeur : 242. ~ Andronicus Tran-
quillus Dalmata, de.

Transalpina v. Valachia.

Transalpini v. Valachi.

Transylvani : 22, 33, 34, 36, 148,
149, 157, 193,206,210,212,213,
223, 227, 230, 244, 265, 273.

Transylvania (Herdelia, Siebenbiir-
gen, Silvanien, Transsilvania) : 4,
5,7,8, 15,22, 23,25, 26, 33—35,
40, 42—44, 47, 57, 59— 61, 64,
65, 73, 81, 83—87, 89—91, 93,
102, 104, 110— 112, 114, 116 —

Index generalis

337

118, 125, 127, 129, 131, 132, 134,

! 57— 139, 145, 154, 157, 164—
166, 175, 176, 187, 190, 192—194,
196 — 198, 200—202, 204, 206,
207, 2io, 211, 214, 215, 218, 219,
222—224, 227,234, 235,240—246,
247, 250, 252, 255—257, 261 —
269, 273, 274, 278, 284—286,
289, 291—295, 303—305. ~
episcopus : Thomas Gerendi. «*»■
ordines : 42. -»- vicevaivoda :
Alexius Bethlen. •*■• vaivodae :
Bathori Stephanus, Csupor, May-
lad, Perenyi Petrus, Pongracz.

Tres sedes Siculicales v. Haromszek.

Trevisano Johannes Baptista, secre-
tarius Venetus : 19, 29.

Triballi : 242.

Trient (Tridentum) : 174. "*- epis-
copus : Clesius Bernardus.

Turci : 5 — 16, 18, 20 — 28, 30 — 37,
39—41, 58, 71, 78, 96, 102, 110,
iii, 125, 127 — 132, 146, 148 —
156, 160, 163, 165, 168, 169,
171, 174 — 182, 185, 186, 188,
189, 191, 192, 199 — 202, 204,
205, 209, 211, 214, 215, 219,
221, 223, 225—227, 231, 235,
239, 242—246, 252, 255, 256,
259-261, 264, 265, 267, 268,
273, 280, 281, 285, 286, 287,
289—297, 299, 302, 304, 305.

Turcia (Thurgkey) : 27, 28, 36, 156,
166, 209, 240, 244, 246, 247, 287.
-*' sultani : Baiazet II., Mahomed
VI., Selim I., Solymanus II.

Turda v. Torda.

Tureivski : 229.

Turlus v. Dniester.

Turnu Magurele (Minor Nicopol) :
209.

Tiirchfest, Tiirtzburg v. Torcsvar.

Tybiscum v. Tisza.

Udvornik v. Neagul.

Ugarszeges : 298.

Fontes Rerum Transylvanicarum IV.

Ujlaki (Wylaki) Pranciscus praepo-
situs Posoniensis et secretarius
regius : 250. «•*' Laurentius dux :
81 — 84, 88, 92. '*" uxor eius :
Catherina Pongracz de Dengeleg.

Ungari v. Hungari.

Ungaria, Ungerland v. Hungaria.

Ungheria v. Hungaria.

Ungor (Ongor) Johannes de Nadasd :

47,48, 54—57-

Uzon (com. Haromszek) : 181. -^
de: Beldi.

Vacz (Vacia) : 59, 284 — 286, 289. ~
capitulum ecclesiae : 59, 65. ~
episcopus : Broderics.

Vajdahunyad (Huniad) : 111, 240.

Vajdakamaras (Wayda Kamaras, com.
Kolozs) : 46, 48, 58, 108. "»■ officia-
lis : Sandrinus.

Vajola (Wayolla, com.Kolozs):46,48.

Valachi, (Balahi, Flacci, Transalpini,
Volachi): 5, 8, 11, 13, 14, 33- 35,
37, 71, iii, 130—132, 148, 149,
167—170, 173, 175, 176, 184—
186, 190 — 193, 199, 200, 207,
211, 213, 215, 217, 223, 226, 227,
229, 230, 232, 242—245, 247,
256, 265, 274—277. 282, 287,
291, 297, 298.

Valachia (Balachia, Dacia, Havaselve,
Moesia, Tara romaneasca, Trans-
alpina, Vlaquia, Volachia maior,
Walachei, Walachia) : 3, 6 — 11,
15, 16, 18, 20, 23, 24, 26, 27,

29— 3 1 , 33, 34, 37. 3$, 71, §5,
86, 93—96, iii, 112, 127—134,
136, 137, 154—156, 158— 161,
166, 169 — 171, 175, 176, 181,
182, 187, 189, 192, 198 — 203,
213 — 215, 218, 219, 227, 229,
232—236, 240—244, 248, 252,
257—261, 264, 267, 269, 283,
284, 286, 295. ~ Tranquillus
Andronicus de ortu et statu Vala-
chorum : 243, 244. «**' vaivodae :
22

33»

Index generalis

Basarab II— IV. Mihnea I., Moise,

Radul IV— VII., Vlad III— VIII.,

Vladislaw III.
Valea Alba : 23, 26.
Vanca : 73.
Vancia: (Wancha) Vistiernicul: 126—

128, 134.
Varadinum v. Nagyvarad.
Varalja (Warallya, com. Kukiillo): 46.
Vardai Paulus archiepiscopus Strigo-

niensis : 294.
Varfalva (Warfalva) : 122, 124.
Varna: 20, 111.
Varsovia v. Warszawa.
Vaskapu (Eisenthor) : 198.
Vaslui (Vasillum) castrum : 9, 111.
Vecs (Wech, com. Torda) castrum :

46, 47.
Venecze, Salomon de : 237.
Veneti : 86, 151, 152.
Venezia (Venetia) : 18, 24, 25, 29, 30,

32, 70, 188, 288, 296, 315. ~ ora-

tor: Giustiniani. ^ Signoria de : 14.
Verboc\i (Werbewczi) Siephanus ma-

gister : 92.
Vergcrio Paulus : 241.
Vermes Bernardus castellanus : 75.
Vesszos (Wezzews, com. Kukiillo) :

72, 74, 109.
Victurus Antonius Ser, orator Vene-

tus : 32.
Viddin (Bedinium, Bidinium) : 111,

131, 246.
Vienna v. Wien.
Vilna v. Wilno.
Vinccntius : 225, 234.
Vindobona v. Wien.
Visa (Vissa, com. Kolozs) : 4.
Visiremy rivulus : 238.
Visnyowski v. Wiszniewicki.
Viiaknai Aifra, Franciscus et Ni-

colaus : 84.
Vlachia v. Valachia.
Vlad III. Tepes (Draculia, Dragula

Ladislaus) vaivoda Valachiae (se-

cundavice: 1475 — 1477): 13, 15,
21, 22, 25, 27, 28, 30, iii, 129,
130, 132.

Vlad V. (Vladut) vaivoda Valachiae,
frater Radulii (15 10 — 15 12): 93.

Vlad VII. (Innecatul) vaivoda Vala-
chiae(i530— 1532): 203,206, 207,
214, 219, 221, 222, 224, 225, 227,
229, 230, 232, 235, 240—242,
245—247, 251, 258, 261.

Vlad VIII. Vintila vaivoda Valachiae
(153 3— 153 5): 259,273,284—286.

Vladislav III. vaivoda Valachiae
(1523— 1525): 125, 136, 186.

Vlaicu vornik : 137.

Vlaquia v. Valachia.

Volachi v. Valachi.

Volachia maior v. Valachia.

Wad, Adoivir de : 237.

JVajda (Waivoda) Thomas : 123, 124.

Walachei, Walachia v. Valachia.

Wancha v. Vancia.

Waradinum v. Nagyvarad.

Warallya v. Varalja.

Wnrfalva v. Varfalva.

Waranscha de, Joannes : 300.

Warasdin : 1 50.

Warkbcs Georgius : 291.

Warszava (Varsovia, Warsevia): 185,
287.

IVarthyk Petrus marsalcus curiae
vaivodae Moldaviae : 299.

Was Stephanus : 262.

Waskan (in Sutschawa) : 142.

Wayda Kamaras v. Vajdakamaras.

Wayolla v. Vajola.

Wech v. Vecs.

Weissenburg v. Gyulafehervar.

Weisses Schloss v. Akermann.

Werbewc%i v. Verbdcxi.

Werner Thomas iudex Bistriciensis :

274—277-
Wese Joannes archiepiscopus Lun-
densis et episcopus Roschildensis
et consiliarius : 264, 270, 296.

Index generalis

339

Wezzews v. Vesszos.

Wien (Yienna, Vindobona) : 39, 41,
110, iii, 147, 148, 153, 221 —
223,241,248 — 250,252,261, 262,
270, 291, 293, 294,296, 297, 299,
300, 315. ^ Staatsarchiv : 252.

Wienerneustadt (Civitas nova
Austriae) : 302 — 304.

Wilno (Vilna) : 171, 175.

Wisdt, Sandor de : 237.

Wis%niewicki (Yisnyowski) Micha-
lowicz Fedor: 156, 163, 164.

Wlad v. Vlad.

IVladislaus I. rex Hungariae (1440 —

1444): iii.

Wladislaus II. rex Hungariae et
Bohemiae (1490 — 15 16): 43, 45,
53, 54, 57, 6 4, 67, 68, 70, 75,
77, 80, 83, 85—88, 92, 94, 96—
101, 104 — 106, 107, 110, 112.

Wtodek praefectus militum : 229.

Wolffgang : 143.

Woyla, Oprc de : 237.

Wychec (com. Szolnok int.) : 46.

Wylak v. Ujlak.

Wyngarth, de : Horvath Gaspar.

Xander v. Alexander.

Yas v. Jasi.

Zaard v. Szard.

Zaberdinus Mathias episcopus Vara-
diensis, comes com. Bihariensis: 67.

Zagor (com. Kukiillo) : 301.

Zakal v. Szakal.

Zakeln v. Siculi.

Zaladiensis comitatus : 2.

Zalanchy v. S%alanc%i.

Zalva v. Salva.

Zapolya v. S\apolyai.

Zaratav rivus : 238.

Zathmar Nemethi v. Szatmarnemeti.

Zazdyznojo v. Szaszdisznajo. ~

Nyres v. Szasznyires. *+* sebes v.

Szaszsebes.
Zavus v. Sava.
Zawa v. Sava.
Zeben v. Nagyszeben.
Zeidner-Wald : 214.
Zekeln v. Siculi.
Zekelwasarhel v. Marosvasarhely.
Zenth Benedek v. Szentbenedek. «*»■

Gergh, Gyewrgh v. Szentgyorgy.

^" Jacab v. Szentjakab. ~ Lelek

v. Szentlelek. "* Margytha v.

Szentmargita. ~ Marthon v. Szent-

marton. ~ Myhal v. Szentmihaly.

** Thamas v. Szenttamas.
Zereth v. Szeret.
Zewch v. StJjcs.
Zewkefalva v. Szokefalva.
Zeivrchex v. S\brcsei.
Zewren v Szoreny.
Zilag v. Szilagy.
Zilkut v. Szilkut.
Zinic v. Slinte.
Zkore v. Slkore.
Zobi v. Siobi.
Zolnok v. Szolnok.
Zombata, Koman de : 237.
Zombatthelke v. Szombattelke.
Zophi v. Sophi.

Zoria, uxor Horiuath Logofet : 133.
Zowath v. Szovat.
Zsuki (de Swk) : 4.
Ztanciul v. Stanciul.
Zwchak, de v. S\ucsaki.
Zwnyogszegh v. Szunyogszeg.

22'

SERIES TOMORUM QUAM HABENT
FONTES RERUM TRANSYLVANICARUM

(ERDELYI TORTENELMI FORRASOK)

COLLEGIT ET EDIDIT

Dr. ANDREAS VERESS, KOLOZSVAR (HUNGARIA)

i — 2. Epistolae et acta Jesuitaram Transylvaniae temporibus prin-
cipum Bathory. — Erdelyi jezsuitak levelezese es iratai a Bathoryak
korabol. Vol. I. (1571 — 1583) Budapest, 1911. Pag. XVI+326 (Facsimili-
bus 7 illustratum.) — Vol. 2. (1575 — 1588) Budapest, 1913. Pag. VHI-f
314. (Facsimilibus 6 illustratum) a K. 10. — (M. 8.50)

3. Antonii Possevini Societatis Jesu Transilvania. (1584) — Antonio
Possevino della Compagnia di Giesu : Transilvania. (1584) Budapest,
1913. Pag. XXI V+ 297. (Imaginibus 47 illustratus.) K. 10. — (M. 8.50)

4. Acta et epistolae relationum Transylvaniae Hungariaeque cum
Moldavia et Valachia. — Aktak es levelek Erdely- es Magyarorszag
Moldovaval es Havasalfoldevel valo viszonyahoz. Vol. I. (1468 — 1540)
Budapest, 1914. Pag. XII+343. (Facsimilibus 5 illustr.) K. 10. — (M.8.50)

5. Matricula et acta Transylvanoram Hungarorumque in uni-
versitate Patavina studentium. — A paduai egyetemen jart Erdely-
es magyarorszagi tanulok anyakonyve es iratai. (1264 — 1837) Sub prelo.

6 — 8. Epistolae et acta Jesuitaram Transylvaniae temporibus prin-
cipum Bathory. — Erdelyi jezsuitak levelezese es iratai a Bathoryak
korabol (1589 — 1613) vol. 3

9 — 11. Codex diplomaticus domus comitum Kornis de Goncz-
ruszka. — A gonczruszkai grof Kornis csalad okleveltara. (1243 —
1848) vol. 3

12 — 14. Acta et epistolae relationum Transylvaniae Hungariaeque
cum Moldavia et Valachia. — Aktak es levelek Erdely- es Magyarorszag
Moldovavales Havasalfoldevel valo viszonyahoz. (1541 — 1848) . . .vol.3

15. Regesta archivi familiae baronum Sennyey de Kis-Sennye. —
A kis-sennyei baro Sennyey-csalad leveltaranak regesztai vol. 1

16. Epistolarium Pancratii Sennyey cancellarii Transylvaniae. —
Sennyey Pongracz erdelyi kanczellar levelezese. (1589 — 1613) . . vol. 1

17 — 19. Relationes missionariorum catholicorum in Moldavia et
Valachia viventium. — Moldva-havasalfoldi katholikus missionariusok
jelentesei (1587 — 1677) vol. 3

20. Historia Transylvaniae. Auctore P. Johanni Argenti S. J.
(1603 — 1607) — P. Argenti Janos jezsuita-atya erdelyi miive. . vol. 1

21—22. Epistolarium P. Alfonsi Carrillii S. J. — P. Carrillo Alfonz
jezsuita-atya levelezese. (1589 — 1618) vol. 2

Series tomorum quam habent Fontes Rerum Transylvanicarum 341

23. Partes Annuarum Litterarum Societatis Jesu ad res Transyl-
vanicas spectantes. — Az Annuae Litterae Societatis Jesu erdelyi
vonatkozasai. (1581 — 1611) vol. r

24 — 26. Epistolarium Cardinalis Andreae Bathory, principis
Transylvaniae. — Bathory Andras biboros, erdelyi fejedelem levele-
zese. (1579— 1599) vol. 3

27. Epistolarium Martini Berzeviczy cancellarii Transylvaniae-

— Berzeviczy Marton erdelyi kanczellar levelezese. (1562 — 1596) vol. 1

28 — 29. Adnotationes Stephani Szamoskozy historicae. — Szamos-
k6zy Istvan torteneti feljegyzesei. (1551 — 1612) vol. 2

30 — 31. Relationes de rebus Transylvanicis a nuntiis de Praga,
Vienna et Graz Apostolicis scriptae. — Pragai, becsi es grazi nuncziusok
jelentesei erdelyi iigyekrol. (1571 — 1613) vol. 2

32 — 33. Partes registrorum rationum curiae Stephani Bathory
regis Poloniae res Transylvanicas illustrantes. — Bathory Istvan lengyel
kiraly udvari szamadaskonyveinek erdelyi reszei. (1576 — 1586) . . vol. 2

34. Epistolarium Stephani Bathory regis Poloniae cum aequalibus
suis Transylvanicis. — Bathory Istvan lengyel kiraly levelezese erdelyi
kortarsaival. (1576 — 1586) vol. 1

35. Epistolarium Joannis Zamoyski cancellarii regni Poloniae cum
Transylvanicis et Hungaricis aequalibus suis. — Zamoyski Janos lengyel
kanczellar levelezese erdelyi es magyarorszagi kortarsaival. (1576 —
1605) vol. 1

36. Relationes nuntiorum in regno Poloniae Apostolicorum de rebus
Transylvanicis. — Lengyelorszagi nuncziusok jelentesei erdelyi iigyek-
rol. (1576 — 1606) vol. 1

37. Acta ad actiones Hungarorum in Polonia tempore regis Stephani
Bathory degentium spectantia. — Aktak a Bathory Istvan kiraly kora-
ban elt leng}-elorszagi magyarok szereplesehez. (1576 — 1586) .... vol. 1

38. Acta ad actiones Hungarorum in Polonia temporibus regum
e familia Wasa degentium spectantia. — Aktak a Wasa-kiralyok kora-
ban elt lengyelorszagi magyarok szereplesehez. (1587 — 1668) .... vol. 1

39. Descriptiones Italicae itinerum in Transylvania Hungariaque
factorum. — Olasz utleirasok Erdelyrol es Magyarorszagrol. (1493 —
1690) vol. 1

40. Epistolae et acta regimen principum Bathory illustrantia.

— Levelek a Bathoryak kora tortenetehez. (1571 — 1613) vol. 1

41. Epistolae et acta relationum inter Sanctam Sedem Apostolicam
et Transylvaniam. — Levelek es aktak Erdely es a Szentszek viszonya-
hoz. (1571 — 1613) vol. 1

342 Series tomorum quam habent Fontes Rerum Transylvanicarum

42. Relationes Italicae de rebus Transylvanicis ex actis diurnis,
qui «Awisi» nominantur. — Olasz irott ujsagok (Avvisi) erdelyi iigyek-
rol. (1571 — 1613) vol. 1

43. Epistolarium Sigismundi Bathory principis Transylvaniae. —
Bathory Zsigmond erdelyi fejedelem levelezese. (1581 — 1613) . . vol. 1

44 — 45. Epistolae et acta bellum quindecim annos inter Turcos
Hungarosque gestum illustrantia. — Levelek es aktak a tizenoteves
torok-magyar haboru tortenetehez. (1593 — 1608) vol. 2

46. Relationes de rebus Transylvaniae ecclesiasticis. — Jelentesek
Erdelyorszag vallasi viszonyairol. (1630 — 1660) vol. 1

47. Epistolae et acta historiam Transylvaniae illustrantia ex
archivis Bohemiae congesta. — Levelek es aktak Erdely tortenelmehez
Csehorszag leveltaraibol. (1532 — 1849) v °l- x

48. Matricula et acta Transylvanorum Hungarorumque in Collegio
Germanico-Hungarico Romae studentium. — A romai Collegium
Germanico-Hungaricumban jart erdely- es magyarorszagi tanulok anya-
konyve es iratai. (1552 — 1914) vol. 1

49. Acta Bononiensia Hungarica. Matricula et acta Transylvano-
rum Hungarorumque in universitate Bononiensi studentium. — Miscel-
lanea Hungarica e collectione comitis Ferdinandi Aloysii Marsigli. —
Bolognai magyar iratok. A bolognai egyetemen jart erdelyi es
magyarorszagi tanulok anyakonyve es iratai. — Magyar erdekii
iratok grof Marsigli Ferdinand Alajos gyiijtemenyebol vol. 1

50. Regesta ad res Transylvanicas et Hungaricas spectantia ex
archivis diversis Europae congesta. — Erdelyi- es magyarorszagi
regesztak Europa kiilonbozo leveltaraibol. (1526 — 1690) vol. 1

Tomomm suprascriptorum iam editi I — IV. comparari
possunt apud :

Fontes Rerum Transylvanicarum
Kolozsvar (Hungaria)

7^

TABULA MATERIAE.

Praefatio V

I. Acta et epistolae. (No. i — 264.) 1

II. Epistolarum auctores et titulati 307

III. Loca, ubi epistolae datae sunt 311

IV. Fontes, ex quibus epistolae editae sunt 313

V. Catalogus auctorum 315

VI. Index locorum, nominorum et rerum 317

Series tomorum quam habent Fontes Rerum Transylvanicarum. . . 340

FACSIMILIA.

Autographum Thomae Wajdae. (Moldaviae — Baia — 4. Februarii

1522.) 123

Litterae Petri Rares vaivodae Moldaviae. (Botosani, 31. Julii 1529.) 195
Proelium penes Obertyn, 22. Augusti 1531. (E chronica Martini Bielscii
«Kronika tho iesth Historya Swiata na szesc wiekov a cztery
monarchie rozdzielona etc» intitulatae — Cracoviae, 1564 —

pag.568.) 229

Arma nobilitaria Ladislai Drakulya de Semtest 248

Signa chartarum in Moldavia et Valachia usitatarum. (1509 — 1540.) 306

•BINDING SEC MAP2 5I965

DB
727

u

v.l

Veress, Endre (ed.)
ita et epistolae

PLEASE DO NOT REMOVE
CARDS OR SLIPS FROM THIS POCKET

UNIVERSITY OF TORONTO LIBRARY